________________
૧૮
જૈન દષ્ટિએ કર્મ ૩. ભવિતવ્યતા (નિયતિ) | સ્વભાવવાદીને સાંભળીને ભવિતવ્યતાવાદી ઊપડ્યો. એને નિયતિવાદી પણ કહેવામાં આવે છે. જે થવાનું હોય તે થાય છે. એમાં માણસની ધારણ કે ગણતરી કામ આવતાં નથી અને તેમાં પુરુષાર્થ કે ઉદ્યમ કે કાળ કે સ્વભાવને કાંઈ અવકાશ નથી. ભવિતવ્યતા ન હોય તે કાળ પાકી ગયે હોય અને સ્વભાવ પણ હોય તે પણ વાત બનતી નથી. દુનિયામાં વસ્તુ કે બનાવ બનવાને આધાર હણહાર પર જ છે, એ અકસ્માત જ છે, પણ નિયત છે અને તેમ જ થાય અને બીજી રીતે ન થાય, એમાં જરા પણ શક નથી. તમને થડા દાખલાઓ આપું એટલે આ મારી વાત તમને બરાબર સમજાશે.
દરિયાપારની મુસાફરી કરે, મેટાં મોટાં ગાઢ જંગલે પસાર, કરે અને શરીરનું કરડે રીતે જતન કરે પણ થવાનું હોય તે જ થાય છે. અણભાવિ કદી થતું નથી. મોટા મોટા દાક્તરો પા પા કલાકે ઇજેકશન આપતા હોય, હજારે સેવક હાજર હોય, પણ પ્રાણું મરવાને હોય તે તે ચાલ્યા જાય છે. અને જંગલમાં હોય, પરદેશમાં હોય, આકરા વ્યાધિને ભેગ બની ગયેલ હોય અને પાસે વૈદ્ય, દાક્તર કે સારવાર કરનાર કેઈ ન હોય, તે પણ બચવાનું નિર્મિત હોય તે પ્રાણ બચી જાય છે. બે માળથી પડે અને બચી જાય છે અને કેળાની છાલ પગ નીચે આવે ને ખલાસ થઈ જાય છે. એટલે, પ્રાણુને જીવવાને સ્વભાવ હોવા છતાં અને કાળ તે સદાકાળ ચાલ્યા કરતા હોવા છતાં અને ઉદ્યમ કરવા છતાં પરિણામ તે જે થવાનું હોય તે જ થાય છે, હણહારને કોઈ મટાડી શકતું નથી. એમાં કાળ, સ્વભાવ કે ઉદ્યમ કાંઈ કારગત થઈ શકતા નથી.
વસંતઋતુમાં આંબા પર હજારો લાખે મોર થાય, એમાંના કઈ ખરી જાય, કોઈ પડી જાય, કેઈની ખાટી થાય, કોઈની કેરી થાય. એનું જેવું થવાનું હોય તે પ્રમાણે થાય છે. આંબે
