________________
કર્મની આ મૂળ પ્રકૃતિ
૭૩ ચાલવાને છે, આત્માના આ વિભાવને સ્વભાવનું રૂપ કેમ મળી ગયું છે અને પ્રગતિ કરતે પ્રાણ આખરે ચેતનનું સ્વરૂપ કેમ પ્રાપ્ત કરે, પ્રાણી અને સાચા સ્વરૂપે કેણ છે, એના વર્તમાન સંબંધેથી એ ઉપરવટ કઈ રીતે જઈ શકે અને મૂળ સ્વરૂપે આ સંબંધો કેવા છે તેની વિચારણા કરતા કર્મચિંતકે આખા કર્મ શાસ્ત્રની વિચારણાને અધ્યાત્મમય બનાવી દે છે. આત્મા પિતે પરમાત્મા છે, ચેતન છે, ઈશ્વરસ્વરૂપ છે, પ્રાણી પ્રયત્નથી પરમાત્મા થઈ શકે છે એ બતાવી, અને બાહ્ય સંબંધની અસ્થિરતા, મૂળ સ્વભાવની મહત્તા અને પ્રયાસથી પ્રાપ્ત થઈ શકે તેવા ચેતનના ગુણેની મહત્તા બતાવી, આ આખું કર્મશાસ્ત્ર પોતે જ અધ્યાત્મશાસ્ત્ર બની જાય છે. એટલા માટે બહિરાત્મભાવ, અંતરાત્મભાવ અને પરમાત્મભાવ વિચારતા પ્રાણીની વર્તમાન દશાને છેડે લાવનાર હોઈ કર્મની આખી વિચારણા અધ્યાત્મમય છે. કર્મના વિષયને આ દષ્ટિએ વિચાર કરતાં એની મહત્તા ખૂબ લાગે તેમ છે. એને વિશેષ પરિચય થતાં જ્યારે ગુણસ્થાનને ખ્યાલ આવશે, એ ગુણસ્થાનેમાં ચેતનને વધતે જતે વિકાસ મગજમાં ઊતરશે અને બંધ, ઉદય અને સત્તાના સ્વરૂપે સમજમાં આવશે ત્યારે કર્મની વિચારણા અને અધ્યાત્મશાસ્ત્રને સંબંધ ખુલ્લે થઈ જશે. અહીં તે કર્મને ખ્યાલ આપી તે વિષયમાં રુચિ ઉત્પન્ન કરવાને આશય છે, બાકી એની વિસ્તૃત વિચારણા તે જીવનભરને અભ્યાસ અને ચર્ચા માગે છે. આ કર્મોની વિચારણામાં આપણે આગળ વધીએ. વાત એ છે કે જો આ વિષયમાં રસ જામે તે આખા જીવનપર્યટનના કોયડાને અહીં નિકાલ થઈ જાય તેમ છે અને એ વિચારણાને અનુરૂપ વર્તન થઈ જાય તે ભવની ભાવઠ ભાંગી જાય તેમ છે. રસ જમાવીને આ વિષયને વધારે બહલાવીએ.
