________________
૨૬
જૈન દૃષ્ટિએ ક
સુધીના સર્વેના સમુચ્ચય થાય ત્યારે કાર્યસિદ્ધિ થાય છે. સુભટના એકઠા મળ્યા વગર વિજય મળતા નથી. એ પ્રમાણે પાંચે કારણ. મળે ત્યારે કાય નીપજે છે.
રૂના સ્વભાવે રૂ કંતાય, કાંતેલ રૂ કાળક્રમે વણાય, તેની વિતવ્યતા હોય તા તેનું કાપડ થાય, નહિ તા અનેક વિઘ્ના આવે. સાળ તૂટી જાય, સાળવી માંદો પડી જાય વગેરે. તંતુવાય ઉદ્યમ કરે તે! કપડું થાય અને પહેનારના ભાગ્યમાં હોય તે કાપડ બને. એટલે કાળ, સ્વભાવ, ભવિતવ્યતા, કર્મ અને ઉદ્યમ એ પાંચે હાજર હોય તેા જ પટ–કાપડ બને. એમાં એક પણ ઓછું હોય કે બાકી હોય તેા કપડું થાય નહિ.
વચ્ચે વચ્ચે કોઇવાર કાળની મુખ્યતા લાગે, કોઈવાર સ્વભાવની લાગે, કેાઈવાર ઉદ્યમને પ્રાધાન્ય આપવા મન થઈ જાય, કાઇવાર ભોગવનારના ભાગ્યની વાત આગળ આવે અને કોઇવાર ન ધારેલ પ્રસંગે હાણુહાર આગળ આવે, પણ પાંચેમાંથી એક પણ ગેરહાજર હોય તા કાર્ય અને નહિ. મુખ્યતા-અલ્પતા માત્ર ખાહ્ય નજરે દેખાય છે, પણ અંદર ઊતરી ઝીણવટથી જોતાં પાંચે કારણમાંથી એક પણ બાકી હોય તેા વાત બગડી જાય છે અને કામ માર્યું જાય છે.
પ્રાણી ભવિતવ્યતાને યાગે હળુકી થઈ નિગેાદમાંથી નીકળે છે. શુભ કર્મને ચેાગે મનુષ્યભવ પામી સદ્ધર્મ સ્વીકારી રસ્તે ચઢી જાય છે. એની ભવસ્થિતિ (કાળ) પાકે ત્યારે એનામાં વીયેલ્લિાસ (ઉદ્યમ) જાગે છે. એના ભવ્યત્વ સ્વભાવ .બહાર આવતાં એ શિવ ગતિ પામે છે. એટલે પ્રાણીની પ્રગતિ માટે પણ પાંચે કારણને સહકાર જોઇએ, પાંચેની હાજરી જોઈએ અને પાંચે મળે ત્યારે ઊર્ધ્વગતિ પણ થાય અને કર્મ મુક્તિ પણ તેના સહકારથી જ
થાય.
અમુક પ્રસંગે કે અમુક બનાવ બને ત્યારે એક કારણની મુખ્યતા લાગે પણ વધારે પાકા વિચારે જણાશે કે પાંચે કારણેા
