Book Title: Haribhadrasuri krutanyashtakani
Author(s): Shravak Bhimsinh Manek
Publisher: Shravak Bhimsinh Manek
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003686/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIjinAya namaH // zrIharibhadrasUrikRtAnyaSTakAni / ( mUla, teno artha, ane TIkAno bhAvArtha. ) saMskRtaparathI gujarAtImAM jAmanagaranivAsi paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja pAse hai bhASAMtara karAvI chapAvI prasiddha karanAra zrAvaka nImasiMha mANeka zrI. muMbaI... kandra, kAbA, mi. gAMdhInagara nirNayasAgara chApakhAnAmAM chApyu. saMvata 1956. sane 1900. Readph o n - 7 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. sarve jainabaMdhune mAluma thAya je yA "aSTaka" nAmano graMtha jaina dharmanA ati uttama graMtha mAMhelo eka graMtha be. yA graMthanI TIkA pati vistAravAlI tathA nyAyanA viSayathI jarapUra be. mUla graMthanA kartA mahAna AcArya zrI harIbhadrasUrijI mahArAja be. temaNe A graMthamAM batrIza bAbatopara tenA bIsa jAgo pADIne ati uttama vivecana kartuM be. tathA te dareka bAbatonAva va loko racIne yA graMthanA batrIsa aSTako banAvelAM be. te batrI se aSTakomAM zaM zaM viSaya varNavyo be? te zra graMnukramaNikA tathA yA graMtha saMpUrNa vAMcavAthI jaNAze. hAlanA samayamAM jainadharma saMbaMdhI je je pustako upAi bahAra paDelAM be, tethI paNa yA graMtha prati uttama tathA jainadharmanuM rahasya jANa - vAnI ivAvAlAne ghaNoja upayogI be. ane te viSenuM tre vadhAre varNana nahIM karatAM yA graMtha AdyathI te aMtasudhi vAMcI javAnIjo sarvane lAmaNa karIe bIe. zra pustakamAM tenA mUlazloko, teno artha tathA TIkAno jAvArtha paNa vistAra zrI dAkhala karelo be. yA graMtha mUla saMskRta bhASAmAM hovAthI, hAlanA samayamAM teASAnuM sarvane jANapaNuM nahIM hovAthI moe tenuM gujarAtI bhASAMtara jAmanagara nivAsi paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja pAse karAvI bapAvI prasiddha karyu be. yA mUla graMthanA kartA zrI mahAna AcArya haribhadrasUrIjA be, tathA tenI ati uttama ne nyAyagarjita TIkA zrI jinezvarasUrijI mahArAje banAvelI be; chAne te TIkAne zrI abhayadevasUrIzvarajIe zodhelI . ane teTalAmATe te RNe AcAryono je TuMka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. itihAsa amone malelo, te vAcaka vargane vidita zravA mATe atre prasaMga hovAthI nIce lakhIe jIe. zrI haribhadrasUrijI mahArAja. AmUla graMthanA kartA zrI haribhadrasUrijI mahAjano janma vikrama saMvatanA pAMcamA saikAmAM saMnave be. temaNe sarva malI caudasone cammAlIsa graMtho banAnyA kahevAya je. te prathama jJAte brAhmaNa hatA; ane mahA vidhAna hatA. mevaTe vedAdikamAM kahalI hiMsAdika jozne, te dharma tajIne temaNe zrI jainadharmanI dIdA lIdhI. temaNe banAvelA graMthomAM anekAMtajayapatAkA ( TIkAzrI municaMsUri), ziSyahitA nAmanI Avazyaka sUtranI TIkA, upadezapada, sijharSi mATe banAvelI caityavaMdanavRtti (lalita vistarA), jaMbuddhIpa saMgrahaNI (TIkA-zrI prajAnaMdasUri), jJAnapaMcakavivaraNa, darzanasaptatikA, dazavakAlikaniyuktiTIkA, dazavaikAlikabRhavRtti, dIdAvidhipaMcAsaka, dharmabiMDa, jJAnacitrikA, paMcAsakavRtti, munipaticaritra, lagnakuMDalikA, vedabAhyatAnirAkaraNa, zrAvakadharmavidhipaMcAsaka, samarAdityacaritra, yogabiMprakaraNavRtti, paMcasUtravRtti, vyavahArakarUpa, yogadRSTisamuccaya, SoDazaka, tathA aSTakajI vigere hAla dRSTie paDatA mukhya graMtho .evI rIte temaNe banAvelA mahAna graMthoja temanuM apUrva jJAna jaNAvI Ape . temanA banAvelA dareka graMthone beDe "viraha" zabda Ave. ane te virahAMkathI zrI haribhadrasUrijInI kRtinI sAbitI thAyace. gaDotpattiprakaraNamA vikrama saMvata pAMcaso pAMtrisamAM (535) temanuM devaloka gamana kaheluM . zrI jinezvarasUrijI mahArAja. zrA "aSTakajI" nAmanA graMthanI TIkA karanArA zrI jinezvarasUrijI mahArAja vikrama saMvata eka hajAranA saikAmAM vidya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. mAna hatA, ema sanave . te zrI vardhamAnamUrizvarajI mahArAjanA ziSya hatA; ane zrI abhayadevamUri, jinacaMdrasUri, tathA jinabhadrasUrijInA guru hatA. te saMsArIpaNAmAM soma nAmanA brAhmaNanA putra hatA, tathA temanuM nAma zivezvara hatuM; tathA mAlavAnA rahevAsI hatA. te gujarAtanA rAjA durlabhasenanA samayamAM caityavAsI sAthe dharmavAda karavAne potAnA nAz vuddhisAgaranI sAthe gujarAtamAM avyA hatA; tathA tyAM durlabhasenarAjAnI sanAmAM, sarasvatIlAMDAgAramAthI magAvalIdazavaikAlikanI TIkAmAMzrI sAdhvAcAraprakaraNa vAMcIne temaNe caityavAsIu~ne harAvyA hatA; ane evI rIte sanAne jItavAthI,rAjAe temane "kharatara" nAmarnu biruda ApyuM hatuM. temaNe A aSTakanI TIkA vikrama saMvata 1000 mAM jAvAlapura nAmanA gAmamAM banAvI . valI temaNe paMcaliMgIprakaraNa, vIracaritra, tathA saMvata 10e| mAM AsApalImA rahIne lIlAvatI kathA, tathA DIDI yAnakamAM rahIne kathAnakakoza vigere graMtho banAvyA . zrI abhayadevasUrijImahArAja. A graMthanI TIkAnA zodhanAra zrI abhayadevamUrimahArAja paNa vikrama saMvata eka hajAranA saikAmAM vidyamAna hatA, tema kahebuM nirvivAdaja . tameno janma dhArA nagarInA vyApArI dhananI strI dhanadevInI kudie thayo hato, tathA saMsArIpaNAmAM temarnu abhayakumAra nAma hatuM. te zrI jinezvarasUrijI mahArAjanA ziSya hatA. temane vikrama saMvata 1077 mAM sola varSanI vayeja AcAryapadavI malI hatI. ane tethI temano janma vikrama saMvata 1072 mAM hovAnuM sAbita thAya. valI vicArAmRta nAmanA graMthamAM kaheluM ne ke, temaNe vikrama saMvata 1124 mAM dholakAmAM rahIne zrIharibhadrasUrijI mahArAjanA banAvelA paM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ y prastAvanA. cAsaka nAmanA graMthapara TIkA racI be. tema tema traNathI mADIne agyAra sudhinA eTale nava aMgonI TIkArDa, jayatidu stotra, jinacaMdragaNijIe banAvelA navatatvaprakarAnI TIkA, nigodaSaTtriMzikA, paMcanigraMtha vicArasaMgrahaNI puphalaSaTtriMzikA, saMgrahaNI, jina bhadrajIe banAnelA vizeSAvazyakabhASyapara TIkA, haribhadrasUrijInA banAvelA poDazakanI TIkA, deveMdra mahArAje banAvelA satArikaprakaraNanI TIkA vigere chAneka graMyo banAvelA be. evIrIte 67 varSonuM AyuSya saMpUrNa karIne, vikrama saMvata 113 mAM kapaDavaMjamAM temanuM devalokagamana thayuM. evIrIte te traNe mahAna AcAryono saMkSepathI itihAsa jANavo. prastAvanA racanAra yA graMthanuM gujarAtI bhASAMtara kartA zrImasiMha mANeka paMDita zrAvaka hIrAlAla vi. haMsarAja - jAmanagaravAlA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zranukramaNikA. zAka. viSaya. (mahAdevASTakam ) (1) 1 TIkAkAra- maMgalAcaraNa. 2 TIkAkAre karedI potAnI laghutA. 3 mahAdevanuM svarUpa. 4 rAgAdikanuM svarUpa. 5 anyadarzanInA devomA rahelA rAgAdikanuM tenA ha_STAMtapUrvaka svarUpa. 6 tAtvika mahAdevanA guNAtizayarnu nyAyapUrvaka svarUpa. 17 7 tAtvika mahAdevanA lakSaNAMtaranuM svarUpa. - vedonA apaurUSeyapaNAcaM khaMDana. e zAstronI trikoTI parikSAnuM svarUpa. 10 tAtvika mahAdevane ArAdhavAnA upAya- svarUpa. (snAnASTakam) (2) 11 vyasnAna tathA nAvasnAna, svarUpa. 12 anyadarzanIu~nA sAta prakAranA niSphalasnAna- svarUpa. 3e 13 vyasnAna- vistArathI svarUpa. 14 vyasnAnanAM kartAdhArAe pradhAna apradhAnapaNAnuM svarUpa. 42 15 vyasnAnamA rahelA guNonuM svarUpa. 16 sAdhu zAmATe javyasnAna na kare ? teno uttara. 17 zaMkAza zrAvakanuM dRSTAMta. 10 lAvasnAnanuM vistArathI svarUpa. (pUjASTakam) (3) 1e be prakAranI pUjAnuM svarUpa. m . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 anukramaNikA. yAMka. viSaya. 20 sAvadya pUjAnuM vistArathI svarUpa. 21 sAvadya pUjAnuM phala. 22 niravadyapUjAnuM vistArathI svarUpa. 23 va jAvapuSponuM svarUpa. 24 niravadyapUjAnuM phala. ( agnikArikASTakam ) 25 dhyAnarUpa agnikArikAnuM svarUpa. 26 anyadarzanI e kaheluM agnikArikAnuM svarUpa. (4) 35 be prakAranA pratyAkhyAnanuM svarUpa. 61 62 27 vyagnikArikAnuM phala. 64 20 pAponI zuddhino upAya. 65 2 dIkSite zAmATe agnikArikA nahIM karavI ? tenuM svarUpa. 67 30 anyadarzana u'nA zAstrAdhAre vya agnikArikAnuM dUSaNa. 68 ( bhikSASTakam ) (5) Jain Educationa International pRSTha. 53 57 ay 31 RNa prakAranI nikSAnuM svarUpa. go go 32 sarvasaMpatkarI nAmanI nikSAnuM svarUpa. 33 pauruSaghnI nikSAnuM svarUpa. 34 vRttinidAnuM svarUpa. 76 90 ( sarva saMpatkarI bhikSApUrvaka piMDavizuddhayaSTakam) (6) 35 sarvasaMpatkarI nikSAnaM vistArathI svarUpa. 36 saMkahita tathA saMkaTipata piMDanuM svarUpa. (prachannabhojanASTakam ) (7) 37 sAdhurjane gupta jojana karavAnuM kAraNa. 30 sAdhune prakaTa jojanathI zIrIte puNyabaMdhana thAya be ? . tathA tethI zuM thAya be ? tenuM svarUpa. ( pratyAkhyAnASTakam ) ( 8 ) e 60 For Personal and Private Use Only 8 83 EKh ee Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. ka. viSaya. 40 vyapratyAkhyAnanuM vistArathI svarUpa. 41 jAvapratyAkhyAnanuM vistArathI svarUpa. ( jJAnASTakam ) ( 9 ) 42 RNa prakAranA jJAnonuM svarUpa. 43 viSayapratijJAsa jJAnanuM svarUpa. 44 AtmapariNatimad jJAnanuM svarUpa. 45 tatvasaMvedana jJAnanuM svarUpa. (vairAgyASTakam ) ( 10 ) 46 traNa prakAranA vairAgyonuM svarUpa. 47 dhyAna nAmanA vairAgyanuM svarUpa. 40 mohagarjita vairAgyanuM svarUpa. 49 jJAnasaMgata vairAgyanuM svarUpa. ( vAdASTakam ) (12) 12 traNa prakAranA vAdonuM svarUpa. 53 zuSkavAdanuM svarUpa. 54 vivAdanuM svarUpa. 55 dharmavAdanuM svarUpa. Jain Educationa International ( dharmavAdASTakam ) ( 13 ) 56 dharmanAM pramANonuM svarUpa. pRSTha. (tapo'STakam ) ( 11 ) 50 tapa karavAmAM duHkha be ke, nahIM ? tenuM vistArathI varNana. 114 51 ratnArthI vyApArInuM dRSTAMta. 118 Ug 101 For Personal and Private Use Only 103 103 105 107 20Ba 10 e 110 112 120 121 122 125 ( ekAMtanityapakSa khaMDanASTakam) (14) 133 57 anyadarzanIe mAnetuM zrAtmAnuM svarUpa50 ekAMta nityAtmAne hiMsA zrAdikanuM ghaTamAnapaNaM 134 127 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 14e anukramaNikA. AMka. viSaya. (ekAMtAnityapakSakhaMDanASTakam) (15) ee kSaNika matanuM khaMDana 141 (nityAnityapakSamaMDanASTakam) (16) 60 hiMsAnA traNa prakAronuM svarUpa 147 61 nityAnityAtmAprate hiMsAdikanuM ghaTamAnapaNuM (mAMsabhakSaNadUSaNASTakam ) (17) 65 mAMsajadANanAM dUSaNo 154 (anyadarzanIyamatazAstroktaM mAMsabhakSaNASTakam )(18) 63 mAMsa zadvano niruktArtha 15e 65 anya darzanIe mAnelA prodita mAMsa lakSaNa- svarUpa 160 65 anya darzanIe mAnelI zrAinI vidhi madyapAnadUSaNASTakam (19) 66 madyapAnanAM dUSaNo. 163 67 madyapAnathIthaelAM anyadarzanInA zaSinAM dUSaNornusvarUpa165 maithunadUSaNASTakam (20) 60 maithunanAM dUSaNo. 167 6e maithunanI prazaMsA karavI nyAyayukta nathI, tenuM svarUpa. 190 sUkSmavuddhyaSTakam (21) 10 sUdamabudhinuM svarUpa. ___ bhAvazuddhyaSTakam (22) 71 lAvazucirnu svarUpa. zAsanamAlinyASTakam (23) / prazAsanane mAlinyapaNuM khagADavAthI thatAM dUSaNo. 170 73 zAsanane mAlinyapaNuM nahIM lagADavAthI zratuM phala. 185 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. yAMka. viSaya. puNyAdi caturbhagyASTakam (24) 14 puNyAnubaMdhipuSyAdi cAre jAMgAunuM svarUpa. pitRbhaktyaSTakam (25) 75 mahAvIra prajue pitRna timATe lI dhelA nigrahanuM svarUpa 106 (mahaddAnasthApanASTakam ) (26) 76 zrIvIra prabhunA dAnanuM svarUpa ( tIrthadAnASTakam ) (27) 99 dAnamATe vIrapranunuM svarUpa (rAjyAdidAnadUSaNanivAraNASTakam) (28) 70 tIrthaMkarane rAjyAdikanuM dAna devAmAM doSapaNuM ( sAmAyikASTakam) (29) (30) 7 sAmAyikanuM svarUpa. dezanASTakam (31) 80 prabhu dezanA zAmATe pe be ? tenuM svarUpa. siddhasvarUpASTakam (32) 81 mohanuM svarUpa. 82 TIkAkAranI prazasti. 83 jASAMtarakAranI prazasti. 04 jAhera khabara. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only pRSTha. 182 EE 11 194 16 201 203 206 207 200 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI jinAya namaH / / zrIharibhadrasUrikRtAnyaSTakAni C tathA (mUlanI ane TIkAnI gurjarajASA.) zrIlIlAyatanaM vaMde, nIrajaM nAnijanminam // saMsArAtapataptAnAM, dattAnandakadambakam // 1 // TIkAkAra zrIjinezvarasUri maMgalAcaraNa kare je. AvikRtAzeSapadArthasArthA, doSAnuSaktaM timiraM vidhUya // gAvAprathante'skhalitapracArA, yasyeha taM vIraraviM praNamya // 1 // guNeSu rAgADaribhadrasUrestaduktamAvarttayituM mahArtham // vibuddhirapyaSTakavRttimuccaividhAtu micchAmi gatatrapo'ham // 2 // yugmam // artha- pragaTa karela le saghalA padArthonAM samUho jeNe, evI jenI vANI ( pade-sUryanA kiraNo) doSarUpI aMdhakArano nAza karIne, ( pade-rAtrisaMbaMdhi aMdhakArano nAza karIne) aTakAva rahita az thakI vistAra pAme ; tevA zrI vIra nagavAna rUpI sUryane namaskAra karIne, harilaprasUri mahArAjanAM guNone viSe ( mane ) rAga hovAthI, tenAM mahAna arthavAlA vacanane hRdayagocara karavA sAru, nidhi, tathA lajA vinAno evo hu~ uMce prakAre aSTakanI TIkA karavAne khaM vaM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrI hariprasUrikRtAnyaSTakAni / have TIkAkAra potAnI laghutA darzAve be. sUryaprakAzyaM kva nu maNDalaM divaH, khadyotakaH kvAsya vibhAsanodyamI // kva dhIrAgamyaM haribhadrasadvacaH, kvAdhIrahaM tasya vibhAsanodyataH // 3 // tathApi yAvadgurupAdbhakte, vinizcitaM tAvadahaM bravImi // yadasti matto'pi jano'timando, bhavedatastasya mahopakAraH // 4 // artha- sUryazrI prakAza yatuM evaM AkAzamaMDala kyAM !!! te AkAzane prakAzita karavAne udyamavaMta yatuM evaM pataMgIkyAM ! ! ! ( temaja ) buddhivAnathI jANI zakAya evaM harijaprasUrijI nuM vacana kyAM !!! ane te vacanane prakAzita karavAne udyamavaMta thalo evo huM kyAM ! ! ! to paNa gurunAM caraNAnI se - vAthI jeTaluM meM nizcaya kareluM be, teTaluM huM kahuM huM; krema ke, mArAthI paNa vadhAre maMda mANasa ( duniyAmAM ) be, ane teTalA mATe tene tethI moTo upakAra thAya. zrI jagatamAM sArI rIte grahaNa thaeluM be, nAma jemanuM evA zrI harijaprasUri, mithyAtvine mAMhoMmAMheM vivAda karatA, tathA navArAM kAryothI pote nAza pAmelA, chAne satya upadezathI bIjAjaine paNa nAza karatA joine, te bannene upakAra karavA mATe batrIza prakAranAM zAsanovAluM zAstra banAvavAnI ivA karatA havA. ane te zAstrAnAM zreyapaNAthI kadAca vighnanI prApti thAya, to tene dUra karavA mATe, asAdhAraNa guNonAM samUharUpI maNirjanA samUhane utpanna karavAmAM samujhanI pareM AcaraNa karatA, evA koi uttama puruSane namaskAra karavA rUpa nAvamaMgala " AcArya mahArAja kare be; ( kAraNa ke, ) evI rIte maMgalAcaraNa karavAnI pravR Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. vizeSe karIna . valI yo karatA rahArAja tti saghalA pAralaukika prayojanone viSe ghaNu karIne siddhAMtazrIja jaNAelI . ane te maMgalAcaraNa paNa koi uttama puruSanIja stutirUpa karelu pramANa gaNAya; ane evA uttama puruSano nirNaya karavAmAM kuzAstronAM anuyAyi loko vAdavivAda kare be; mATe te vivAdanuM nivAraNa karavA mATe te uttamottama puruSanuM svarUpa dekhADatA thakA (AcArya mahArAja ) prathama " mahAdevASTaka " nAmanuM pehelu aSTaka kahe . mahAdevanuM kharekhalaM mahattva jagatanAM saghalA manuSyone na malI zake, evA koz atizaya vizeSe karIne hoya je; ane te atizayo apAyApagama, jJAna, vacana, sukha Adiko be. valI te atizayomA "apAyApagama" nAmano atizaya bIjA saghalA atizayo karatAM pehelo ; mATe te atizayatuM svarUpa be zlokoeM karIne AcArya mahArAja prathama kahe . yasya saMklezajanano, rAgo nAstyeva sarvathA // naca dveSo'pi sattveSu, zamendhanadavAnalaH // 1 // naca moho'pi sajjhAna-chAdano'zuvRttakRt // trilokakhyAtamahimA, mahAdevaHsaucyate // // yugmam artha-jene kvezane utpanna karanAro rAga sarvathA prakAre nathIja, tathA samatArUpI kASThane dAvAnala samAna evo prANIune viSe kSeSa paNa nathI, tema satya jJAnane AbAdana karanAro, ane azudha AcaraNa karanAro evo moha paNa nathI, tathA jeno, mahimA traNe lokomA prakhyAta ne, tevA devane "mahAdeva" kahevAya. TIkAno nAvArtha-je koi devavizeSane rAga nathIja, te mahAdeva kahevAya, evo A zlokano saMbaMdha ; ahIM je koza (saMsAra samuthI.) pAra pahoMcelA evA bujha, viSNu, zaMkara, brahmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriihrijprsuurikRtaanyssttkaani| Adika game te devano sAmAnya nirdeza karIne AcArya mahArAje 'potAnuM madhyasthapaNuM dekhADyuM . kemake teDha kahe ke pakSapAto na me vIre, na veSaH kapilAdiSu // - yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // 1 // . (artha-mAre vIra prannumA pakSapAta nathI, tema kapila AdikamAM kSeSa paNa nathI; paNa jenuM vacana yuktivAluM , tenuM grahaNa karavU.) evI rIte zrAcArya mahArAje potAnuM madhyasthapaNuM dekhADIne potAnAM vacanamA sAMjalanArAune upAdeya buddhi utpanna karI; kema ke, Agraha vinAnAM vaktAthI tattva- jANapaNuM thAya ne. kAM ne ke, AgrahIbataninISatiyukti, ytrttrmtirsynivissttaa|| pakSapAtarahitasyatuyukti-ryatratatramatireti nivezam // 1 // ' artha-AgrahI mANasa jyAM potAnI buddhi pahoMce je, tyAM yuktine kheMcI jAya , ane niSpakSpAtInI buddhi jyAM yukti hoya be, tyAM pahoMce . __ have pUrvApara virodha na Ave, evaM rAganuM svarUpa pratipAdana karavAmATe kahe ke samastapaNAyeM karIne vezane utpanna karanAro, eTale AtmAnAM svAnAvika zAMtapaNAne bAdhA karanAro evo jene rAga nathI, tene "mahAdeva" kahIye. tyAre ahIM vAdI zaMkA kare ke, jene kvezane utpanna karanAro evo rAga nathI, tene "mahAdeva" kahIeM; evI rIte jyAre tamoe aMgIkAra karyuH tyAre zuM tamoe aMgIkAra karelA mahAdevane "akvezane utpanna karanAro" evo rAga ? valI tamoe aMgIkAra karelA mahAdevane to prakArAMtarathI, eTale koi bIjA prakArathI paNa rAga ,ema tamArI kahevAnI zchA nathI; mATe rAgane "kvezane utpanna karanAro" evaM je tamoe vizeSaNa Apyu , te phokaTarnu . ( have te vAdIne pratyuttara dIye ne ke) je vastuno svannAva jANavAmAM Avato nathI, teno sva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. jAva pragaTa karavAmATe vizeSaNanI khAsa jarUra ; kemake, paramANu zabdano artha samajavAmATe "apradeza" (jenA nAgo zrazna zake tevU ) evaM vizeSaNa mukavu paDe tema ahIM paNa rAgarnu svarUpa jANavAmATe "saMkvezajanano" evaM vizeSaNa sArthakaja je. evI rIte AtmAnAM svarUpane uparaMjana karanAro rAga jene bilakula aMzamAtra paNa nathI, tene mahAdeva kahIeM. ahIM koI zaMkA kare ke, upazAMtamohAvasthAmAM athavA udayanI apekSAe kadAcita rAganAM koi paNa jedanI apekSAe te (rAga) hoya; to tene mATe te vAdIne kahe je ke, te prastuta mahAdevane to " sarvathA" eTakhe baMdha, udaya ane sattAnAM ladANavAlA viSayarAga, sneharAga, tathA dRSTirAga, avya, kSetra, kAla ane lAvathI paNa nathI. valI te mahAdevane (upara kahelo) kevala rAgaja nathI, eTaluMja nahIM, paNa temane prANIupara kSeSa paNa sarvathA prakAre nathI. ahIM prANIupara kSeSano anAva kahevAnI matalaba e ke, krodha ane mAnarUpa evo je zeSa, teprANIunAja viSayavAlo ; arthAta te gheSa prANIuparaja zrAya je. kemake ajIva padArthopara je peSa karavo te moTI mUrkhAi je. kemake, kaDuM ne ke, kiM eto kaThThayaraM, mUDho ja thANugaMmi apphddio|| thANussa tassa russai, na appaNo duppauttassa // 1 // (artha-AthI vadhAre muHkhadAyaka (bIju) zuMne? ke koi mUDha mANasa phADanAMgasAthe athaDA paDIne, te upara gusse thAya , paNa potAnI gaphalatIprate gusse thato nazrI) valI rAga to jIva ane ajIva banne padArthopara thAya ne, mATe te mahAviSayavAlo hovAthI tenuM prathama grahaNa kareluM be. ahIM valI vAdI zaMkA kare ke, aprItinAM ladANavAlo gheSa sparza Adika viSayomAM ajIva padArthopara paNa thAya ; jema ke, kAMTA Adikano sparza avAthI tenApara kSeSa thAya ne, ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriihrijprsuurikRtaanyssttkaani| zrA mahAdevane to sarvathA prakAre kSeSa nathI, mATe "prANIupara tene gheSa nathI" ema kahe, ayukta je. . tyAre vAdIne kahe ne ke, ema nahIM;prANIupara kSeSa nathI, eTale vairIrUpa evA anya darzanIupara paNa zrA mahAdevane gheSa nathI; kema ke, A vAta to lokomAM paNa prasiddha ke ke, sarakhesarakhAumAM ApasApasa adekhA hoya je; ane evI rIte jene jyAre zatru athavA mitrapara paNa kSeSa nathI, tyAre te mahAdevane ajIva padArthopara veSa to bilakula saMnaveja nahIM. arthAta te mahAdevane jema jIvapara kSeSa nathI, tema ajIvapara paNa zeSa nathI. have te kevo zeSa nathI ? te kahe . kSamA AdikanA jAvarUpa je kASTha, tene bAlavAne dAvAnala sarakho kSeSa nathI. have te mahAdevane upara kahelA rAgaSeSaja nathI, eTaluMja nahIM, paNa jene sarvathA prakAre moha paNa nathI; have te moha kevo, te kahe . - yathArtha padArthone dekhADanAraM, athavA uttama padArthonuM je jhAna tene AcAdana karavAno ne svajAva jeno, tathA kalaMkayukta ceSTA karanAro, evo moha A prastuta mahAdevane nathI. __ valI jeno mahimA traNe lokomA prakhyAta ,tene "mahAdeva" kahiyeM; kema ke, saghalA manuSyonAM samUha, deva, iMza Adikane kadarthanA karavAmAM samartha evA rAgAdika zatruUnAM samUhane dUra karavAmAM je samartha hoya, tenoja aa traNa jagatamAM mahimA gavAya , ane teja uttama puruSa mANasonAM samUhamAM mukuTasamAna ve. kaDuM ne ke, rAgadveSamahAmohaH, krthitjgjnaiH|| nAbhibhUtaM mano yasya, mahinA tasya kHkssmH||2|| . (artha-muHkhI karela ne jagatanAM lokone jeNe, evA rAga, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. Sa ane mahAmohavaDe karIne, jernu mana parAnava pAmelu nathI, evA puruSanAM mahimAnI koNa barobarI karI zake tema ?) evI rIte uttama guNonAM samUharUpa maNiune utpanna karavAmA samuSa sarakhA " mahAdeva" buddhivAnone stuti karavA lAyaka ; ane mahAdevanuM kharaM svarUpa jANavAvAlA mANaso to teneja "mahAdeva" kahe je; paNa jenuM parAkrama rAga Adika zatrau~thI hapAeluMje, tene "mahAdeva" kahetA nathI. valI ahIM vAdI zaMkA kare ne ke, saghalA prANImAM rAga to hoya beja,mATe (kozne paNa) sarvathA teno anAva saMjaveja nahIM. tyAre vAdIne have pratyuttara Ape ke, ema nahIM. jo ke, saghalA prANIune rAgaSeSano anAva nathI zrato, topaNa amuka prANIune teno anAva thAya paNa , mATe evI rIte tArI zaMkAmAM vyabhicAra doSa Avyo. kema ke, ApaNane potAne paNa koz apriya vastumAM jyAre rAgano anAva mAluma paDe ne, to te dRSTAMtathI anumAna karI levu ke, evo paNa koz mANasa hovo joeM ke, jene tamAma vastupara bilakula rAgano ajAkja hoya; ane tema kahevAmAM kaI virodha Avato nathI. kema ke, kaDuM ne ke, dRSTo rAgAdyabhAvastu, kvacidarthe yathAtmanaH // tathA sarvatra kasyApi, tadbhAve nAsti bAdhakam // 1 // (artha-jema ko koI kAryamAM ApaNane potAne paNa (aniSTa vastu Adikapara) rAgano anAva dekhAya be, tema koi mAesane saghalI vastupara paNa rAgano anAva hoya, (ema mAnavAmAM) kaMI bAdhA nathI.) valI varasAdanI zreNi AdikanI peThe, pujalika jAvo jema thoDA, vadhAre, ane tethI paNa vadhAre nAza thatA dekhAya , tema zrA rAga Adiko jyAre thoDA nAza thatA dekhAya , tyAre te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijajasUrikRtAnyaSTakAni / no sarvathA kSaya zravo paNa saMjavitaja je. kema ke, kaDaM ne ke, dezato nAzino bhAvA, dRSTA nikhilanazvarAH // meghapattyAdayo yada-devaM rAgAdyo matAH // 1 // (artha-jema thoDA nAza pAmatA evA varasAdanI zreNi Adika nAvo, sarvathA nAza pAmatA dekhAelA be, tema rAga Adiko paNa thoDA ane sarvathA paNa nAza pAmatA manAelA be.) __ valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, kadAca ( tamArA kahevA pramANe) kozne te rAga Adikono sarvathA anAvasaMnavI zake, paNa te cittavRttirUpa hovAthI jANI zakAya tema nathI, mATe te rAgagheSAdika vinAno "puruSavizeSa" zIrIte jANI zakAya? tene mATe vAdIne pratyuttara Ape ne ke, tevA puruSanAM svarUpa ane caritrathI tene jANI zakAya . kemake, jenuM svarUpa strIrahita, hathiyAra rahita, ane rumAla rahita hoya, tathA jenuM caritra bhaMgArAdika rasa rahita, phakta ekAMta zAMtarasamayaja hoya, ane aMtaraMga vairIne jItanAruM hoya, paNa asamaMjasa na hoya, tene "vItarAga" jANavA. kaDaM ne ke, rAgoGganA saMgamanAnumeyo, dveSo dviSaddAraNahetugamyaH // mohaH kuvRttAgamadoSasAdhyo,no yasya devaHsa sa caivamahan artha-strInAM saMgamathI rAgarnu anumAna thAya be, vairIne mAravAthI kSeSanuM anumAna thAya ne, puSTa AcaraNonAM doSathI mohanuM anumAna thAya ne mATe te traNe jene nathI, evA deva to zrI arihaMtaprajuja be. valI, zRMgArAdirasAMgArai, ne dUnaM dehinAM hitam // ekAMtazAMtatopeta, mArhataM vRttamadbhutam // 1 // - artha- zrRMgAra Adika rasarupI aMgArAyeM karIne jethI prApIunu hita naSTa thayuM nathI, tathA ekAMta zAMta rasamaya, evaM arihaMta prajunuM vRtta AzcaryakAraka be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. ane bIjA devonuM to rAgAdikapaNuM, anucita rUpa, tathA anucita caritra to (lokomAM) prakhyAtaja be. te kahe . brahmA lUnazirA haridRzisaruka vyAluptazizno haraH sUryopyullikhito'nalopyakhilabhuksomAkalaMkAMkita: varnAtho'pi visaMsthulaHkhaluvapuHsaMsthairupasthaiH kRtaH sanmArgaskhalanAdbhavantivipadaHprAyaHprabhUNAmapi // 1 // artha-uttama mArgathI bhraSTa avAzrI brahmA bedAelA mastakavAlo, viSNu AMkhamAM rogavAlo, mahAdeva bedAelA liMgavAlo, sUrya ukhaDelI cAMbaDIvAlo, agni sarva ladANa karanAro, caM kalaMkavAlo, tathA iMja hajAra yoniu~vAlo thayo; mATe evI rIte purAcaraNathI samarthAne paNa prAyeM karIne ApadA thAya ne valI, yadbrahmA caturAnanaH samabhavaddevo harimanaH zakoguhyasahasrasaMkaTatanuryacca kSayI caMdramAH yajihAdalanAmavApurahayo rAhuH ziromAtratAM tRSNe devi viDaMbaneya makhilA lokasya retvatkRtA // 2 // artha-brahmA cAra mukhavAlo thayo, viSNudeva vAmanarUpa ayo, iMza eka hajAra yonivAlAM zarIravAlo bhayo, nAgo cIrAelI jIjavAlA zrayA, rAhurnu phakta mAdhuMja raghu; mATe he tRSNAdevI ! A saghalI lokonI viDaMbanA tArI karelI . __have te brahmAnuM mastaka zI rIte bedANuM ? te kahe je. eka samaye teMtrIsa kroDa devatA ekA zrayA, tathA te mAMhoMmAMheM (potapotAnA ) mAbAponuM varNana karavA lAgyA; tyAre teue kahyu ke, aho !!! eka mahAdevanAM mAbApo jaNAtAM nathI; te sAMjalI eke kahyu ke, mahAdevane mAbApa beja nahIM; te vacana sAMjalIne brahmAe matsara lAvIne potAnA pAMcamA gaIna AkAravAlAM mukhathI kaDaM ke, saghalI bAbatono jANanAra haju hu~ jIvato bege , batAM ema koNa kahI zake. ke, mahAdevanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / mAbApa jAtAM nathI ? huM tenA mAbApane jAeM ; ema kahIne te tenuM varNana karavA lAgyo. panI nahIM prakAzavA lAyaka evI vAtane prakAzita karavAnA AraMbhathI kopa pAmIne mahAdeve potAnI TacalI cAMgalI rUpI talavArathI saghalA devonI samakSa UTa lene brahmAnuM gardanamukha kApI nAkhyuM. evI rIte brahmA bedAelA mastakavAlo thayo. valI tene mATe bIjArDa nIcepramANe paNa kahe be. eka dahADo brahmA viSNune potapotAnI moTAzvAste vivAda thayo; pI te (teno nirNaya karavAmATe ) mahAdevapAse gayA. tyAre mahAdeve kahyaM ke, tamArA vivAdathI saryu. paNa tamo bannemAMthI je ko mArA liMgano aMta lAvaze te UMcA darajAno, ane je aMta nahIM khAve, tene tenAthI nIcA darajAno jAvo. ( te sAMjalI ) viSNu te liMgano ta levAmATe pAtAlamAM gayo. evI rIte ghaNuM cAlyo, paNa tyAM rahelA vajrasarakhA agnithI javAne zaktivAn na thavAthI tenA tane pAmyo nahIM. chAne evI rIte saMtApathI zyAma zarIravAlo ne pAlo valIne te mahAdevapAse vyo, ka ke tamArA liMgano to pAra paNa Avato nathI. evI rIte brahmA paNa UMce javA lAgyo, paNa te mahAdevanA liMgano aMta na pAmavAthI kheda pAvA lAgyo; paNa eTalAmAM liMganA mastakaparathI paDatI ketakInI mAlA tene mArgamAM malI. tyAre brahmA teNIne pUyuMke, tuM kyAM hatI ? tyAre teNIe kahyuM ke, mahAdevanAM liMganA mathAlethI huM buM buM. tyAre pharIne brahmAe tenepUcuM ke tane tyAMthI zrAvatAM keTaloka vakhata thayo ? tyAre eka ke, mane tyAMthI AvatAM va mAso thayA. pabI brahmAe ka ke, mahAdevanA liMgano ta levAvAste huM jalaM tuM; paNa je ba mahInAno mArga teM batAnyo tethI to huM have kaMTAlIne pATho valIza; kAraNa ke, te bahu dUra be; have tAre mAruM eka kArya karavuM joze; te eke, mahAdeva jyAre pUche, tyAre "huM liMgano aMta pAmyo " buM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. evI rItanI tAre mArI sAkSI puravI pachI te vAta ketakIe paNa aMgIkAra karI. pI brahmA to te ketakIne sAthe leine mahAdevanI pAse vyo. ane tene karUM ke, huM tArA liMgano ta pAmyo ; ane valI tane khAtarI thavA mATe huM yA ketakInI mAlA paNa tyAMthI lAgyo buM. tyAre mahAdeve ketakIne pubavAthI telIe paNa emaja kahyuM. te sAMjalI mahAdeve vicArya ke, mAruM liMga to anaMta be; batAM banne teno aMta TharAve be; mATe zra banne jUhA be; ema vicAri krodha caDavAthI mahAdeve potAnI TacalI ga rUpI kuhADAthI brahmAnuM garchajarUpa mastaka bedI nAMkhyaM; tathA ketakIne paNa tyArathI zrApa pIne dUra karIrI. viSNunI khomAM roga thayo, tene mATe nIce pramANe saMjalAya be. eka dahADo rvAsA nAmanA RSine urvazI nAmanI apsarA sAthe jogavilAsa karavAnI vA thai. tyAre urvazIe tene kAM ke, tuM jo koi pUrva vAhanapara besIne Ave, to huM tane iDIza. tyAre te vAta durvAsA kabula karI. paThI te viSNu pAse gayo. tyAre viSNu daramAnayI zravavAnuM kAraNa pU; tyAre teNe kayuMke, huM devalokamAM javAne ituM buM. mATe tAre tArI strIsahita baladanuM rUpa karI rathamAM mane besADI tyAM lei javo; paNa raste cAlatAM tamAre pAtuM vAlIne jovuM nahIM. patnI viSNue jaktithI tathA ( zrApa dikanA ) jayathI te kabUla karyu; tathA tene lene tyAMthI cAlyo. ve lakSmI to strIjAti hovAthI purunI barobara cAlavA azakta thavAthI kRSi tene cAbukathI vAraMvAra mArato thako hAMkavA lAgyo. eTalAmAM viSNue snehane sIdhe potAnI strIne paDato mAra sahana na thavAthI pAuM pharIne joyuM. evI rIte viSNue prathama aMgIkAra karelI bAta nahIM pAlavAthI, te kopa pAmelA zaSie tenI khamAM cAbuka mAryo; ane , Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / tetha viSNunI mAM roga thayo. bIjArja valI te viSe nIce pramANe kahe . eka khate viSNu ko nadIne kinAre tapa karatA hatA; tyAM koi tApasI snAna karatI hatI. te vakhate te tApasaNInuM aMga vastra rahita hovAthI viSNue teNInApara kAmavikArathI dRSTi nAMkhI; tema karatAM tene tApasaNIe jovAthI zrApa zrApIne rogiSTa khavAla karyo. mahAdeva bedAelA liMgavAlo thayo, te nIce pramANe. dAruvana nAmanA tapovanamAM keTalAka tApaso rahetA hatA. teunI kuMpaDI mAM hamezAM mahAdeva potAnA alaMkAro sahita, tathA ghaMTAnA nAda ne tuMbarUnAM UNakArathI saghalI dizAune gajAvato thako nikSAmATe zrAvato hato; tathA tyAM potAnA rUpathI kAmavikArane prApta thalI evI tApasaNI sAthe jogavilAsa karavA lAgyo. pI eka dahADo tenA zrA durAcaraNanI RSirjane mAluma paDavAthI te gusse thaine zrApa thApI tenA liMgano beda karyo. ane te karavAthI saghalA mANasone saMtAnanI utpatti thavI baMdha paDI gai. zrA joine devatAIe vicArya ke AvI rIte ekI velAe A nino saMhAra na thAya to sAruM; ema vicAri terjae tApasone samajAvI zAMta pADyA. tyAre tena' pAtuM mahAdevanuM liMga jevuM hatuM tevuM karyu; paNa tenI sAthe evaM kAM ke, pUrvakAle te liMga je hamezAM stabdha hatuM, te have joganI vAMbA hote bateja stabdha yaze; pI tyArathI mANaso paNa pAThA liMgayukta zrayA; ane prajAnI utpatti thavA lAgI. sUrya paNa ukhaDelI cAMbaDIvAlo thayo, te nIce pramANe. sUryane rannAdevI nAme eka strI hatI; teNIne yama nAme eka putra hato; have te strI sUryanAM tApane sahana nahIM karavAthI potAnA sthAnake potAnA sarakhaM kRtrima rUpa mUkIne, pote ghoDInuM rUpa karI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. 13 samudrane kinAre rahevA lAgI paDhI te kRtrima strIe zanaizcara tathA nAmanA saMtAnone janma pyo. eka dahADo te yame bahArathI [vIne teNInI pAse jojana mAgyuM; paNa teNIe tene pyu nahIM. tyAre yamane krodha caDavAzrI teNIne teNe lAta mArI; tethI teNIe zrApa ApIne tenA pagano nAza karyo panI yame te vAta potAnA pitA ne kahI saMjalAvI; tyAre sUrya vicArakhA lAgyo ke, sagI mAtA zrama kema kare ? mATe kharekhara zra zranI mAtA nathI; ema vicAratAM teNe tenI ( yamanI ) mAtAne ghoDI rUpe joi. pI sUrye tyAM jar3a telInI ivAvirUddha balAtkArathI tenI sAthe loga jogavyo; ane tyAM azvina nAmanA be devonI utpatti tha; valI teNIe krodhathI lAla thapalI AMkhothI tenA tarapha ( sUrya tarapha ) jovAthI te kuSTI thayo; pachI sUrya te rogathI mukta thavAmATe dhanvaMtarI pA gayo; tyAre dhanvaMtarIe kahyaM ke, tArA zarIranI cAMbaDI ukheDyA vinA tuM nirogI zrai zake tema nathI; panI sUrye cAMbaDI ukheDavA mATe dhanvaMtarIne prArthanA karI; tyAre te vaidyarAje kahyuM ke, tAre te sahana karavuM paDaze; nahIMtara tane tajI deza; tyAre sUrye ka ke, huM te sahana karIza; pachI jyAre mAthAMthI mAMDIne ghUMTa sudhi cAMbaDI ukheDANI tyAre ghaNI pIDA thavAthI sUrye sItkAra zabda karyo; tyAre dhanvaMtarI paNa cAMbaDI jakheDato kI paDyo; evI rIte cAvinAnI strIne jogavavAthI, tathA uttama puruSanAM mArgathI skhalita zravArthI tene duHkha sahana karavuM paDyuM. bIjA valI te mATe nIce pramANe kahe be. ghoDInA rUpavAlI potAnI strIsAthe joga jogavIne, teNInA bApane te sUrya Thapako devA lAgyo ke, tArI zra putrI mane tajIne bIjI jagoe jai rahe be. tyAre te sUryane kahyuM ke, tArA zarIranA tApane te sahana karI zakatI nathI; tethI te bicArI zuM kare ? mATe jo tAre teNInaM prayojana hoya, to tuM tAruM zarIra bolAva ? pachI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI harijasUrikRtAnyaSTakAni / sUrya ( zarIra bolAvavAmATe ) dhanvaMtarI pAse gayo; ane bAkInaM vRttAMta zragalanI vAta mujabaja jANI levu. ani paNa sarvajI nIce mujaba kahevAya be. koi eka RSi potAnI kuMpaDImAM rahelA agnine atyaMta naktipUrvaka tIvaDe karIne pUjato hato. te RSie eka dahADo te ki ke, tAre yA mArI strInaM rakSaNa karavu; ema kahI te kaI kAryamATe bahAra gayo. eTalAmAM koka zaSie tyAM zravIne agninI samaja te strIsAthe jogavilAsa karyo ; paDhI kSaNavAramAMja pelo kRSi paNa tyAM zravyo; tathA potAnI huziyArI thI te jAeyuMke, strIne koi parapuruSe jogavI be; ema vicAri te agni tathA strIne pUkyuM ke, RhIM koNa zrAyuM hatuM ? te sAMlI terjae kaI paNa uttara Ayo nahIM. tyAre te RSie jJAnanA upayogathI te vRttAMta jANI lIdho; tathA rakSaNa karavA lI vastunuM rakSaNa nahIM karavAthI, ne pUDhacAthI prattyuttara pa nahIM pavAthI, te kRSie nipara kopAyamAna thane zrApa yo ke, tuM sarvajI thaje; ane tyArathI te ani azuci padArtha vigereno na karanAro thayo; kAne evI rIte, te je kaMDa khAya, te saghaluM devatAune male; kemake te devonuM mukha be. pabI devane zuci padArthono svAda zravavAthI udvega pAmIne tathA jJAnayI zrApano vRttAMta jANIne te RSipAse vI tene zAMta karavA lAgyA; paNa te kRSi zAMta thayo nahIM; to paNa devatArjanA grahathI te te agninI sAta jIno karI; ane tyArathI te agni " saptArci " kahevAvA lAgyo. panI te sAte jInomAMthI be jI karIne AhutIneja jakSaNa karavA lAgyo; ane pAMca jInothI tene sarvajI tarIke sthApyo. " valI caMdra kalaMkita thayo, tenuM vRttAMta nIce pramANe jANavuM. eka vakhate caMdra bRhaspatipAse jaNavAmATe gayo; kemake bRha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. spati devono AcArya je; tyAM caMje tene ghera laNatAM thakAM te bRhaspatinI strIsAthenogavilAsa karavA mAMDyo. te vAtanI bRhaspatine jANa tha tyAre tene teNe zrApa thApyo ke, re! gurunI strI nogavanAra ! tuM kalaMkI thaje. evI rIte caMja kalaMkI thayo. valI iMja paNa hajAra yoniyothI narelAM zarIravAlo nIce pramANe thayo. gautama RSine ahilyA nAmanI strI hatI. tenA rUpathI mohita thaelo iMza tenI kuMpaDImAM jazne teNInI sAthe loga logavavA lAgyo; eTalAmAM tyAM te zaSi AvI caDyo; tyAre iMja paNa tenA jayathI bilADAnuM rUpa karIne tenA gharamAMthI nikalIne svargamAM gayo; tyAre munie vicAryu ke, svAnAvika bilADo hovo na joze; ema vicAratAM teNe iMjane ulakhI kahADyo; tethI krodhathI teNe iMjanA zarIramAM zrApazrI hajAra yoni karI; tathA potAnA ziSyone tene logavavAmATe mokaTyA; paNa muni gayo nahIM; panI devoe te zaSine zAMta pADI khuzI karavAthI teNe te yoniu~ne badale netro karyA. have brahmA paNa cAra mukhavAlo nIce pramANe ayo. eka dahADo brahmA moTA udyAnamA tapasyA karavA lAgyo; te vakhate tene calAyamAna karavAmATe saghalI apsarAunu talatala jeTalR rUpa lezne iMje tilottamA nAmanI apsarA banAvI; tathA teNIne ane bIjI apsarAune paNa brahmApAse tenI samAdhino naMga karavAmATe mokalI. te paNa tyAM jazne pUrva dizAsanmukha beThelA te brahmAnI samIpe gAyana, nAca vigere karavA lAgI. tyAM brahmAne potAnI sanmukha locanavAlo tathA manavAlo joine teue dakSiNa dizAmAM jaznRtyAdika karavA mAMDyu. evI rIte naSTa zraelI ne samAdhi jenI evo te brahmA sajAthI sanmukha jovAne azakta hovAthI te prate potAnuM bIjuM mukha karato havo. evI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / rIte pazcima dizAe apsarA javAthI te dizAtarapha trIjuM, tathA uttara dizAe javAthI te tarapha cothu, tathA AkAzamAM upara javAthI pAMcamuM mukha karyu. evI rIte brahmA pAMca mukhovAlo thayo. ane pAlathI zaMkare jyAre tenuM gardanamukha kApI nAkhyu, tyArathI te cAra mukhavAlo thayo. viSNu vAmanarUpe thayA, te paNa nIce pramANe. - eka vakhate bali nAmanA dAnavane bAMdhavAmATe viSNue vAmanarUpa thazne kuMpaDImATe tenI pAsethI traNa pagalAM jamIna mAgI; panI jyAre balirAjAe kabula karyu, tyAre teNe traNe pagalAMthI traNe khokane rokI lIdhAthI sthAnavinAnA te baline pAtAlamA dAbI dIdho. - have caMja kSayarogavAlo kema thayo ? tene mATe kahe je. dadane sattAvIsa dIkarI hatI; teune caMDa paraNyo; te saghasImAM rohiNI uparaja tenuM mana Asakta zrayu: tethI bIjI aNamAnItIe te vAta potAnA pitAne kahI; tyAre teNe tene kodhathI zrApa ApIne kyavAlo karyo; paNa pAlathI devoe tene zAMta pADyAthI, teNe tene eka pakSamA vRdhivAlo ko. ___nAgo paNa nIce pramANe be jInovAlA zrayA. eka vakhate devatAe vIrasamujne mathIne aMdarathI amRta melavyu; te amRtanA kUDAM jarIne teupara ghAsa AcAdita kayuH tathA tenI rakSAmATe nAgone besADyA; pacI ekAMta jozne teDhae te amRta pIvA mAMDyu, tyAre temAM rahelA DAlothI teunI jIjo cIrAi gai. bIjA valI te mATe nIce pramANe kahe je. - jyAre tee amRta pIvA mAMDyu, tyAre iMje vajra mAravAthI teunI jIna cArAz gai... .. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. rAhu, phakta mAdhuMja rahyu; te nIce pramANe. devoe amRtanAM kuMDAM naryA; ane tenI rakSAmATe tee viSNune besADyo. paDI viSNu jyAre kaMka kAryamAM guMthAyA, tyAre rAhu te pIvA lAgyo. viSNue tene tema karato jozne tenA para cakra pheMkI tenuM mastaka bedI nAkhyu; paNa amRta pIdhelu hovAthI ternu mastaka ajarAmara thayu. evI rIte "brahmAnuM mastaka kema bedAyuM" ityAdi vistArathI vivecana karyu. valI. sa eSa bhuvanatrayaprathitasaMyamaH shNkro| bibharti vapuSAdhunA virahakAtaraH kAminIm anena kila nijitA vayamiti priyAyAH karam kareNa paritADayan jayati jAtahAsaH smaraH // 1 // artha-kAmadeva potAnI strIsAthe hAthamAM tAlI dezne mahAdevanI hAMsI kare ne ke, traNa jagatamAM jenuM saMyama prakhyAta , evo mahAdeva strIno viraha nahIM sahana karavAthI potAnA zarIranIsAthe teNIne rAkhe ane te mahAdeve mane jItelo ( kahevAya ;) e kevI AzcaryakAraka vAta !!! valI, digvAsA yadi tatkimasya dhanuSA sAstyasya kiM bhasmanA / bhasmAthAsya kimaMganA yadi ca sA kAmaM pariveSTi kiM // ityanyonyaviruhuceSTitamidaM pazyanijakhAmino zrRMgI sAM zirAvanaddhaparuSaM dhattesthizeSaM vapuH // 1 // artha-jyAre mahAdeva dizArUpIja vastravAlo ne, tyAre tene dhanuSanI zI jarUra je ? tathA jyAre dhanuSa rAkhe , tyAre lazmanI zI jarUra ? tathA jyAre jasma cole , tyAre strInI zI jarUra ne ? tathA jyAre strI rAkhe ce, tyAre te kAmadevano zAmATe gheSa kare ? evI rIte potAnA svAminuM paraspara virodhavAluM ceSTita Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / jone, juMgI ketAM mahAdevano pArSadagaNa mAtra naso ne hADakAMthIja baneluM potAnuM khedayukta zarIra dhAraNa kare be. 1.8 evI rIte pAyApagama nAmanAM zratizayanAM ghAreM karIne mahAdevapaNuM varNavyuM. have guNAtizayanA pratipAdanathI teja mahAdevanuM svarUpa kahe be. yo vItarAgaH sarvajJo, yaH zAzvata sukhezvaraH // kliSTakarmakalAtItaH, sarvathA niSkalastathA // 3 // yaH pUjyaH sarvadevAnAM, yo dhyeyaH sarvayoginAm // yaH sraSTA sarvanItInAM mahAdevaH sucyte||4|| yugmam artha- je rAgavinAnA, saghaluM jANanArA, zAzvatasukhanA mAlika, duSTa karmonA aMzathI rahita, sarvathA prakAre zarIranA - yava vinAnA, sarvadevone pUjavAlAyaka, sarva yogIune dhyAna dhavAlAyaka, tathA sarva prakAranI nItine banAvanArA hoya, te mahAdeva kahevAya. TIkAno jAvArtha-hIM je vItarAga hoya, ityAdi sarva padonI sAthe " te mahAdeva kahevAya " evI kriyA joDI levI. vizeSe karIne jeno rAga gayo be, tevo game te koi deva te vItarAga kavAya; valI gheSano daya thavAthIja rAgano paNa daya thAya be, mATe jene rAga nathI, tene dveSa paNa nathI, ema samajI levaM. saghalI yAne paryAyarUpa vastuune je jANe, eTale vizeSe karIne saghalAM varaNo khasI javAthI utpanna tharalA kevalajJAne karIne je ( saghalI bInAne ) jANe te sarvajJa kahevAya; tema sarvadarzI " ( saghaluM jonArA ) prate sarvajJapaNAno vyajicAra to nahIM hovAthI jema te saghaluM jANanArA be, tema te saghaluM jonArA paNa be, ema paNa jANI levu. (6 vAdI zaMkA kare ke, (prastuta mahAdevane ) rAga, dveSa, chAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka.. Mian mohana jAva to prathama kahI gaelA bo, ane tema karyAthI temane ( mahAdevane ) vItarAgapaNuM tathA sarvajJapaNuM to khulluM jAi Ave che; ( kema ke, vItarAgapaNAnuM tathA sarvajJapaNAnuM te svarUpa be; ) to valI pharIne vItarAgapaNuM chAne sarvajJapaNuM AMgIkAra karavAnI zI jarUra datI ? have te vAdine he ke, jema te mahAdevane rAgAdika nathI, tethIja te " vItarAga " tathA " sarvajJa" paNa be; evI rIte hetuphalanAM jAveM karIne, jema " melano nAza thavAthI pIlA raMganA prakarSavAluM sonuM " ityAdi nyAyeM karIne prastuta mahAdevano guNAtizaya kahelo be; mATe temAM ( punaruktino ) doSa nathI; kema ke, moTA puruSo vAkyamAM evI rItanA nyAyano Azraya karatA dekhAelA be. athavA keTalAko ( anya darzanI ) vairAgya tathA jJAna dine prakRtinAM jAvo mAne be; ane te jAvo kaivalyaavasthAmA prakRtino nAza thavAthI, dUra thAya be; mATe terjanA matane dUSita karavAmATe ( uDAvavA mATe ) paNa te ( sarvajJa Adika ) vizeSaNo nirdoSa be. te kade ne ke, jJAnAne vairAgya Adika caitanyanAM svabhAvo be; ane caitanya to AtmAnuM svarUpa be; kema ke " caitanyaM puruSasya svarUpaM " ( caitanya ne te zrAtmAnuM svarUpa be.) ema kahetuM be; mATe evI rIte caitanya jyAre AtmAnuM svarUpa ayuM, tyAre te jJAna ne vairAgya zrAdika ( kaivalya vasthAmAM paNa ) zI rIte nAza thAya ? valI bIjA zrAcAryo uparanA ( mUla zloko mATe ) nIce pramANe paNa kaDe be. 88 yasya saMklezajanano " ityAdi mUlanA prathamanA banne zloko arihaMta prajunI bastha avasthAne zrIne karelA be; ema tenuM vyAkhyAna kare be; kema ke, " klezane utpanna nahIM karanAro " ityAdi je rAgAdikanAM vizeSaNo kahelAM be, teja teja va Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / sthAmAM (udmastha avasthAmAM ) vyavacchedaphalarUpa thai zake be; eTale jene saMkvezane utpanna karanAroja rAga nathI, tathA samatArUpI lAkaDAMne bAlanAroja dveSa nathI, ne satya jJAnane DhAMkanAro, tathA zuvRtta karanAroja moha nathI; te mahAdeva kahevAya; " paNa jene sattAmA rahelA te te karmonAM daliyAM rUpe paNa rAga, dveSa vigere nathI, teja mahAdeva kadeyAya; " evaM kadevAnI chAtre matalaba nathI; " ( uparano mata, " peDhelA banne loko arihaMta juna svasthAne AzrayI be, " ema mAnanArA mahAna AcAryono be, chAne te paNa satyaja be.) ( valI paNa temanoja mata darzAve be.) "yo vItarAga " ityAdika je bIjA be mUlanA zloko be te saMsAramA rahelA kevalIune zrazrIne kahelA be. vAdI zaMkA kare ke, udmastha avasthAmAM mahatvapaNuM mAanucita be, kema ke, tethI "mahattara" evI bIjI avasthAno sadbhAva be. tyAre vAdIne kahe ve ke, ema nahIM. ema. mAnavAthI to siddhapaNuM ve lakSaNa jenuM evI mahattama nAmanI je bIjI avasthA, seno sanAva hovAthI kevalIne paNa amahatvano prasaMga ve - thavA koi bIjI rIte apunaruktapaNuM jAvI levuM. et (prastuta mahAdevane ) vItarAganuM vizeSaNa lagADa - vAthI rAgavAlArjunA mahAdevapaNAno pratiSedha ko. ne tene viSe pehelAMja jAvanA dekhADelI be. have ahIM " sarvajJa" evaM vizepaNa devAthI kapilanA mahAdeghapaNAne dUra karyu; kema ke, tenuM sarvajJapaeM to tenA potAnAMja matathI varI zakatuM nathI; te nIce pramANe jANavuM. ad ( kapila mata mAnanArAja) ema mAne ne ke, buddhimAM - vasthita AtmA ciMtave be; chAne prakRtinAM vikArapaNAthI that sasthAmA jyAre prakRtino nAza thAya be, tyAre bujhino Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. paNa nAza zrAya , ane tethI te avasthAmA koi paNa padArtharnu jANapaNuM rahetuM nathI; tyAre sarvajJapaNAnI to vAtaja zI karavI!!! mATe te kapilano pakSa mahAdepaNAmATe jaMcI pAyarIpara zrAvI zakato nathI; kema ke, jyAre te bujhimaya jJAna mAne , ane te buddhi prakRtine AdhAre meM to te AdhAramaya evI prakRti jyAre kaivaTya avasthAmAM nAza pAme , to panI temAM jJAnazakti to raheja zAnI ? kema ke, AtmAne jJAnamaya mAnavAthI to, jJAnane aTakAvanArI prakRtino jyAre nAza thAya, tyAreja AtmAne sarvajJapaNuM ghaTI zake be. vasI teja "sarvajJa" evA vizeSaNathI bujhnu mahAdevapaNuM paNa dUra kayuH kema ke, te kiMcit kiMcit jANanAra ke kAraNa ke tenA (budhanA ) anuyAyirDa kahe ke, sarvaM pazyatu vAmAvA, ISTamartha tu pazyatu // kITasaMkhyAparijJAnaM, tasya na kopayujyate // 1 // artha-saghalu juna athavA na jurkha, paNa phakta tatvaneja jurja kAraNa ke kIDAunI saMkhyAnuM je jJAna, tenI amAre zI jarUra ? evI rIte kiMcit kiMcit jANapaNuM paNa tene ( buddhane) ghaTI zakatuM nathI; kema ke tene sarvajJapaNuM nahIM hovAthI saghalA svaparapAryAyeM karIne viziSTha zrayelA evA eka arthane jANavAne paNa te azakta be. kaDuM ne ke, eko bhAvaH sarvathAyenadRSTaH, sarve bhAvAHsarvathAtena dRSTAH sarvebhAvAHsarvathAyenadRSTA, ekobhaavHsrvthaatendRssttH||1 artha-jeNe sarvazrA prakAre eka nAva joelo be, teNe sarva jAvo paNa sarvathA prakAre joelA ke ane sarve jAvo jeNe sarvathA prakAre joelA je, teNe eka nAva paNa sarvathA prakAre joelo be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, sarvajJa saMjavI zakatoja nathI, kema ke, zazalAnA ziMgaDAMnI peThe sattAsAdhaka pramANathI te vAta grAhya tha zakatI nathI, kema ke A " sarvajJa"je, evaM te kAsanA ( sarvajJa je vakhate vicaratA hatA te vakhatanA) vidhAno paNa te sarvAne jANI zakAya, evA jJAnanA anAvathI teune jANavAne zaktivAna thatA nathI. ___ have te vAdIne kahe je ke, ema nahIM; kema ke, sarvajJapaNuM siddha karavAne sattAsAdhaka pramANanuM je teM agrAhyapaNuM kaDaM, te vAta asiddha arthAta sarvajJapaNuM siddha karavAmATe ghaNAM pramANo . te nIce pramANe. __ je padArtho thoDAthoDA nAzavaMta hoya, teuno samUlago nAza thavAno paNa saMjava kema ke, jema sAmagrI vizeSathI vastra ratnanAM mela Adika padArtho apacaya (daya) dharmavAlA , tema jJAnAvaraNAdika paNa apacaya dharmavAlA be; mATe teuno sarvathA daya thavo paNa saMjave ke evI rIte jyAre teUno sarvathA kya thAya , tyAre sarvajJapaNAdikajAvo paNa pragaTI nikale ke ane te jJAnAvaraNAdikone apacayadharmapaNuM kaI asipha nathI, kema ke potAnA saMtAnamAM paNa jJAna Adika, thoDAghaNApaNuM dekhAyaja . kadhu ne ke, doSAvaraNayorhAni, niHzeSAstyatizAyanAt // kacidyathAkhahetubhyo, bahiraMtarmalakSayaH // 1 // artha-jema potAnAM hetuthI (japAyothI) bahArano ane aMtarano mela nAza pAme , tema atizayapaNAthI doSa ane AvaraNanI hAni saghalI paNa saMjave be. __ valI ijiyone gocara na tha zake evA baMdha, mokSa ane paraloka Adika lAvo kozne pratyakSa paNa hoya , kema ke, agni zrAdikanI peThe te vAta anumAnayI siddha thAya be. kAM.be ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. 23 sUkSmAMtaritadUrArthAH, pratyakSAH kasyacidyathA // anumeyavato'nyAdi, riti srvjnysNsthitiH||1|| artha-jema sUkSma, AMtarAvAlA, tathA dUra rahelA padArtho koine pratyada , tathA agni zrAdika jema anumAnazrI siddha thAya ne, tema sarvAnI sthiti paNa jANavI. ___evI rIte te sarvAne jANavAnA jJAnathI zUnya evA mANaso paNa anumAna pramANathI "zrA sarvajJa ne ke, nahIM" te jANI zake ve. (evI rIte vItarAga paNAnuM ane sarvajJapaNAnuM vistArathI varNana karyu-) have valI je zAzvata sukhanAMmAlika hoya, tene "mahAdeva" kahevAya. aMhIM mUkha zlokamAM pharIne paNa je "yaH" zabda mukelo , te bIjI (prastuta mahAdevanI) zravasthAne sUcavanAro ke eTakhe ke, rAga zrAdikanA kyathI pragaTa thaebuM vItarAgapaNuM ane sarvajJapaNuM navamAM rahelA kevalI AdikanI avasthAmAM mahatvane sUcavanAraMje A " sAzvatA sukhanA mAlikapaNAdika" traNa vizeSaNo mokSa avasthAmAM mahatvane sUcavanArAM ne. hamezAM je sukha rahe, tene zAzvatuM sukha kahIye, ane tevaM sukha moha thakI utpanna thatA AnaMdarUpa je. kema ke, te zivAya te zAzvatuM sukha upalabdha az zakatuM nathI; ane tevA zAzvatA sukhanA je svAmI tene " zAzvatasukhezvaraH" kahIyeM. __ valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, saghalI vastumne kSaNikapaNuM hovAthI sukhane zAzvatapaNuM zI rIte ghaTI zake ? te zaMkAmATe te vAdIne kahe ne ke, vastune sarvathA prakAre to kSaNikapaNuM ghaTI zakeja nahIM; kema ke, teno svajAva to utpAda (utpanna arbu te) vyaya, (nAza) ane dhrauvya (acalapaj) rUpa . valI ahIM haju te mATe ghaNuM bolavA jevU ne, paNa te paMdaramAM zraSTakadhI jANI levU; mATe evI rIte tevA prakAranA zAzvata su Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / / khano asaMjavaja jANavo nahIM; kema ke, sukhanu AvaraNa jyAre apacayadharmavA , tyAre te AvaraNa tamAma nAzavAluM paNa saMnave ke kema ke, tenA apacayano saMjava je; ane tene mATe pehelAM varNana kareDhuMja ; valI zrA vizeSaNathI dANadANaprate kya thatI vastuu~ne mAnanArAe ( bauchoe ) mAnelA devanA mahatvapaNAne dUra kayu: kema ke, temanA evI rItanA matathI temane tevA prakAranA ( zAzvatA ) sukhano asaMnava ; ane jyAre evI rItanuM zAzvatuM sukha temanA mahAdevane malatuM nathI, tyAre temanuM mahatvapaNuM to phakta kaTpanArUpaja be. valI te prastuta mahAdeva "kliSTakarmakalAtItaH" ketAM navanAM hetupaNAzrI kvezarUpa evA je jJAnAvaraNAdika ATha prakAranA karmonA aMzo, tenAthI mukAelA meM A vizeSaNathI je ema mAne ne ke, "jJAnI evA dharmatIrthanA karanArATha modamAM gayA panI paNa pharIne potAnA tIrthanI paDatI joDne, pAga saMsAramAM Ave be;" tee mAnelA devonA mahatvano vyudAsa (nAza) karyo. kema ke, jo klISTa karmonA aMzono anAva bhaelo hoya, to lavamAM pAge avatAra thavo asaMjavita je. kaDaM ne ke, ajJAnapAMzupihitaM, purAtanaM karmabIjamavInAzi // tRSNAjalAbhiSiktaM, muMcati janmAMtaraM jaMtoH // 1 // artha-ajJAnarUpI dhUlithI AbAdita thaelu, ane purANuM, tathA nAza na pAme evaM karmarUpI bIja, tRSNArUpI pANIthI siMcAvAthI prANIne janmAMtaramA lAvI muke . (vAmana, narasiMha) Adika nagarAMrUpo dharInavane viSe avatAra khenArA, ane potAnAM zAsana- apamAna nahIM sahana karanArA, evA te devornu mahatvapaNuM kevu ?! tathA je sarva prakAre zarIranA saghalA avayavarahita hoya, teja "mahAdeva" kahevAya; kAraNa ke, jyAre te avayavono anAva thAya, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. 25 manano tyAreja sukhano paNa saMbhava thAya be. kahyuM ve ke, jyAre zarIra ane va thAya, tyAreja duHkhano paNa ajAva thAya; kAraNa ke duHkhanA saMjavarUpa zarIrapaNAmAM te mahatvapaNuM zI rIte saMjave ? valI vizeSaNathI ( " sarvathA niSkalaH " ) evA vizeSathI ) zarIreM karIne je mahatvapaNAne aMgIkAra kare be, tenA matano tiraskAra karyo; kema ke, teja samasta jagatne mahAdevanA cakSu, mukha, hAtha, tathA pagathI jareluM mAne be; ane tema zrabuM to saMjavatuMja nathI, tethI evI rItanA puruSamAM mahAdevapaNuM paNa asaMjavitaja be; kema ke, samasta jagata jyAre tenAM cakSumayaja zrayuM, tyAre bIjA avayavone rahevAne to jagatamAM kaI paNa sthAna rahyuM nahIM; mATe tevA prasaMgathI tenuM mahAdevapaNuM ghaTI zakatuM nathI; ane te zivAya jo koi bIjI rItathI ( potAnuM ) mahAdevapaNuM kahevA mAge, to temanA potAnAja matane virodha Ave be; kema ke, te manAja zAstramAM kahyuM ve ke, apANipAdo javano grahItA, pazyatyacakSuH sa zRNotyakarNaH // sa vetti vizvaM naca tasya vettA, tamAhuragryaM puruSaM mahAntam // 1 // " kArtha- je hAtha pagavInAM cAlI zake be, tathA grahaNa karI zake be, tathA catuvinA jue be ne kAnavinA sAMjale be, valI te jagatane jANe be, paNa tene koi jAtuM nathI, evA puruSane agresara mahAnapuruSa ( mahAdeva ) kahe be. sa valI bIjAcAryo yA vizeSaNAne mATe nIce pramANe kahe be. 'kliSTakarmakalAtItaH " ketAM nAza karela be, ghAti karmo jeNe evA javamAM rahelA kevalI jANavA; tathA " sarvathA niSkalaH " eTale daya thaelAM ve javopagrAhI karmo jenA evA sikevalI jAvA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / have " yaH pUjyaH sarvadevAnAM" ketAM je prastuta mahAdeva, sarva navanapati Adika devone pUjanIka be, kema ke, je" vItarAga" Adika guNoyeM karIne yukta hoya, teja devothI pUjAya je; ane tenA pUjanikapaNAthI teunI pratimAunu paNa pUjanIkapaNuM siddha thAya . athavA saghalA hariharAdika devo ke jeu~, jeThane (tenA matavAlAune) pUjanika , (teUnA samUhanI apedAthI) evA baujhAdikone paNa prastuta mahAdevaja pUjanIka be; kema ke te potapotAnA devone pUjatA zrakA paNa tatvazrI to prastuta mahAdevaneja pUje ke athavA tenA upadezazrI svarga ane modano saMga thaze, ema mAnatA thakA tene pUje je; ane upadeza paNa grahaNa karavA lAyaka modanAM visaMvAdarahita jJAnazrI, tathA vItarAgapara apeSapaNuM hote teja thAya je; bIjI rIte thato nathI. mATe evI rIte potAnA devamAM paNa sarvapaNA Adika guNonuM AropaNa karIne tene pUje be, ane tezrI paramArthathI to te prastuta mahAdevaja temanAthI pUjAya bemATe prastuta mahAdeva "sarva devone (sarva devo ke, pUjanika jene evA bauchAdikone) pUjanIka " ema kahevU dUSaNarahita be. tathA valI, "yodhyeyaH sarvayoginAM" ketAM je A prastuta mahAdeva sarva adhyAtmaciMtakone dhyAna dharavAlAyaka ke kema ke tevA yogI paNa, evA vItarAga Adika mahAn guNovAsAnuMja dhyAna dhare ke ane tevA to upara kahelI rIte karIne arihaMta pranuja . valI "yaH sRSTA sarvanItInAM" ketAM je saghalA naigama Adika nayonA, athavA sAma Adika nItinA prakAza karavAeM karIne utpanna karanArA zrA vizeSaNathI kevala emaja nahIM jANavU ke, Sanadevapranueja lokonA vyavahAra mATe sAmAdika nIti banAvI ,ane tethI teja "mahAdeva" kahevAya ane bIjA ajitanAtha Adika trevIsa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. tIrthakaro mahAdeva na kahevAya; kema ke, caude pUrvomA rahelI saghalI vANI sarva tIrthakaroe dekhADedI hovAthI, te paNa nItine banAvanArAja . ___evI rItanAM upara kahelA guNoe karIne je yukta hoya, te mahAdeva kahevAya. ___ ahIM vAdI zaMkA kare ke, pehelA be ilokane De kahelu le ke, tevA tevA guNovAlA hoya, te mahAdeva kahevAya; ane valI pharIne paNa pAluM "te mahAdeva kahevAya" ema atre zAmATe kayuM ? tene mATe tene uttara Ape ne ke, saghalA lAvonuM be prakAranuM svarUpa hoya ke eka vyAvahArika ane bIjuM pAramArthika; temAMthI pAramArthika mahAdevapaNuM jaNAvavA mATe A vacana kahelu je. have prastuta mahAdevane bIjA lakSaNathI ladayagocara karavA mATe kahe . evaM sattayuktena, yena zAstramudAhRtam // zivavartma paraM jyoti, strikottiidossvrjitm||5|| artha-evI rIte uttama AcaraNoeM karIne yukta evA, je deve modanA mArgarUpa, tathA utkRSTa jyotivAlu, ane trikoTi doSoeM karIne rahita evaM zAstra banAveluM , te "mahAdeva" kahevAya. TIkAno nAvArtha-evI rIte upara varNavelA rAgaSanA kya karavArUpa tathA javamA rahelA kevalIne lAyakanuM aniMdita AcaraNa (vRtta) ahIM jANavU; paNa zAzvatA sukhanA mAlikapaNA Adika siddha avasthAne ucita AcaraNa jANavU nahIM; kema ke, sigha avasthAmAMzAstronA upadezano anAva. mATe evA AcaraNe karIne je yukta hoya, te " savRttayukta" kahevAya; evA savRttavAlA je koz deve zAstra banAvyuM hoya, te "mahAdeva" kahevAya. have te zAstra paNa kevu hovu jozya ? te kahe je "zivavartma" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIharijanasUrikRtAnyaSTakAni / ketAM jemAM modano mArga jaNAvelo ne evaM, athavA modanAM mArgarUpa, tathA " paraMjyotiH" ketAM mahAmoharUpI aMdhakAranA samUhane dUra karanAra evA asAdhAraNa pradIpa samAna zAstra jeNe racekheM , te "mahAdeva" kahevAya; valI te zAstra ketuM to ke, " trikoTIdoSavarjitaM" ketAM zAstronAM Adi, madhya ane aMtanA nAgamA AvatA je pUrvApara virodha Adika doSo, teNe karIne rahita evaM; athavA zAstrarUpI sonAnI kaSa, veda ane tAparUpa je parIkSA, temAM AvatA doSoyeM karIne rahita, evaM zAstra jeNe racelu , te " mahAdeva" kahevAya. ahIM " savRtte karIne yukta " evaM je mahAdevanuM vizeSaNa Apyu , tethI kAmIpaNAM Adika anucita anuSThAnavAlA devonA mahAdevapaNAno niSedha kahyo, kema ke, rAgAdikathI utpanna zrAya,evI asamaMjasa ceSTA jenI hoya,teune paNa mahAdevapaNAmAM jo lekhIe, to tevu mahAdevapaNuM to sarva prANImAM prApta az zake !!! kaDaM ne ke, kAmAnuSaktasya ripuprahAriNaH, prapaMcino'nugrahazApakAriNaH // sAmAnyapuMvargasamAnadharmiNo, . mahatvaklaptau sakalasya tadbhavet // 1 // artha-kAmamAM Asakta, zatrune mAranAra, prapaMca karanAra, prIti rAkhanAra, tathA zrApa ApanAra, evA sAmAnya mANasa sarakhA gugovAlAnI paNa jo mahAdevapaNAmAM kalpanA karIeM, to tevaM mahAdevapaNuM to saghalAne prApta thAya. __ valI " zAstramudAhRtaM" ( zAstrakaheDhuMce) ema kahIne, jeTha zAstrane manuSyanI kRtivinAnuM mAne , tejenAM matanuM khaMDana karyu be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. 2 zAstrane manuSyanI kRtivinA thaeluM je mAne be, teja kahe beke, tasmin dhyAnasamApanne, ciMtAratnavadAsthite // niHsaraMti yathAkAmaM, kuDyAdibhyo'pi dezanA: 1 artha - te dhyAna prApta ye bate, tathA temAM ciMtAmaNi - lanI peThe AsthA rAkhavAthI, ivA pramANe jIMta yAdikamAMthI pa upadezo nikale a. evI rItanA upadezane mAnanArAuMnA matanuM khaMDana evI rIte thAya ve ke, evI rIte jIMta yAdikamAMthI nikalelo upadeza sa puruSe kahelo manAya nahIM; ane tethI temAM ( lokono ) vizvAsa paNa na thAya, kema ke, te upadeza ko banAvyo ? ( te nakkI ai zakatuM nathI.) joke te anya darzanInAM devane ciMtya puSyanAM samUheM karIne ghaNAM atizayo ve, to paNa (mukhathI) bolavApaNAmAM kaI virodha to nathI, to bolavANAno vyAghAta karanArI evI jIta - dikanI dezanA kalpavAnI zI jarura hatI ? mATe je zAstra prApta puruSe kahetuM hoya, teja zAstra mohanA mArgarupa be; ne ema kahevAthI je zAstrAno karanAra, koi puruSa na hoya, te zAstra devAya kema ke evAM apauruSeya zAstro banavAM paNa teno asaMva nIce pramANe jANavo. je je vacananI racanA be, te te "kumArasaMbhava" yadikanI peThe (kAlidAsAdi) puruSanI banAvelI dekhAya be; evI rIte veda paNa vacanonI racanAvAlo ne, mATe tene paNa koi puruSeja banAvelo kahI zakAya ane tethI tAlu AdikanA vyApAravAlA puruSanA vacana rUpa evA vedane " apauruSeya " eTale puruSe nahIM banAvelA kahevA, e yukta be. kadhuM be ke, Jain Educationa International pramANa kasaMjavita be; For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .30 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / tAlvAdijanmA nanu varNavargo, varNAtmako veda iti sphuTaM ca // puMsazca tAlvAdirataH kathaM syA, pauruSeyo'yamiti pratItiH // 1 // artha - rono samUha tAlu Adika sthAnothI utpanna yAya be, ne veda to akSaramaya be, e vAta prasiddhaja be; ane te tAlu yadi sthAno to puruSane hoya be, mATe yA veda "apauruSeya" be, evI khAtarI zI rIte thAya ? " zAstraM zivavartma " ( te zAstra mokSamArgarUpa ve, ) ema kahyAthI je zAstra pramANarupa mAne be, temanAM matanuM khaMDana karyu. te ( zAstra pramANa mAnanArA ) ema mAne be ke, pratyakSapramAthI gocara evArthomAM zAstranA vacanono vyabhicAra Ave be, mATe zAstra mAre pramANa nathI. paNa tema mAnavuM yukta nathI; kema ke, nizcita evA prApta puruSe racelAMja vacanane pramANapa prApta thAya be; ane tethI bIjAuMnA ( Apta zivAyanA ) vacananuM vyabhicArapaNaM jor3ane, saghalAnA vacanonuM pramANapa sthApa yukta nathI; ne jo ema nahIM mAnIe to kAMUvAnAM pANI pratyakSa dekhAya be, batAM satya be, ane tethI " saghalA pratyakSa dekhatA padArtho paNa asatya ve " ema mAnavAjevuM zrAyaH chAne evI rIte pratyakSa pramANane jyAre apramANarupa mAnyuM, tyAre - numAna pramANa paNa pramANarUpa nahIM thAya, kema ke, anumAna pramAthI pratyakSa pramANa peheluM be; ane valI tethI pratyakSa anumAna evAM be pramANo be " evI rItanuM mahAna puruSo - nuM vacana paNa nAzane pAme be; valI AgamavAdIjae kAM ve ke, iMjine gocara nahIM evI svarga Adika gatimAM zAstraja pramANarupa be, kema ke bIja pramANanA viSayarUpa te nathI; ane valI sAdhananA jANakAro AgamamAM kahelA arthaneja puSTI Ape be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. 31 have " trikoTIdoSavarjitaM " eTale je zAstra parIkSAmA samartha nathI; arthAt paraspara virodha Ave evA lakhANavAluM be, te zAstra mokSamArgarupa nathI, kema ke, parIkSAmAM TakI nahIM zake, evaM zAstra paNa keTalAkoe (anyadarzanIue ) aMgIkAra kareDhuMje te kahe . purANaM mAnavo dharmaH, sAMgo vedazcikitsitaM // __ AjJAsiddhAni catvAri, na haMtavyAni hetubhiH 1 artha-purANa, mAnavadharmazAstra ( manusmRti) aMgopAMga sahita veda, ane cikitsAzAstra (vaidyakazAstra) e cAre AjhAkIja siddha aelAM zAstro , mATe teumAM kadAca pUrvApara virodha - ve, to paNa te ne hetuthI dUSita karavAM nahIM; Ane mATe bIjA zrAcAryoM kahe ne ke, te anyadarzanInA A lakhANamAM ApaNe tene pakaDavA jevU ,mATe te tethI nivArI zakAya tema nathI. have jo sonuM doSa rahita hoya, to tenI parIkSAthI zAmATe DaravU jozae ? ane tene mATe zrIvIrapranu paNa kahe ne ke, nikaSacchedatApaizca, suvarNamiva paMDitaiH // parIkSya bhikSavo grAhya, madraco natu gaurvaat||1|| artha- paMDito ( sonAnA parIkSako ) jema kaSa, beda, ane tApathI parIkSA karIne sonAne grahaNa kare be, tema he sAdhu ! tamAre paNa tevIja rItathI parIkSA karIne mAraM vacana grahaNa karaIM; paNa phakta mArAM mAnadAkhala tamAre grahaNa karavU nahIM. __ have zAstranI kaSa, beda, ane tApanI parIkSArnu svarUpa nIce pramANe jANavU. vidhimArga tathA pratiSedha mArga te kaSa jANavo; arthAt prANAtipAtAdika pApasthAnono je pratiSedha, te "pratiSedhamArga" ane jhAna, adhyayana Adika je vidhi te "vidhimArga;" ane teune dharmakaSa jANavo. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / vidhimArga ane pratiSedha mArgane jema bAdhA na pahoMce, tevI rIte samyakprakAre teu~ne pAlavAnA upAyanUta evI kriyAno je upadeza, tenuM nAma "beda" jANavU. kaDaM ne ke, je bAhya anuSThAneM karIne tapa ane niyamono naMga zrato nathI, ane zukhatA thAya ne, tene "dharmada" jANavo. ____baMdha ane mokSAdikanA sanAvanA kAraNarupa je AtmAdika nAva, tene kahevArupa "tApa" jANavo. kaDaM ve ke, jIvanAM baMdha Adika lAvadhI zuddha zrazne je AtmanAva melavavo, tene "dharmatApa" kahIeM. evI rIte kaSa Adika zucirnu svarUpa jANavU. have je zAstramA mana, vacana, ane kAyAzrI, jIvitaparyaMta, sUkSma ane bAdara jIvonI hiMsAno, karavA, karAvavA, ane anumodavAyeM karIne, artha anarthanA AzrayathI niSedha hoya, tene kaSazuddha zAstra kahIeM. karvA ne ke, sAvadya kriyAnI aMdara je sUjhamAtra paNa pratiSedha jyAM kahyo , tathA je rAga Adikano nAza kare , evaM jemAM hoya, tene "kaSazuddha zAstra" jANavU, ane je zAstramA evI rItano vidhi ke pratiSedha na hoya, te zAstra kapazudhana kahevAya. jemake, prANI, prANI saMbaMdhi jJAna, ghAta karanAruM citta, te saMbaMdhi ceSTA, ane prANInI hiMsA, evI rIte pAMca prakAre hiMsA thAya ne tathA hADakAM vinAnAM jaMturjanAM gADAne gADA narIne je hiMsA karavI, te mAtra ekaja hiMsA meM evI rItano je zAstramA visaMvAda Ave, te zAstrane asatya jANavU; valI A pApano pratiSedha kaMI AtyaMtika nathI. tathA, aSTavAMtikaM bIjaM, kavargasya ca pUrvakam // vahninoparisaMyuktaM, gaganena vibhUSitam // 1 // etadeva paraM tatvaM, yo'bhijAnAti ttvtH|| saMsArabaMdhanaM chitvA, sagacchetparamAM gatim // 2 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. artha-zrApa vargane aMte rahevA, tathA kavarganI pehelAMnA, upara rephavAsA, tathA anusvArathI vijUSita thaekhA, evA "arha" nAmanA utkRSTa bIjatatvane, je kharI rIte jANe , te mANasa saMsAranAM baMdhanano beda karIne parama gatimAM (modamA) jAya . ityAdi svarUpavAlo je dhyAnavidhi, te narAdikanAM vikuTTanane sahana karanAro kemake, ghaNAM kAlasudhi te dhyAnane dharatAM thakAM paNa uttara kAlamAM te rAgAdiko emanA emaja rahe ; paNa " rAgAdiko A loka ane paralokamAM paNa duHkhadAyaka ," evaM ciMtavanArane uttara kAlamAM te sUkSma thayA thakA sarvathA prakAre paNa nAza pAme mATe rAga Adikone dUra karavAnuM je dhyAna, te zreSTa vidhi ke ane tethIja uttama (yogI) bIjAM dhyAnone tajIne, te prakAranI (rAgAdikano nAzakaranArI) dhyAnavidhi Acare . kaDaM be ke, saghalI kriyAu~mA jeTalA jeTalA rAga gheSa varte , teTalA teTalA A loka ane paralokamAM zrahita karanArA . __ have jemAM upara kahelA vidhi ane pratiSedhanAM upAyanUta evI samiti ane gupti saMbaMdhi kriyA dekhADAya , te zAstrane "jeda zudha" zAstra jANavU, kahyu ne ke, ___ "zrA amuka kriyAthI te samiti ane guptine bAdha Avato nathI, ane te niyamapUrvaka pAlI zakAya De" evI rItanAM vacanathI je zAstra zuddha hoya, tene "bedazuddha" zAstra jANavU. ane je zAstramA digaMbarIunAM zAstranI peThe prANIunI rakSAmAM, zuja dhyAna karavAmAM, tathA zuddha piMDa grahaNa karavAmAM sAdhanarUpa evAM vastra ane pAtra Adika upakaraNo (rAkhavAno) pratiSedha karelo hoya, te zAstrane azuddha zAstra jANavU; athavA devanAM zrArAdhanamATe sAdhU ne gAyana karavA Adikano je zAstramA upadeza karelo hoya, tene paNa azuddha zAstra jANavU. kahyu ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / jaha devANaM saMgIya, yAyikajaMmi ujjmo|| jaiNo kaMdappAi, karaNaM asajavayaNAbhihANaMca // 1 // artha-sAdhuno devo prate gAyana Adika kAryomAM je udyama zravo, te kAmavikAra Adikane karanAro, tathA asatya vacanane utpanna karanAro . have tApazucha zAstranuM svarUpa nIce pramANe jANavU. "AtmA pariNAmI, ane te vicitra karmothI baMdhAelo ne, tathA te karmonA viyogathI te muktarUpa thAya , ane hiMsA tathA ahiMsAdika teUnAM (karmonAM) heturUpa ne" ityAdi nAva jemAM sArI rIte dekhADelo, te zAstrane "tApazudha" zAstra jANavU. evI rIte AtmAdika vastu pragaTa zraye te upara kahelu vidhi pratiSedhAdika saMghalu utpanna thAya , paNa bIjI rIte zratuM nathI; ane tethI ulaTI rIte vastuUnAM svarUpane pragaTa karanAhaM zAstra, tApaparIkSAmAM azuddha gaNAya be. mATe evI rIte upara kadelA guNovATuM zAstra jeNe kaheDhuMce, te "mahAdeva" kahevAya . ___ have ahIM vAdI zaMkA kare ke, je vItarAga be, tenuM stuti AdikathI to ArAdhana thara zake nahIM, kema ke tethI to sarAgapaNAno prasaMga Ave; tema niMdAdikadhI paNa tenuM ArAdhana az zake nahIM, kema ke tethI stavanAdikanuM phokaTapaNuM thAya; tema upekSAthI ArAdhana karavAmAM paNa teja doSa Ave ne. have te vAdIne uttara Ape ne ke, yasya cArAdhanopAyaH, sadAjhAnyAsa eva hi // yathAzaktividhAnena, niyamAtsa phalapradaH // 5 // artha-valI je A mAhAdevanAM ArAdhanano upAya, hamezA tenI AjhAno anyAsa karavo teja ne ane te AjJAno a Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. 35 yAsa yathAzakti vidhipUrvaka karavAthI nizcayeM karIne phaladAyaka thAya be. TI kAno jAvArtha - kevalamAtra jeNe zAstra kaheluM teja "mahAdeva" kahevAya, eTaluMja nahIM, paNa je devavizeSanI ArAdhanAno - pAya tenI jJAno anyAsa be, te "mahAdeva" kahevAya; ArAdhana kara eTale, te devanuM prasAdhana karavu; te zA mATe ke, tenuM phala melavavA mATe; paNa rAganoja prasaMga lAvIne kaMI ArAdhana karavAnuM nathI. kAMbe ke, aciMtyaciMtAmaNi sarakhA mahA jAgyavaMta evA tIrthakara prate je vatsalasvabhAva rAkhavo, chAne tenuM je stavana kara, tethI va pamAya be. eva rItanI ArAdhanAnAM upAyamAM duHkhamAdi kAlamAM paNa yAsa karavo. chAne evaM kahevAthI "uttama kAlamAMja zrAjJA pAsavAnuM zakya be; mATe te kAlamAMja tenI AjJAno abhyAsa, ane tenAM zrArAdhanano upAya karavo; ne duHkhama kAlamAM to kAnAgamika ( gama rahita ) vRtti be, mATe te kAlamAM to te AjJAno anyAsa thavo azakya be," evI jenI mati thAya, dai Haat niSedha karyo. maryAdA vA vidhiyeM karIne jenAthI artho jAya be, tene "AzA" arthAt " zrAgama" kahIyeM; ane tene grahaNa karavAnI pArataMtrya lakSNavAlI je bhAvanA tene "anyAsa" kahIyeM; paNa phakta tenI tithIja kaM tenI jJAno abhyAsa thai jato nathI; arthAt tethI kaM tenI zrajJAsahita vRtti yatI nathI; valI pUjA dika paNa vyastavarUpa hovAthI te tenI jJAno anyAsaja be. zrIM vAdI zaMkA kare ke, upara kahelI AjJAno abhyAsa: prati puSkara dovAthI, kAla chAne saMghayaNanAM (zarIra saMbaMdhInAM ) doSavAlAne to te jJAnuM zrArAdhana karavAmAM muzkelI thaze. !!! tene mATe vAdIne have kahe be ke, te jJAno anyAsa yathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / zakti karavo, paNa zaktine ulaMgIne karavo nahIM; ane temAM zatine gopavavI paNa nahIM; chAne evI rIte karavAthI vIryAcAra paNa pAyo kar3evAya. kAM ne ke, aNigUhiyabala virio, parikka mahajojahuttamAutto // juM jaiya jahAthAmaM, nAyavvo virayAyAro. // 1 // - bala ne vIryane nahIM gopavIne je mANasa yathokta rIte sAvadhAna thayo thako, udyama kare che, chAne yathAzakti pramANe joDe be, tene "vIryAcAra" jANavo. valI pravya, kSetra, kAla ne jAvanAM anuvartanavAlA zrAgamika nyAyeM karIne AjJAno abhyAsa karavo; kAM ne ke, pravacamAM to sarvanI anujJAtema sarvano niSedha paNa nathI; mATe vANIyAnI peThe yAvaka jAvakano hisAba karIne lAna levo. vAdI zaMkA kare ke, zrajJAcyAsathI zrArAdhana karelA zra "mahAdeva" jyAre phalanAM devAvAlA thAya che, tyAre tenI - rAdhanA na karavAthI to te phaladAyaka thatA nathI ne ? chAne evI rIte to te viSamavRttivAlA thAya. tene mATe tene kar3e ne ke, jenI zrAjJAno anyAsa avazyeM karIne vAMbita phala denAro thAya, te "mahAdeva" kahevAya; zrane tethI te mahAdevanuM kaI phaladAyakapaNuM nathI, paNa tenI zrajJAnAM zranyAsanuMja phaladAyakapaNuM hovAthI, tene ( mahAdevane ) viSa - mavRttizI rIte lAgu paDI zake ? have teja bAbatane dRSTAMte karIne puSTa karatA thakA kahe be. suvaidyavacanAdyad, vyAdherbhavati saMkSayaH // tadeva hi tadvAkyAd, dhruvaH saMsArasaMkSayaH // 7 // artha-jema uttama vaidyanAM vacanathI (arthAt tenA kahevA pramANe karelA auSadhothI) jema vyAdhino nAza thAya be, temaja te prastuta mahAdevanI vANIthI nizcala evo saMsArano kSaya thAya be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamASTaka. TIkAno nAvArtha-uttama vaidyanAM upadezazrI jema kuSTAdika rogano sarvathA prakAre nAza thAya ne, tevIja rIte te prastuta mahAdevanAM upadezathI avazya karIne saMsArano kSaya thAya ne ahIM " saMsAra" evA zabdeM karIne eka navazrI bIjA navamAM saMcaravApaNuM kahyu, ane tethI paralokanuM batApaNuM dekhADyu; ane tene mATe nIce pramANe pramANa jANavU... kArya kAryAtarAjAtaM, kAryatvAdanyakAryavat // janmedamapi kAryatvaM, na vyatikramya vartate // 1 // artha-kArya hovAthI anya kAryanI peThe bIjAM kAryazrI kArya thAya ne, ane ( teja nyAyeM karIne) A janma paNa kAryapaNAne nasaMghIne vartato nathI. valI janma, jJAnanAM saMtAnavizeSarUpa ne, ane tethI tenAM japAdAna kAraNajUta tapa evo janmAMtara anumita thAya ne paNa te janmanAM upAdAna kAraNamAM pitA Adikane nahIM jANavA, ___ have prakaraNanAM arthane upasaMharatA thakA, jenA guNonuM viveghana karelu De, evA te prastuta mahAdevane namaskAra karavAmATe kahe . evaMnUtAya zAMtAya, kRtakRtyAya dhImate // mahAdevAya satataM, samyagajaktyA nmonmH||7|| artha-evI rItanAM guNavAlA, zAMta, karelAM ne kAryo jemaNe evA, tathA buddhivAna evA te mahAdevaprate hamezAM uttama naktizrI namaskAra thA. ___TIkAno lAvArtha-evI rItanI upara varNavelI guNasaMpadAne prApta aelA, paNa anya darzanIue mAnelA evA nahIM; tathA zAMta eTale rAga gheSa vinAnA, (zrA vizeSaNa anuvAdarUpa meM, mATe temAM punarukti doSa jANavo nahIM.) tazrA kevalajJAnarUpa ne budhi jene evA, athavA (bIjA AcAryonA mata pramANe) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / " dhImate " eTale satvayukta evA, upara varNavelA mahAdevaprate hamezAM uttama ktieM karIne namaskAra thA; ahIM " namonamaH " zabda kahIne je be vAra namaskAra karyo, te jaktithI yatA saMbhramane sUcave be. eva te pelASTakanuM vivaraNa samApta thayuM. dvitIyASTakaM prArajyate upara kahelA kramazrI nizcita thaelA mahAdevanI pUjA zrAdika karavI joieM, nete pUjA snAnapUrvaka thAya be, mATe te snAnanA nirUpaNamATe have kaDe be. " dravyato jAvatazcaiva dvidhA snAnamudAhRtam // bAhyamAdhyAtmikaM ceti, tadanyaiH parikIrtyate // 1 // artha-vyathI ne jAvathI, ema be prakAranuM snAna kaheluM be ne teja snAna bIjAuMthI " bAhya " ane " AdhyAtmika" evA nAmonuM kahevAya be. TIkAno nAvArtha-te te paryAyo prate je prApta thAya, tene "vyasnAna" kahIeM; tethI eTale tenA kAraNabhUta evA jalathI, melanA nAzazrI zarIrane zuddha karavArUpa je snAna karavuM, tene "vyasnAna" kahIeM; athavA aparamArthathI je snAna karavuM, te paNa "vyasnAna" kadevAya, kema ke, 5vya zabdano artha pradhAnapazuM paNa thAya be; athavA avyathI eTale jAvastrAnanAM kAraNapaNAthI, kema ke, 5vyano " kAraNa " artha paNa thAya be. tathA " jAvataH " ketAM pariNAmathI snAna karavuM te; temAM zujadhyAna kAraNabhUta be; tathA tethI upayoganAvarUpa AtmA zuddha karavAno be; zrathavA jAvane zrAzrayIne jo artha karIeM, to udaya thatA jAvonAM kAraNajUta je kAryo, te rUpI melane dUra ka ranAra je snAna, tene paNa " jAvasnAna " kahIeM; zrathavA jAvathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyASTaka. 38 eTale paramArthathI je snAna karavuM, tene paNa " jAvasnAna" kahIeM. evI rIte vyathI ne jAvathI, ema be jede snAna jANavuM; nAmAdikanAM nedothI cAra prakAranuM paNa thAya; paNa ahIM kevala te cAra prakArapaNuM snAnanuM zrAzrita karyu nathI; kema ke nAma ane sthApanAnuM to phakta prarUpaNAmAtramAM upayogIpaNuM be; chAne tethI jinanAM nAma ne sthApanA, jema pramodanAM hetupaNAthI, tathA pUjAgocarapaNAthI upayogI be, tema snAnamAM nAma ne sthApanAnuM upayogIpaNuM nathI. valI mUla zlokamAM je " evakAra " mukelo be, tene " vidhAnI " sAthe joDavAthI upara kaheluM beja prakAranuM snAna jAvaM; paNa anya darzanI je sAta prakAranaM snAna kahe be, te jANa nahIM. te anya darzanI nIce pramANe sAta prakAranuM snAna kahe . sapta snAnAni proktAni, svayameva svayaMbhuvA // dravyabhAvavizuddhyartha, mRSINAM brahmacAriNAm // 1 // AgneyaM vAruNaM brAhmyaM, vAyavyaM divyameva ca // pArthivaM mAnasaM caiva, snAnaM saptavidhaM smRtam // 2 // AgneyaM bhasmanA snAna, mavagAhyaM tu vAruNam // ApotRSNAmayaM brAhmyaM, vAyavyaM tu gavAM rajaH // 3 // sUryadRSTaM tu yaddaSTaM, taddivyamRSayo viduH // pArthivaM tu mRdA snAnaM manaH zuddhistu mAnasam // 4 // artha- brahmacArI zaSinI pravyazuddhi chAne jAvazuddhimATe brajhAe poteja ( nIce pramANe ) sAta prakAranA snAno kahelAM be; Agneya, vAruNa, brAhmya, vAyavya, divya, pArthiva, chAne mAnasa. eva te sAta prakAranAM snAno jANavAM; temAM je naimathI snAna karavuM, te " Agneya " snAna kahevAya, pANIthI nAhAvaM te " vAruNa snAna kahevAya, tRSNA na rAkhavI, te " brAhmya snAna kavAya, dhUlIthI snAna karavuM, te " vAyavya " snAna kahevAya, "" "" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriihrijprsuurikRtaanyssttkaani| sUryanI je AtApanA khavI, tene zaSie "divya" snAna jA. geluM , mATIthI snAna karavaM, te " pArthiva" snAna kahevAya, tathA mananI zudhirUpa te "mAnasa" snAna jANavU. evI rIte anya darzanI sAta prakAranAM je snAno mAne je, te nirarthaka; kema ke, je snAna bAhya mekhane prakSAlana karavAmAM samartha , te to vyasvAnaja ne, ane je aMtaraMga melane nAza karavAmAM samartha je, te nAvasvAna ke ane te zivAya bIjI rIte kareluM snAna to zrasnAnajakema ke, dhUli athavA maMtrathI kaMI mela dUra thato nathI; mATe pravyathI ane jAvathI, ema be prakAraceMja snAna kahe, yukta je. ane tethIja tatvanA jANanArAe te be prakAraceM snAna kahelu ne athavA pradhAna ane apradhAnanA jedathI, avyathI ve prakAranu, ane lAvathI paNa be prakAranuM jANavU. ane te zrAgala dekhADaze. have zrA matamA anya darzanIThanI paNa avipratiprati ( nahIM judAparyu) dekhADatA thakA kahe je ke, te anyadarzanI paNa teja pravya tathA jAvasnAnane "bAhya" ketAM zarIrasaMbaMdhi, tathA "AdhyAtmika" ketAM manasaMbaMdhi snAna kahe . have avyasnAnanAM pratipAdanamATe kahe . jalena dehadezasya, kSaNaM yanujhikAraNam // prayo'nyAnuparodhena,avyasnAnaM tducyte||2|| artha-pANI karIne dehanA lAgarnu, bIjA melane aTakAvyA vinAMdaNavAra sudhi je zudhapaNuMkara, te "avyasnAna" kahevAya ne. TIkAno nAvArtha-pANIthI "vyasnAna" thAya ne, paNa jasma AdikadhI te snAna paNa zratuM nathI; kAraNa ke, te jasma zrAdiko melane dUra karavAne samartha nathI; valI gaMdha ane lepano nAza thavAthI je pavitratA thAya, tene snAna kahIyeM; evI rIte jalathI snAna karIne zarIranA nAgone zuddha karavA, ane tema kahevAzrI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 ptiIyASTaka. je "sacelasnAneM karIne devArcana karavu" ema mAne , tenA mataYkhaMDanakayu: kemake pANIthInIMjAekhAM vastrovAlAnAM snAnapaNAnI apratIti ne. valI zrAhI "deza" zabdathI je ema mAne ke, "buddhivAnoe mATI karIne lIMganI ekavAra, gudAsthAnanI trANavAra, ekatA hAthanI dazavAra, ane banne hAthonI sAtavAra zuddhi karavI; valI tevA prakAranI zuddhi grahasthoe bevaDI, brahmacArIe trevaDI, tathA vAnaprasthAzramamA rahelA yatiue covaDI karavI;" evaM mAnanArAUnI hAMsI thakSa kema ke, evI rIte zuddhatA karavAmAM yatna karanArA paNa liMga ane gudAnAM aMdaranAM nAgane zuddha karavAne to asamarthaja . ane valI tethI phakta cAMbaDInIja zuddhi thAya be, paNa tevIja rIte te kAna, nAka zrAdikanI zuddhi to karatA nathI; valI te karNa nAzikAdiko paNa azuddha nathI thatAM, tema nathI. valI te zuddhi paNa prAyeM karIne kSaNamAtraja rahe , paNa lAMbo vakhata rahetI nazrI; "prAyeM karIne" kahevAnI matalaba e ke, rogI mANasane to tevI rItanI zuddhi kaNamAtra paNa rahetI nathI. tevI zuddhi daNamAtraja kema rahe be ? tene mATe kahe je ke, eka mekhane dUra karavAthI bIjA melano uparodha kaMI zakato nathI; kema ke zarIrano to malAzrayano svanAvaja ne, mATe bIjA mekhane rokI zakAto nathI. mATe evIrItanuM jalAdikanA AzrayavAluM snAna, te "vyasnAna" kahevAya; ane tethI snAnanA jANanArAe tene "anya svAna" kaheDaM je. valI bIjA AcAryo "prAyo'nyAnuparodhena" e vAkyano artha evI rIte kare ke, prAyeM karIne te snAnamA jalanA jaMtu zivAya bIjA prANIune uparodha thato nathI, tethI tene "avyaslAna" kahIye. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / have teja snAna- kartAdhArAe karIne pradhAna zrapradhAnapaNuM kahe je. kRtvedaM vidhAnena, devatAtithipUjanam // karoti malinAraMjI, tasyaitadapizojanam // 3 // artha-evI rIte vidhipUrvaka snAna karIne, sAvadha vyApAravAlo grahastha deva tathA sAdhunuM (atithiy) pUjana kare, kema ke, tene tama karavU paNa zojanika be. - TIkAno lAvArtha-upara kaheDhuM vyasnAna, tenA adhikArI dhArmika mANase potAne ucita evI nUmipojavArUpa tathA pANI gAkhavArUpa jatanA pUrvaka snAnavidhiyeM karIne upara varNavekhA mAhAdeva tathA atithi- pUjana karavaM; hamezAM zrapratibaddha vihArapaNAyeM karIne je gamana kare, te "atithi" kahevAya; athavA tithirUpa lakSaNavAlA utsavAdika jene nathI, te paNa "atithi" kahevAya; arthAt uttama mArgamAM rakta evo sAdhu jANavo. kaDaM ne ke, tithiparvotsavAH sarve, tyaktAyena mhaatmnaa|| atithiM taM vijAnIyA, jeSamabhyAgataM viduH||1|| artha-je mahAtmAe sarve tithi, parva, tathA utsavo tajelA . tene "atithi" jANavo, ane bAkInAune to zrAnyAgata (paroNA ) jANelA . evA te deva tathA atithirnu pUjana eTale ucita satkAra kare je have tevI rItanuM vyasnAna karIne deva, tathA atithirnu pUjana koNa kare ? te kahe . pApa sahita ne vyApAra jeno, arthAt sAvadha yogathI nivRtta nahIM thaelo evo grahasthI te kare. zrA vizeSaNa kutIrthiune zikhAmaNa devAnAM abhiprAyavAluM . te evI rIte ke, he kutIthirDa! jyAre tamo malInAraMjI nage, tyAre tamAre to thA "avyasnAna" karavu ucita ne; paNa bIjI rIte snAna karavaM ucita nathI. valI zrA vyasnAna zucanAvanA heturUpa , mATe tenuM prazaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyASTaka. 43 sanI kapa be; ane nirmalAraM niTane to te zuddhabhAva hamezAMja hoya be, tethe tene pravyasnAnanI zI jarUra be ? mATe evI rIte deva tathA tithinuM pUjana karanAra evA malInAraMjI grahasthAne to te " dravya snAna" paNa zojAnika be; paNa jenuM zragala svarUpa kahevAmAM zravaze, evaM " jAvasnAna " karavuM, tene ucita nathI; valI te "pravyasnAna" joke, sAvadya tathA prAyeM mada ne darpAdikanAM heturUpa be, to paNa zubhabhAvanAM heturUpa hovAthI te zojanika paNa be. have " te vyasnAna karIne malInAraMjI ne deva tathA sAdhunuM pUjana karavuM te zojanika be," ema je kayuM, tene samarthana karatA thakA kahe be. jAvazuddhinimittavAt, tathAnubhava siddhitaH // kathaMciddoSajAve'pi tadanyaguNajAvataH // 4 // artha - ( te dravya snAna ) jAvazucinA nimittapaNAcI ane tevA prakAranA anubhavanI siddhithI, jo ke temAM kaMIka paNa doSano sadbhAva be to paNa, tethI thatA anya guNanA sAnathI te zojanika . TIkA jAvArtha - te "pravyasnAna" adhyavasAyanA kAraNarUpa hovAthI zojanika be; kema ke, te vyasnAnanuM jAvazuddhinuM hetupaNuM kaI prasiddha nathI; kAraNa ke, tevI rItano je anubhava, tethI te siddha thAya be. vahIM vAdI zaMkA kare ke, jo ke te "vyasnAna" jAvazucinA nimittarUpe be, to paNa ( tethI yatI ) kAya zrAdika jIvonI hiMsArUpI doSapaNAthI te azojanika be. tene mATe have te vAdIne kar3e ne ke, koi paNa prakAre kAyazrAdikanI virAdhanArUpa doSa joke temAM be, arthAt joke te kevala nirdoSa nathI, to paNa teth| zrato je samyagdarzanarUpI anya guNano lAja, te thavAthI te "vyasnAna" zojanikaja be. kadhuM ve ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / pUyA kAya ho, paDikuTTho sAu kiMtu jiNapUyA // sammatta suddhiutti, bhAvaNiyAu niravajjA // 1 // artha- pUjAmAM joke, kAya jIvonI jiMsA tathA kuTTana thA - ya e, to paNa jinapUjA samyaktvazuddhinAM heturUpa hovAthI, niravadya jAva 54 ne pUjA mATe je snAna karavuM, te pUjAnuM eka aMga hovAthI zojanika be; kema ke, je je kriyA jAvazuddhinAM nimittavAlI be, te te zojanikaja be. ahIM vAdI zaMkA kare ke, te vAta to siddha be; to tene mATe kahe be ke, jema sukha zrAdikanuM jJAna anubhavAya be, tema je jema anubhavAya, tema te aMgIkAra kara, ane tevI rIte jAvazuddhinAM nimittapaNAthI " pravvastAna " anujavAya be, mATe te vyasnAna " jAvazudinA nimittarUpa be. " vahIM vAdI zaMkA kare ke, te pravyasnAnamAM jyAre kaIkaM paNa doSapaNuM be, tyAre tenuM zojavApaNuM zIrIte kar3evAya ? tene mATe kahe ne ke, je kArya bIjA uttama guNone utpanna karavAmAM heturUpa be, te kadAca doSavAluM hoya to paNa te zojanika be; kema ke, kuvAnuM khodavuM jo ke, zrama ne kAdava zrAdikanA dovAluM be, to paNa te tRSAnA nAza Adika uttama guNonA heturUpa be. tevIja rIte uttama samyagdarzananI zuddhi zrAdika guNonA heturUpa " pravyasnAna" paNa be. vahIM vAdI zaMkA kare ke, evIrIte jAvazuddhinA nimittarUpa "pravyasnAna" jyAre zoja nika be, tyAre te malInAraMjIja kare, ema zAmATe kAM ? nirmalAraMjI ne paNa te tevIja rIte zojanika hovu joieM, mATe te snAna te paNa zAmATe na kare ? tene mATe have vAdIne kar3e be ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyASTaka. adhikArI zAchAstre, dharmasAdhanasaMsthitiH // vyAdhipratikriyAtulyA, vijJeyA guNadoSayoH // 5 // - zAstramAM dharmasAdhananI sthiti adhikArInI apekSAye ( kahelI . ) ane te guNa ne doSanA saMbaMdhamAM roganA upAyanI kriyA tujhya jAvI. TIkAno jAvArtha-adhikArI eTale yogya anuSTAnavAlo, tenI apekSAthI; ( paNa kaMM marajI mujaba nahIM; ) AptanA - gamamAM dharmasAdhanarUpa pravyasnAna ne jAvastrAnanI sthiti kahelI be; have te sthiti kevI ? to ke, roganA upAya sarakhI evI te sthiti, arthI sadgurunA upadezathI jANI levI ; have te sthiti kA viSayamA jANavI ? te kahe be ke guNa chAne doSane AzrayIne jANavI; arthAt rogInI apekSAeM tenA rogano upAya je guNa doSavAlo be, te malInAraMgI ne nirmalAraMjI ne te " dravyasnAna" tathA "jAvasnAna" guNadoSane karanArA be; arthAt "vyasnAna" malInAraMjI neja guNakAraka be, paNa nirmalAraMjI ne guNakAraka na; evo jAvA jANavo; kema ke, malInAraMbhIja devane uddezIne snAnAdikamAM adhikArI be, paNa nirmalAraMjI tema nathI. kokavAdI valI ema kahe ke, malInAraMjI paNa te soreaner adhikArI nathI; to tene vAste Aja graMthakAra have kadeze. dharmArthaM yasya vittehA, tasyAnihA garIyasI // prakSAlanAddhi paMkasya, dUrAdasparzanaM varam // artha - dharmane mATe jenI dhananI icchA be, tenI ( te dharmamATe ) dhananI nahIM ilAja ( ilA nahIM karavI teja ) zreSTa ne; kema ke, kAdavane dhovA karatAM tene sparza nahIM karavo teja zreSTha be. vahIM koi vAdI zaMkA kare ke, AthI karIne dharmane mATe sAvadyapravRttino niSedha karyo; tathA " zuddhAgamairyathAkhAnaM " evI Jain Educationa International v For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / rItarnu vAkya Agala kaheze, tethI phUla toDavAno anAva kahyo, ane devasaMbaMdhi bagIco rAkhavAno paNa annAva kahyo. tene mATe tene kahe ne ke, tema kahe, yukta nathI; kema ke, snAna to devapUjA mATe vidheyapaNAthI kaheDhuMja . valI zrahIM vAdI zaMkA kare ke, te upadeza to prAsaMgika snAnanI apekSAvAlo ne, paNa devane uddezIne nathI, tene mATe tene kahe je ke, tema kahe, paNa yukta nathI; kema ke, ema jo mAnIeM, to "jyAre kozka divase snAna kareluM hoya, tyAreja devapUjana karavU;" evo upadeza tha jAya; paNa hamezanA kAryatarIke na thAya; ane devapUjana to nitya karavAnuM je. kaDaM je ke, "vaMdati ceiAiMtikAlaM puuhunnvihinnaau"|| artha-traNekAkha pUjavAyogya vidhieM karIne caityone vaMdana kare . valI dharmane mATe sAvadha pravRttino je niSedha karyo , te kevala sarvaviratInI apekSAeM ke kema ke, yA zloka tenAM adhikAra mATe kahelo ; zrane gRhasthInI apekSAeM to sAvadha pravRttinI anujJA zrApelIja ke siddhAMtamAM paNa kaDuMbe ke, vyasvAna karavAmAM to sAvadha pravRtti zrAveja. vasI tevIja rIte "zaMkAza" zrAvakanI peThe (jinapUjA athavA jinamaMdiramATe) vyApAra zrAdika sAvadha pravRtti paNa puSTa gaNI nathI, kema ke, temAM dhArmika kAryornu pakSapAtapaNuM hovAthI (vaTe) pApono kSya tha uttama guNarUpI bIjanI prApti thAya be. te " zaMkAza" zrAvaka- dRSTAMta nIce pramANe jANavU. - zaMkAza nAmanA zrAvake pramAdamA rahI devajavyarnu lakSaNa karyuH ane tethI teNe khAlAMtarAya nAmanuM nibiDa karma bAMdhyu. ane tethI te ghaNo kAla saMsAramA rakhaDyo; pajI anaMte kAle keTaleka kaSTe manuSya nava pAmIne paNa te dariDI thayo; paNa eTalAmAM ko mahAjJAnI jaina guru tene masI javAthI tenI pAsethI teNe potAnA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyASTaka. 47 pUrvajavanuM vRttAMta sAMjasyuM; pabI gurunA upadezathI durgati ApanArAM karmono nAza karavAmATe teNe evI rItano abhigraha lIdho ke, havethI jeTaluM pravya DuM kamAuM, temAMthI mArA khAvApivAnA tathA peheravA DhavAnA kharacazivAya bAkI je kaMI avya vadhe, te saghaluM huM jinamaMdira zrAdikamAM vAparIza; evI rIte potAno - nigraha pAlIne teM te mokSaM gayo. vAdI zaMkA kare ke, tenA potAnA karmoMnA jayanI upapatithI saMkAzane to te tema karavuM yukta be; paNa tevI rIte bIjAe karavuM yukta nathI. tyAre te vAdIne kar3e ne ke, ema nahIM; kema ke, sarvathA prakAa reja azubha svarUpavAlA vyApArane, uttama nirjarAnA kAraNapaNAno yoga ; arthAt je vyApAramAM phakta pApakAryanIja dhAraNA hoya, te vyApAra karmanI nirjarA karI zakato nathI; paNa dharmabudvithI karAelo te vyApAra paNa lAjakArakaja be. valI " zuddhAgamairyathAlAnaM " ityAdi je zragala kahevAmAM zravaze, tenI matalaba kaI evI nathI ke, pote jAte ja ( pUjA mATe ) puSpo toDavAM nahIM; paNa tenI matalaba to e ve ke, (( pUjA zrAdika zravasare zrAvelA mAlI pAsethI (puSpo sevAmAM ) zAsananI prajAvanA mATe vaNikkalA vAparavI nahIM; arthAt kapaTI ke koi bIjI kalAthI thoDA paisA ApI vadhAre puSpo sevAM nahIM; evArthane te vAkya to pragaTa karanAruM be. siddhAMtamAM paNa ka beke, Duggara nAmanI strI puSpoeM karIne jinapUjA karavA uttama gatimAM gai ane teNIe " yathAlAne" karIne nahIM, paNa nyAyopArjita dhaneM karIne te puSpo sIdhelAM hatAM. tathA jinamaMdiramATe (siddhAMtomAM ) gAma AdikanA aMgIkArapaNAzrI rAma ( bagIcA) Adiko abhAva kahelo nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / mATe evI rIte malInAraMjIe dharmane mATe snAnAdika kara, te viruddha nathI. 40 hIM vAdI zaMkA kare ke, avyasnAnamAM sAdhu zAmATe zradhikArI na Aya ? kema ke, karmarUpI vyAdhi to te bannene ( sAdhu gRhastha ) tujhyaja be, ane tethI tenI cikitsArUpa pUjA paNa tene tujhyaja hovI joie, ane tethI te avyapUjAmAM ekano jyAre adhikAra kahyo, tyAre bIjAno temAM zAmATe adhikAra na hoya ? tene mATe tene kahe be ke, kahyuM ve ke, snAnamudvartanAbhyaMgaM, nakhakezAdisaMskriyAm // gaMdhaM mAlyaM ca dhUpaM ca tyajaMti brahmacAriNaH // 1 // artha- brahmacArI snAna, urtana, abhyaMga ( tailAdikanuM mardana ) nakha, keza Adikano saMskAra, sugaMdhi, puSpa, tathA dhUpane taje be. evI rItanA vacanathI munirjane pravyasnAna tathA avyapUjA karavAno adhikAra nathI; valI te te kAryono munirjane kaI zasAgAramATeja niSedha karyo be, ema nahIM; paNa te muni sAvadyathI nivRtta tharalA be, mATe tenA te adhikArI nathI. vahIM vAdI zaMkA kare ke, jo ke yati pApakAryothI nivRtta elobe, to paNa snAna karIne devArcana kare, temAM tene zuM doSa ve ? tyAre tene kahe be ke jyAre sAdhu snAnapUrvaka devapUjanamAM sAvadya yogavAla thAya, tyAre to te gRhasthanI paNa tulyaja thai jAya; ane tethI tene (grayasthane) paNa te nahIM karavAlAyaka thAya; valI gRhasthI to kuTuMba zrAdikane mATe paNa sAvadya kAryomAM pravRtta thalo ve ane tethI te vyasnAna zrAdikamAM paNa pravarte; paNa yati to te sAvadya kAryamAM pravRtta thayo nathI, to te svyasnAnAdikamAM zI rIte pravarte ? vahIM bAdI zaMkA kare ke, joke kuTuMba zrAdikamATe gR Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyASTaka. hasthI sAvadha kAryomAM varte , to paNa dharmane mATe temA pravartavU, te tene lAyaka kahevAya nahIM; kema ke eka pApa Acaryu, tethI bIjuM pApa paNa AcaravU, e vyAjabI kahevAya nahIM. tene mATe tene kahe ne ke, kuvAnA udAharaNathI pUjAdikathI utpanna thaelA AraMjanA doSane zodhIne gRhasthI ( samyaktva Adika ) bIjA ( uttama ) guNone melave ne, mATe te gRhasthIne avyasnAna tathA pUjAdika karavAM yuktaja be. valI vAdI zaMkA kare ke, jema kuvAnA udAharaNathI gRhasthIne snAnAdika karavAM yukta ne, evI rIte yatine paNa yukta ne, mATe tene snAnAdikamAM zA mATe adhikArI na kahevAya? tene mATe tene kahe be ke, yati to sarvathA prakAre sAvadha vyApArathI nivRtta bhaekA be, mATe kuvAnA udAharaNathI paNa temAM jo teThe pravarte, to paNa teune to cittamAM pApaja sphurAyamAna zrAya, paNa dharma sphurAyamAna thAya nahIM; kema ke, tenuM to hamezAM zunna dhyAnAdikeM karIneja pravatavApaNuM ane gRhasthI to sAvadha kAryamAM svanAvadhI hamezAMja pravartatA rahyA , paNa jinArcanAdika ghAreM karIne svaparanA upakArarUpa dharmamA pravartatA nathI; mATe tethI jyAre te temA pravarte be, tyAre teUnA cittamAM te dharmaja lAgeluM hoya be, paNa pApa lAgeluM hotuM nathI, mATe evI rIte kartAnA pariNAmanA vazathI adhikAra anadhikAramAnavA arthAta avyasnAnAdikamAMgRhasthIja adhikArI be, paNa yati adhikArI nathI, ane AgamamAM paNa emaja kahyu be, ane tevIja rIte sAmAyikamAM rahelo zrAvaka paNa avyastava mATe adhikArI nathI; kema ke, te vakhate te sAvadyathI nivRtta thazne, jAvastavamAM ArUDha thaelobe; mATe te sAdhutuTyaja je. ane tethIja svanAvadhIja pRthvIkAya AdikanI virAdhanAthI DaravAvAlA, yatanAvAlA, tathA sAvadha kAryamAM thoDI rucivAlA, ane yatinI kriyAmA anurAgavAlA evA gRhasthIne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharilaprasUrikRtAnyaSTakAni / dharmane mATe sAvadya AraMjanI pravRtti yukta nathI; valI te sAvadha AraMjamA pravartelo nathI, tethI tene tajIne pravya snAnAdika je sAvadha AraMla, temAM te pravRtti kare, te kema yukta kahevAya ? mATe evI rIte nakkI Ayu ke, saghalA mANaso saghalAM kAryanA adhikArI ho zakatA nathI; paNa je eka kAryamAM adhikArI, te bIjA kAryamAM adhikArI nathI. have nAvasnAnanA pratipAdanamATe kahe je. dhyAnAMjasA tu jIvasya, sadA yatrujhikAraNam // malaM karma samAzritya, nAvasnAnaM tphucyte||6|| artha-karmarUpI melane AzrIne dhyAnarUpI pANIthI jIvanuM hamezAM je zuddhi karavApaNuM, te "jAvasnAna" kahevAya je. TIkAno nAvArtha-zula cittanI ekAgratArUpa je dharmadhyAnAdika, te rUpI pANIyeM karIne, AtmAne hamezAM je zuddha karavo, te "lAvasnAna" kahevAya; te pANIthI jJAnAvaraNAdika karmorUpa melane dhovo; ane evI rItanAM snAnane tenuM svarUpa jANanArA "lAvasnAna" kahe . __ have te nAvasnAna karanAranA de karIne, tenu uttamapaNuM tathA anuttamapaNuM kahe je. ruSINAmuttamaM hyetan, nirdiSTaM prmrssibhiH|| hiMsAdoSanivRttAnAM, vRttazIlavivardhanam // 7 // artha-hiMsArUpI doSathI nivRtta aelA jhaSIune vRtta ane zIlane vRddhi karanAlaM, te lAvasnAna karavU, te parama munie ( sarvajJoe ) uttama kaheluM ve. TIkAno nAvArtha-yathAsthita vastumne je jANe te jhaSi kahevAya. tevA jhapie jAvasnAna karavU te uttama ne, ema sarvazoe kaheluM ne ane tethI bIjAe te snAna karavaM, te anuttama je; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitIyASTaka., ema siddha thayu; kema ke, teune viziSTa dharmadhyAnano anAva , ane zaSijane to te nAvasnAnaja karavU uttama be; paNa devAcenane mATe pravyasnAna karavU, te temane uttama nathI. have te iSirDa kevA ? te kahe . pramAdazrI thatI prANIunI je hiMsA, terUpI doSaNathI nivRtta thaelA; ahIM vAdI zaMkA kare ke, zaSi evAja hoya , ema kahevU anarthaka je. tyAre te vAdIne kahe je ke, ema nahIM; A vizeSaNa hetupaNAthI upanyAsa karavU; mATe evo artha karavo ke, RSi hiMsArUpI doSathI nivRtta thaelA , mATe temane to nyasnAnana karavaM te uttama be. have te snAna ke ? te kahe . vrata kahetAM (pAMca ) mahAvrato, ane zIla ketAM samAdhi; athavA vrata eTale mUlaguNo, ane zIla eTale uttara guNo, teune vizeSe karIne vRddhi karanAruM arthAt dharmadhyAna ane zukladhyAnarUpa te "lAvasnAna" jANavU. have A snAnASTakane upasaMharatA thakA kahe je. snAtvAnena yathAyoga, niHzeSamalavarjitaH // nUyo na lipyate tena, snAtakaH paramArthataH // 7 // artha-evI rIte te pravyathI tathA nAvathI adhikAra pramANe snAna karIne, (mANasa) saghalA ( karmorUpI ) melathI rahita ayo zrako, pharIne tenAthI lepAto nazrI, ane evI rIte paramArthathI snAtaka ( snAna karelo) thAya . TIkAno bhAvArtha-AnAvanA heturUpa evA avyasnAnazrI, ane nAvasnAnathI anukrame malInAraMjI tathA nirmalAraMjI snAna karIne, anukrame sAdAt saghalA karmarUpI melathI rahita thAya ne ane tevI rIte snAna karavAthI pharIne karmarUpa melazrI lepAto nathI. ane evI rIte paramArthathI te snAna karelo thAya ne ane bIjI rItathI snAna karelo mANasa paramArthathI snAna karelo zrato Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijajasUrikRtAnyaSTakAni / nathI, kema ke, tethI karmarUpI melano nAza thato nathI; ane pharIne pAge mela lAge . mATe he kutIrthiDe, jo tamo paramArthathI snAtaka zravAne zcatA ho to, nAvasnAnazrIja snAna karo? paNa avyasnAna karo nahIM; kema ke, te pravyasnAna to phakta malInAraMjI mATeja kaheluM ne. athavA A zlokanI vyAkhyA nIcepramANe karavI. upara kahelA nAvasnAnathI yuktipUrvaka saghalA ( karmarUpI) melathI varjita thayo thako pharIne tenAthI lepAto nathI. koNa nathI lepAto, to ke paramArthathI snAna karelo. ahIM " kvA" pratyaya rUDhInA vazazrI je. evI rIte bIjA aSTakanuM vivaraNa samApta zrayu. tRtIyASTakaM prArajyate snAna karyA panI devarnu pUjana karavU joeM; tethI pUjA, svarUpa kahevA mATe have kahe . tathA jeTha ema mAne ne ke, " zvetAMbara muni devanI pAse jazne paNa tene pUjatA nathI, mATe temanu ( devasamIpe ) jaq anarthaka ," teUnA matanuM khaMDana karavAmATe pUjASTaka kahe be. aSTapuSpI samAkhyAtA, vargamokSaprasAdhanI // azuddhataratnedena, dvidhA ttvaarthdrshiniH||1|| artha-svarga ane modane ApanArI, evI aSTapuSpI nAmanI pUjA, tatvonA arthane jANanArAe azuddha ane zuddha nedeM karIne be prakAranI kahelI be. TIkAno jAvArtha-pUjApaNAe karIne jemAM ATha puSpo ekagaM karelAM , tene" aSTapuSpI" kahIeM. ahIM ATha puSpo jaghanyapadane AzrIne kahelAM be; paNa tethI ema nahIM dhArayU~ ke, Auja puSpo caDAvavAM; kema ke, Agala kaheze ke, "thoDAM athavA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 tRtIyASTaka. ghaNAM puSpothI pUjana karavU." valI te devapUjanamAM ATha puSpo levAnuM kAraNa paNa kadeze. valI te aSTapuSpI pUjA, jIvAdika tatvone paramArtha vRttithI jANanArAjae be prakAranI kahelI be. te be prakAranI kaI? to ke, eka sAvadya tathA bIjI niravadya. ahIM "itara" zabdane je puMvannAva me te " vRttimAtre sarvAdInAM puMvanAvaH " evI rItanA vyAkaraNanA vacanathI thaelo . have te pUjAnuM phala dekhADe . pehelI (sAvadya) pUjA svargane denArI ne, tathA bIjI (niravadya ) pUjA mokne denArI be. have be zlokozrI azuddha pUjAnuM svarUpa kahe je. zubhAgamairyathAlAnaM, pratyauH zucinAjanaiH // stokairvA bahubhirvA pi, pusspairjaatyaadisNjvaiH||2|| aSTApAyavinirmukta, stabaguNanUtaye // dIyate devadevAya, yA sA zukretyudAhRtA // 3 // artha-zrApa karmorUpI apAyathI mukta bhaelA, ane tethI uutpanna ce guNonI saMpadA jene, evA devAdhidevaprate, jema lAla thAya, tevI rIte zudhane prApti jenI, tathA nahIM kamalAelAM, ane pavitra nAjanamA rahelA, evAM mAlatI Adika uttama jAtinAM thoDAMathavA ghaNAM puSpoeM karIne je pUjA karAyace te pUjAne "sAvadya pUjA" kahelI . ___TIkAno nAvArtha-zudha ketAM nirdoSa , melavavAno upAya jeno evAM puSpo, arthAt nyAyopArjita dhanathI, ane corIvinA grahaNa karelAM, evAM puSpoeM karIne je pUjA devaprate devAya (karAya ) nene azuddha pUjA kahelI be, have te pUjA kema karavI ? te kahe je. jemAM lAna- ubaMdhana na zrAya, evI rIte zAsananI pratnAvanA mATe, udAra nAvathI mAlIpAsethI dezakAlanI apehAe uttama, madhyama, tathA jaghanya jAtimAMthI je puSpo male, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / te puSpozrI pUjA karavI. have te puSpo kevAM? te kahe je ke, nahIM karamAelAM, tathA pavitra bAla AdikamAM rahelAM; kema ke jo te puSpo evAM na hoya, to snAnAdikanI pavitratA paNa mananI nivRttine utpanna karI zakatI nathI. valI te puSpo thoDAM eTale dareka (jhAnAvaraNAdika) ATha apAyone dUra karavAmATe zrApa, athavA ghaNA evAM mAlatI bicakIla AdikathI utpanna thatAM puSpoeM karIne pUjA karavI. ahIM mUlabhlokamAM je "vA" zabda mUkelo , te thoDAM athavA ghaNAM puSpovAlI pUjAnuM sarakhaM phala dekhADavAmATe . __ ahIM koI vAdI zaMkA kare ke, uttama jAtinAM je puSpo kahyAM, te suvarNa AdikanAM puSponA niSedhamATe je; kema ke uttama jAtinAM puSpo to ekajavAra caDAvI zakAya , tathA paLI temane nirmAtya karIne vAraMvAraM te caDAvAtAM nathI; ane sonA AdikanAM puSpo to vAraMvAra caDAvAya ; ane tethI nirmATyAropaNano doSa Ave . have te vAdIne teno uttara Ape ne ke, te ayukta je. kema ke siddhAMtamAM kaDaM ne ke, "kaMcaNamotiyarayagAidAmaehiMcavivihehiM" (vividha prakAranI kaMcana, motI, tathA ratna AdikanI mAlAu~thI jinapUjana karavU. ) valI jyAre te puSpa Adika pAgaM na utArAya, tyAre to " nirmAlyapaNAno" doSa na Ave, paNa te mAlatI AdikanAM puSpo to thoDA kAla paThI sugaMdhirahita zrAya ne, mATe te avazya utAravAM joeM, ane suvarNa AdikanA puSpo to tema nirgadha zratAM nathI, mATe te avazya utAravA lAyaka thatAM nathI, ane tethI teune pharIne caDAvavAmAM paNa te doSa AvI zakato nathI. valI keTalAko ema kahe je ke, vItarAgane alaMkAra paherAvavA ayukta ke kema ke tethI vItarAgarUpa AkAranI aprApti thAya ne te kahe paNa yukta nathI, kema ke, jo ema mAnIeM, to puSpa AropaNa karavAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 stuti karavAtAravI,te pUjAsApAyavinimukta jANAra tRtIyASTaka. paNa teja (niSedhapaNAno) prasaMga Ave; kema ke, vItarAgane jyAre AjUSaNo na paherAvavAM, tyAre puSpo paNa na caDAvavAM joie, kema ke, te banne rAgane gocara ve. ___ have aSTapuSpI pUjAnuM kAraNa kahe je. anarthanA hetujUta evA jJAnAvaraNAdika je ATha apAyo, athavA prakArAMtarathI dagdharajjunI kalpanA karavAthI navopagrAhI evAM cAra karmozrI mukAelA, ane tevI rIte karmoeM karIne mUkAyAthI utpanna thatI je anaMta jJAnadarzana AdikanI lakSmI, te ve jene evA jinezvaraprate pUjA karavI. te jinezvara kevA to ke, stuti karavAlAyakane paNa stuti karavAlAyaka, evA devaprate je aSTapuSpI pUjA karavI,te pUjA sarvajJoe azudha(sAvadya)kahelI be. ahIM vAdI zaMkA kare ke, "aSTApAyavinirmuktAguNatiyasya" evI rItanA vAkyazrIja aSTapuSpIna kAraNa to jaNA Ave , utAM "tat" zabda grahaNa karavAnI zI jarUra hatI ? tyAre tene kahe je ke, ema nahIM; " aSTApAyavinirmuktAyadIyate" ema kahevAthI aSTapuSpIna kAraNa kahyu; ane "tamutthaguNanUtaye" ema kahevAthI catuHpuSpIna kAraNa kayu; kema ke, te anaMtajhAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, tathA anaMtavIryarUpa . tyAre valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, "aSTApAyavinirmuktAya" evaM kahevAzrIja tethI utpanna zratA anaMtajhAnAdika guNo to jaNAz Ave beja. (tyAre pharIne te grahaNa karavAnI zI jarUra hatI ?) tyAre tene kahe je ke, ema paNa nahIM. __ kema ke, keTalAko ( anya darzanI potAnA ) siddhone prakRtinA viyogazrI jJAnano anAva, zarIra ane mananA viyogazrI vIryano anAva, tathA viSayanA viyogathI sukhano anAva kahe ; tenA matanuM khaMDana karavA mATe evI rIte sukavU paDyuM be. tyAre valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, jyAre ema ne tyAre, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / jJAnAvaraNAdikano kSya avAthI kevalIne pAMce jJAnano prasaMga nahIM Ave; kema ke, " naminacAumahie nANe" evaM siddhAMtanuM vacana . ___ tyAre te vAdIne kahe je ke, ema nahIM kevalajJAnathIja bAkInA jJAnathI jJeya padArthanuM prakAzitapaNuM hovAzrI, ane te bAkInA jhAnonuM anarthakapaNuM hovAzrI, tenuM naSTapaNuM kAM be. valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, zlokanA A pUrvArdhathI to, jeTa ema mAne je ke, jinabiMbanI pratiSThAmAMtraNa avasthA kaTpAya be, ane tethI bAlya avasthAne AzrIne snAna, dIdAmATe nikalatI velAne AzrIne rathAropaNa, tathA puSpapUjA Adika, ane kaivalya avasthAne AzrIne vaMdana karAya ; evI rItanA matanuM khaMDana thayu, kemake aSTApAyavinirmuktinI apedAe karAtI pUjA kaI gRhasthAvasthAne viSayarUpa karatI nathI; paNa te to kevala kaivalya avasthAneja viSayarUpa kare ; ane ema paNa nahIM vicAra, ke, aSTApAyavinirmuktine AlaMbIne kaivalya avasthAmAM pUjA karavI; kema ke, cAritrine snAnAdika ghaTatAM nazrI, ane tenI peThe sAdhUnane paNa tenI prasaktithI te caritra anAvalaMbanIya nathI; jo ema na hota to jeno sparza pharI jai je acita thai gaela , evA paNa apkAya Adikano tyAga te AcAranA niSedha mATe kema thAta ? kema ke ( siddhAMtomAM ) ema kahelaM saMjatAya ne ke, eka vakhate svajAvadhIja acita zraelA, evA talAvanA madhyasAgamA rahelA pANIne, talanA DhagakhAne, ane sthaMDila pradezane, jozne paNa jagavAna mahAvIra svAmIe, tenA prayojanavAlA sAdhuUne paNa te grahaNa karavA mATe niSedha karyo be; kema ke, lagavAne ema vicAryu ke, amArA A AcaraNa- AlaMbana legne, AcAryoM bIjAu~ne tevA kAmamAM pravAve nahIM; ane sAdhuH paNa tevI rIte pravarte nahIM to sAruM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyASTaka. tyAre have te vAdIne kahe ne ke, te saghalu satya , paNa biMbakalpa to jUdI tarehano manAya be arthAt jema nAvaarhatprate. vartavaM; tevIja rIte sthApanAahatpate paNa vartavU; ane tethI karIneja gautamAdika sAdhu jagavAnanI samIpe rahe the ane tethI biMbanI samIpa rahevAmAM temane niSedha kahyo ; ane valI tethIja sAdhavI daMDasthApanArUpa AcAryane sthApe ; jo ema na hota, to jema nAva AcArya samIpe Avazyaka karatI nathI, tema te sthApanAcArya pAse paNa nahIM karata. valI te pravartinIne sthApe be, ema paNa nahIM kahevU; kema ke, pratikramaNa vakhateja caityavaMdana karatI velAe mahAvIrAdikanA avazya kaTpavApaNAyeM karIne, te doSanuM samAnapaNuM zrAve. valI jagavAna to vItarAga hatA, to paNa rAtrie caMdanabAlA zrAdika AryA nagavAnanI samIpe rahetInahIM. valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, pratikramaNa vakhate arihaMta prajunI sthApanA karIne caityavaMdana karavAthI AzAtanA doSano prasaMga Ave. tyAre te vAdIne kahe je ke, ema nahIM; kema ke, jinAlayamAM paNa caityavaMdana karavAnI siddhAMtasAM anujhA ApelI . ___evI rIte svarUpathI azuddha ( sAvadya ) evI aSTapuSpI, varNana karyu. ane teja svargane denArI ce, evaM je kaDaM, te have dekhADatA thakA kahe . saMkIrNeSA svarUpeNa, avyaadnaavprsktitH|| puNyabaMdhanimittatvAda, vijheyA vrgsaadhnii||4|| artha-sAvayeM karIne mizra evI upara kahelI vyapUjA pupAdikanA prasaMgathInAvane utpanna karanArI hovAthI, tathA puNyabaMdhananA nimittarUpa hovAzrI svargane denArI jANavI. TIkAno nAvArtha-saMkIrNA eTale avayeM karIne mizrita thaelI evI upara kahelI aSTapuSpI pUjA svajAveM karIne puSpAdikanA prasaMgathI, jagavAnane viSa cittanA AlhAdapaNAne utpanna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / karanArI hovAzrI, svargane denArI je; arthAt puSpAdika javyanA upayogathI avadya ane zunanAva banne thAya be evI rItarnu A (avyapUjAnuM ) mizrapaNuM karmane nAza karavAmAM kaI nimittarUpa nathI; paNa puNyabaMdhananA nimittarUpaja be; te, kahe ; evI rIte te pUjA puNyabaMdhananA nimittarUpa hovAthI svargane denArI, ane upaladANathI te uttama evA manuSyapaNAne, tathA anukrame nAvapUjAnA kAraNapaNAne pAmIne mohane sAdhanArI je. have niravadya evI aSTapuSpIna svarUpa kahevAmATe kahe . yA punarnAvajaiH puSpaiH, zAstroktiguNasaMgataiH // paripUrNatvato'mlAne, rata eva sugNdhiniH|| 5 // artha-zAstranI AjhArUpI dorAthI guMthelAM, ane saMpUrNapaNAthI nahIM karamAelAM, ane tethIja sugaMdhivAlAM evAM lAvarUpI puSpoyeM karIne je pUjA karavI (tene niravadya kehetAM uttama pUjA kahelI ne,) . TIkAno lAvArtha-je aSTapuSpI pUjA, AtmAnI pariNatithI utpanna bhaekhAM, tathA AgamanI AjhArUpI guNanI sAthe joDAelAM, arthAt kaSAdika parIdAthI zuddha thaelAM, AgamonA pArataMtryapaNAnuM anugamana karatAM, athavA zAstranA vacanarUpI je guNa ketAM doro, temAM parovelAM; arthAt mAlArUpa karelAM puSpozrI karavI, te zudha ketAM niravadya pUjA kahevAya; valI AdhI karIne ema paNa dekhADyu ke, jyAre vyapuSpo paNa mAlArUpa karIne AropaNa karavAM, tyAre paNa ATha apAyApagamonuM smaraNa karIne AropavAM. valI te puSpo kevAM? te kahe . paripUrNatAyeM karIne, athavA saghalA jIvanA mRSAvAdAdika viSayapaNAyeM karIne niraticArapaNAzrI mlAnine nahIM prApta zraelAM, ane tethI karIneja sugaMdhivAlA evAM puSpothI je pUjA karavI; te niravadya pUjA kahevAya je. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyASTaka. have te jAvarUpa va puSponAM nAmo kahe . zrahiMsA satyamasteyaM brahmacaryamasaMgatA // gurunaktistapo jJAnaM, satpuSpANi cacate // 6 // artha-ahiMsA, satya, corI na karavI te, brahmacarya, saMgIpaNuM, gurunI jakti, tapa, tathA jJAna, eTalAM va jAtinAM uma puSpo kavA . TIkAno jAvArtha- pramAdanA yogathI ( koinA paNa ) prANano je nAza karavo, te hiMsA, ane tena jAva je ahiMsA, te eka puSpa jANavu tathA jUThapaNAno je abhAva, arthAt satya, te bI - juM puSpa jANavuH tathA corIno je nAva te trIjuM puSpa jANavuM, tathA mana, vacana, chAne kAyAthI kAma sevananA varjavArUpa je brahmacarya, te cothuM puSpa jAvaM. tathA dharmanA upakaraNo zivAyanA parigrahano je tyAga, te pAMcamuM puSpa jANavu; ( dharmanA upakarapone vIraprajue siddhAMtomAM aparigrahapaNaM kaheluM che. jo ema kahyuM na hota, to zarIra, AhAra vigere paNa parigraharUpa yAta . ) tathA gurunuM je bahumAna karavuM; te bahuM puSpa jANavuM; zAstronA je jANe te guru kahevAya. kahyuM be ke, dharmajJo dharmakartA ca, sadA dharmaparAyaNaH // satvebhyo dharmazAstrArtha, dezako gururucyate // 1 // - dharma jANanAra, dharmane karanAra, hamezAM dharmamAM tatpara, tathA prANI prate dharmazAstranA arthano upadeza denAra, te "guru" kahevAya be. tathA jenAthI rudhira, mAMsa, carabI, hADakAM, majA, ne vIrya tape beH tathA azubha karmo paNa jenAthI tape be; te "tapa" rUpI sAtanuM puSpa jANavuH tathA jenAthI artho jAya, te jJAna, arthAt samyak pravRttino hetubhUta evo je bodha, te rUpI zramuM puSpa jAvaM; evI rIte te Ave jAvapuSpo, te dravyapuSponI pe Jain Educationa International e For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijajasUrikRtAnyaSTakAni / dAyeM uttama jANavAM; ane te puSpone zuddha evI aSTapuSpInA svarUpane jANanArA (lAvapUjAmATe) aMgIkAra kare be. - have te kahelAja arthane vAkyAMtareM karIne kahe . enirdevAdhidevAya, bahumAnapurassarA // dIyate pAlanAdyAtu, sAvai zujhetyudAhRtA // 7 // artha-evI rItanA puSpothI, bahumAnapUrvaka, te puSponA radaNathI, devAdhidevaprate je pUjA karAya , tene zugcha ( niravadya) pUjA kahelI . TIkAno nAvArtha-upara kahelA nAvapuSpoeM karIne, iMjathakI paNa adhika evA Agala varNavelA mahAdevaprate atyaMta prItipUveka je pUjA karAyace, te zuddha pUjA jANavI. kevI rIte ? te kahe . ahiMsA Adika je, puSpo tenA rANaghAreM karIne; kema ke, te pAlavAthI devanI AjJA pAlelI kahevAya je; kema ke, AjJAne virAdhIne, Ajhezvara mahArAjanI peThe joke saghalI pUjAmAM udyamavaMta zrAya, to paNa te ArAdhita ato nathI. evI rItanI pUjAne tatvanA jANanArAue niravadya kahelI be. have te zuddha pUjA, modasAdhanapaNuM dekhADatA thakA, tathA temAM uttama puruSonuM saMmatapaNuM dekhADatA kA kahe je. . prazasto hyanayA nAva, stataH karmadayo dhruvH|| * karmadayAcca nirvANa, mata eSA satAM matA // 7 // artha-te nAvapUjAeM karIne zuphalAva thAya , tathA te zudhanAvathI nizcala athavA avazya anAro evo karmono daya thAya , ane te karmakSyazrI mokSa thAya ne, ane te kAraNothI te jAvapUjA uttama puruSone mAnanIka be. TIkAno jAvArtha-upara kahelI zuddha aSTapuSpIrUpI pUjAthI AtmAnA pariNAma zuddha pAya ke; paNa vyarUpa evI aSTapuSpIthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthASTaka. tema atuM nazrI, kema ke te jIvahiMsAthI mizrita bhaesI ke ane te uttama jAvathI jJAnAvaraNAdikano daya avazya karIne thAya be; ane evI rItanA karmakyathI mokSa prAya ne ane tethI zuddha evI te aSTapuSpI pUjA yatiune vidheyapaNAthI iSTa be, paNa teune avya aSTapuSpI iSTa nathI. mATe he kutIrthako, jo tamo yati ho, to to te nAvapUjAja karo! evI rIte trIjA aSTakanuM vivaraNa samApta ayuM. caturthASTakaM prArajyate pUjA karyA par3hI loko agnikArikA kare , mATe tenuM nirUpaNa karavAmATe have kahe be. karmedhanaM samAzritya, dRDhA sannAvanAhutiH // dharmadhyAnAminA kAryA, diikssitenaagnikaarikaa||1|| artha-karmorUpI balataNano Azraya karIne, dharmadhyAnarUpI agnieM karIne, dIkSita, sannAvanArUpI AhutIvAlI dRDha evI agnikArikA karavI. TIkAno nAvArtha-karma eTale mUla prakRtinI apekSAeM jJAnAvaraNAdika ATha prakAranA karmoM, teune bAlavAnI (dUra karavAnI) apedAthI te rUpI je kASTa (iMdhana) tene AzrIne agnikArikA karavI. te agnikArikA kevI ? to ke, dRDha ketAM karmarUpI lAkaDAMune bAlavAmAM samarthaH tathA valI jIvanI je zuja vAsanA, te rUpI ne Ahuti jemAM evI; have te karmarUpI kASTho zAnethI bAlavAM ? te kahe je. dharmadhyAna ane upaladaNI zukladhyAnarUpI je agni, teNe karIne te karmorUpI kASThone bAlavArUpa agnikArikA karavI. have tevI rItanI agnikArikA koNe karavI ? te kahe be. dIkSita ketAM jeNe pravrajA lIdhelI hoya, teNe tevI rI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / tanI agnikArikA karavI; paNa teNe avyaagnikArikA karavI nahIM, kema ke, temAM prANIunI hiMsA thAya ne ane tevo dIdita to tevI hiMsAthI nivRtta bhaelo je; tethI temAM (avyaagnikArikAmAM ) te adhikArI nathI, kema ke, "adhikArivavazAccadharmasAdhanasaMsthitiH" (adhikArinI apekSAeM dharmasAdhananI sthiti ke ) ema agAu kaheluM ; ane gRhastha to sarvathA prakAre jIvahiMsAthI nivRtta bhaelo nathI, tethI te avyaagnikArikA karavAne adhikArI hovAthI te kare , ane tethIja jaina gRhastho dhUpa, dIpa AdikanA prakArathI avya agnikArikA kare . ___ A zloke karIne ema kaheluM thAya ne ke, he kutIrthija, jyAre tamo dIkSita zraelA bage, tyAre karmorUpI kASTone ekagaM karI, tathA temAM dharmadhyAnarUpI agni pradIpta karIne, sadlAvanArUpI AhutIthI agnikA rikA karo ? paNa bIjI agnikArikA karo nahIM; kema ke, te dIkSitane anucita ke; paNa jo tamo gRhastho ho, athavA teUnI tulya ho, to avyaagnikArikA karo! __ have, "dIhite to dhyAnarUpIja agnikArikA karavI," ema anyadarzanIunAja siddhAMte karIne sAdhatA thakA kahe . dIkSA mokSArthamAkhyAtA, jJAnadhyAnaphalaM sa c|| zAstrajakto yataH sUtraM, zivadharmottarehyadaH // 2 // artha-dIdA moknemATe kahelI ne anete moda jJAnadhyAnanA phalarUpa ke ema zAstramA kaheluM ; kema ke, tevI rItanuM sUtra (anyadarzanInA) "zivadharmottara" nAmanA zAstramA kaheluM . TIkAno nAvArtha-dIdAne tenA jANanArAuMe sakala karmothI mukta zravAnA nimittarUpe kahelI; mATe te dIkSAne prApta bhaelAe to mokne sAdhanArIja krIyA karavI joeM; paNa teNe pravyaagnikArikA karavI nahIM; evo jAvArtha jANavo. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthASTaka. vaha 63 ahIM koI vAdI zaMkA kare ke, avyaagnikArikAja mokna sAdhana je; tene mATe te kahe je ke, te moda, jJAna ane zuna evI ekAgratA, sAdhya ; paNa avya agnikArikAnuM sAdhya nathI. __ valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, te zI rIte jaNAya ? kema ke, te pratyakSa Adika pramANane agocara je. tene mATe kahe ne ke, te Agamane viSe jJAnadhyAnanA phalapaNAe karIne kahelo ; mATe joke, te pratyakSa ane anumAna pramANane agocara , to paNa AgamamAM kaheluM hovAthI jJAna ane dhyAnanA phalapaNAeM karIne te moda aMgIkAra karavo; ane saghalA mohavAdIe Agamane pramANapaNAeM karIne mAnejhuMja . valI joke, baucha loko tema nathI mAnatA, to paNa saMzaya vizeSanAM kAraNe karIne pravRttinI nivRttinA hetupaNAthI teThae koi paNa rIte te mAneloja ne. balI ahIM vAdI zaMkA kare ke, te zI rIte nakkI thAya ? ke, te moda, zAstramA phalapaNAeM karIne kahelo be. tene mATe tene kahe ne ke, te anyadarzanInA zivadharmottara nAmanA zAstramA modane jJAnAdikanA phalapaNAeM karIne kahelo ne mATe he kutIrthi! tamoeja aMgIkAra karelAM zAstramA jyAre tema kaheluM ne, tyAre mokSanA arthi tathA dIkSita evA tamoe te pravya agnikArikA nahIM karavI joie; evo jAvArtha . have teja sUtra dekhADatA kA kahe . pUjayA vipulaM rAjya, manikAryeNa sNpdH|| tapaH pApavizuSTyartha, jJAnaM dhyAnaM ca muktidm||3|| artha-pUjAthI utkRSTa rAjya, tathA agnikArikAdhI saMpadA male ne tathA tapa pAponI zudhimATe ke ane jJAna, tathA dhyAna modane denArAM kahyAM . TIkAno lAvArtha-pUjAthI eTale devatuM puSpa AdikathI arcana karavAthI ( paNa jAvapUjAthI nahIM, kema ke, te to tapa ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI 64 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / jJAnarUpa hovAthI, pApazudhi ane mokne saMpAdana karanArI ;) tenA karanArane vistIrNa evaM rAjya male ne, ane agnikArikAthI samRghi male ne, (ahIM paNa avya agnikArikAja jANavI; paNa nAva agnikArikA jANavI nahIM; kema ke, te to dhyAnarUpa hovAthI modane sAdhanArI je.) tathA anazanAdika tapa azuna karmonA kyamATe thAya ; tathA jJAna, ane zunacittanI ekAgratArUpa je dhyAna, te mohane denArAMce; (evI rIte te zivadharmottara nAmanA graMthanA sUtrano artha be.) evI rIte anyadarzanIunA dIkSitane, teNeja mAnelA zAstrazrI agnikarikAnuM karavU, te dUSaNa nareluM be. __ have pharIne paNa tenI pUjA, ane agnikArikAnuM prakArAMtarathI dUSaNa dekhADatA thakA kahe . pApaM ca rAjyasaMpatsu, saMjavatyanaghaM tataH // na tachetorUpAdAna,miti samyag viciNtytaam|||| artha-rAjyasaMpadAmAM pApa thAya ne, ane tethI tenA hetunUta evI vyapUjA tathA agnikArikArnu upAdAna nirvadya zrai zakatuM nathI; mATe (he kutIrthina; ) te bAbata tamo sArIrIte vicAro? ____TIkAno nAvArtha-kevala mumuThune agnikArikAnuM karavu nirarthaka nathI; paNa te avyapUjA ane agnikArikA karavA paThI phakharUpa atI evI je rAjyanIsaMpadA, temAM azunna karmoM utpanna thAya ne ane tethI te rAjya saMpadAnA kAraNanUta evI te javyapUjA ane agnikArikAnuM je grahaNa karavU, te nirvadya az zakatuM nathI; mATe he kutIrthiTha, evI rIte avyapUjA ane avya agnikArikAnA grahaNa karavAmAM upara kahelu sAvadhapaNuM tamArA potAnAja sidhAMtanAM avirodhathI vicAro. kema ke, sArI rIte vicAra pUrvaka kArya karanArAja mumuku zraz zake ne. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthASTaka. 65 valI ahIM vAdI zaMkA kare ke, rAjyasaMpadAmAM nale pApa thAya, paNa dAna AdikazrI tenI zuddhi thaze; tene mATe have tene kahe . vizujhizcAsya tapasA, na tu dAnAdinaiva yat // tadiyaM nAnyathA yuktA, tathA coktaM mhaatmnaa||5|| artha-( rAjya AdikathI thatA pApanI) zuddhi tapathI zrAya be, paNa dAna AdikathIja atI nathI, mATe te vyaagnikArikA yukta nathI, paNa tethI ulaTA prakAranI yukta je ane mahAtmA ( vyAse ) paNa temaja kahelu . TIkAno lAvArtha-rAjya AdikathI utpanna thaelA pApanI zudhi anazanAdika tapathI thAya ne, (kema ke tapa nete, pApanI zudhimATe be.) paNa homAdika dAnazrI atI nathI; ( kema ke, dAnathI logo male be.) mATe dIkSitane te vyapUjA, tathA - vyaagnikArikA kema yukta kahevAya ? ahIM mukhya dUSaNa to 5vyaagnikArikAnuM dekhADyuM be; ane pravyapUjA, dUSaNa to prAsaMgika je; mATe have agnikArikAnuM nigamana kahe je. te pravyaagnikArikA pApanA sAdhananUta evI saMpadAnA hetunUta ne, mATe te mumukune yukta nathI; ane dharmadhyAnarUpa agnikArikAnA prakArAMtarane prApta bhaelI evI te avya agnikArikA yukta je. zudha karavA lAyaka evAM je pApa, tene utpanna karanArI je saMpadA, tenA nimittapaNAthI, vyaagnikArikAnuM na karavApaNuM, vyAse paNa nyAyathI aMgIkAra kareluMge ema dekhADatA kA have kahe je ke, jevI rIte amoe kaheDhuMce, tevIja rIte mahAtmA vyAse paNa kaheluM ne ahIM harijaprasUri mahArAje mithyAdRSTi evA vyAsane paNa je mahAtmA kahIne bolAvyA be, te anyadarzanInA matanA aliprAyathI tathA potAnA madhyasthapaNAne prakaTa karavAmATe meM; mATe tema kahe, viruddha nathI. valI anyadarzanIe vyAsane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / mahAtmA tarike mAnelA be, ane tethI potAnA pakSamA anyadarzanInI prIti avAmATe tenuM vacana atre muketuM . valI paNa teja kahe . dharmArthaM yasya vittehA, tasyAnIhA garIyasI // pradAlanAki paMkasya, dUrAdasparzanaM varam // 1 // artha-dharmane mATe jenI dhananI ceSTA ke tenI(dharmamATe dhananI) nahIM ceSTAja zreSTa be kema ke, kAdavane dhovA karatAM, tene sparza nahIM karavo, teja vadhAre zreSTa ne. ___TIkAno lAvArtha-dharmane mATe je koz puruSanI khetI, vepAra AdikathI avya upArjana karavAnI je ceSTA ke te puruSanI te dhamaine mATe tevI aceSTAja (pravya upArjana na karavU, teja) vadhAre zreSTa ; arthAt dhanane mATe vyApAra Adika karavAmAM avazya pApa thAya ne, ane te pApane upArjana karelAM evAM avyanA dAnathI avazya zodha, paDe be; mATe tethI dhanane mATe khetI zrAdikanI ceSTA nahIM karavI teja zreSTa be; kema ke tema karavAzrI dhananA dAnathI zuddha kara, paDe evaM pApa lAgatuMja nathI; valI te aceSTAmAM parigraha ane AraMjanuM varjavApaNuM je; tethI te dharmarUpa . have aa bAbatamATe dRSTAMta kahe ne ke, azucirUpa evA kAdavane dhovA karatAM, tene prakarSe karIne sparza nahIM karavo, teja vadhAre zreSTa ne arthAt kAdavamAM hAtha paga Adika avayavone nAMkhIna paNa paga te dhovA paDe be, tenA karatAM te kAdavane sparza na karavo, te zreSTa be; tevIja rIte avyaagnikArikA karIne saMpadA upArjane karavI, ane tethI utpanna zratA pApane pADaM dAna ApIne zodhakuM, tenA karatAM ahIMja te vyaagnikArikA nahIM karavI te zreSTa je. zrAno matalaba e jANavo ke, mumuhue vyaagnikArikA karavI nahIM; kema ke, tethI utpanna thatA karmarUpI kAdavane kIcaDamAM nAkhelA paga AdikanI peThe pharIne dhovo paDe ne. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthASTaka. ahIM vAdI zaMkA kare ke, jyAre ema be, tyAre to gRhasthe paNa pUjAdika nahIM karavAM joeM. tyAre tene kahe je ke, ema nahIM, kema ke, jaina gRhastho kaI rAjyAdika melavavAmATe pUjA karatA nathI; tema " rAjya AdikathI utpanna thatAM pApone amo dAna AdikathI zodhazeM," ema paNa mAnatA nathI. paNa phakta modane mATejatenI pUjAdikamAM pravRtti je. valI modanA arthI evA AgamAnusArIne vItarAganI pUjA AdikathI modarUpaja mukhya phala male be, ane rAjya Adika to prasaMgeprasaMge malatuM phala be; mATe gRhasthIne pUjA Adika a'vidheya ( nahIM karavA lAyaka ) nathI, evI rIte dIkSita ane vagaradIkSitane tenI kriyAnuM anukrame turata ane paraMparAdhI mokSarUpa phala male . ___ ahIM vAdI zaMkA kare ke, dIkSitane paNa jo saMpadA melavavAnI zyA hoya, to tene paNa vyaagnikArikA karavI yukta je. tene mATe have te vAdIne kahe je. modAdhvasevayA caitAH, prAyaH zujatarA nuvi // jAyaMte hyanapAyinya, zyaM shaastrsNsthitiH||7|| artha-mokSa mArganI sevAthI te saMpadA prAyeM karIne pRthvImAM vadhAre zuna, tathA pAparahita thAya ke ane evI rItanI sthiti AgamamAM kahelI be. TIkAno nAvArtha-samyag jJAna, samyag darzana ane samyag cAritrarUpaje modamArga, tenI sevAyeM karIne, te saMpadArja vadhAre zuna be, paNa te avya agnikArikAnI kAryanUta evI te saMpadAu~, pApahetuyeM karIne azula ne, ane tethI mokSa mArganI sevAyeM karIne agnikArikA karavAthI, upara kahelI agnikArikAnA phalajUta evI saMpadA prAyeM karIne, tenA karavAvAlAI prate A pRthvImAM vadhAre zularUpa thAya ne ahIM "prAyeM" kahevAnI matalaba e ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zrI hariprasUrikRtAnyaSTakAni / kone mokSamArganI sevAvAlA javamAMja ( anArA ) modajAvathI te ( vyarUpe) zubhatara nathI paNa thatI; valI tevI rIte mokSamArganI sevAthI te saMpadA pApavarjita thAya be; mATe yA agnikArikA mokSamArganI sevA zivAya bIjI rIte karavI yukta nathI. vAdI zaMkA kare ke, mokSamArganI sevAthI te vadhAre zubha thAya che, ema zI rIte jAeyuM ? tene mATe tene kahe be ke, tevI rItanI upara kahelI sthiti zrAgamamAM kahelI be; kAM ve ke, na mAnamAgamAdanyad, mumukSUNAM hi vidyate // mokSamArge tatastatra, yatitavyaM manISibhiH // 1 // artha- mumugama zivAya bIjuM pramANa nathI; tethI buzivAnIe te mokSamArgamAM yatna karavo. have anyadarzanIrjanA zAstrane AdhAreja pravyagnikArikAnuM karavApaeM dUra karatA thakA kahe be. ISTApUrta na mohAMgaM, sakAmasyopavarNitam // kAmasya punayaktA, saiva nyAyyAgnikArikA // 8 // artha - (kutI ) " ISTApUrta" ne mohanuM aMga ( tamArAja zAstramAM ) karUM nayI, paNa te ( svargAdikanI ) jilAbAvAlAne mATe kahetuM be; paNa jene te svargAdikanI abhilASA nathI, tene mATeto, te ( upara varNavelI ) jAva agnikArikAja karavI, nyAyavAlI be. TIkAno jAvArtha aMtarvedyAMtu yaddattaM brAhmaNAnAM samakSataH // RtvigbhirmatrasaMskArai, riSTaM tadabhidhIyate // 1 // artha-vedInI aMdara, brAhmaNonI samakSa, maMtrasaMskArothI purohitoyeM karI ne je devAya, te " ISTa" kahevAya. ane vApIkUpataDAgAdi, devatAyatanAni ca // annapradAnamArAmAH, pUrtta tadabhidhIyate // 2 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamASTaka. 6e artha-vAva, kUvA, talAva Adika, tathA devAlayo, annadAna, ane bagIcA, te "pUrta" kehavAya je. ___evI rItanA upara kahelA svarUpavAvaM "iSTApUrta" modanuM kAraNa nathIja, ane tevI rIte vyaagnikArikA ISTakarmarUpa hovAthI modanuM aMga nathI; kema ke vedImAM AhUtInI pradhAnatAthI karmo karAya ne. have te modanuM aMga zAmATe nathI ? te kahe . he kutIthI ! sakAma ketAM acyudayanA anilApine mATeja tamArAja zAstramA te varNavelu je. kema ke tamArAja zAstramA kahyu be ke, "svargakAmo yajet" ( svarganI zvAvAlAe yajJa karavo ) evaM zrutinuM vacana 33; evI rIte tene uttama mAnatA thakA, tathA bIjAne zreya nahIM mAnatA thakA, je mUDha puruSo "ISTApUrtane" vakhANe , te puNyabaMdhanazrI devalokamAM jaza, pAga A lokamAM athavA tethI paNa hIna evI gatimAM upaje je have tyAre akAmane eTale nirincha mANasane zuM karavU? te kahe je. svarga ane putrAdikanI zvA nahIM karatA evA mumukune to "karmedhanaM" ityAdi upara kahelI nAvaagnikArikAja karavI nyAyavAlI arthAt zreSTha je. evI rIte cothA aSTakarnu vivaraNa saMpUrNa Ayu. paMcamASTakaM prArajyate. evI rIte, tAtvika mahAdevane lAvasnAnapUrvaka nAvapUjAthI pUjatA, tathA dharmadhyAnarUpa agnikArikA karavAmAM tatpara evA mumukune anAraMjipaNuM hovAthI tathA niSparigrahapaNuM hovAthI, dharmanA AdhArajUta evI je ( potAnA ) zarIranI sthiti, te nidAyIja thai zake je; mATe tenuM (nidAnuM ) svarUpa nirUpaNa karavA mATe have kahe . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / sarvasaMpatkarI caikA, pauruSaghnI tathA parA // vRtti nikSA ca tatva, riti nikSA tridhoditA // 1 // artha - pahelI "sarvasaMpatkarI" bIjI "pauruSaghnI" tathA trIjI "vRttinikSA" evI rIte tatvanA jANanArAe RNa prakAranI - dA kahelI be. TIkAno jAvArtha - lokasaMbaMdhI, paralokasaMbaMdhI, tathA beka mokSasudhinI saMpadA karavAno ve svabhAva jeno, tene " sarvasaMpatkarI" nAmanI pehelI eTale uttara jidA jANavI tathA puruSAkArane niSphala karavAyeM karIne je nAza kare, tene "pauruSaghnI" nAmanI bIjI eTale jaghanya nikSA jANavI tathA AjIvikAmATenI je nikSA, tene trIjI sAmAnya zikSA jANavI, evI rIte paramArthanA jANanArAe RNa prakAranI nikSA kahelI be. go " te mAMthI pehelI nikSAnuM svarUpa have he be. yatirdhyAnAdiyukto yo, gurvAjJAyAM vyavasthitaH // sadAnAraM jiNastasya sarvasaMpatkarI matA // 2 // artha-muni dhyAnAdikamAM joDAelo be, tathA je gurunI AzAmA rahelo be, tathA hamezAM AraMja vinAnA evA te yatine " sarvasaMpatkarI" nAmanI pehelI nikSA mAnelI be. TIkAno jAvArtha- je sAdhu thalo hoya, tene "sarva saMpatkarI" nAmanI pehelI jikSA kahelI be; A vacanathI gRhasthIne judo pADyo. valI "yati" zabda kahevAthI to 'vyayati paNa vI jAya, mATe tene judo pADavA mATe kahe be ke, je yati dhyAnAdikamAM joDAelo hoya, te yatine te pehelI jikSA kahelI e, dhyAna eTale seMkaDo navamAM upArjana karelAM karmorUpI vanane bAvAmAM samartha evA aMtaraMga tapanI kriyArUpa dharmadhyAna ne zukladhyAna jANavu, ane Adi zabdathI saghalI paralokasaMbaMdhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamASTaka. kriyAune prakAza karavAmAM dIpaka sarakhA evA jJAnane paNa grahaNa karavaM; arthAt tevA prakAranA dhyAna ane jhAne karIne yukta evo yati, te pehelI jidAne lAyaka je. valI yA vizeSaNathI kevala kriyA karanArane, tathA kriyA vinAnA kevala jJAna dharAvanArane paNa, tevA yatithI judA pADyA. kaDaM be ke, hayaM nANaM kiyAhiNaM, hayA annANau kiyA / pAsaMto paMgulo dahro, dhAvamANoya aMdhau // 1 // artha-kriyAvinAnuM jJAna naSTa be, ane jJAna vinAnI kriyA naSTa ne, kema ke, pAMgalo mANasa AsapAsa jotoja bezI rahe ne, ane AMdhalo mANasa tevIja rIte doDyA kare ; (arthAt ) te banne potAnA ucita sthAnake pahoMcatA nathI. mATe evI rIte jyAre kriyA ane jJAna banne sAthe male be, tyAreja kAryasiddhi thAya ne, mATe te banne- upAdeyapaNuM kaDaM. kahuM ne ke, saMjogasiDiyaphalaM vayaMti, nahu egacakkaNa rahopayAi aMdhoyapaMguyavaNe samiccA,te saMpauttA nayaraM pvitthtthaa||1|| artha-saMyogathI ijita phala zrAya ; kemake, eka cakrathI kaI ratha cAlato nathI; valI vanamA rahelo AMdhalo ane pAMgalo, banne jyAre ekaga thayA, tyAre teTha nagaramAM pahoMcyA. evI rItano dhyAna ane jJAnamAM joDAyelo game te koi yati(ahIM)jANavo. have evI rItanA vizeSaNathI, upara varNAvelAMuttama jhAna vinAnA evA je "mASatuSAdikacAritri" teune "sarvasaMpakarI" nidAno pratiSedha na Ave, tene mATe kahe je ke, je muni guNovAlA evA AcAryanI AzAmA rahelo, tene paNa "sarvasaMpatkarI" lidA jANavI; kemake, te gurunA jJAnazrIja jJAnavAna ne, kemake jJAnanA phalanI tene siddhi thAya . kaDaM ne ke, yoniranubaMdhadoSAta, zrAddhonAbhogavAn vRjinabhIruH // gurubhakto gRharahitaH, so'pi jJAtaiva tatphalataH // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIhari prasUrikRtAnyaSTakAni / artha- spaSTa be. athavA vizeSaNAthI gurukulamAM vasatAM zrakAM, bahusAdhupapAthI jarA neSaNIya ( na kaTupe evA ) jojana AdikanA grahaNa karavAthI utpanna thatA doSanA pragaTa zravAthI, je gurunI apekSA rAkhato nathI, tevA sAdhune judo pADyo; valI sadgurunA upadezanI apekSA nahIM rAkhanArA zAstrane niMde be. valI " vyavasthita " zabdeM karIne je muni koi vakhate gurunI zrAjJAmAM rahato hoya, aneko vakhate tethI ulaTo vartato hoya, tene paNa judo pADyo. have hIM vAdI zaMkA kare ke, jinakalpiThe, tathA pratimAkasparTa Adika, ke jeTa ganuthI nikalI gaelA be, evA gurunI AjJA vinAnA munirjane te " sarvasaMpatkarI nikSApaNaM" zI te ghaTa zake ? tene mATe have kahe be ke, te kaTapaja gurunI AjJArUpa be. " evA tathA sarvadA pRthvI kAya AdikanI hiMsAne tajanArA evA yatine te " sarvasaMpatkarI " nAmanI pehelI nidA ucita be. yA vizeSaNAthI pRthvIkAya AdikanI dayA nahIM pAlanAra yatine judo pADyo; kemake tenA dhyAnAdika yoganuM paNa niSphalapaNuM beH kemake, siddhAMtamAM paNa kAM be ke, "joke samyagdRSTivAlo hoya, paNa jo avirati hoya, to tene tapa mahAguNavAlo to nathI." valI ahIM "sadA" zabda grahaNa karavAthI, karelI evI sAmAyika tathA pauSadhapaNAthI koi vakhate raMjavinAno, evo je dezayati, tene judo pADyo; kemake tevA dezaya tine AgamAM ki tarIke gaeyo nathI. vAdI zaMkA kare ke, gIyAramI pratimAne prApta thalo evo je zramaNopAsaka ( jainagRhastha ) tene tenAM nAraM jipaNAmATe te pratimAnA samayanI avadhi hovAthI, tene pahelI jikSA to Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamASTaka. saMjave nahIM; tema te zivAyanI bIjI nikSA paNa tene saMnave nahIM; kema ke tevI rItanI jidAnA adhikArapaNAno tene ayoga, mATe tenI lidA te kaz kahevI ? tene mATe te vAdIne have kahe ke, tevA pratimAdhara zrAvakane zramaNarUpa (sAdhu sarakho) kahelo hovAthI, ane tenI nidAne paNa sAdhunI nidAnuM tuTyapaNuM hovAthI ane te avasthAmAM tevI nidA sarvajJa prajue kahelI hovAthI, tenI nidAne paNa sarvasaMpatkarInuM tuTyapaNuM jANavU; kemake yathArtha kahenArA evA Apta puruSo, potAnA AptapaNAne thatI hAnInA prasaMgathI sarvasaMpattine nahIM karanAra, athavA tenA kAraNarUpa nahIM, evI vastuno vidheyapaNAthI upadeza detA nathI; ahIM "dhyAnAdiyukta" kahevAthI "Adi" zabdathI "sadAanAraMjipaNuM" paNa aMdaraja AvI jatuM hatuM, topaNa nedeM karIne tenuM upAdAna hetupaNAmATe je; ane tethI, te sadAanAraMjipaNAthI, upara kahesI "sarvasaMpatkarI" lidA, tatvanA jANanArAune mAnanIka be. valI sadA anAraMjI evA sAdhunI vRtti nidAthIja thAya be; ane te zivAyanI AjIvikAthI to AraMjIpaNAno te sAdhune prasaMga Ave; ane tethI anAraMjIpaNAthI " sarvasaMpatkarI" nikSA ati vakhANavA lAyaka je. kaDaM ne ke, aho jiNehiM sAvajA, vitti sAhu Na desiyA mokhkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAraNA // 1 // artha-aho ! jinezvara pranue, sAraM karyu ne ke, sAdhu mATe, modasAdhananA hetujUta evA teUnAM zarIranA AdhAramATe, sAvadya nidA kahelI nathI. valI te yati kevo? te kahe . vRddhAdyarthamasaMgasya, camaropamayATataH // gRhidehopakArAya, vihiteti zujAzayAt // 3 // artha-zula AzayathI, vRkSa Adika mATe, jamarAnI peThe ja 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / matA, tathA ( iMjinA) viSayono saMga nahIM karanArA, evA muninI ( sarvasaMpatkarI nAmanI) nikSA, gRhasthInA tathA tenA zarIranA upakAra mATe kahelI e. TIkAno jAvArtha- jamatA evA yatinI "sarvasaMpatkarI " nihA be. have te yati zAmATe jamato ? te kahe be. vRddha ketAM vayathI, cAritrathI, jJAnathI sthavira ( tathA yadi zabdayI bAlaka, rogI, ziSya, paroNA AdikanuM paNa grahaNa karakuM; ) tene mATe; karIne potAnuMja peTa naravAmAM tatpara aMtaHkaraNavAlA - pAka Adiko vyavaccheda kahyo; valI vRddha zrAdikanuM vaiyAvacha, saghalA kalyANarUpI velaDIunA mUla sarakhuM che. kAM be ke, veyAvacaM kAraha, saMjamaguNedharaMtANaM // savrvakiri paDivAI, veyAvaccaM apaDivAI // 1 // - saMyama guNane dharanArArjunI veyAvacca karo ? saghalI kriyA (kadAca ) nirarthaka jAya be, paNa vaiyAvaJca nirarthaka jatI nathI. mATe te vaiyAvanI apekSA nahIM rAkhanAra sAdhune, "sarvasaMpatkarI" cihAnuM jAgI paNuM zI rIte yAvI zake ? valI te yati kevo ? toke, saMga ketAM zabdAdika ( iMDi nA) viSayono saMga nahIM karanAro; athavA vRddha athavA rogI mATe matAM thakAM teja'nA uddezathI malelAM manohara dAla, jAta, kUra, zrAdika jojanamAM "asaMga " ketAM lAlasA nahIM rAkhanAro; ane tethI ulaTI rIte cAlanAra sAdhune upara varNavelA alubdha sAdhuzrI do pADyo. valI te yati kevo? toke, jamarAnA dRSTAMtathI jamato; - rthAt jema namaro keTalAka makaraMdanA kaNone leine, tathA tethI puSpane paNa pIDA nahIM upajAvIne, potAnA AtmAne prasanna kare be, tema munirUpI jamarAThe paNa thoDAM thoDAM nnarUpI makaraMdane prada karatA thA, tathA tethI gRhasthI rUpI puSpane pIDA nahIM upa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamASTaka. jAvIne, potAnA AtmAnuM rakSaNa kare je; evI rItano yati jANavo; AthI karIne ekaja ghera jai, je lojana kare , tevA sAdhune dUra karyo; ( yati, ekaja ghare nojana karavAmAM kozka rIte thatA doSane tyAga karavAmAM kadAca samartha hoya, topaNa "puraHkarma; pazcAtkarma" rUpI asaMyatinI ceSTAthI zratA doSano tene prasaMga Ave.) evI rIte namarAnI peThe nikSA levAlAyaka kulomAM jamato muni jANavo. "namato" ema kahevAzrI je yati jidA mATe jamato nathI, tene dUra karyo; kemake, jamyAvinA nikSA grahaNa karavAthI "anyAhata" nAmano doSa yatine lAge be. ahIM vAdI zaMkA kare ke, je gRhastho jyAre sAdhuune vaMdanA karavA Ave , te te vakhate teu~ne mATe (sAdhuune mATe)jojananI vastu jo lAve, to te " anyAhata" doSa na lAge; kemake, vaMdanA mATe zrAvavAmAM gRhasthone prayojanapaNuM be; ane sAdhu mATe te vakhate lojana lAvaq, te to prAsaMgIka ve. have tene mATe te vAdIne kahe je ke, ema nahIM; kemake, joke, temAM " anyAhata" doSa zrAvato nathI, to paNa "mAlApahRta, nidipta, pihita, " zrAdika aneka prakAranA doSono prasaMga zrAve. tyAre valI vAdI zaMkA kare ke,te lAvanAra gRhasthanA vacananA pramANikapaNAthI tene pUjavAthI te doSano parihAra thaze; (mATe te gRhasthe lAveluM lojana sAdhu le, to temAMzuM harakata ?) tyAre valI te vAdIne kahe ne ke, te saghaTuM satya ke, paNa "gRhasthahastasthApita" Adika doSa tethI paNa TalI zake tema nathI; (mATe gRhasthe tyAM lAveluM lojana sAdhune khevU lAyaka nathI.) have te yati kevA abhiprAyathI jame? te kahe . gRhasthonA upakAra mATe, tathA potAnA zarIranA upakAra mATe te yati jame. (AraMja ane parigrahanA AgrahathI grahita thaela, AtmA jeUno, tathA murgatimA javAnA kAraNarUpa evAM karmono be, baMdha jene, evA gra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / hasthIune, dharmane sAdhanAra evIje potAnI (muninI) kAyA, tenA upakArane karanAra evo je AhAra, tenA grahaNa karavAyeM karIne, zradayasukhanAM phalarUpa je modarUpI vRda, tenA bIja samAna, evI puNyanI prAptIthI, te yati upakAra kare ,) ane, AhAravinA zuddha dharmarUpI mehelanA zikharapara besavAne asamartha, evA potA'nA dehane AhArarUpI AlaMbana devAthI, teno ( potAnA dehano) paNa upakAra kare . Ama kahevAthI gRhasthIne aprIti japajAvIne AhAranI lolatAzrI, dharmane nukazAnakAraka AhAra grahaNa karIne, je yati, dharmanA kAryano ulaTo apakAra kare , tenA ( yatipaNAno ) niSedha karyo. tathA dhanavAnanA putrAdikapaNAzrI je muni dInatAthI zaramAto ko nidA mATe name be, tenA niSedhane mATe have kahe je. " vihitA" ketAM yatinI avasthAne ucita evI A lidA, tIrthakaroe paNa AcarelI tathA upadezelI; evI rItanI nidA uttama adhyavasAyathI jamatA evA yatine thAya ne, athavA " vihitA" eTale gRhasthI ane dehanA upakAra mATe jinezvara pranue kahelI . upara kahelI rItathI ulaTI rIte karelI nidA, "pauruSatrI" thAya ne tenuM svarUpa pratipAdana karavA mATe have kahe je. pravrajyAM pratipanno ya, stahirodhena vartate // asadAraMniNastasya, pauruSanIti kIrtitA // 5 // artha-je muni dIkSA lene paNa, tezrI viruSdha rIteM karIne varte be, evA asadAraMjI muninI nidAne " pauruSatrI" kahelI ne. __TIkAno lAvArtha-sarva vIratirUpa evI dIkSA lene paNa je yati, tenAthI viruSTha rIte, eTale mUlaguNa ane uttaraguNane virAdhIne, athavA pUrve kahelA dhyAna, jJAna, ane gurunI AjJAnI apekSA nahIM rAkhIne, varte , tathA asadAraMjI eTale (pRthvI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gg paMcamASTaka. kAyAdika) prANIunI hiMsAdikamAM pravarte je; tenI nikSAne "pauruSatrI" lidA kahelI . ahIM vAdI zaMkA kare ke, prabajAnA virAdhakapaNAdhIja "zrasadAraMjipaNuM" to jaNAeluM hatuM, to te yatinuM " asadAraMjipaNuM" juDaM karIne zAmATe kaDaM? tene mATe tene kahe je ke, te satya be, paNa te nidAnA hetupaNAthI te kaheDhuMbe, mATe nirdoSa je; arthAt jethI te " asadAraMjI", tethIja tenI nidAne "pauruSatrI" kahelIje; evo vAkyano artha thAya; athavA pravrajyAthI virudharIte vartanAra, evA te yatinI,azolana AraMjanA grahaNa karavAthI, je lihA, te "pauruSaghnI" , evo paNa artha karavo athavA, "asadA" eTakhe hamezAM AraMja nahIM karato arthAt aSTamI zrAdika tithine divase AraMja nahIM karato evo te yati; evo paNa artha karavo. pravrajyAthI virudha rIte vartanAra, sAmAnya prANIprate pauruSatrI nihAthI have anvarthaghaTanA kahe . dharmalAghavakRnmUDho, nikSayodarapUraNam // karoti dainyAtpInAMgaH, pauruSaM naMti kevalam // 5 // artha-dharmanI laghutA karanAra mUDha ( yati) dInatAthI nidAe karIne udarapUraNA kare , ane tethI kevala te potAnA puruSAtanane haNe . TIkAno nAvArtha-zruta, tathA cAritrarUpa dharmanI laghutA karavAno ne svannAva jeno evo mUDha yati, upara kahelA vRkSAdika mATenA je aTanavizeSaNo, teune, (pote ) kuzAstranI zradhAthI vAsita bhaeko hovAthI Azraya karato nathI; evo te yati nikSAeM karIne dIna vRttizrI udarapUraNA kare je; (jo ke tavo yati manathI nakhata ne, to paNa anucita nidAthI paramArthathI to te dInaja ; kema ke, te vidhAnone aprazaMsanIka ke.) valI te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hariprasUrikRtAnyaSTakAni / yati kevo to ke, "pInAMgaH " ketAM roga AdikanI pIDA nahIM hovAthI puSTa zarIravAlo; ( zrathI karIne ema kahyuM be ke, roga zrAdikathI pIDita be zarIra jenuM, evo koi yati ( tevI rItanI ) nikSAthI zarIranuM poSaNa karato thako paNa pauruSano nAza karato nathI; kema ke, tenuM pauruSa to rogAdikathIja haNAlaM hatuM . ) evo te yati tema karavAthI kevala potAnA puruSArthano nAza kare be, paNa tethI potAnA kaI paNa puruSArthane puSTa karato nathI; kema ke, te sadAraMjI hovAthI tene dharmapuruSArtha; ke mohapuruSArtha hotA nathI; tema te (tevI rItano) nidAnojI hovAthI, tene arthapuruSArtha, ke kAmapuruSArtha paNa hotA nathI; ( kAraNa ke, nikSuka (kadAca artha kAma male, to paNa te uttama mANasone prazaMsavA lAyaka nathI.) mATe evI rItanI nikSAzrI je muni potAnA puruSArthanI nAza kare be, tenI nikSA "pauruSaghnI " kahevAya be. have trIjI nikSAnuM svarUpa kahe be. niHkhAMdhapaMgavo ye tu na zaktA vai kriyAMtare // nikSAmaTaM tivRttyarthaM vRttiniyamucyate // 6 // artha-nirdhana, AMdhalA, tathA pAMgalA, ke jeuM bIjI kriyA karavAne samartha be, te AjIvikAmATe, jikSA sAraM je jame be, tenI te jikSA " vRttinidA " kahevAya be. " " TIkAno nAvArtha - nirdhana, aAMdhalA, tathA cAlavAnI zaktivinAnA evA pAMgalA mANaso, ke jeTha nikSAzivAya, khetI vepAra kina kriyA karavAne asamartha be, te je jI kAmATe jame be, tenI te nikSAne "vRttinidA" kahelI be. (ne je bIjI kriyA karavAne samartha be. terjanI to " pauruSaghnI " nAmanI jidA be.) have te tevI nikSAmATe zAmATe jame be ? te kahe be. te potAnI jIvikAmATe jame be; ane tevI jidA " vRttinikSA' kavAya be. ."" 96 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamASTaka. have tevI nikSA ucita be ke, anucita be ? tevI AzaMkA mATe kahe be. nAti duSTApi cAmISA, meSA syAnna hyamI tathA // anukaMpA nimittatvAd, dharmalAghavakAriNaH // 7 // << - tevI rItanI vRttinikSA, tevA nirdhanAdikone mATe kuSTa paNa nathI; kema ke, temAM anukaMpAnuM nimita hovAthI, teja pauruSaghnI nikSAvAlAnI " peThe dharmanI laghutA karanArA nathI. TI kAnojAvArtha- jikSA, tevA bhikSuko mATe "pauruSaghnInI" peThe atyaMta doSavAlI nathI; tema " sarvasaMpatkarInI " peThe ati prazaMsavAlAyaka paNa nathI; ane tevI nikSA nirdhana, zrAMdhalA Adikone hoya; " pauruSaghnI " jikSA karanArA dharmanI laghutA karanArA be, tema te nirdhanAdiko dharmanI laghutA karanArA nathI. tezI rIte? te kaDe be ke, te potAmATe lokonI karuNAnA kAraNarUpa thara paDe be; ane tethI dharmanI laghutAnA heturUpa ted thai paDatA nathI; mATe dharmanI laghutA karanArA sAdhurjanI jikAmAM jevo doSa be, tevo terjanI nikAmAM doSa nathI; valI vI rItanA hetudRSTAMtathI te nirdhanAdikone " sarvasaMpatkarI " jikSA prApta thAya be, ema paNa nahIM kahevuM; kema ke, te jikSA to zuddha yatineja prApta thAya be. zrIM nikSukonI nikSAnuM phala yathArtha evA teunAM nAmoe karIne ka; have te nikSA denAranA phalanA nirUpaNamATe kahe be. dAtRNAmapi caitAnyaH phalaM kSetrAnusArataH // vijJeyamAzayAdvApi sa vizuddhaH phalapradaH // 8 // artha-upara kahelI nihAuMthI; tenA denArone paNa pAtra chApAnI apekSAthI, zrathavA zrazayanI apekSAthI phala jAe; kema ke zuddha Azaya ( svargAdika) phalane denAro be. TIkAno jAvArtha - kevala jikSA lenAraneja sarvasaMpatkaraNAdika Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha shriihritprsuurikRtaanyssttkaani| phala male, tema nahIM, paNa te lidA denArane paNa zubhakarmabaMdhAdika phala zrAya . te phala kevI rIte thAya ? te kahe . dhAnyAdikathI vavAelI nUmInI peThe tenuM phala Aya je; arthAt pAtrApAtranI apekSAe phala thAya . kaDaM ne ke, "guNavate pAtrAya dIyamAnaM mahAphalaM " ketAM guNavAna pAtraprate devAtI vastu mahAphalarUpa Aya . klI kaDaM ne ke, / (gautamasvAmIe nagavAnane pUjyu ke, he jagavan! je sAdhue pApakarmono nAza karyo , athavA tenAM paccakhANa karyA ne tevA sAdhune prAsuka ane eSaNIya AhAra ApyAthI zuM phala thAya ! tyAre lagavAne kaDaM ke, he gautama! tezrI ekAMta nirjarA thAya; zrane tezrI aTapa paNa karmabaMdha paDe nahIM.) tathA alpaguNavAlAne devAthI mAtuM phala pAya . karvA ne ke, gautamasvAmIe jagavAnane pugghu ke he jagavan!je sAdhue pApakone tajyAM nathI, athavA pacakhyAM nathI, tevA sAdhune prAsuka ane eSaNIya AhAra ApavAthI zuM phala prAya ? tyAre lagavAne karvA ke, he gautama! tethI ekAMte pApakarma bAMdhe,alpa paNa nirjarAthAya nahIM.) ane aMdha zrAdikane je dAna zApavaM, te to anukaMpArUpa uttama lAvapUrvaka hovAthI, ( terDa joke nirguNI be, to paNa) tethI kiMcit zula phala male , ema AgamamAM kaheluM . athavA detrAnusArathI dAnaphalanI vyavasthA vyavahAra nayanI apekSAe kahelI ne have nizcaya nayanI apedAthI kahe , zrAzayathI eTale adhyavasAyathI te zuna vigere phalavAlI meM kemake, adhyavasAya meM te, zunAzuna phalornu mukhya kAraNa ne. kardA ne ke,ekaja prANInI hiMsAnA phalamAM adhyavasAyanA kzathI moTuM aMtara kaheluM ne ane tevIja rIte adhyaksAyanA vazathI nirjarAnuM phala pANa ghaNA prakAraceM kaheDhuMce. ecI rIte garva, matsara zrAdikanA pariNAmazrI, guNavAna pAtrane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamASTaka. 1 zrApe, topaNa tene tethI zuna phala malatuM nathI; ane dayA, tathA zAsananI niMdAnA rakSaNa Adika pariNAmathI kadAca avaguNIne dAna ApyuM hoya, to paNa te zuna phalane denAraMbe. evI rItano zunna Azaya, arthAt niyANA Adika saghalA kalaMke karIne rahita evo Azaya svargAdika phalane sAdhanAro thAya ne kemake te svargAdika sAdhavAmAM "aMtaraMgapariNAma" kAraNa rUpa be. ahI vAdI zaMkA kare ke, AgamamAM, dIdAne tajelA siddhaputrasarakhA lakSaNavAlA niku saMjatAya je; ane te vAta vyavahAracUrNimAM kahelI be. mATe tevA nilujane kA nidA kahevI ? ke make, teu~ne ayatipaNuM hovAthI " sarvasaMpatkarI" nidA to ghaTI zake nahIM; valI teThae dIkSA tajelI hovAthI tene pravrajyAzrI viruddha vartavApaNAno anAva hovAthI, " pauruSanI" nikSA paNa ghaTI zake nahIM; tema ter3ha bIjI kriyA karavAne samartha hovAthI teune " vRttinikSA" paNa ghaTe nahIM; ane te traNa zivAya bIjI nidA to kahelI nathI. have tene mATe te vAdIne kahe je ke, tejane "vRttinikSA" ghaTI zake, evaM amo dhArIye gaye; kemake, teDha nirdhana hoya , tathA kriyAMtara karavAne paNa asamartha hoya be; kemake, jeNe dIdA lekhne tajI dIdhI be, te bIjI kriyA karavAne asamartha je. athavA teune " pauruSaghnI" nikSA paNa ghaTI zake; kemake te nidA pravrajyAvAlAneja hoya, tema nathI; paNa bIjI kriyA karavAne samartha evA asadAraMnine paNa te ghaTI zake je; kemake teunI kiyA puruSAtanane haNavAnA lakSaNavAlI be, athavA atyaMta pApathI bItA, ane saMveganAMatizayavAlA, tathA pharIne dIdAprate lAgelu ne mana jeunu; evA teune "sarvasaMpatkarI" nidAnA bIjasarakhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / nIhA paNa ghaTI zake, evaM lAge je panI temAM kharekhalaM zuMne ? te to kevalI mahArAja jANe. evI rIte pAMcamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa zrayuM. SaSTASTakaM prArajyate evI rIte upara, adhikArInI apekSAe nidAunuM nirUpaNa karyuH have teu~mA "sarvasaMpatkarI" lidA zreSTa be, mATe have tenuM svarUpa kahe . akRto'kAritazcAnya, rasaMkalpita eva ca // yateHpiMDaHsamAkhyAto, vizujhaH shuddhikaarkH||1|| artha-nahIM karelo, bIjApAse nahIM karAvelo, tathA saMkaTapavinAnoja, zuddha piMDa munine zuddhi karanAro kahyo be. TIkAno nAvArtha-"akRta" eTale pote nahIM kharIdelo, nahIM haNelo, tathA nahIM pakAvelo, tathA tevIja rIte pote nahIMkarAvelo; tathA vecAthI levA AdikeM karIne cAkara AdikothI "hu~ A sAdhuprate deza" evI rIte nahIM saMkaTapAelo, evoja AhAra sAdhune kaTape. kaDaM ne ke, piMDaM asohayaMto, acarittIettha saMsau ntthii|| caritaMmi asaMte, savvA dikhkhAniratthiyA // 1 // artha-piMDazudhi nahIM karato evo yati, acAritrIja ne te vAtamA saMzaya nathI; ane evI rIte jyAre cAritra gayu, tyAre saghalI dIkSA nirarthakaja . ___"akRtAdi" padoyeM karIne karavU, karAva, ane kartAprate anumodaq, te; tathA haNavaM, haNAva, ane haNatAprate anumodaq te; tathA pakAvavU, pakAvAvaq ane pakAvatAprate anumodanA karavI; evI rItanI navakoTIyeM karIne piMDanI zuddhatA kahI. evI rItano nAta Adikano piMka (ane upaladaNathI za Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTASTaka. 3 yyA ane bIjAM upakaraNo) gaelA evA je rAgAdika doSo, tethI utpanna bhaelA, saghalI vastuUnA samUhane prakAza karanArA jJAne karIne, tIrthakaroe, modanagaraprate javAne ati uttama mArgarUpa caraNa-karaNanI zudhinA hetupaNAyeM karIne, pRthvIkAyAdikanI rakSAmAM tatpara evA muni mATe ThIka kahelo ke temAM tene aMtarAya doSa nathI. have te piMDa kevo? te kahe je ke, " vizudhaH" ketAM saghalA doSoyeM karIne rahita; tathA tethI karIne te piMDa "vizudhikAraka" ketAM karmarUpI melanA kalaMkane dUra karanAro be. athavA te " akRtAdika" doSa vinAno piMDa sAdhune zAmATe kahyo ? te kahe be ke, "vizuddha, ketAM "kRtAdi" doSavinAnoja je piMDa , teja zuddhi karanAro ne, bIjo piMDa tema nathI. piMDane mATe " asaMkalpita" evaM je vizeSaNa kahyu, teno paramateM karIne asaMjava dekhADatA thakA have kahe je. (ahIMthI saghaluM vAdInuM kahevU . ) yo na saMkalpitaH pUrva, deyabuddhyA kathaM nutam // dadAti kazcidevaM ca, sa vizuko vRthoditam // 2 // artha-je piMDa pehelethIja "mAre A muniprate devo " evI buddhithI saMkalpita bhaelo nazrI; tevA piMDane koi paNa dAtAra zI rIte ApI zake? (arthAt ApI zake nahIM.) mATe tevA "asaMkalpita" piMDane je zuddha kahyo, te vRthA kaheluM be." TIkAno bhAvArtha-je piMDa, dAnanA vakhata pehelA " mAre A nikukaprate Apavo " evI buddhithI saMkaTapAelo nathI; tevI jAtanA piMDane zuM koi paNa dAtAra daz zake ? arthAt daz zakato nathI; kemake dAnane mATe nahIM saMkaTipata karelo piMDa devAmAM azakyapaNuM ane evI rIte asaMkalpita piMDa devAnoja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / jyAre asaMlava ayo, tyAre te asaMkalpita piMDa zudhane, ema je pehelAM kaDaM te vyartha be; valI tevA asaMkalpita piMDa mATe bIju dUSaNa kahe je. na caivaM sajavasthAnAM, jidA grAhyA gRheSu yat // khaparArthaM tu te yatnaM, kurvate nAnyathA kvacit // 3 // artha- valI evIja rIte sadgRhasthone (paisAdArone) gherathI ( munie ) nidA grahaNa karavI nahIM; kemake, te potAne mATe tathA parane mATe (nilukAdikone mATe ) paNa yatna kare be, bIjI koi rIte, koi paNa vakhate (yatna) karatA nathI. ___TIkAno lAvArtha- kevala " asaMkahipata" piMDanA asaMjavazrIja teno aMgIkAra nahIM karavo teTaluMja nahIM; paNa paisAdArone gherethI ( munie ) nidA paNa levI ghaTe nahIM; evo vAkyArtha je; kemake, tevA paisAdAra gRhastho potAne ane parane mATe paNa rasoI nipajAve ke kemake te jophakta potAne mATe lojana taiyAra karAve, to potAnA gRhasthapaNAne lAMuna lAge. kaDaM ne ke, deva, pitR, atithi, tathA cAkara Adikanu poSaNa karyAbAda jojana karavU evo gRhasthano dharma ne. ane muni paNa atithimA AvI jAya De kemake, te jojana vakhate nidA mATe Ave be. haju paNa vAdIja AcAryanA matamA zaMkA karato thako kahe . saMkalpanaM vizeSeNa, yatrAsau puSTa ityapi // parihAro na samyak syA, dyaavdrthikvaadinH||4|| artha-jemAM vizeSe karIne saMkalpa hoya, te iSTa piMDa kahevAya, ane tezrI " yAvadarthika piMDanA" vAdino parihAra sArI rIte az zakato nazrI. TIkAno lAvArtha-" mAre A amuka sAdhu prate devU " evI rItano vizeSe karIne asAdhAraNa prakArano jemAM saMkaTapa hoya, te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThASTaka. piMDa dUSaNavAlo kahevAya, paNa bIjo dUSaNavAlo kahevAya nahIM. valI A japara kahelo paNa kevala asaMkalpita piMDano anyupagama uttama nathI; evo " api" zabdano artha be. valI tethI " yAvadarthika" piMDanA parihAranA vAdI evA je tamo, teno tamoe (poteja ) kahelA dUSaNano parihAra ( tyAga) sArI rIte thaz zakato nathI. ( yAvadarthika piMDa eTale, amuka parimANavAlA je nikurDa, te je prayojanarUpa je piMDa banAvavAmAM, tevA piMDane " yAvadarthika piMDa" kahIe.) kAM ne ke, "azana, pAna, khAdima, ane svAdima, e cAra prakAramAMnuM je kaMI dAnane arthe nipajAveluM ne, evaM jo kaI jANavAmAM ke, sAMjalavAmAM Ave, tevA jAtapANI Adika saMyamadhArIne kaTape nahIM; ane kadAca levAra jAya, to paNa "A mane kaTape nahIM;" ema jANIne paragvI devAM." haju paNa pUrvapadano vAdIja kahe je. viSayo vAsya vaktavyaH, puNyArthaprakRtasya ca // asaMjavAnidhAnAtsyA, daaptsyaanaapttaanythaa||5|| artha-(vAdI kahe ke, ) yAvadarthika piMDano, tathA puNyamATe karelA piMDano viSaya kahevo paDaze, ane jo ema nahIM kaho to asaMlavita vAta kahevAthI Aptane anAptatA prApta thaze. TIkAno lAvArtha-yAvadarthika piMDanA parihArane kahevAvAlA, evA tamoe, Agala kahelA piMDanA parihAranuM khoTApaNuM aMgIkAra karavu paDaze; ane jo ema aMgIkAra nahIM karo to " yAvavadarthika piMDano" viSaya kahavo paDaze. koi amuka nikukane Azrine A banAvelo , mATe te pariharavAlAyaka , evI rItanA viSayAMtaranI kaTpanAzrIja te pariharavAne zakya , paNa bIjI rIte nathI; evo lAvArtha be. valI kevala yAvadarthikapiMDano viSaya kahavo paDaze, eTaTuMja nahIM, paNa puNya arthe banAvelA piMDano paNa viSaya kahavo paDaze; kema ke puNyane mATe tai Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / yAra karelA evA te piMDano tyAga tamoe mAnelo ke kema ke, kaDaM ne ke, "azana, pAna, khAdima, ane svAdima, puNyane arthe jo banAvyA hoya, ane tevU jo jANavAmAM, ke sAMjalavAmAM Ave, to te tyAga karavA" ___ mATe evI rItano parihAra paNa asaMlavita ne, mATe teno paNa viSaya kahevo paDaze; evo nAvArtha ne. viSayAMtara kahevAnI zI jarUra ? evI rItanA AcAryanA matane AzaMkIne kahe be. jo ema nahIM to, yAvadarthikapiMDa, ane puNyane mATe karelA piMDano viSayavizeSa nahIM grahaNa karavAmAM, dINa thaelA evA rAga, dveSa, ane mohanAM dUSaNapaNAMthI apratihata vacanapaNAeM karIne ekAMta hitakArI tevA zAstra banAvanArane anAptapaNuM zraze, tathA adINa doSapaNAeM karIne ahitapaNuM paNa aze; tema zA mATe ? te kahe je ke, asaMjavita evA yAvadarthikapiMDanA kahevAthI; ane te asaMjava " svaparArtha tu ye yatnaM, kurvate nAnyathA kvacit," evI rItanA Agala kahelAM vAkyathI dekhAMDeloja . evI rIte vAdIno pUrvapada kahyo. have teno uttarapada kahe je. vijinnaM deyamAzritya, svajogyAdyatra vastuni // saMkalpanaM kriyAkAle, taduSTaM viSayo'nayoH // 6 // artha-potAnA upaloga zivAya, judA jAta Adikane AzrIne, je vastumAM rasoi vakhate saMkaTapa karAya, te dUSaNavAlu be, ane tevI rItano saMkalpa, yAvadarthika piMDa, ane puNyArthe banAvelA piMDano viSaya be. TIkAno lAvArtha-potAne mATe banAvavAnA lAta AdikathI rasoi vakhate juhUM je banAvAya, eTale "ATaTuM to kuTuMbane mATe ane ATaluM nihukane mATe, tathA puNyane mATe," evI rItano Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTASTaka. saMkalpa je vastumAM karAya, te piMDane (doSavAlo) azuddha piMDa jANavo; ane evI rItano je saMkalpa, te yAvadarthika piMDano ane puNyane mATe banAvelA piMDano viSayarUpa . uparanA saMkalpa zivAya bIjA prakArano saMkaTapa doSavAlo nathI, tene mATe have kahe . khocite tu yadAraMne, tathA saMkalpanaM kacit // na puSTaM zujanAvattvAt, tabudhAparayogavat // 7 // artha-potAne ucita evA AraMjamAM tevA prakArano kadAca saMkaTapa karAya, to paNa te zuddha evI bIjI kriyAnI peThe zulajAvapaNuM hovAthI puSTa nathI. TIkAno lAvArtha-potAnA zarIra tathA kuTuMbAdikane yogya evI rasozmAM, potAne yogyathI judA prakAranA pAkanI zUnyatAye karIne je saMkaTapa karavo, te muSTa nazrI; arthAt "muniprate ucita dAneM karIne huM mArA AtmAne pAparahita karIza," evI rItano koika AraMjamAM je vicAra, te muSTa nathI; (paNa sAdhune anucita evI rasozmAM tevo vicAra nahIM karavo.) have evI rItano saMkalpa zAmATe uSTa nathI? te kahe je ke, temAM mananI zuddhimAtrapaNuM hovAthI; kemake, tevI rItano saMkalpa sAdhuzrAdika mATeja pRthvIkAyAdika jIvanI hiMsAnA nimittarUpa nathI; paNa temAM to denArano phakta zunanAvaja jaNAya je. konI peThe te kahe je ke; zRkSa evA saMkalpa zivAyanA munivaMdanAdikanI peThe. kaDuM ne ke, jema muniprate namana stavana Adika kriyA nirdoSa be, tema evI rItanA saMkalpavAlo piMDa paNa dUSaNa- kAraNa nathI. __ have vAdIe asaMjavita evA saMkalpitanA kahevAthI AptanI je anAptatA kahelI , tenuM khaMDana karatA thakA kahe je. dRSTo'saMkalpitasyApi, lAla evamasaMbhavaH nokta ityAptatAsiki, ytidhrmo'tipusskrH|||| For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / artha-asaMkalpita piMDanI prApti paNa dekhAelI be, tethI, (zrApte) teno asaMbhava kahelo nathI; mATe Aptane AptapaNAnI siddhi thAya ; valI yatidharma atyaMta puSkara . TIkAno nAvArtha-kevala saMkalpitaja AhAra male ke ema nahIM, paNa yatiAdikane mATe asaMkalpita AhAra paNa male ke evo "api" zabdano artha ; kemake, gRhastho kozne devAnI zyA vinA paNa sUtakamAM tathA vanAdikamAM, tathA jikuThano anAva hote te paNa, tema nidAnA anavasare eTale rAtrizrAdikamAM paNa rasoi kare be; ane evI rIte kathaMcit dIe paNa ne; ane tevI rItanuM lakhANa zAstramA dekhAya je; ane evI rIte "yona saMkalpitaHpUrva" tathA "nacaivaM sanasthAnAM" ityAdika zaMkAnuM nirAkaraNa thayu. kahyu be ke, "dharmazAstramA kuzala buddhivAlo evo koi paNa zrAvaka saMkalpita Adika AhArathI sAdhune viTaMbanA kare nahIM." have evI rIte " asaMkalpita" piMDanI jyAre prApti siddha thai, tyAre tethI ? te kahe je ke, tethI ema siddha thayu ke, Apte asaMkalpita piMDano asaMjava kahelo nathI; ane tethI te zrAptane AptapaNAnI siddhi thaz. ahIM vAdI zaMkA kare ke, asaMkalpita piMDano je saMbhava kahyo, te ThIka ne, paNa tevI rItanI vRtti uSkara hovAthI tenA upadezakane to anAptapaNuMja be. tene mATe have tene kahe De ke, mUlaguNa tathA uttaraguNanA samudAyarUpa " yatidharma" ati puSkara je; ane te vAta prasichajaje ane tethI Aptane anAptapaNuM AvI zakatuM nathI; kema ke, modano te zivAya bIjo koI upAya nathI; zAstramA paNa temaja karvA . mATe he kutIthi ! jo tamo potAnA yatipaNAe karIne "sa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamASTaka. rvasaMpatkarI " jikSAne mAnatA ho, to " akRtAdika" guNovAlA piMDane grahaNa karo ? evI rItano yA prakaraNano nAvArtha be. eva te aSTaka vivaraNa saMpUrNa ayuM. saptamASTakaM prArabhyate kRtAdika guNanI saMpadAvAlo piMDa, zuddha, ane zuddhi karanArobe, ema ka; have te piMDa pranna jojana karavAthI zuddhi kara - nAro be, mATe yatie pratunna rIte jojana karavuM; evo upadeza detA thakA kahe be. G sarvAraMja nivRttasya, mumukSorjAvitAtmanaH // puNyAdiparihArAya mataM prachannajojanam // 1 // artha- saghalA raMthI nivRtta thaelA, tathA ( svaparopakAra - zrI ) vAsita be, AtmA jeno, evA mumulu sAdhune, puNyAdikanA parihAramATe ( tyAga mATe ) gupta jojana mAnetuM be. TI kAno jAvArtha- mohanI vA rAkhanAra sAdhue gupta jojana kara have te sAdhu kevo ? te kahe be. mana, vacana, kAne kAyAthI karavA, karAvavA, chAne anumodavArUpa je raMjo, arthAt pRthvIkAyAdika jIvonI je hiMsA, te thakI nivRtta thalo evo yati jo pragaTa rIteM jojana kare, to yAcaka Adika tenI pAse jojana mAge, ane tene zrapavAthI tenuM poSaNa zrAya; ane tethI te yatine raMjamAM pravRtti thavAthI, tenI " sarvAraMja nivRttino "" nAza thAyaH mATe teNe gupta rIteja jojana karavuH khane evo upadeza devA mATe " sarvAraMja nivRttasya " evaM pada kayuM. AthI karIne, sarvAraMjathI nivRtta nahIM thaelA yatine judo pADyo; ane tevo yati pragaTa jojana kare, to paNa tenI sarvAraMjanI nivRttino nAza thato nathI; kemake, te sarvAraMja nivRttija tene nathI. have evo yati te koNa ? te kahe ve ke, karmarUpI baMdhanazrI je 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / potAnA AtmAne mukAvavAnI zcA kare , evo dIkSita yati; AdhI karIne modanI zyA nahIM rAkhanAra evA yatine judopADyo; kema ke, tevA amumuku yatine puNyabaMdhana thAya je. valI te kevo? toke, "jAvitAtmA" ketAM potAnA ane paranA upakArane karanArI evI dharmanAvanAyeM karIne, athavA jinanI AjJAyeM karIne vAsita kareluMje, aMtaHkaraNa jeNe evo. AthI karIne sAdhunI sAmAcArImA rahI pragaTa nojana karavAthI yatA zAsananA upaghAtane, tyAgavo, ema kaDaM, kemake, zAsanano te upaghAta, potAnA ane paranA anarthanA kAraNarUpa, zAMtatAne nahIM dhAraNa karanAro, tathA jinAjJAnA laMgarUpa . kaDaM ke, "kAyajIvanI dayA pAlanAro sAdhu jo AhAra, nihArAdika pragaTapaNe kare, to te purkhanabodhI thAya be." ___ have tevo yati zAmATe pragaTa jojana na kare? te kahe ne ke, puNyAdikanA parihAra mATe; ahIM " Adi" zabdathI yAcakanI aprIti AdikanA doSarUpI pApa, tathA asaMyatinA poSaNathI zratuM AraMjanuM pravartana, ane zAsanano upaghAta; eTalAne tyAga karavA mATe te pragaTa rIte jojana kare nahIM. ane evI rItanuM gupta jojana ( sAdhuune mATe) vidhAnoe mAneDhuMce. have te pragaTa jojana karavAmAM zI rIte puNyabaMdhana thAya ne ? te kahe . nuMjAnaM vIdaya dInAdi, ryAcate kutppiidditH|| tasyAnakaMpayA dAne, puNyabaMdhaH prkiirtitH||2|| artha- ( sAdhune) pragaTa jojanakarato josne, dudhAzrI pIDita zraela dInAdika (lojanamATe) yAcanA kare je; ane (te vakhate ) dayAthI tene devAthI te sAdhune puNyabaMdha kahelo ne. ___TIkAno lAvArtha-- ( pragaTa rIte lojana karatA) evA mumukune joine, garIba, anAtha, mAgaNa vigere yAcanA kare je te dInA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamASTaka. dika kevo? toke, dudhAthI pIDita bhaelo; (kemake, dudhAthI nahIM pIDAelAne devA mATe tevI rItanI dayA thatI nathI.) evA dInAdikane karuNAthI jojana ApavAmAMte mumukune puNyano baMdha AgamamAM kahelo be. kAM ne ke, jIvadayAthI, kSamAthI, dAnazrI, tathA gurunaktithI (prANI) sAtAvedanIya karma bAMdhe be,ane tethI viparItapaNe vartavAthI asAtAvedanIya bAMdhe . mATe mumuku zAmATe pragaTa rIte lojana kare ? / tyAre ahIM vAdI zaMkA kare ke, lale puNyabaMdha thAya? tema hAni zuM ve? tenemATe have tene kahe . navahetutvatazcAyaM, neSyate muktivAdinAm // puNyApuNyadayAnmukti, riti zAstravyavasthiteH 3 artha-te puNyabaMdha lavano hetu hovAthI, modavAdIne te AzrayarUpa karavo kahelo nathI. kemake puNyanA ane pApanA (bannenA) kyathI moda thAya ne, evI zAstranI sthiti be. TIkAno nAvArtha- upara kahelo puNyano baMdha, saMsAranuM kAraNa hovAthI, siddhAMtonA prarUpanArAjee (modanA arthine) - zraya karavArUpa kahelo nathI. have te vAta zI rIte jANI? to ke, "zunAzula karmanA AtyaMtika yathI mokSa ketAM jIvanuM svAnAvikarUpa pragaTa zrAya ," evI rItanI Apte banAnelA zAstranI sthiti ke ane te sthitithI, puNyano baMdha navanA hetu rUpa , ema pragaTa rIte jaNAya . yAcanA karatA evA dInAdikane paNa jo na Ape, to puNyano baMdha zAno zrAya ? evI AzaMkA karIne have kahe . prAyo nacAnukaMpAvAM, stasyAdatvA kadAcana // tathA vidhasvajAvatvA, baknoti sukhmaasitum||4|| artha-prAyeM karIne anukaMpAvAlo mANasa, te dInAdikane dAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e2 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / dIdhA vinA koi paNa vakhate, sukhethI besavAne zaktivAna zrato nathI, kAraNa ke, teno tevo svajAva be. TIkAno lAvArtha-jo (dInAdikane) na Ape, to to puNyabaMdha nathI ato, paNa karuNAyukta aMtaHkaraNavAlo mANasa prAyeM karIne, dInAdikane dAna dIdhA vinA sukheM rahI zakato nathI. zAmATe te tema rahI zakato nathI? te kahe ne ke, yAcanA karatA evA dInAdikane dAna devAmAM kAraNajUta evo teno svalAva be, tethI. valI je vastuno je kArya karavAno svajAva , te karyAvinA te rahI zakatI nathI. jema madyapAna nAcavA Adika vikArane utpanna kare , tema dayAlu mANasa (dInAdikane ) dAna dIdhA vinA rahI zakato nathI. ___ have puNyanA baMdhanI bIkathI dRDha citta rAkhIne, jo na Ape, to tene zI rIte puNyabaMdha thAya? evI AzaMkA karIne kahe ; valI "puNyAdiparihArArtha" emAM je Adi zabdathI dhAraNa karelA yAcakanI aprIti Adika doSanA pratipAdana mATe paNa kahe . _ adAne'pi ca dInAde, raprItirjAyate dhruvam // tato'pi zAsanadveSa, stataH kugtisNttiH||5|| artha-dInAdikane jo (nojanAdika )na dIe, to kharekhara tenI aprIti thAya; ane tethI paNa tene zAsanapara zeSa thAya; ane tethI mAThI gatinI paraMparA baMdhAya. ___TIkAno nAvArtha-lAta AdikanuM dAna devAzrI puNyabaMdha thAya ke ane te na devAthI te dInAdikane aprIti ketAM udhega thAya be; ane te aprItithI zrAptanA vacana prate tene matsara Ave je; ane tethI te dInAdikane naraka, tiryaMca Adika kugatinI zreNi thAya be. have, mithyAtvathI haNAelI be, buddhi jenI, evA te dInAdikane, tenA potAnA doSathI (kadAca ) aprIti Adika thAya, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamASTaka. 3 to paNa temAM kleza rahita manavAlA evA ApaNane zuM ? evI - zaMkA karI ne kahe ; athavA "puNyAdiparihArArtha" emAM rahelA yadi zabdathI dhAraNa karelA pApabaMdhane dekhADatA thakA kahe be. nimitta jAvatastasya, satyupAye pramAdataH // zAstrArthabAdhaneneha, pApabaMdha udAhRtaH // 6 // - tenA nimittAvathI, bate upAye paNa pramAdathI, ane zAstrAnA ne bAdhA karavAthI yahIM pApabaMdha kahelo be. kAno nAvArtha - zAstramA artha bAdhA zravavAthI te yatine pApano baMdha kahelo be. have te zAstrArthano bAdhaja zI rIte ? te ae ah, nimittAvathI ketAM dInAdikanI zrI tithI tene thatA zAsananA gheSathI ne kugatinI paraMparAnA kArApaNAthI; zAstrArthane bAdhA ve be. (annI prIti Adikano je tyAga, no artha ; ) vAdI zaMkA kare ke, ema kahevAthI to mahAmunirjane paNa pApanA baMdhano prasaMga zravaze, kema ke, te paNa mahA mithyAtvI - nI prItinA kAraNarUpa zrAya be, tene mATe kahe be ke, dInAdikane thatI prItinI utpattine dUra karavAmAM gupta jojanarUpa upAya vidyamAna be, ane mahA munirjane, jo ke, ( kadAca ) mithyAtvane tI prIti dUra karavAnA upAyano abhAva be, topaNa tene dUra karavAne te prayatnavAlA be; ane evI rIte te nA pariNAmanI zuddhi hovAthI, tejane pApabaMdhano nAva be. vahIM vAdI zaMkA kare ke, jojana karatA evA sAdhune hathI jovAthI dInAdikane upara kahelA prIti Adika dono prasaMgavaze tene mATe have kar3e be ke, "pramAdataH " ketAM zralasapaNAthI te doSano prasaMga yAve; paNa apramAdI evA yatine tadiko (kadAca ) hetu Ave, to paNa ( pramAdarahita) hiMsaka nahIM thatA pApa baMdhanI peThe, tenAthI zAstrArthane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / bAdhA na Ave. zAstrA ne eTale te banAvelA AgamanA ne bAdhA karavAye karIne, pApabaMdha thAya be, kema ke, zAstranA arthane je bAdhA pahoMcADavI, te mahA anarthanuM kAraNa be. kayuM be ke, yaH zAstravidhimutsRjya, vartate kAmacArataH // na sa siddhimavApnoti, na sukhaM na parAM gatim // 1 // artha - je mANasa zAstranI vidhine tajIne, potAnI vA pramANe varte, te mAsa moda, sukha ke utkRSTI gati pAmato nathI. valI zAstra to paranI prItinA nAzano prayatna aMgIkAra karavAmAMja tatpara raheluM ve. mATe evA hetuzrI mumune pragaTa jojana karavAmAM tatvanA jAnArAe pApabaMdha ketAM azubha karmanI utpatti kahelI be. vAdaka ke, jale zAstrArthane bAdhA thAya; to tene kahe beke, tema nahIM; tene mATe have he be. zAstrArthazca prayatnena, yathAzakti mumuguNA // anyavyApArazUnyena, kartavyaH sarvadaiva hi // 7 // artha - anya vyApArane nahIM karatA evA mumukue, potAnI zaktimujaba prayale karI hamezAM zAstrArtha karavo. TIkAno jAvArtha-dRSTa ane iSTathI AgamanA arthanuM je kadevaM, tene "AgamArtha" kahIyeM; evo AgamArthaja karavo; te kevI rIte karavo ? to ke, prayatnathI kahetAM AdarazrI karavo; kema anAdara karavAthI khekutone jema tema vivakSita phalanI sivithatI nathI. vAdI zaMkA kare ke, saMghayaNa AdikathI hIna evA mumune samagra zAstrArtha karavo muikela be; mATe A upadeza to na banI zake, evI kriyAvAlo be. tene mATe tene kahe be ke, "yathAzakti " ketAM potAnA zarIranI zaktipramANe zAstrArtha karavo. hi beke, "vIryane nahIM gopavato thako cAritrane virAdhato nathI; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamASTaka. e mATe tapa, saMyama AdikamAM vIryane gopavaq nahIM, tema ulaMgha, paNa nahIM." have te zAstrArtha koNe karavo ? te kahe je ke, modane zvatA evA mANase karavo. have te mANasa kevo? toke "anyavyApArazUnya" ketAM zAstrArthanA karavA zivAyanA lokayAtrAdika kAryathI rahIta evo; kemake tevA bIjA vyApAra karavAthI zAstrArthane bAdhA Ave ne valI te zAstrArtha kaI amuka vakhateja karavo, ema nahIM, paNa hamezAM karavo, ane jethI te zAstrArtha karavAno , tezrIja gupta jojana paNa teNe karavU; evo saMbaMdha jANI levo. ___ have yA prakaraNane upasaMharatA thakA kahe be. evaM yujayathApyeta, duSTaM prakaTanojanam // yasmAnidarzitaM zAstre, tatastyAgo'sya yuktimAn na artha- evI rIte banne prakArathI pragaTa nojana karavaM, te (munine mATe) zAstramA uSTa kaheluM ; mATe tevA jojanano (munie ) tyAga karavo, teja yuktimAna be. TIkAno lAvArtha-evI rIte upara kahelA prakArathI, arthAt dInAdikane dAna devAthI ane na devAzrI paNa (sAdhune mATe) pragaTa nojana uSTa ane valI tevI rItanA pragaTa nojanane AgamamA niSedhyu , mATe (sAdhurIe) teno tyAga karavo te yuktaja je. mATe he kutIrthiDa, jyAre tamo modanI zvA rAkho bage, tyAre tamAre paNa guptanI jojana karavU yukta ne evo jAvArtha ne. evI rIte sAtamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa thayu. aSTamASTakaM prArajyate. dANavAra paNa vratavinA rahe, nahIM; tethI nojananuM varNana kabAda have paccakhANa- nirUpaNa karatA thakA kahe . avyato jAvatazcaiva, pratyAkhyAnaM dvidhA matam // apekSAdikRtaM hyAdya, mato'nyaccaramaM matam // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e6 zrIharijajasUrikRtAnyaSTakAni / artha-eka vyathI, ane bIjuM nAvathI, ema be prakAracaM paccakhANA mAneguM be; apekSAdikathI karelu, te peheluM ane tethI ulaTA prakAranuM te bIjuM pratyAkhyAna jANaq. ____TIkAno nAvArtha-jo ke, "avya" zabda pratyAkhyAna karavA lAyaka evA sacitta nojana AdikamAM, athavA pratyAkhyAnanA sUtranA uccAranA heturUpa evA tAlu, uSTha AdikamAM paNa vaparAya , to paNa ahIM te "vya" zabdane "apradhAna" arthavAlo jANavo; kemake, te zabdano teja arthamAM zAstrone viSe ghaNo prayoga Ave . mATe evI rIte apradhAnajAvane AzrIne je paccakhANa karAya; te "vyapaccakhANa" kahevAya. (te avyapaccakhANa, vivadita paccakhANanA phalane sAdhanAruM nahIM hovAthI, tene apradhAnapaNuM kaDaM.) tethI vyathI eTale jAvapratyAkhyAnanI yogyatAne AzrIne, athavA vyathI eTale vivakSita upayoganI zUnyatAne AzrIne, athavA vyathI eTale AhAra ane vastrAdika vyane AzrIne je paccakhANa karavU, te "vya paccakhANa" kahevAya. valI " nAva" zabda joke pratyAkhyAna karavA lAyaka evA krodhAdika nAvomAM paNa ahIM joDAi zake tema ce, to paNa upayoganA arthavAlo jANavo; kemake, AgamamAM temaja kahelu je ane tethI " nAvathI" eTale vivakSita evA upayogane AzrIne, athavA lAvathI eTale paramArthathI arthAta vivakSita phalanA sAdhananUta evA lAvadhI,je paJcakhANa karavaM,te "nAvapaccakhANa" kahevAya. evI rIte beprakAracaM paccakhANa jANavU; ane prakArAMtarathI to, nAma, sthAnapA, AdikathI prakAranuM . pravRttinA pratikulapaNAyeM karIne maryAdAvaDe je kathana karavU,tene "pratyAkhyAna" kahIyeM; evI rIte vyathI, tathA nAvathI, athavA vidhi tathA pratiSedhathI, ema be prakAra- pratyAkhyAna tenA jANanArAye mAneluM . have te banne pratyAkhyAnonuM svarUpa kahe je ke,apekSAdika avidyAthIje Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamASTaka. pratyAkhyAna karAelu hoya tene peheluM eTale "bhavyapaccakhANa" jANap; ane te apekSAdika vinA je paccakhANa kareluM hoya, tene bIjeM eTale "nAvapaJcakhANa" jANavU. have te bannemAMdhI pahelA paccakhANanuM svarUpa kahe je. apekSA yA vidhizcaivA, pariNAmastathaiva ca // pratyAkhyAnasya vinAstu, viiryaanaavstthaaprH||2|| artha- apekSA, avidhi, tathA apariNAma, ane valI vIryano anAva, e cAre (nAva) pratyAkhyAnanA vighnarUpaja be. TIkAno jAvArtha- "apekSA" eTale A loka ane paralokasaMbaMdhI arthanI zyA, ane " avidhi" eTale vidhithI ulaTI rIte karavaM te; ("vidhi" eTale pote jANanAra thayo bato paNa gItArtha pAsethI ucita kAle vakhato vakhata vinayapUrvaka, samatAsahita grahaNa karavA lAyaka vastune grahaNa kare te. ) tathA tevIja rIte " apariNAma" eTale pratyAkhyAnanI pratipattimAM potAnI zrajhArUpa pariNAmano anAva; te avyapratyAkhyAnanA hetunUta evA apekSAdika traNe, lAvapratyAkhyAnanA vinarUpaja be; tathA "vIrya" eTale vIryAtarAyanA kyopazamAdikathI utpanna bhaelo je jIvano pariNAma, teno anAva, eTale " vIryAnAva" te paNa apekSAdikanI peThe cotho lAva pratyAkhyAnanA vighnarUpa . A "vIryAnAva" ne te, pariNAma utAM paNa, pratyAkhyAnane nahIM pAlavAno heturUpa hovAthI vighnanUta be. __ apekSAthI kareluM paJcakhANa niSphalapaNAyeM karIne apradhAna hovAthI, te "avyapaccakhANa" be; evI rItanA arthane pratipAdana karavA mATe apedAne niMdatA thakA have kahe je. labdhyAdyapekSayAhyeta, danavyAnAmapi kvacit // zrUyate na ca tatkiMci, dityapedAtra niNditaa||3|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / artha - ( jojana AdikanA ) lAjanI apekSAthI te pravyapaJcakhANa to koi vakhate navyAne paNa hoya be, evaM (AgamamAM ) saMjalAya be; mATe te paJcakhAe kaI kAmanuM nathI; ane tetha apekSAne hIM niMdelI be. e TIkAno jAvArtha - "labdhi " eTale jojana, yaza, pUjA - dikanA lAnI pekSAthI te dravyapaJcakhAe to siddhimAM javAne ayogya, arthAt ajavyane paNa hoya be; ( eTale javyane tevuM pacakhANa to eka bAju raghuM; paNa avyane paNa. te 'vyapaccakhANa to hoya. ) evaM pravyapaccakhAe " kvacit " eTale yathApravRttikaraNe karIne, graMthipradezasudhi AvelA evA avyone hoya be; ema AgamamAM kaheluM saMjalAya be gautamasvAmIe jagavAnane pUkyuM ke he jagavan! asaMyata javika Svya devo jo devalokamAM jAya, to kayA devalokamAM jAya? tyAre jagavAne kahyaM ke; he gautama! jaghanyathI juvanapatimAM tathA utkRSTathI parima graiveyakamAM jAya. ( gAthAnA yA arthamAM saMyata javika 5vya devo, ke je javya thayA thakA devapaNAthI utpanna thanArA be, tenuM varNana karyu be.) valI gautamasvAmie jagavAnane pUbdhuM ke, he jagavan, evo eka manuSya graiveyaka devatApaNe keTalI dravyaiM kare ? arthAt keTalAM zarIra kare ? tyAre jagavAne kahyuM ke he gautama! te naMtI dravyeM kare ? arthAt anaMtIvAra tyAMDatpanna yAya. have evI rIte vi manuSya graiveyakamAM sAdhunA liMgIja jai zakene te sAdhuliMgamAM paJcakhAe to hoya beja; ( mATe evI rIte te vyapaJcakhANa to avine paNa hoya be.) have tevI rItanuM apekSA AdikathI kareluM pravyapaccakhANa kaM paNa hisAbamAM nathI; kemake mumukSune tethI mokSarUpa svaphala malI zakatuM nathI; kAraNa ke je vastu potAnA phalane sAdhe be, teneja vastupaNuM prApta thAya be, paNa baMdhyAputranI peThe je vastu potAnA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamASTaka. U phalane sAdhatI nathI, tene vastupaNuM ghaTI zake nahIM; arthAt pratyAkhyAnanuM phala to mokSa be, ane te apekSAvAluM pravyapratyAkhyAna to te phala prApatuM nathI, mATe tene pratyAkhyAnapaNuM paNa ghaTI zakatuM nathI. chAne evI rIte apekSAthI kareluM paJcakhAe jyAre niSphala be, tethI jAvapaJcakhAne vighna karanArI evI te apekSAne jinazAsanane viSe niMdanika kahelI be. ve vidhinuM jAvapratyAkhyAnaprate vighnapaNuM kahe be. yathaivAvidhinA loke, na vidyAgrahaNAdi yat // viparyaya phalatvena, tathedamapi jAvyatAm // 4 // - vidhieM karIne lokamAM vidyAgrahaNAdika nathI tuM, tema ulaTA phalavaDeM karIne, avidhithI kareluM paJcakhANa paNa jANavu. TIkAno nAvArtha jema vidhieM karIne lokamAM vidyA, tathA maMtra zrAdikanuM grahaNa thai zakatuMja nathI, paNa ulaTuM tethI mRtyu Adika yAya be, tema vAMbita phalanA viparyAsapaNAeM karIne, arthAt vidhieM kareluM evaM pratyAkhyAna paNa pratyAkhyAnaja be; ema jAvaM. have pariNAmarahita pratyAkhyAnanuM pravyapratyAkhyAnapaNuM kahe be. zrayopazamAttyAga, pariNAme tathA sati // jinAjJAnaktisaMvega, vaikalyAdetadapyasat // 5 // -yopazamavinA tyAga pariNAma hote bate, tathA vidhipUrvaka tyAgapariNAma na hote te, ne jinavacananI jakti, ane saMveganA jAvI, te pariNAmI paJcakhANa paNa azojanika be. TIkAno jAvArtha - " ya " eTale viratine rokanArA udIrNa karmono nAza, ane tenI sAthe je upazama, ketAM udIrNa nahIM evA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / te karmane vipAkodayanI apekSAthI, je aTakAvI rAkhaq te; ane te banne kyopazama kahevAya; tevA yopazamavinA tyAga pariNAma hote te, eTale dezavirati, sarvavirati ane nokArasI zrAdikanu paccakhANa hote te paNa te asat be. (AthI karIne dezavirati tathA sarvavirati paJcakhANane, tenA heturUpa evA gRhasthI ane sAdhune, navakArasI sahitAdika uttaraguNapratyAkhyAna- - vyapaNuM kahyu.) athavA vidhipUrvaka dayopazama hote te tyAgapariNAma thAya , paNa tevI rItano tyAgapariNAma na hote te, (AdhI karIne avirati samyagdRSTivAlA vAsudevAdikonA, tathA anavyA dikanA paccakhANane vyapaNuM kahyu) A apariNAmI paccakhANa paNa uttama nazrI. __ ahIM vAdI zaMkA kare ke, pratyAkhyAna karavAlAyaka evI vastumAM ajavyAdikone thoDo paNa tyAgapariNAma to hoya , to tene vyapratyAkhyAnapaNuM kema kahevAya ? tene mATe tene kahe je ke, tene jinAjJAnI nakti, ane modanA anivASanuM vikalapaj hovAthI, athavA jinAjJAnI naktithI zratA saMveganuM vikalapaNuM ( rahitapaNuM) hovAthI, apariNAmapaNAeM karIne teuMnA paccakhANane avyapaNuM . mATe evI rItarnu apariNAmI paccakhANa paNa azojanIka . have vIryanA annAvane pravyapratyAkhyAna- hetupaNuM kahe je. udagravIrya virahAt, viSTakarmodayena yat // bAdhyate tadapiavya-pratyAkhyAnaM prkiirtitm||6|| artha-utkRSTa vIryanA ajAvathI, tathA viSTa karmonA udayazrI jene bAdhA Ave be, te pratyAkhyAnane paNa "avyapratyAkhyAna" kaheluM be. . TIkAno jAvArtha-utkaTa eq je "vIrya" ketAM vIryAtarAyanA kSayopazamathI utpanna thaelo je AtmAno pariNAma,tenA virahathI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamASTaka. 101 ane atyaMta tIvra evA vIryAtarAyAdi karmanA vipAkathI, aMgIkAra karelA evA paNa je pratyAkhyAnane bAdhA Ave , te pratyAkhyAnane paNa "vyapratyAkhyAna" kahelu .(kema ke, vIryanA jalAsathI jIva, viSTa karmone zamAve ne, ane tenA anAvathI tene karmonoudaya zrAya .) athavA kliSTakarmanA udayazrI zrato je vIrya no anAva, tethI jIveM karIne je pratyAkhyAnane bAdhA karAya , tene "avyapratyAkhyAna" kahelu ne evo paNa artha thAya. evIrItanA vIryAnAvanA pratyAkhyAnane paNa tatvanA jANanArAue "avyapratyAkhyAna" kahelu . valI keTalAka AcAryoe, kAlAMtare "nAvapratyAkhyAna-" te kAraNa hovAthI, tene " avyapratyAkhyAna " kahelu ; kemake, eka vakhate thaelo lAva, jAvAMtarane utpanna kare . kaDuM ne ke, __" sai saMjAu~ jAvo, pAyaM nAvAMtaraM jana kuNa." artha- ekavAra utpanna bhaelo nAva, prAyeM karIne nAvAMtarane ( evIja rItanA bIjA nAvane ) utpanna kare je. ahIM "avya" zabdane yogyatAvAcI jANavo. evI rIte avyapaccakhANanuM svarUpa kahyu, have nAvapaJcakhANanu svarUpa kahe . etahiparyayAdnAva, pratyAkhyAnaM jinoditam // samyakcAritrarUpatvAn, niymaanmuktisaadhnm||7|| artha- ( upara kahelA avyapaccakhANathI) ulaTI rIte jinezvare "nAvapaccakhANa" kaheluM be,ane te samyak cAritrarUpa hovAzrI, nizcayeM karIne modane sAdhanAruM be. TIkAno nAvArtha-apekSAdikathI karekhA paccakhANa zivAya, eTale anapekSAdikathI karelu je paccakhANa te "nAvapaccakhANa" kahevAya; ane te "nAvapaccakhANa" jinezvara prajue kahelu ke kemake, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / je jene viparyayanUta be, tenA jAve te avazya thAya che, kemake, jyAre bAyAno aAva hoya tyAre taDako hoya; mATe pravyapratyAkhyAnathI ulaDuM, te " jAvapratyAkhyAna" be; valI pravyapratyAkhyAna hote bate, jAvapratyAkhyAna avazya thAya be; have te jAvapratyAkhyAnanuM zuM phala male be? te kahe be ke, te jAvapratyAkhyAna - vazyeM karIne sAkSAta athavA paraMparAthI mone ApanAruM be. zAmATe ? te kahe ve ke, dhyAnAdikanI peThe te jAvapaccakhANano zojanacaraNasvAva hovAthI, te mone ApanAruM be. kahIM vAdI zaMkA kare ke, tyAre pravyapaccakhAe to zuMnakaja be ? to tene kahe be ke, ema nahIM. tene mATe have kahe . jinokta mitisaGgaktyA, grahaNe dravyato'pyadaH // bAdhyamAnaM javenAva, pratyAkhyAnasya kAraNam // 8 // artha- jinezvare kaheluM be, mATe, te " dravyapaccakhANa" paNa uttama tithI grahaNa karavAthI, bAdhyamAna evaM paNa te jAvapaccakhAnuM kAraNa be. TIkAno jAvArtha - apekSAdikanA yogathI grahaNa kareluM evaM svyapacakhANa paNa jAvapaccakhAenuM kAraNa be; have te pravyapacakhA ke be? te kahe be, " jinoktaM " ketAM Ate kahetuM be, mATe evI je uttama nakti, teNe karIne te grahaNa karavu; valI jo ke te 'vyapaccakhANa bAdhyamAna be, topaNa te jAvapaccakhAnuM kAraNa be; sanakti pravyapaccakhANanA hetubhUta evA apekSAdikonI viruddha be, mATe te apekSAdika dUra thavAthI jAvapaJcakhANavAlo thAya be. evItevamASTakanuM vivaraNa samApta yayuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamASTaka. navamASTakaM prArajyate have te nAvapaccakhANa jJAnavizeSa hote te thAya , mATe have te jJAnavizeSane dekhADatA zrakA kahe . viSayapratinAsaM cA, tmapariNatimattathA // tatvasaMvedanaM caiva, jJAnamAhumaharSayaH // 1 // artha- mahAna ipie, viSayapratinAsa, AtmapariNatimat tathA tatvasaMvedana, evI rIte traNa prakAranA zAno kahelAM be. .. TIkAno nAvArtha-viSaya saTale karNa Adika iMjinA jJAnane gocara evA zabdAdika; tene jaNAvanAeM je jJAna, tene " viSayapratinAsa" nAmanuM jJAna jANavU. (paNa tenI pravRttimA tethI utpanna zrato je zrAtmAno artha anarthano sannAva, tene jaNAvanArUM nahIM) arthAt AlokasaMbaMdhI ane paralokasaMbaMdhI unnastha jJAnanA viSayarUpa evA arthomAM, pravRttine viSe, AtmAnA tAtvika artha ane anarthanA pratinAsanathI je zUnya, tene " viSayapratinAsa" jJAna jANavU; ane te jJAna mithyAdRSTine hoya . tathA AtmAno kriyAvizeSathI thai zake, evo je pariNAma, te jemAM jaNAya ne, tene "AtmapariNatimat" jJAna kahIyeM; (paNa tene anurUpa evI pravRtti nivRtti temAM na hoya.) ane te jJAna avirati evA samyag dRSTine hoya . tathA jethI paramArtha jaNAya, arthAt heya ane upAdeya padArthothI nivRtti ane pravRtti saMpAdana karanAru, tene "tattvasaMvedana" jJAna kahIye. ane te jJAna zuddha cAritrine hoya; evI rItanA traNe zAno mahAmunie kahelAM hai; ane te traNe matyAdivizeSaja be. have pehelA jJAna- svarUpa kahe . viSakaMTakaratnAdau, bAlAdipratinAsavat // viSayapratijAsaM syAt, ta yatvAdyavedakam // 2 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrIharilaprasUrikRtAnyaSTakAni / artha-phera, kAMTA, ane ratnAdikone viSe bAlakAdikanAM jAepaNAnI peThe, heyatva Adikane nizcaya nahIM karAvanAlaM "viSayapratinAsa" jJAna hoya. TIkAno nAvArtha-"viSa" eTale vajanAga Adika, tathA "kaTaka" eTale bAvala AdikanA avayavo, ( kAMTA) tathA "rana" eTale marakata maNi Adika, bIjI vastu tene viSe bAla tathA atimugdhonuM je jJAna, tenA sarakhaM " viSayapratinAsa " jJAna hoya; have te "viSayapratijAsa" jJAna, bAla AdikanA jJAna sara kema ? te kahe je ke, te jJAna, jJeya viSayonuM tajavApaNuM, grahaNa karavApaNuM, tathA upekSavApaNuM, jaNAvI zakatuM nathI arthAt bAla AdikanuM jJAna, jema viSa Adika viSayanA rUpAdikaneja jANe , paNa tenA heyatva Adika dharmane jANatuM nathI, tema je jJAna, graMthIleda jeDane nathI thaelo, evA bahuzrutone paNa, ( tenA) mohathI malIna zraelA manapaNAyeM karIne, atatvonI heyatAno, tathA tatvonI upAdeyatAno vicAra karAvavAmAM asamartha hoya, ArthAt tatva ane atatvane tulya jaNAvanAlaM, athavA ulaTI rIte jaNAvanAlaM te "viSayapratinAsa" jJAna kahevAya. kahyu ke, visayapaDibhAsamittaM, bAlassevakhurayaNavisathami // vayaNAiesu nANaM, savvathANANamoNeyaM // 1 // have teja jJAnane tenA cinha AdikathI dekhADatA thakA kahe . nirapekSapravRttyAdi, liMgametaudAhRtam // ajJAnAvaraNApAyaM,mahApAyanibaMdhanam // 3 // artha-(pApa saMbaMdhI) zaMkAvinAnI pravRtti Adika , cinha jenu, tathA ajJAnanA AvaraNane nAza karanAlaM, ane mahAapAyanA kAraNarUpa, te "viSayapratilAsa" jJAna kaheluM ne. TIkAno jAvArtha-A loka ane paralokasaMbaMdhI apAyonI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamASTaka. 105 (uSTa kAryonI ) je zaMkA, te jemAMthI gaelI ne, e, je pravartanAdika, te je cinha jenu, tene Aptoe "viSayapratinAsa" jJAna kaheluM . te jJAna ke ? to ke, "ajJAna" ketAM mithyAtvanA udayathI dUSita evAMje mati, zruta ane avadhi jJAna (vipnaMgAna) tenA AvaraNano ne, kyopazama jemAM evaM be; (mithyAdRSTiunuM je mati, zruta,ane avadhijJAna (vinaMgajhAna) te ajJAnaja.)karvA ke, avisesiyAmaicciya, samadihissasAmainANaM // mahaannANaM mitthA, diThissa suyaMpieeva. // 1 // artha-sUtramA paNa emaja kahyu ke, samyag dRSTiunI je buddhi, te " matijJAna"; ane mithyAdRSTinI je buddhi, te "matizrajJAna" . paNa, matimAM kaMI pheraphAra nathI. ___ have te "viSayapratijAsa" jJAna zaM phala Ape be? te kahe le ke, te potAne ane parane A loka ane paralokasaMbaMdhI mahAapAyo- ketAM mahA kaSTonuM kAraNarUpa thAya ne kema ke, tatvazrI te ajJAnaja je ane ajJAna ne te, mahAapAyarnu kAraNa be. kahyu be ke, ajJAnaM khalu kaSTaM, krodhAdibhyo'pi srvaapaayebhyH|| arthahitamahitaMvA, navettiyenAvRto lokaH // 1 // artha-ajJAna ne te, kharekhara krodhAdika sarva apAyothI paNa kaSTakArI kema ke, te ajJAnazrI viTAelo mANasa hita aavA ahita kAryane jANI zakato nathI. have bIjA " AtmapariNatimat " jJAnanuM svarUpa dekhADavA mATe kahe . pAtAdiparataMtrasya, tadoSAdAvasaMzayam // anarthAdyAptiyuktaM cA, tmapariNatimanmatam // 4 // artha-patana AdikazrI parataMtra gaelA prANIne, tenA doSA 14 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe, pate kaSAyAdI)oje, kama guNanI shriihrilprsuurikRtaanyssttkaani| dikane viSe saMzaya vinAnu, tathA anartha AdikanI prAptivAlu, " AtmapariNatimat " jJAna mAneluM . TIkAno nAvArtha-"pAtAdiparataMtrasya" ketAM nIcI ane uMcI gati mATe, parataMtra thaelA eTale viSaya, ane kaSAyAdike vaza karelA prANIne, te kaSAya AdikadhI thatA karmabaMdha ane murgati zrAdika doSamAM, ane (AdizabdathI) abhyudaya Adika guNamAM, je saMzayarahitapaNAnuM jJAna thAya ne, tathA je, karmabaMdhana ane murgatigamana rUpI anartha, ane paraMparAthI malatA mokSarUpI guNanI prAptivAlube, tene tatvanA jANanArAe "AtmapariNatimat" jJAna mAneluM . ahIM dRSTAMta nIcepramANe jANavU. avalI cAlanA ghoDApara besavAthI parataMtra zraelA svArane, aMgalaMga, tathA maraNAdika doSamAM, tathA runA samUhanA komala sparzAdika guNamAM saMzayarahitapaNuM zrAya tathA te aMganaMgAdika anartha, ane sukhasparzAdika guNanI prAptivAluM be; ema te mAne. ___ have teja AtmapariNatimat jJAna, liMgAdikathI nirUpaNa karatA thakA kahe . tathAvidhapravRttyAdi, vyaMgyaM sadanubaMdhi c|| jhAnAvaraNa hAsotthaM, prAyo vairAgyakAraNam // 5 // artha- tevA prakAranI pravRtti AdikathI pragaTa zranAlaM, tathA zula anubaMdhavAluM, tathA jJAnAvaraNAdikanA nAzathI utpanna thaelu, ane prAyeM karIne vairAgyanA kAraNa rUpa, te "AtmapariNatimat" jJAna jANavU. TIkAno nAvArtha- tevA prakAranI ahiMsAdikane viSe je pravRtti Adika, te akI pragaTa avArUpa , cinha jenu, tathA paraMparAthI mokSaphalane devArUpa ne sadanubaMdha jeno, evaM te AtmapariNatimat jJAna be; have te jJAna zuM hetuvAlu ce? te kahe je ke, mati Adika zAnanuM je AvaraNa, tenA dayopazamathI utpanna tha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamASTaka. 107 eluM te jJAna ; valI te jJAna sadanubaMdhI zI rIte ? te kahe je ke, te jJAna prAyeM karIne vairAgya ketAM uttama nAvanAnuM nimitta ne. kaDaM ve ke, bAladhUligRhakrIDA, tulyAsyAMbhAti dhImatAm // tamograMthivibhedena, bhavaceSTAkhilaiva hi // 1 // artha- ajJAnarUpI graMthInA nedathI buddhimAnone A javanI saghalI ceSTA, vairAgya nAvanA hote bate, bAlake karelA dhUlInA gharanI ramata sarakhI ( vinazvara) lAge be. __ ahIM prAyeM karIne vairAgyanuM je kAraNa kA, tenI matalaba e ke, rAjyAdika melavavAmAM tatpara zraelA evA jaratAdikanI peThe, kaSAyano udaya vizeSa hote bate te jJAna vairAgyanuM kAraNa na paNa thAya, te jaNAvavA mATe kaDaM. have trIju je "tatvasaMvedana" jJAna tenA pratipAdana mATe kahe . svasthavRtteHprazAMtasya, takSeyatvAdinizcayam // tatvasaMvedanaM samyak, yathAzaktiphalapradam // 6 // artha- svastha vRttivAlA, tathA zAMta evA puruSane, vastunA heyapaNA AdikamAM nizcayavAluM " tatvasaMvedana" jJAna thAya be. ane te sArI rIte yathAzakti phalane denAraMbe. TIkAno jAvArtha- AkulatA rahita be, vacana ane, kAyAnA vyApAranuM vartavApaNuM jenu, tathA rAgaSa AdinA upazamavAlA, evA mANasane " tatvasaMvedana" jJAna thAya ne. have te jJAna ke? to ke, jJeya vastutatvanA heyapaNA, upAdeyapaNA, ane upekSaNIyapaNAno ne nizcaya jemAM evaM te ke evaM te " tatvasaMvedana" jJAna samyak prakAre, puruSane, saMghayaNa AdikanA sAmarthyane anusAre, viratirUpI anaMtaraphala, tathA paraMparAyeM mokphalane denA be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / have te jJAnanA liMgAdikane pratipAdana karatA thakA kahe je. nyAyyAdau zubhavRttyAdi, gamyametatprakIrtitam // sadjJAnAvaraNApAyaM, mahodayanibaMdhanam // 7 // artha-mokSamArga Adikane viSe zuddha pravRttiAdizrI je anumAna karAyace, tene tatvasaMvedana jJAna kaheluM , tathA te uttama jJAnanAthAvaraNanodayopazama karanAraM, ane modanA kAraNarUpa je. TIkAno nAvArtha- nItisahita evo samyag jJAna, darzana ane cAritrarUpa je modamArgAdika tene viSe aticArarahita pravRtti AdikeM karIne, je jJAna anumita zrAya , tene jJAna- svarUpa jANanArAuMe "tatvasaMvedana" jJAna kahelu ke have te jJAna kevA hetuvAluM ? te kahe je ke, uttama evaM je AninibodhAdika jJAna, tenA AvaraNane zyopazama karanAraM, ane nirvANanA kAraNarUpa phalane denAraM. have A aSTakane saMpUrNa karatA thakA upadeza kahe . etasmin satataM yatnaH, kugrahatyAgato bhRzam // mArgazrakAdinAvena, kArya aagmttpraiH||7|| artha-zrAgamanA (vacanomAM ) tatpara evA mANasoe kadAgraha tajIne, upara kahelA tatvasaMvedana jJAnamAM, modamArgamAM zramAdika jAveM karIne hamezAM khUba yatna karavo. TIkAno jAvArtha-upara kahelA tatva saMvedana jJAnamAM hamezA Adara karavo; te kevI rIte karavo? te kahe je ke, jethI zAstrane bAdhAyAve, evA kadAgrahane tajIne yatna karavo zAnethI karavo? te kahe je ke, modamArgamAM zraghA, tenuM jJAna, ane tenI sevanAthI yatna karavo. have te koNe karavo? te kahe ke, AptanAM vacanamAM tatpara thaelA evA mANasoe karavo. evI rIte navamA aSTakanuM vivaraNa samApta thayu. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10e dazamASTaka. dazamASTakaM prArajyate. samyag jJAnazrI vairAgya thAya , mATe te vairAgyanuM nirUpaNa karatA thakA have kahe . ArtadhyAnAkhyamekaMsyA, nmohagarja tathAparam // sadajJAnasaMgataM ceti, vairAgyaM trividhaM smRtam // 1 // artha- eka "ArtadhyAna" nAmano, bIjo "mohagarjita," tathA trIjo "sadAnasaMgata" evI rIte traNa prakArano vairAgya kahelo be. ____TIkAno lAvArtha-"ta" kahetAM je muHkha, temAM utpanna thaelu, arthAt iSTa ane aniSTa vastunA viyoga ane saMyoganA nimittavAluM je vyAkula citta, tene pehelu "thArtadhyAna" nAmarnu vairAgya jANavU tathA " moha" ketA je mithyAtva ane ajJAna, tethI nareluM te "mohagarjita" vairAgya jANavU, tathA samyag jJAneM karIne je yukta hoya, tene " sadjJAnasaMgata" vairAgya jANavU. rAga rahitapaNAno je nAva te "vairAgya" kahevAya. evI rIte traNa prakAranuM vairAgya Aptoe kaheluM be. have pehelA ArtadhyAna nAmanA vairAgyanuM svarUpa kahe be. zSTetaraviyogAdi, nimittaM prAyazo hi yat // yathAzaktyapi heyAdA, vapravRttyA divarjitam // 2 // uThegakRhiSAdADhya, mAtmaghAtAdikAraNam // thArtadhyAnaM hyado mukhyaM, vairAgyaM lokato mtm||3|| artha-prAyeM karIne priya ane apriya vastuno anukrame je viyoga, ane saMyoga, tenA nimittarUpa, tathA yathAzaktiyeM karIne heya Adika vastumA apravRttyAdikeM karIne varjita, tathA udhega karanAro, dInatAvAlo, valI zarIranA tADana AdikanA kAraNarUpa evo te ArtadhyAnarUpa vairAgya laukikathI mAnelo . TIkAno nAvArtha-prAyeM karIne priya ane apriya vastuno anu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / meM, je viyoga, saMyoga, te be kAraNa jenuM, tema potAno vikalpa paNa be kAraNa jenuM, evaM te ArtadhyAna vairAgya be; have te vairAgya dhyAnarUpa zAmATe be ? te kahe be ke, zraddhAnA - tizayathI zaktine ulaMghIne to eka bAju raghuM, paNa, yathAzaktiyeM karIne heya ne upAdeya vastunA viSayamA anukrame je nivartana ne pravartana, tethI te rahita be, mATe te zrArtadhyAnavAluM vairAgya be. kemake, je zubha vairAgya be, te to tajavA lAyaka evA iMDiyArthomAM, ane grahaNa karavAlAyaka evA tapAne dhyAnAdikamAM yathAzaktiyeM karI ne nivRtti pravRttizrI yukta be; kAraNa ke, tenuM tevuMja svarUpa be; aneA vairAgya to tethI rahita be, mATe tene zrartadhyAnarUpa vairAgya kahyo. valI te vairAgya udvega karanAro, tathA dInatAyeM karI ne sahita be; ( thI karIne tenuM mananA duHkhanaM hetupaNaM kayuM ) have tenuM zarIranA duHkhanaM hetupaNuM kahe ve ke, te vairAgya AtmA ketAM ( ahIM ) potAnuM zarIra, tene tADana zrAdikanA kAraNarUpa be; evaM dhyAnarUpa vairAgya mukhya kaheluM be; vAdI zaMkA kare ke, yA to ArtadhyAnarUpa be, to tene vairAgyapaNAthI ke kAM? tene mATe tene kahe be ke, te to pRthak jazrIne kalaMbe, paNa tene paMDitoe tatvathI vairAgya mAnetuM nathI. have mohagarjita vairAgyanuM svarUpa dekhADavA mATe kahe be. eko nityastathAbaddhaH, dayyasattveha sarvathA // Atmeti nizcayAdbhUyo, javanairguNyadarzanAt // 4 // tattyAgopazAMtasya, sadvRttasyApi jAvataH // vairAgyaM tataM yattan, moha garnamudAhRtam // 5 // artha - AtmA sarvathA prakAre eka nitya, sarvathA prakAre aba tAM koinI sAdhe paNa nahIM joDAelo, sarvathA prakAre dayI, ketAM kSaNika, tathA sarvathA prakAre sat tAM abato be, evI rItanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamASTaka. nizcayathI pharIne saMsAranI asAratA jovAthI, te saMsAranA tyAga mATe zAMta thaelA, tathA uttama kriyAvAlAne nAvathI je vairAgya thAya , te vairAgyane " mohagarjita" vairAgya kaheluM . TIkAno nAvArtha- keTalAko kahe ne ke, A AtmA lokamAM vyApI rahelo ekaja ce, teu~ kahe ke, saghalA prANIumAM ekaja AtmA rahelo be, ane te jalamAM pratibiMbita thaelA caMjanI peThe eka prakArano athavA bahu prakArano dekhAya ke tathA kapila darzanavAlA atmAne nitya mAne je; valI keTalAko AtmAne " abacha" mAne , kemake teThe prakRtineja baMdha moda mAne je; tathA keTalAko AtmAne daNika mAne , tathA keTalAko AtmAne abato mAne ( paNa te saghaluM asaMjavita be;) mATe evI rItanA asaMjavita evA AtmAnA svarUpanA nizcayazrI pharIne, saMsAramA (AvavAmAM) asAratA jozne, te saMsAranA tyAgamATe kaSAya ane iMjinA nigrahavAlA, tathA potAnA siddhAMtane AdhAre zula kriyAvAlA, evA mANasane uttama nAveM karIne je vairAgya thAya , te vairAgyane vairAgyanuM svarUpa jANanArAuMe "mohagarjita" vairAgya kahelo ke kemake, teNe AtmAnuM svarUpa yathArtha jANyuM nathI; tethI teno te vairAgya atyaMta sannipAtavAlA mANasane ApelA sadauSadhanI peThe paramArthane sAdhanAro nathI. have te AtmAnuM ekatva Adika mAnanArAUnuM khaMDana nIcepramANe jANavU. - AtmAnuM sAmAnyarUpanI apekSAe ekapaNuM ne, ane vizeSarUpanI apedAe anekapaNuMja ke kema ke, samatA pratyayanA nibaMdhanapaNAne prApta thaelA te sAmAnya kahevAya be; ane viSamatA pratyayanA nibaMdhanapaNAne prApta bhaelA te vizeSa kahevAya . valI AtmAne nityapaNuM vyAnI apekSAe ghaTI zake ce, paNa sarvathA prakAre nityapaNuM ghaTI zakatuM nathI; kema ke, paryAyAnI a Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / pekSAe tene anityapaNuM prApta thAya . valI AtmAne sarvathA prakAre baMdhano jo anAva mAnIyeM, ane prakRtineja jo baMdha mAnIyeM; to AtmAne moda ghaTI zakato nathI; kema ke lokamAM paNa emaja manAya ne ke, jene baMdha hoya, tenoja moda ketAM baMdhanarahitapaNuM zrAya; paNa abadhano moda kahevAto nathI; tema jo prakRtine baMdha mAnI, to puruSane moda zrato nathI. tema AtmAne sarvathA kSaNikapaNuM paNa ghaTI zakatuM nathI, kema ke te paNa kathaMcita ; mATe tenuM kSaNikapaNuM tathA adaNikapaNuM nityAnityanI peTheja jANavU; tathA AtmAne sarvathA prakAre asatApaNuM paNa ghaTI zakatuM nathI; paNa kathaMcit ghaTI zake ke kema ke, pararUpe karIne tenuM asatApaNuMce, paNa sarvathA prakAre nathI; kAraNa ke, jo sarvathA prakAre tenuM asatApaNuM mAnIyeM, to paraloka sicha to nazrI. mATe AtmA eka ane aneka, nitya ane anitya, abacca ane baccha, yI ane akSayI, asat anesat, emasyAghAdamaya je. have jJAnasaMgatavairAgyanA pratipAdanamATe kahe . nUyAMso nAmino bajhA,bAhyenebAdinAmI // AtmAnastamzAtkaSTaM, nave tiSThati dAruNe // 6 // evaM vijJAya tattyAga, vidhistyAgazca sarvathA // verAgyamAhuH sadjJAna, saMgataM tatvadarzinaH // 7 // artha-ghaNAM, pariNAmI, bAhya evI svAdikathI baMdhanayukta, evA A AtmA (jIvo) te zvAdikanA vazathI duHkhI zrayA thakA jayaMkara evA saMsAramA rahe , ema jANIne, tenA (saMsAranA) tyAganI je kriyA, ane sarvathA prakAre tano je tyAga karavo, tene tatvanA jANanArArDa sadjJAnasaMgata nAmano vairAgya kahe. TIkAno lAvArtha-" nUyAMsaH" eTale ghaNA, "nAminaH" ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamASTaka. 113 << ba tAM pariNAmI eTale parAparaparyAya prate gamana karanArA, tathA yA " ketAM " bAhya " eTale AtmAthI judA evA ivA, mUrga, dike karIne baMdhAelA, evA lokavyavahArane gocara jIvo, safari atpanna yaelA baMdhanA sAmarthyazrI duHkhasahita evA yA jayaMkara saMsAramAM rahe be, ema jANIne tene tyAga karavAno je vidhi, tathA sarvathA prakAre je tyAga karavo, tene " sadjJAnasaMgata " nAmano vairAgya kahe ve; arthAt zrAptanA upadezathI saMsAramAM jamatA jIvone, joine, javanA kAraNarUpa evI te vAdikane tavAmAM je udyama karavo, arthAt sarva sAvadyathI virakta thavAne yatna karavo, tathA sarvathA prakAre te vAdikane je tajavI, tene vairAgyanA paramArthane jANanArA " sadjJAnasaMgata" verAgya kahe be; kema ke tethI yathAsthita vastuno bodha thAya be. have te " sadjJAnasaMgata" vairAgyaja siddhinA (monA) sAdhanarUpa be, evaM pratipAdana karatA thA kahe be. etattatvaparijJAnA, niyamenopajAyate // yato'taHsAdhanaM siddhe, retadevoditaM jinaiH // 8 // - tatvanA jANapaNAthI yA vairAgya jethI nizcayeM karI ne thAya be, te hetuthI jinezvara prabhue monA sAdhanarUpa teneja ko be. TIkAno jAvArtha upara kahelo sadjJAnasaMgata vairAgya, ( pehelA be vairAgya nahIM ) AtmAdika vastunA pariNAmI paNAcyA dika svarUpanA jANapaNAthI nizvayeM karIne yAya ; kAne tethI karIne te vairAgyane, rAgAdikane jitanArA evA jinezvaroe modanA sAdhanarUpa kahelo . eva te dazamA aSTakanuM vivaraNa samApta thayuM. 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / ekAdazamASTakaM prArajyate. vairAgyavAlA mANase tapa karavo jozye, tethI have vairAgyASTaka pI tapa kaSTakano prAraMna kare ne ane temAM paNa paramatanI AzaMkA karatA thakA kahe je. (arthAt vAdInuM kahevU De.) kuHkhAtmakaM tapaHkecin, manyate tanna yuktimt|| karmodayakharUpatvAdU, balIbardAdiHkhavat // 1 // artha-keTalAko tapane to, temAM karmodayanuM svarUpapaNuM hovAthI balada AdikanA muHkhanI peThe, muHkhAtmaka mAnIne, tene yuktiyukta mAnatA nathI. TIkAno nAvArtha- keTalAko ke, jee jinezvara pranunA zrAgamanA nAvArthane jANyo nathI, te anazanAdika tapane muHkharUpa mAnIne, tene modanA aMgarUpa mAnatA nathI. have te tapa sukharUpa be, paNa te modanuM aMga kema nathI ? tene mATe kahe je ke, temAM asAtA vedanIya Adika karmonuM vipAkapaNuM , mATe, te modana aMgarUpa nazrI; kemake, kaDaM ne ke, anazanAdika tapamAM dudhA, tRSA Adika parisaho sahana karavA paDe be, ane te vedanIya kamainA udayathI utpanna thAya ne, ema AgamamAM kaDaM mATe te tapa modana aMga nathI. have te konI peThe? te kahe je ke, bakhada zrAdikanA puHkhanI peThe. hajupaNa te vAdInuMja kahe, je. sarva eva ca puHkhyevaM, tapasvI saMprasajyate // viziSTasta hizeSeNa, sudhanena dhanI yathA // 2 // artha- ( sAmAnya rIte) saghalA pANI sukhI ne; ane evI rIte duHkharUpa tapane mAnavAthI to saghalA prANI, dhanavaDe karIne dhanavAnanI peThe utkRSTa tapasvI thAya. TIkAno jAvArtha-jo muHkharUpa tapane mAnI to saghalA prA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamASTaka. 115 NI muHkhI hovAthI, te saghalA uttama tapasvI kahevAya; kemake, anazanAdika taparnu, ane vyAdhi AdikanuM suHkhapaNuM to sarajhuMja je; konI peThe ke, jema ghaNA dhaneM karIne mANasa dhanavAna kahevAya tema. haju paNa AcArya mahArAjaneja te vAdI kahe je ke, evI rIte saghalA phuHkhIu~ne tapasvI kahevAmAM zuM doSa Ave ? mahAtapakhinazcaivaM, tvannItyA naarkaadyH|| zamasaukhyapradhAnatvA, yoginstvtpsvinH||3|| artha-evI rItanI tamArI nItithI to nArakI AdikanA jIvo (muHkhI hovAthI) mahAtapasvI kahevAya; ane yogI to samatArUpa uttama sukhavAlA hovAzrI tapavinAnA kahevAya !!! TIkAno nAvArtha-"jeTalA muHkhI teTalA tapasvI," evI rItanI tamArI nItithI to mahA muHkhavAlA evA nArakInA ane tiryacanA jIvo paNa moTA tapasvI kahavAya !!! ane samatA rUpa ne uttama sukha jeune, evA samAdhivAlA yogI to atapasvI kahevAya !!! haju paNa vAdIja potAno pada kaheM to zrako kahe be. yuktyAgamabahirjUta, matastyAjyamidaM budhaiH // zrazastadhyAnajananAt,prAya shraatmaapkaarkm||4|| artha-te tapa yukti ane Agamane bAdhA karanAro ne, mATe te paMDitoe tajavo; kema ke, te uAnane utpanna karanAra hovAthI, prAyeM karIne AtmAne ahita karanAro . TIkAno nAvArtha-yukti ane Agamane bAdhA karanAro evo te tapa, paMDitoe tajavo; kema ke, temAM potAnA zarIrane pIDA thAya ne; mATe yukti ane AgamanA hRdayane jANanArAe lokarUDhIthI pravartavU jozya nahIM; kema ke, tema karavAthI tenA paMDitapaNAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI harimasUrikRtAnyaSTakAni / bAdhA pahoMce be. valI te tapa potAnA AtmAne anarthanA kAraNarUpa be. te zAmATe ? ke, te prAyeM karIne kharAba dhyAnane utpanna karanAro be; kema ke, jojana yAdinA zrAva huna 'utpana thAya che; kAM ve ke, AhAravarjite dehe, dhAtukSobhaH prajAyate // tatra cAdhikasatvo'pi, cittabhraMzaM samaznute // 1 // hArarahita zarIramAM dhAtuno kona thAya be, chAne vAdhika balavAnanaM citta paNa DAmADola thAya be. ahIM " prAyeM karIne " kahevAthI mahAvIra prabhu AdikanA tapa vAstenuM dUSaNa dUra karyu. mATe te tapa paMDitoe tajavo, ema vAdInuM kahevuM zrayuM. have tene mATe AcArya uttara Ape be. manaiMDiyayogAnA, mahAnivoditA jinaiH // yato'tra tatkathaM tvasya, yuktA syAdduHkharUpatA // 5 // - tapane viSe jinezvara prabhurjae mana, iMDiyAne yoganI hAni kahelI baiM; ane tethI te tapane duHkharUpapaNuM zI te ghaTI zake ? TIkAno nAvArtha - vAdIe je kahyuM ke, karmodayanA svarUpapaNAzrI duHkharUpa evo tapa yuktiyukta nathI, paNa te tapane " duHkhAtmaka " evaM vizeSaNaja siddha thai zakatuM nathI; te have dekhADe be. mana, iMdriya, ne saMyamanA vyApArarUpa je yogo, tenI yA tapamAM hAni jinezvara prabhue kahelI be; kahyuM be ke, sohu tavo kAyavvA, jeNa maNo maMgulaM na ciMte // jeNa na iMdiyahANI, jeNaya jogA na hAyaMti // 1 // artha- jethI mana durdhyAna na ciMtave, chAne jethI iMdriyonI hAni wwww Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamASTaka. 117 na yAya, tathA jethI yogone paNa hAni na pahoMce evo te tapa karavo. tethI koi paNa rIte tapane duHkharUpapaNuM ghaTI zakatuMja nathI; ane tethe tene yuktipatuM paNa ghaTI zakatuM nathI. vAdI zaMkA kare ke, dehane pIDA karavAyeM karIne na zanAdika tapanuM duHkharUpapaNuM to sAkSAta anubhavAya be, batA tene duHkharUpapaNuM na ghaTI zake, ema kema kahevAya ? tene mATe have te kahe . yA picAnazanAdibhyaH, kApIDAmanAkkkacit // vyAdhikriyAsamAsApi, neSTasiddhyAtra bAdhanI // 6 // artha - anazana yadi tapathI je koi vakhate jarA zarIrane pIDA thAya be, te paNa roganA upAya sarakhI be ne vAMbita artha sAdhavAtha te bAdhA karanArI nathI. TIkAno jAvArtha-upara kahelA nyAyathI to anazana Adika tapathI dehane pIDA zratIja nathI; paNa valI kadAca anazana, upavAsa, unodarI zrAdika tapathI, koikaja deza kAlane viSe je svarUpa dehapIDA thAya be, ( mananI pIDA nahIM.) paNa te ma nane duHkha panArI nathI. zAmATe ke, te vAMbita artha sAdhavAvAlI be; valI tevI kAyapIDAne siddhAMtamAM roganA upAya sarakhI kahelI, arthAt jema roganA upAyamAM thoDI dehane pIDA thAya che, to paNa tethI jema ArogyatA prApta thAya be, tema tapathI paNa jarA dehapIDA kadAca thAya, to paNa te jAvathI bAdhA karanArI nathI. vana siddhimAM zarIrapIDAnAM paNa apaNAne dRSTAMtI dekhADatA thakA kahe be. dRSTA ceSTArthasaMsiddha, kAyapIDA hyaDuHkhadA // ratnAdivaNigAdInAM tadvadatrApi jAvyatAm // 7 // Jain Educationa International " For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / . artha-ratnAdikano vyApAra karavAvAlA vaNik Adikone, vAMjita arthanI sidhimAM (thatI) zarIranI pIDA, muHkhane denArI joelI nathI; ane tenI peThe zrA tapane viSe paNa jANI levu. TIkAno nAvArtha-"iSTa arthanI prAptimAM thatI dehapIDA duHkha karanArI nathI," ema kevala amoja kahIyeM jIyeM, ema nahIM, lokamAM paNa te vAta prasidhaja je have te kone ? te kahe , ke, ratna, vastra, suvarNa Adikano vyApara karanArAune tathA khemu Adikone atI dehapIDA jema teune muHkhadAi yatI nathI, tema A anazanAdika tapane viSe paNa nipuNa buddhithI vicArI le. arthAt jema ratna, sonuM ane vastrAdikano vyApAra karatA evA vepArI, tathA khetI karatA evA khemu Adika, ke jee vAMchita arthanI sidhimAMja eka nizcaya bAMdhelo ne, evA, ane valI apAra samuamAM, tathA vanomAM laTakavAvAlA, tathA khetI Adika aneka vyApAramA tatpara, evA teune nUkha, tRSA, tathA dhAka zrAdikathI utpanna bhaelI zarIranI pIDA manane puHkha ApanArI thatI nathI, tema A apAra saMsArasamupathI taravAnI zvA rAkhanArA sAdhuune anazana ane unodarI Adika tapasyAthI thatI dehanI pIDA manane kheda karanArI thatI nathI. ___ ahIM keTalAka AcAryo valI nIce pramANe paNa kahe be. kozka darija vyApArIe dUra dezAMtaramA jai, ghaNIka mehenate keTalAMka ratno melavyAM; tyAre vicAravA lAgyo ke, A mahAmUTyavAlAM, tathA sarva AzAne utpanna karanArAM ratnone le, corothI narelAM thA vanane ulaMdhI, ghera jai, teno upaloga zIrIte leza ? pachI teNe buddhIvaDe karIne te ratno eka jagoe rAkhyAM; tathA kAca AdikanA kaTakA eka poTalImAM bAMdhIne, te poTalI lAkaDIne kheDe laTakAvI; panI "are A ratnano vepArI coranI pasImAMthI jAya je;" ema pokAra karato ko vanamAthI javA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazamASTaka. 11e lAgyo. pI te mArgamAM coranI pahalI mAM rahenArA corAe saMbhramasahita tenI tapAsa karI; to tenI pAse kAcanA kaTakArDa joyA; tyAre te vicArya ke, to koi gAMDo mANasa be, ema vicAri te teno tiraskAra karyA. pAcho pharIne paNa te tevIja te pAlo vayo ne tyAre paNa pehelAM jeTae tene nahIM joyo hato, terjae paNa tenI tapAsa karI, tene kahADI meTyo; valI paNa pATo te tavIja rIte vanamAM gayo, evI; rIte trIjI vakhate paNa coro, teno paricaya hovAthI tene javA dIdho. panI teNe vicArya ke, have mane kharekhara zra vanamAM ko aTakAvaze nahIM; ema vicArI, ratnone leza, tenA upayoga mATe, vAMbita nagaraprate javAne mATe utsukapaNAthI, jaladI jaladI moTI moTI majalo karIne paNa, tathA nUkha, tRSA ne thAkAdikane paNa na gaNato thako javA lAgyo. ghaNo mArga ulaMghavA bAda tRSA lagavAthI vicArA lAgyo ke, are ! Aje to huM pANI vinA marI ja DaM, ne valI DhuMA ratnono upabhoga paNa melavI zakIza nahIM; evI rIte mRtyunI bIkavAlA, tathA ralonA upabhoganI ivAvAlA te vepArIe eka kAdavayukta pANIvAluM talAva joyuM. te talAvanA kAdavamAM khuMcI gayelA evA hariNa dikanAM kalevaramAM utpanna thaelA kIDAthI durgaMdhayukta thapaluM, tathA rasavinAnuM, tumcha jala jor3ane, tenI durgaMdhane nahIM suMghato thako, tathA tenA rasano svAda paNa na leto ko, khI viMcIne te khobethI pANI pIvA lAgyo; ane tethI zAMta thayo; ane te pANInAM AdhArathI tRSAnuM duHkha maTADIne, turata potAne nagara jar3a, te ratnonuM sukha jogavavA lAgyo. no upanaya to prathamaja kahelo be. eva te tapanA duHkhAtmakapaNAnuM khaMDana karIne, tenA karmodayanA svarUpapaNAnuM have khaMDana karatA thaMkA kahe be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / viziSTajJAnasaMvega, zamasAramatastapaH dAyopazamikaM zeya, mavyAbAdhasukhAtmakam // 7 // artha- uttama jJAna, saMvega, ane samatA , sAra jeno, evo tapa ne, mATe tene dAyopazamika,ane avyAbAdhasukharUpa jANavo. TIkAno lAvArtha-uttama evA jhAna, saMvega ketAM saMsAranI asAratAno nAva,athavA muktimArgano abhilASa, tathA zama eTale kaSAya ane iMjiyano nirodha, te , sAra jeno evo tapa jANavo; mATe te duHkharUpa nathI. ane tethI te tapane dAyopazamika jANavo; arthAt cAritramohanIya karmanA bedanI sAthe thaelo je upazama, ketAM vipAkamAM udaya AvatA cAritramohanIya karmano aTakAva, te maya ke; paNa temAM karmodayanuM svarUpa nathI; valI te tapa aviratithI utpanna bhaela, AMtarArahita, athavA paraMparAvAlI,evI zrA lokasaMbaMdhI,tathA paralokasaMbaMdhIje bAdhA, te jemAM nathI, evo me; arthAt avyAbAdha sukhavAlo, eTale sidhanA sukhanuM anukaraNa karanAro je; evI rIte A zloke karIne, tapay . akarmodayasvarUpapaNuM, tathA anuHkhasvarUpapaNuM jaNAvyu. evI rIte agIyAramA aSTakanuM vivaraNa samApta zrayuM. hAdazamASTakaM prArajyate. evI rIte nAnA prakAranA arthAne viSe vivAda karatA mithyAtviune zikhAmaNa dezne, te zikhAmaNanI vidhirUpa je vAda, tenuM svarUpa dekhADatA thakA have kahe . zuSkavAdo vivAdazca, dharmavAdastathAparaH // ityeSa trividho vAdaH, kIrtitaH prmrssiniH||1|| artha- zuSkavAda, vivAda, ane dharmavAda, evI rIte traNa prakAranA vAdo, mahAna zaSie kahelA be. TIkAno lAvArtha- " zuSka" eTale rasavinAno, arthAt garbu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAdazamASTaka. ane tAlavAnA zoSamAtra phalavAlo, eTale koi vAdInI sAthe ulaTAja viSayane AzrIne bolaq te, "zuSkavAda" kahevAya; tathA "vivAda" eTale jayanI prApti thAya, to paNa paralokAdikane je bAdhA pahoMcADe, te "vivAda" kahevAya; tathA dharmavaDe karIne pradhAna evojevAda,te "dharmavAda" kahevAya; arthAt madhyasthapaNAthI dharmarUpI suvarNanI kaSa Adika parIkSAnA lakSaNavAlo te "dharmavAda" kahevAya; evI rItanAtraNa prakAranA vAdo uttama munie kahelA ne. have teumAthI pehelA vAdanuM svarUpa kahe . atyaMtamAninA sAdhaM, krUracittena ca dRDham // dharmahiSTena mUDhena, zuSkavAdastapasvinaH // 2 // artha- atyaMta garviSTha, krUra cittavAlo, tathA dharmano atyaMta veSa karanAro, ane mUrkha, eTalAnI sAthe je sAdhuno vAda, te "zuSkavAda" kahevAya. TIkAno lAvArtha- atyaMta jene garva hoya, te atyaMta mAnI kahevAya; ( tevo mANasa parAjaya pAme, to paNa sAmAno guNa mAnato nathI.) tathA krUra adhyavasAyavAlo; (tevo mANasa parAjaya pAmyAthI vairI thAMya ) tathA urgatimAM paDatA prANino uddhAra karanAra, evo jinezvara pranue kahelo je zrutacAritrarUpa dharma, teno atyaMta kSeSa karanAra; ( tevo mANasa parAjaya pAme to paNa te zuddha dharmane aMgIkAra karato nathI, mATe tenI sAthe vAda karavo, te vyartha prayAsa .) tathA " mUDha" ketAM yukta ayuktanA taphAvatane nahIM jANanAro; (tevo mANasa to vAdano adhikArIja nathI.) eTalA mANasonI sAthe je tapasvIe kahetAMsAdhue vivAda karavo, te "zuSkavAda" ketAM nirarthaka vAda kahevAya.(ahIM "tapasvI" zabdanuM grahaNa eTalA mATe karyu le ke, tevoja mANasa hamezAM potAnA ucita pravartanapaNAyeM karIne, yogyatAthI zAstrone viSe adhikArI be; evaM dekhADavA mATe; ane tethI bIjA anucita pravRttivAlA 16 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / tenemATe adhikArI nathI;evaM paNa dekhaDavA mATe "tapasvI" zabda mukelo be.) athavA he "tapasvI!" evo artha paNa karI levo. have tevA vAdane zuSkavAdapaNuM zAmATe ? to ke, temAM anarthanI vRdhipaNuM ,mATe; ema amo kahIyeM jIye. teja bAbata have kahe je. vijaye'syAtipAtAdi, lAghavaM tatparAjayAt // dharmasyeti vidhApyeSa, ttvto'nrthvrdhnH||3|| artha-jo te animAnI vAdIne tapasvI jIte, to tenuM (animAnIna) mRtyu Adika zrAya; ane temAM jo te tapasvIno parAjaya zrAya, to tethI dharmane laghutA pahoMce; mATe evI rItano "zuSkavAda" banne prakAre tatvathI anarthane vRddhi karanAro ke. TIkAno nAvArtha- tapasvI sAdhu jyAre te alimAnI vAdIno parAjaya kare , tyAre te animAnathI mRtyu pAme , tathA azuna karmanA baMdhathI saMsAramA parinramaNa Adikane pAme . athavA sAdhunI sAthe vaira thavAthI, potAno lAga Ave, te vakhate te zAsanane hAnI pahoMcAme. tathA te sAdhuno kadAca tevA vAdIthI parAjaya thAya, to zAsananA mahimAnI hAni thAya; arthAt evo avarNavAda thAya ke, vAdamAM jaina to hArI gayo, mATe jainazAsapana to asAra . mATe evI rIte "zuSkavAda" to banne prakArathI ramArthe karIne saMsAranuM kAraNa hovAthI anarthanI vRddhi karanAro be. have bIjA vAdanuM svarUpa kahe je. labdhiravyAtyarthinAtusyA, husthitenAmahAtmanA // balajAtipradhAno yaH, sa vivAda iti smRtH||4|| artha- suvarNa AdikanI prAptino, ane kIrtino arthI, tathA darIjI, ane kucha cittavAlo, evA vAdInIsAthe, bala ane jAtivaDe karIne pradhAna evo je vAda karavo, tene, "vivAda" nAme bIjo vAda jANelo . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 hAdazamASTaka. TIkAno nAvArtha- "labdhi" eTale suvarNa AdikanI prApti, ane " khyAti" eTale kIrti, te bannenuM ve prayojana jene, evA, tathA "muHsthita" eTale darijI athavA jenuM mana sunAeluM ne evA, ane " amahAtmA" ketAM udAratArahita cittavAlA, evA vAdInI sAthe, je vAda karavo, te "vivAda" kahevAya; kemake, evA mANasano jo vAdamA parAjaya ( hAra ) thAya, to tene viSAda eTale kheda thAya, ane tenI AjIvikAno paNa naMga thAya; ane tethI jItanAra evA sAdhune potAnA paralokane bAdhA pahoMce, ane tethI karIne tevo vAda vizeSe karIne virudhabe. have te vAda kevo? to ke balavAlo, eTale "navakaMbalo devadattaH ( navAkaMbalAvAlo devadatta, athavA navanI saMkhyAvAlA ne kaMbalo jenI pAse evo devadatta, ema be arthoM thAya.) tene lavAda jANavo. tathA " jAti" eTale dUSaNAnAsavAlo vAda; jemake, "anityaH zabdaH kRtakRttvAt ghaTavat" (zabda kRtrima hovAthI ghaTanI peThe anitya be.) AmAM hetu dUSaNayukta je; kemake, ghaTamAM je kRtrimapaNAno hetu , te zabdeM karIne asije; mATe te hetuprasiddha ke; valI jo te kRtrimapaNAne zabdagata mAnIyeM, to te anityapaNAyeM karIne vyApta siddha bhaI zakatuM nathI; mATe te asAdhAraNa anekAMtika hetu be. evI rItano je vAda karavo, tene "vivAda" kahelo . have AvA vAdane zAmATe " vivAda" kahelo be? te kahe je. vijayo yatra sannItyA, purkhnsttvvaadinH|| tadanAve'pyaMtarAyA di, doSo'dRSTavighAtakRt // artha- evI rItanA usAdikathI karelA vivAdamA tatvavAdIne uttama nItizrI vijaya malavo urkhana ke ane kadAca vijaya zrAya, to paNa temAM ( te vAdIne thatA) aMtarAya Adika doSa Ave, ane te doSa paralokano vighAta karanAro je. TIkAno nAvArtha- glAdikavAlA vivAdamAM vastunA tatvone Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrIharilaprasUrikRtAnyaSTakAni / jANanAra evA sAdhune, uttama nyAyapUrvaka vijaya malavo urlana be; ane kadAca pramAdanA rahItapaNAthI, balAdikane nAza karIne te sAdhu vijaya melave, topaNa temAMdoSa Ave be; te kahe je. evI rIte vAdIne harAvyAthI, te vAdIne suvarNAdikano zrato lAla, tathA kIrti malI zakatAM nathI; paNa ulaTo tene tethI zoka ane Sa upaje je kemake tevo vAdI vAdamAM jo hArI jAya, to tene rAjAdikapAsethI kaMI malI zakatuM nathI ane maTyuM hoya, te paNa rAjAAdika pAI le le mATe evI rIte temAM aMtarAyAdika doSa be; te doSa kevo ke ? to ke, paralokane ghAta karanAro ne. have dharmavAdanuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe kahe je. paralokapradhAnena, madhyasthena tu dhImatA // svazAstrajJAtatatvena, dharmavAda udaahRtH||6|| artha- paraloka ne pradhAna jene, tathA madhyastha, buddhivAna, ane potAnA zAstronuM jANeluM , tatva jeNe, evA mANasanI sAthe je vAda karavo, tene "dharmavAda" kahelo . TIkAno nAvArtha- paraloka ce pradhAna jene, evA mANasanI sAthe je vAda karavo,te "dharmavAda" kahevAya; kemake, tevo mANasa paralokanA jayathI asamaMjasano bolanAra ke karanAra thato nathI, valI "madhyastha" kahetAMjene potAnA dharmano atyaMta rAga nazrI,tama paradharmapara peSa nathI, tevAnI sAthe karelo vAda dharmavAda kahevAya; kemake, tevA mANasone sukhethI samajAvI zakAya ke kAraNa ke, te guNadoSane jANanAro hoya je. valI jeNe potAnA dharmazAstronuM tatva jANelu , evA mANasanI sAthe karalo vAda "dharmavAda" kahevAya; kema ke, tevo mANasa potAnA dUSita athavA adUSita dharmane jANI zake be. mATe evI rItanA prativAdI sAthe je vAda karavo, tene " dharmavAda" kahyo . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazamASTaka. 125 evIrItanA vAdathI uttama phala male be, mATe te "dharmavAda" kahevAya be, te phalane mATe have kar3e be. vijaye'sya phalaM dharma, pratipattyAdyaniMditam // zrAtmano mohanAzazca niyamAttatparAjayAt // // artha vA dharmavAda karanArane jitavAthI tene ( prativAdIne ) dharmanI prApti Adika uttama phala male be; anekadAca temAM sAdhuno parAjaya thAya, to nizrayeM karI ne tenA ( sAdhunA ) - tmAnI mUDhatAno nAza thAya. TIkAno jAvArtha- paraloka be pradhAna jene, ityAdi vizeSaNavAlA vAdInI, sAdhu sAthenA vivAdamAM jo hAra thAya, to tene ( te vAdIne ) jinezvare kahelA zrutacAritrarUpa dharmanI prAptirUpa uttama phala prApta thAya. chAne kadAca tevA vAdIthI jo sAdhuno potAno parAjaya thAya, to tenA ( sAdhunA ) tatvAdikone viSe tatvAdikanA adhyavasAyarUpa ajJAnanI nizcayeM karIne hAni thAya. tyAre have zuM dharmavAdaja karavo ? ne bIjA banne vAdo na karavA ? evI AzaMkAmAM je karavAnuM be, teno upadeza detA tha kAkaDe ve. dezAdyapekSayA ceha, vijJAya gurulAghavam // tIrthakRdAtamAlocya vAdaH kAryo vipazcitA cha artha- dezAdikanI apekSAyeM karIne, gurutA tathA laghutAne jANIne, zrI vIrapranunA dRSTAMtane vicArine yahIM paMDita mANase vAda karavo. TIkAno jAvArtha- deza, eTale gAma, nagara, janapadAdika, tathA Adi zabdathI kAla, rAjA, sabhAsada, tathA prativAdI dikana pekSA vAda karavo; arthAt deza eTale jyAM kutI - - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI harimasUrikRtAnyaSTakAni / rthino ghaNo pracAra na hoya, tevo deza jovo; " kAla " eTale 5kAla zrAdika jyAM kAla na hoya, te; tema rAjA Adiko paNa jyAM madhyastha tathA DAhyA hoya, tathA prativAdI paNa jyAM vAdane yogya hoya, tathA pote paNa vAda karavAne samartha ne ke, nahIM ? ityAdikanI apekSAyeM karIne vAda karavo. kAM ne ke, kaH kAlaH kAni mitrANi, ko dezaH kauvyayAgamau // kAhaM kAca me zakti, riti ciMtyaM muhurmuhuH // 1 // artha-kayo kAla be ? koNa mitro be ? kayo deza be ? zaM Avaka jAvaka be ? huM koNa buM ? tathA mArI zakti keTalI be ? evI rIte vAraMvAra ciMtavavuM. vIevI rItanA amuka dezAdikane viSe vAda karavAyI mArI tathA zAsananI gauravatA thaze, tathA amuka dezAdikone viSe vAda karavAthI laghutA thaze; evI rItano vicAra karIneja jethI gauravatA vadhe, tevI rItano vAda karavo. valI te vAda zuM vicArine karavo? to ke, jema jagavAna zrI vIraprajue prathama samavasaraNamAM malelI vyonI parSadAne tajIne, bIjI jagoe uttama dezanA ApI, tema, vidhAna mANase paNa anucita evA dezAdikane, tathA potAnA chAne paranA upakAranA jAvane varji ne, bIjI jagoe upara kahelo Ne prakArano vAda karavo. eva te bAramA aSTakanuM vivaraNa samApta yayuM. trayodazamASTakaM prArajyate. evI rIte upara vAdonuM svarUpa kaMdhu, have te mAMhelo dharmaghAdaja mukhya vRttizrI karavo; evA hetuthI te viSayane dekhADatA kA kahe be. viSayo dharmavAdasya, tattattaMtravyapekSayA // prastutArthopayogyeva, dharmasAdhanalakSaNaH // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazamASTaka. 127 artha-te te darzananI apekSAyeM karIne, prastuta arthamAM upayogI, tathA dharmanA sAdhananA lakSaNavAlo evo dharmavAdano viSaya be. TIkAMno jAvArtha- jeje darzanano prativAdIe Azraya karelo hoya, te te darzananI apekSAeM, dharmavAdano viSaya hoya be; have te dharmavAdano viSaya kevo ? to ke, mumudurjano je mokSArtha, temAM je upayoga eTale prayojanano jAva, te be jemAM, evo dharmavAdano viSaya jANavo; valI te, karmopAdAnanI je nirjarA te be lada jenuM, evo je dharma, tenA hiMsAdika je sAdhano, te be svanAva jeno evo te dharmavAdano viSaya be. have te dharmanA sAdhanonuM varNana kare be. paMcaitAni pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm // zrahiMsA satyamasteyaM, tyAgo maithunavarjanam // 3 // artha- saghalA dharmacAritanAM, pavitra evAM, hiMsA, satya, steya ( corI nahIM karavI te ) tyAga, ane maithunanuM varjana, e pAMca ( sAdhano ) be. TI kAnojAvArtha - hiMsA eTale prANInI hiMsAthI nivRtta thavuM te, tathA satya, corI nahIM karavI te, sarva saMgano tyAga, tathA maithunano tyAga, evI rItanA pAMca pavitra vrato, jaina, sAMkhya, bauddha tathA vaizeSika vigere sarvane mAnanIka be; ane te vratone jaino ma to kahe ; vyAsane anusaranArA sAMkhya loko tejane yamo kahe be; kemake, te ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, tathA avyavahAra, teja'ne yamo kahe be ne krodha ( krodha nahIM kakhote ) gurunI sevA, pavitratA, zrapa jojana, ne apramAda teune niyamo kahe be. valI pAzupata matavAlA te dazene dharma kahI ne mAne be; valI jAgavata matane mAnanArAje te dazene pAMca vrato, tathA pAMca upavrato kahIne mAne be ne bauko tene kuzaladharmo kahI ne mAne be ne vaidiko tene brahma zabdeM karIne mAne be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / ve jyAre te vrato pavitra be, tyAre te kayA darzanamAM kevI rIte joDI zakAya be ? te kahe be. kva khalvetAni yujyaMte, mukhyavRttyA ke vA nahi // taMtre tattaMtranItyaiva, vicAryaM tatvato hyadaH // 3 // dharmArthaH pramANAde, lakSaNaM natu yuktimat // prayojanAdyajAvena, tathA cAha mahAmatiH // 4 // artha-yA taMtrana aMdara te vrato, teja taMtranI nItiyeM karI ne mukhyavRttithI ghaTI zake be ? ne kayA taMtramAM ghaTI zakatAM nathI ? eva te dharmanAthaM mANasoe tatvazrI vicArakhuM; ane pramANAdikanuM lakSaNa, prayojana AdikA zrAvathI yuktiyukta nathI; netene mATe mahAjJAnI evA siddhasena mahArAja paNa temaja kahe be. TIkAno jAvArtha-upara kahelAM hiMsAdika pAMce vrato, kayA taMtranI aMdara mukhya vRttithI yogya rIte be, anekayA taMtramAM nathI? tene mATe vicAra karavo; yane te vicAra paNa tenAja zAstrothI karakho; paNa bIjAnA zAstrathI karavo nahIM; kemake, bIjAnA zAstranA nyAyathI vicAratAM to tenuM aghaTitapaNuM pragaTaja jAya; mATe evI rItano tatvathI vicAra karavo; paNa bIjI ulaTI rIte vicAra nahIM, kemake, tema karyAthI to dharmavAdanA zrAvano prasaMga zrAve. dave evI rItano vicAra koNe karavo? to ke, dharmanA arthI karavo. mATe "svaparAvajA sijJAnaM pramANaM" evI rIte pramApAdikanuM lakSaNa vicArakhuM te yuktivAluM nathI; kemake, tema karavAmAM kaI paNa prayojana nathI; mATe je je prayojana AdikathI rahita be, te te yuktivAluM nathI; jema kAMTAvAlI vRkSanI DAlInuM marddana karate. ane tevIja rIte mahAbuddhivAna evA siddhasena AcArya kahe . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazamASTaka. 12e teja have kahe je. prasijhAni pramANAni, vyavahArazca tatkRtaH // pramANalakSaNasyoktI, jJAyate na prayojanam // 5 // artha-pratyada Adika pramANo prasiddha , ane te pramANothI karelo vyavahAra paNa prasidhaja ke mATe pramANanuM ladANa kahevAmAM kaI prayojana jaNAtuM nathI. TIkAno jAvArtha- prasiddha evAM je pratyada Adika pramANo,te lokomA potAnI meleja prasiddha ke; paNa kaI pramANanA lakSaNa bAMdhanArAUnAMja karelAM nathI. tathA te pramANathI karelo evo je snAnapAnAdika vyavahAra, te paNa govAla, bAla, strI AdikomAM prasidhaja je. mATe " avisaMvAdijJAnaM pramANaM" ityAdi, pramANanuM lakSaNa bAMdhaq yukta nathI; kemake, tema karavAnuM kaMpaNa prayojana jaNAtuM nathI. __ evI rIte pramANanu ladANa zodhavAmAM prayojanano anAva kahyo. have teja pramANamAM upAyano anAva dekhADavA mATe kahe je. pramANena vinizcitya, tamucyeta na vA nanu // aladitAtkathaM yuktA,nyAyato'syavinizcitiH artha- ( vAdIne kahe je ke,) te, tuM pramANe karIne nizcaya karIne kahe ? ke nahIM ? valI ladayamAM nahIM AvavAthI nyAyeM karIne teno nizcaya zIrIte yukta kahevAze? TIkAno jAvArtha- ahIM vAdIne kahe je ke, te pramANanu lakSaNa, tuM pramANaladaNanA banAvanAranA pratyada Adika pramANathI nizcaya karIne kahe ne ke, te vinA kahe je? temAMthI jo tuM pehelo pakSa aMgIkAra karIza, to te pramANanA lakSaNane nizcaya karanAraM pramANa, tenA lakSANathI nizcita zraeTuM ? ke, anizcita bhaeluM be? ane kadAca nizcita bhaeluMje,to teja aMgIkAra karelA pramA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrIdarijaprasUrikRtAnyaSTakAni / thI ke, koi bIjA pramANathI nizcita thaeluM be ? tyAre jo tuM kahIza ke, teja pramANazrI nizcita kareluM be, to tethI " anyonyAzraya " nAmano doSa Avaze. evI rIte pramANanA lakSaNano nizcaya, pramAthI thAya be, ane te lakSaNano jyAre nizcaya thAya be, tyAre te pramANa kahevAya be ne jyAMsudhI tenuM lakSaNa nizcita nathI thayuM, tyAMsudhI te pramANane pramANapaNuM ghaTI zake nahIM; jyAMsudhI pramANane pramANapaNuM ghaTI zakatuM nathI, tyAMsudhI lakSeno nizcaya zrai zakato nathI; tema anavasthAdoSanA prasaMgathI bIjA pramANathI paNa tenA lakSaNano nizcaya thai zakato nathI. kemake, je bIjuM pramANa be, te nizcita lakSNavAluM be, ke, tethI ulaTI tanuM be ? jo ulaTI rItanuM kahezo, to vakSyamANa doSanI prApti thaze. tema nizcita lakSNavAluM paNa tarI zakatuM nathI; kemake, tenA lakSaNano nizcaya zuM tethIja be ? ke, bIjAthI be ? jo " tethIja" ema kahezo to AgalanI peTheja anyonyAzrayadoSa zravaze; valI jo pramANAMtarathI kahezo to tene viSe paNa nizcita chAne nizcita pado ghaTI zakaze nahIM. kAMbe ke, anizcita lakSavAlA, pramANalakSaNanA nizcaya karavAvAlA pramANathI, te pramA lakSaNano nizcaya koi paNa prakAre nyAyavAlo kahevAya nahIM; na jAvArtha eke, nizcita lakSNavAlA pramANavaDe karIne nizcaya karIne, pramANanuM je lakSaNa kahenuM, te nyAyya be, paNa icchita pramANanA lakSaNane utpanna karanAra zAstravinA, pramANanA lakSaNane nizcaya karanAra, evA pramANanA lakSaNano nizcaya karavo, te vyAjabI nahIM; tethI te pramANanuM pramANa anizcita lakSaNavAluM yu, ne evI rIte jyAre pramANanuM lakSaNa nathI malatuM, tyAre tenA lakSaNano nizcaya karavo, te vAta yukta nathI. have nizcita lakSNavAlA pramANathI paNa pramANanA lakSNano nizcaya thaze, evI jo vAdI zaMkA kare, to tene mATe dave kahe be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazamASTaka. 131 satyAM cAsyAM tayuktyA kiM, tadvadviSaya nizciteH // tataevAvinizcitya, tasyo tirthyAMdhyameva hi // // artha evI rIte pramANanA lakSaNano nizcaya siddha hote te tenI peTheja viSayanA nizcayathI te kahevAthI zuM ? ane tethIja nizcaya karyAvinA je tenuM kahevuM, te buddhinuM aMdhapaNuMja be. TIkAno jAvArtha upara kahyA pramANe pramANanA lakSNano - nizcaya siddha hote bate, te pramANane aMgIkAra karavAnuM zuM prayojana be ? arthAt kaM prayojana nathI. zAmATe ? ke, pramANanA ladAnI peTheja tethI to prameyanA lakSaNano paNa nizcaya zraze; - rthAt jema nirNita nahIM karelA lakSNavAlA pramANeM karIne pramANanuM lakSaNa jo nizcaya karI zakAya, to prameyane paNa tatvathI - nizcitapaNAno prasaMga vaze. evI rIte vAdInA prathama paDhnuM khaMDana zrayuM. have "anizcitya" evA vAdInA pahanA dUSaNa mATe kahe be. jethI pramANeM karIne nizcaya karIne pramANanA lakSaNanuM pratipAdana upara kahelI yuktithI moharUpa be, tethIja pramANeM karIne nizcaya karyAvinA, pramANanA lakSaNanuM je kahenuM, te buddhinuM aMdhapaNuMja batAve ; arthAt pramANanA lakSaNane pratipAdana karanAranI te kevala mUrkhatAja be; kAraNa ke, te phokaTa prayAsa be. evI rIte pramANanA lakSaNanA vicAranuM, niSprayojanapaNuM, tathA anupAyapaNuM dekhADIne, upasaMharatA thakA prakRta dharmavAdanuMja vidheyapa dekhADatA thakA have kahe be. tasmAdyathoditaM vastu, vicArya rAgavArjitaiH // dharmArthaH prayatnena, tata ISTArthasiddhitaH // 8 // artha- mATe rAga rahita evA dharmanArthI mANasoe yathAsthitavastune prayatneM karIne vicAravI; kemake, tethI ISTa arthanI sivi thAya be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrIhariprasUrikRtAnyaSTakAni / TIkAno lAvArtha- jezrI pramANa AdikanA lakSaNano vicAra prayojana AdikathI rahita , tethI dharmasAdhananA svarUpavAlI yathokta vastunuM vivecana karavU; koNe te vivecana karavU ? to ke, svadarzananA pakSapAtavinAnA, ane upaladANathI paradarzanapara gheSavinAnA evA dharmanA arthi mANasoe AdarapUrvaka vivecana karavaM. vinAnA evA dhamanA AmA kemake, dharmArthanA sAdhanajUta evA viSayanA vicArathI vAMchita arthanI prApti thAya . evI rIte teramA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa zrayu. caturdazamASTakaM prArabhyate. naparanA aSTakamAM kayA darzanamAM tenAja zAstranI nItiyeM karIne, ahiMsAdika joDI zakAya ? ane kayA darzanamA nathI joDI zakAtAM? evo vicAra karavAnuM to kayu. have teja tevIja rIte vicAratA thakA kahe . tatrAtmA nitya eveti, yeSAmekAMtadarzanam // hiMsAdayaH kathaM teSAM, yujyaMte mukhyavRttitaH // 1 // artha-tyAM AtmA nityaja be, evI rIte jeThano ekAMta mata , tejane mukhyavRttithI hiMsAdika zIrIte ghaTI zake ? TIkAno nAvArtha-je hamezAM apara apara paryAyaprate gamana kare, te "AtmA" kahevAya; evoje AtmA,tedharmasAdhanarUpa evA viSayanA vicAramA " nityaja" be, arthAt askhalita, utpanna na thapa zake evo, tathA sthirarUpavAlo je; ane koi paNa rIte anitya nathI; evo je naiyAyika, vaizeSika, tathA sAMkhya Adikano anekAMta vastumAM paNa ekAMta mata , tene hiMsA, asatya, ahiMsA, kApaNuM, jogavavApaNuM, tathA janmAdika paNa zI rIte ghaTI zake? arthAt koi paNa rIte ghaTI zake nahIM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamASTaka. 133 hiMvAdI zaMkA kare ke, nitya AtmAmAM paNa te hiMsAdika ghaTI ke be, kemake, amArAM zAstramAM kahyuM ve ke, jJAnayatnAdisaMbaMdhaH, kartRttvaM tasya varNyate // sukhaduHkhAdisaMvitti samavAyastu bhoktRtA // 1 // artha - jJAna yatnAdikano saMbaMdha, kartApaNuM, sukha-duHkhAdikanA jJAnano samavAya; tathA joktApaNuM zrAtmAne kahetuM ve. nikAyena viziSTAbhi rapUrvAbhizca saMgatiH // vuddhibhirvedanAbhistu, tasya janmAbhidhIyate // 2 // artha - uttama ne pUrva evI buddhithI AtmAnuM zarIra sAthe joDA thA, ne vedanAyeM karI ne teno janma kahevAya be. prAgAttAbhirviyogastu, maraNaM jIvanaM punaH // 1 saha dehasya manoyogo, dharmAdharmAbhisaMskRtaH // 3 // artha - tenI sAthe je viyoga, te maraNa kahevAya, ne dharma dharme karIne saMskRta thalo je dehanI sAthe manano yoga, te jIvana kahevAya. evaM maraNAdiyogena, hiMsA yuktAvasIyate // tatpratipakSabhUtApi kimahiMsA na yujyate // 4 // - vIrI maraNAdikanA yogeM karIne, AtmAne hiMsA ghaTI ke be, tethI tenAthI pratipakSarUpa je kAhIMsA te zAmATe na ghaTI zake ? satyAdInyapi tenaiva, ghaTate nyAyasaMgateH // evaM hiMsAdayo jJeyA, vaizeSikavikalpanAH // 5 // - teja satyAdika paNa AtmAne nyAya pUrvaka ghaTI zake be, evI rIte hiMsAdikanI vaizeSika kalpanArja pae jaaeN| levI. valI sAMkhyo vizeSa mAne be, ke, pratibiMbodayanyAyA, deva tasyopabhoktRtA // na jahAti svarUpaM tu, puruSo'yaM kadAcana // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / artha-pratibiMbanA udayanA nyAyathIja zrAtmAne noktAparyu ghaTI zake je, paNa te potAnuM svarUpa koi paNa vakhate tajato nathI. ___evI rIte saghaluM vAdInuM kahe, ayuM; have tene AcArya mahArAja kahe ne ke, AtmAne te hiMsA Adika mukhyavRttithI ghaTI zakatAM nathI, paNa upacArathI ghaTI zake . mATe evI rIte ekAMta nitya AtmAne buddhi, vedanA, viyoga Adika ghaTI zakatAM nathI; ane tethI AtmAnuM ekAMta nityapaNuM ghaTI zakatuM nathI; kema ke, nityane to ekasvarUpapaNuM hoya . __ have te ekAMta nitya AtmAne te hiMsAdika mukhyavRttithI kema ghaTatAM nathI ? tene mATe kahe . niSkriyo'sau tato haMti hanyate vA na jAtucit // kiMcitkenacidityevaM, na hiMsAsyopapadyate // 2 // artha-A (ekAMtanitya ) AtmA kriyArahita be, tezrI koi paNa vakhate kaI paNa te haNato nathI, ane konAthI paNa te haNAto nathI; ane tethI tene hiMsA lAgatI nathI. TIkAno jAvArtha-kriyAthIje rahita hoya, te "niSkriya" kahevAya; evo A AtmA ekAMta nitya be. have te vAdIne kahe le ke, te nitya AtmA anukrame kArya kare ? ke, ekI vakhate kArya kare ? kramavaDe karIne to te kArya karI zakato nathI; tyAre te eka kArya karatI velAe bIjuM kArya karavAne samartha De, ke, a samartha ke ? asamartha to ghaTaze nahIM; kema ke, nityane ekarUpapaNuM hovAthI hamezAM tene asamarthapaNAno prasaMga Avaze; tema samartha paNa ghaTaze nahIM; kema ke, tethI to kAlAMtaramA karavAnA saghalAM kAryone karavAno prasaMga Avaze; valI kAraNa hote bate saMpUrNa sAmarthya paNa kArya nathI karatuM, te kahevUyukta nathI; kAraNa ke, tethI to ahIM kahevAnA kAryane paNa nahIM karavAno prasaMga vaze; tyAre vAdI kahe je ke, AtmA sahakArI kAraNanA a Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamASTaka. 135 jAvathI bIjuM kArya karI zakato nathI; tyAre valI AcArya mahArAja tene pUDhe ne ke, te sahakArI paNuM upakAravAluM thAya ? ke upakAravinAnuM thAya ? jo upakAravinAnuM kahezo, to vaMdhyAputrAdikanA paNa sahakArI paNAno prasaMga vaze ane kadAca upakArI kahezo, to tenAthI jinna upakAra kare be ke jinna upakAra kare be ? temAM jo ninna mAnazo to, te hamezAM upakArarahita be ne jo abhinna upakAra kahezo, to to teno teja karyo kavAze ane evI rIte zrAtmAnA nityapaNAno nAza zraze; evI rIte nitya AtmAne kramavaDe karIne kArya karavAnuM ghaTI zakatuM nathI. tema ekI vakhate paNa te kArya karI zakato nathI; kema ke, vartamAna samayamAMja, tenAthI janya evAM saghalAM kAlanAM kAryo karavAno tene prasaMga vaze ane tevI rIte to banI zakatuM nathI; mATe je nitya te akriya hoya be; zrathavA keTalAka nityAtmavAdI paNa AtmAnuM kartApaNuM mAne be, evI rIte AtmA jyAre kriyA vinAno thayo, tyAre tenAthI kaI paNa sUbAdarAdika jIvanI hiMsA thai zakaze nahIM; tema valI te - tmA ko dahAr3o ko ghAtakI puruSathI daMDAdika vaDe hAto paNa nathI; mATe evI rIte ekAMta nitya AtmAne hiMsA ghaTI zakatI nathI. have te hiMsA nahIM ghaTI zakavAthI zuM thAya ? te kahe be. jAve sarvathaitasyA; ahiMsApi na tatvataH // satyAdinyapi sarvANi nAhiMsAsAdhanatvataH // 3 // artha- sarvathA hiMsAno AtmAne nAva hote te tatvathI tene hiMsA paNa ghaTI zake nahIM; ane tevIja rIte hiMsAnA sAdhanAzrI satya Adika sarva paNa tene ghaTI zake nahIM. TIkAno jAvArtha-te hiMsAnuM AtmAne sarvathA vidyamAnapaNuM hote bate, paramArthathI tene hiMsA paNa ghaTI zake nahIM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / hI vAdI zaMkA kare ke; te AtmAne jale ahiMsA na ghaTe, paNa satyAdika dharmanAM sAdhano to tene ghaTI zake. tene mATe neka beke, te satya zrAdika saghalAM dharmanAM sAdhano paNa tene ghaTI zake nahIM; kema ke, te satyAdika hiMsAthIja sAdhI zakAya be. mATe sAdhyano nAva hote te sAdhananI kriyA nirarthakaja be, kema ke AkAzanA puSpanA rakSaNa mATe kIllA - dika bAMdhavAno yatna karavo, te lAyaka kahevAya nahIM. chAne te satyAdiko haMsAnA sAdhanarUpa ve, ema saghalA Astikono mata be; ane temAM paNa jainono to te mukhya mata che. kahyuM ve ke, ekaciyaitthavayaM, nidihaM jiNavarehiM savvehiM // pANAivAyaviramaNa, mavasesA tassa rakaTThanti // 1 // artha- saghalA jinezvaroe prANAtipAta viramaNa nAmanuM mukhya vrata kalaMbe, ne bAkInA bIjAM vrato to tenA rakSaNa mATe be. have jyAre hiMsAnA anAvazrI AtmAne satyAdika paNa nathI ghaTI zakatAM, tyAre zuM thAya ? tene mATe kahe be. tataH sannI tito jAvA, damISAmasadeva hi // sarvaM yasmAdanuSThAnaM, mohasaMgatameva ca // 4 // artha - uttama nIti pUrvaka te hiMsAdikanA zrAvazrI yamaniyamAdika saghalI kriyA paNa asat vare, ane te to saghaluM mUDhatA nareluMja kahevAya. TIkAno jAvArtha - tethI to uttama nyAyathI, te hiMsAdikanA jAvathI, te yamaniyamAdikanI kriyA paNa vidyamA napaNAneja prApta thAya. ( yama eTale ahiMsAdikathI nivRtti, ane niyama eTale zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya, tathA IzvaranuM dhyAna ) have kadAca te hiMsAdika AtmAne upacArathI koi mAne, to te paNa ajJAnayukta be; kemake, eka svabhAvavAlA AtmAne muktino asaMbhava hovAthI, tenemATe je kriyA karavI, te ajJAnayuktaja be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamASTaka. 137 valI AtmAnuM nityapaNuM aMgIkAra karavAmAM bIjuM dUSaNa hakahe . zarIreNApi saMbaMdho, nAta evAsya saMgataH // tathA sarvagatatvAcca, saMsArazcApyakalpitaH // 5 // arthAne tethI karIne AtmAne zarIranI sAthe paNa saMbaMdha ghaTI zakato nathI; tathA tene sarvavyApakapaNuM hovAthI tAtvika saMsAra paNa ghaTI zakato nathI. TIkAno jAvArtha - anitya evA AtmAmAM kevala ahiMsAdikoja nathI ghaTI zakatAM tema nahIM, paNa te niSkriya hovAthI, tene zarIra sAdhe paNa saMbaMdha ghaTI zakato nathI. kema ke, kriyArahita saMbaMdha kriyA hotI nathI. have ahIM zrAcArya mahArAja vAdI kahe, nitya evA AtmAne zarIrano saMbaMdha, pUrvarUpanA tyAgathI thAya che ? ke tyAgathI thAya be ? jo atyAgathI kahezo, to te AtmA zarIrasAthe saMbaMdhavi nAno thaze; kema ke, zarIranA saMbaMdhapaNArUpa ve lakSaNa jenuM, evA pUrvarUpane te avasthApaNuM be. jo tyAgathI kahezo to, zrAmAne nitya zravaze, kema ke, svabhAvanA tyAgane anityanuM lakSpaeM be. mATe evA nitya AtmAne zarIranI sAdhe saMbaMdha thai zakato nathI. balI keTalAko te zrAtmAne sarva bhuvanamAM vyApaka mAne ve, tethI, tathA niSkriya athavA nitya hovAthI, tene tiryaca, nara, nAraka, tathA devapaNAMrUpa saMsAra paNa ghaTI zakato nathI; kema ke, saMsAra to tAtvika rIte sarvavyApakaneja tathA sakriya kathaMcita anityaneja ghaTI zake e ane kahipata rIte to saMsAra ghaTAvIyeM, to paNa te prakAzanA puSpanI peThe hayopAdeya koTIne prApta thato tathI. eva te AtmAne sarvavyApakapaNAthI saMsArano zrAva hote bate, je prApta zrayuM te have kar3e be. 18 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 zrIharilaprasUrikRtAnyaSTakAni / tatazcordhvagatidharmA, ddhogtirdhrmtH|| jhAnAnmokSazca vacanaM, sarvamevaupacArikam // 6 // artha-ane tethIto,"dharmathI AtmAne urdhvagati" adharmathI adhogati, tathA jJAnathI mokSa thAya ne, evI rItanuM (zAstranuM) sarva vacana aupacArika gaNAya. ___TIkAno nAvArtha- evI rIte zrAtmAne saMsArano alAva hote bate, "ahiMsAdika dharmathI zrAtmAne svargAdika Urdhvagatimale ne; tathA hiMsAdika adharmathI AtmAne naraka Adika adhogati male , tathA pacIza tatvanA jJAnazrI AtmAne sakala karmothI mukta zravArUpa moda male ," evI rItanuM ( zAstranuM ) vacana, te saghaluM nirarthakapaNAne prApta thAya. sAMkhyoe dharmathI AtmAne Urdhvagati nIce pramANe mAnetI je. kRSNa Izvara kahe ne ke, dharmeNa gamanamUrva, gamanamadhastAd bhavatyadharmeNa // jJAnena cApavargo, viparyayAdiSyate bNdhH||1|| artha- dharmathI AtmAnuM Urdhvagamana thAya, tathA adharmazrI zrAtmAnuM adhogamana thAya , ane jhAnazrI tene mokSa male meM, ane tethI ulaTI rIte zrAtmAne baMdha paDe . paMcaviMzatitatvajJo, yatra tatrAzrame rataH // jaTI muMDI zikhI cApi, mucyate naatrsNshyH||2|| artha- pacIza tatvone jANanAra evo jaTAdhArI, muMDita, ane coTalIvAlo, game te zrAzramamAM rakta thayo zrako paNa moda pAme be, temAM kaM; paNa saMzaya nathI. __ahIM vAdI zaMkA kare ke, AtmAne sarvavyApakapaNAyeM karIne saMsArano anAva hote te paNa, jyAre UrdhvalokamAM potAnA hetuthIja tene jogAyatana thAya , tyAre Urdhvagati dekhAya ne ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamASTaka. 13e adhogatithI adhogati dekhAya be, evI rIte nogAyatananA ghAreM karIne zrAtmAne UrdhvagatyAdika thaze. tene mATe have te vAdIne kahe be. jogAdhiSThAna viSaye, 'pyasmin doSo'yameva tu // tannedAdeva logo'pi,niHkriyasya kuto nvet||7|| artha- noganA sthAnakarUpa evA zarIranA viSayavAlA A saMsAramAM paNa teja doSa Ave be; ane loga paNa kriyAno neda ho- , vAdhI, niSkriya evA AtmAne te zI rIte ghaTI zake ? ____TIkAno nAvArtha- "loga" eTale viSayane jaNAvanAra evA mananu AtmAne viSe sphaTikopAdhinA nyAyathI je pratibiMba paDe te; koI viMdhyavAsI kahe je ke, puruSo'vikRtAtmaiva, khanirbhAsamacetanam // manaH karoti sAMnidhyA, dupAdhiH sphaTikaM yathA // 1 // artha- puruSa vikArarahita AtmAvAlo je; paNa tene acetana evaM je mana, te upAdhi jema sphaTikane, tema potAnA sarakho karI de . tatazcekapariNatI, buddhau bhogo'sya kathyate // pratibiMbodayaH svaccha, yathA caMdramaso'bhasi // 2 // artha- jema svaccha pANImAM caMjanA pratibiMbano udaya thAya ne, tema evI rItanI pariNativAlI buddhimAM teno loga kahevAya ne. te loganuM je sthAnaka, te " nogAdhiSThAna" kahevAya; arthAt buddhi, ahaMkAra, tathA iMjiyAdikarUpa prakRtino vikAra hote bate, AtmAno jemAM loga thAya ce, te zarIra; ane te ce viSaya jyAM evA paNa zrA saMsAramA upara kaheloja UrdhvagatyAdika saMsAranA apArapaNAne jaNAvavAvAloja doSa Ave ke kemake logonuM sthAnaka zarIraja , ane tenI sAthe AtmAnA niSkriyapaNAthI teno saMbaMdha thavo yukta nathI; ane te saMbaMdhanA anAvadhI tene dhAraNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / karanAra je saMsAra, te aupacArikaja je. mATe evI rIte logAdhiSThAnarUpa zarIranI kalpanA karavI, te ayukta ne, kemake, loganuMja zrAtmAne joDAvApaNuMce. ane tethI saghalI kriyAu~thI rahita evA AtmAne, nogAdhiSThAnanA viSayarUpa evo saMsAraja ghaTato nathI, eTaTuMja nahIM, paNa kriyAnA nedarUpa hovAthI loga paNa tene kyAthI ghaTI zake ? arthAt naja ghaTI zake. ___evI rIte zrAtmAne niSkrayaja mAnavAthI tene ahiMsA, zarIrano saMbaMdha, tathA joganA anAvarUpa doSa Ave be, tethI zrAtmAne kartApaNuM mAnavaM yogya je; tene mATe have kahe . iSyate cekriyA pyasya, sarvamevopapadyate // mukhyavRttyAnaghaMkiMtu, prsikaaNtsNshryH|| 7 // artha-- jo te anitya AtmAne kaMpaNa kriyA ghaTe, to te nirdoSa evaM ahiMsAdika sarva tene ghaTI zake; paNa temAM jainoe mAnelA pariNAmavAdano Azraya levo paDe be. TIkAno lAvArtha- jo anitya zrAtmAne zarIrasaMbaMdha Adika kaMI paNa kriyA mAnIyeM, to tene nirdoSa evaM ahiMsAdika sarva ghaTI zake je; te paNa kevI rIte ghaTI zake ? to ke mukhyavRttithI ketAM paramArthapaNAthI ghaTI zake. paNa temAM jainoe mAnelA pariNAmavAdano zrAzraya levo paDe be; paNa kadAgrahavinAnA modanI zvagavAlA mANasane te kabula karavaM ati puSkara nathI. mATe evI rIte ekAMta nitya AtmAne mAnavAvAlAnA matamAM ahiMsAdika ghaTI zakatAM nathI; ema nakkI zrayuM. evI rIte caudamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa AyuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadazamASTaka. 141 paMcadazamASTakaM prAracyate. evI rIte vyAstika matamA je dharmavAdanA viSayanUta evA ahiMsAdika dharmanAM sAdhano nathI ghaTatAM, te upara kaDaM; have paryAyAstika matamAM jema te nathI ghaTI zakatA, tema kahe je. kSaNikajJAnasaMtAna, rUpe'pyAtmanyasaMzayam // hiMsAdayo na tatvena, khsiddhaaNtvirodhtH||1|| artha- kSaNika jJAnanA saMtAnarUpa evA AtmAmAM saMzayarahitapaNe, potAnAja sighAMtanA virodhathI, tatveM karIne hiMsAdiko ghaTI zakatAM nathI. TIkAno nAvArtha- kevala nityarUpamAM nahIM, paNa kSaNika jhAnano je pravAha, te rUpa evA AtmAmAM paNa, saMdeha rIte jema thAya tema, hiMsAdiko nirupacAra vRttithI ghaTI zakatAM nathI; valI te kevala vacanamAtrathIja nathI ghaTatAM tema nathI, paNa tenAM potAnAMja zAstranA virodhathI te ghaTatAM nathI. have tenA potAnAMja siddhAMtano te virodha dekhADatA thakA kahe je. nAzahetorayogena, kSaNikatvasya sNsthitiH|| nAzasya cAnyato'nAve, navekiMsApyahetukA // 2 // artha- nAzanA hetunA ayogathI kSaNikapaNAnI sthiti be, ane nAzano bIjI rIte anAva hote bate, hiMsA paNa hetuvinAnI thAya. ___TIkAno lAvArtha- nAzanA kAraNanA ayogathI (baudhonI) kSaNakSayIpaNAnI vyavasthA je; te nIcepramANe te kSaNavAdI kahe ne ke, mujarAdika nAnA prakAranA hetuthI ghaTAdikano nAza thAya ; tyAre tene AcArya mahArAja pUje je ke, te nAza te ghaTathI ninna karAya ? ke aninna karAya ? jo jinna kahezo, to te ghaDo tevone tevoja rahevo joie; ane aninna kahe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / 3 zo, to ghaDo poteja banyo, ema thaze ane te ghaDo to, potAsaMbaMdhI kAraNanA samUhavaDeja karANo, mATe tene kaI paNa karaNIya nathI; evI rIte nAzanA hetunuM ghaTamAnapaNuM nahIM hovAthI, nAza nArA padArtho potAnI meleja nAza pAme be; chAne potAnI mele nAza thanArane to pharI ne udaya thavAnI pehelAMja mokSa thavo joie. have nAzahetunA jAvathI jo kSaNikapaNAnI vyavasthA yAya to tethI zuM thAya ? te kahe be. svAvI vyatirikta evA anAzanA hetuthI, nAzano - nAva hote bate, sarva nAzone nirhetupaNaM zravaze; ane tethI kevala ghaTAdikano dayaja nirhetu zraze tema nahIM, paNa tethI to hiMsA paNa hetu vinAnI thaze; have te hiMsAnA nirhetupaNAmAM je dUSaNa Ave be, te kahe be. tatazcAsyAHsadA sattA, kadAcinnaiva vA javet // kAdAcitkaM hi vanaM, kAraNopa nibaMdhanam // 3 // - tethI karIne hiMsAnuM hamezAM batApaNuM kadAcit thA ya, athavA naja thAya. chAne kadAcit zravApaNuM to kAraNanA nibaMdhanarUpa ve. TIkAno jAvArtha - jyAre yA hiMsA heturahita be, tyAre tenuM vakhate hoya, athavA naja hoya; te evI rIte kema ? to ke, kadAcit paNa je zravApaNuM be, te kAraNanA nibaMdhanarUpa be. kAMbe ke, tApa ko nityaM satvamasatvaM vA, hetoranyAnapekSaNAt // apekSAto hi bhAvAnAM, kadAcitkatvasaMbhavaH // 1 // vAdI zaMkA kare ke, utpAdakaja hiMsaka be, mATe hiMsAne nirhetupa zAmATe kahevAya ? ne nirhetupaNAnA zrAzrayavA - at eat nityatvAdikano doSa paNa ( zrAtmAne ) kema ghaTe ? tene mATe vAdIne pUbe be ke, jyAre utpAdakaneja hiMsaka ka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadazamASTaka. 243 spIyeM, tyAre te saMtAnano ke kSaNikano hiMsaka ? ( evA be vikaTapo thayA.) have temAMthI pehelA vikalpano doSa dekhADatA thakA kahe . naca saMtAnanedasya, janako hiMsako navet // sAMvRtatvAnna janyatvaM, yasmAdasyopapadyate // 4 // artha-saMtAnanjedane utpanna karInAro hiMsaka thaI zakato nazrI, kema ke, kAlpanika hovAzrI saMtAnajedane janyapaNuM ghaTI zakatuM nathI. TIkAno lAvArtha-"saMtAnaneda" eTale dANanI je paraMparA, tene utpanna karanAro hiMsaka TharI zakato nazrI; jema haNAtA evA hariNanI kSaNaparaMparAnA bede karIne, utpanna anArI evI je manuSyAdikanA hAnI paraMparA, tene utpanna karanAro je pArAdhi Adika te hiMsaka thai zakato nathI. te zAmATe ? ke, kAlpanikajAvapaNAthI saMtAnanedane janyapaNuM ghaTI zakatuja nathI; arthAt je padArtha janya nathI, tene AkAzapuSpanI peThe utpanna karanAro paNa nathI; ane evI rIte saMtAnaneda ajanya , mATe teno utpAdaka paNa koi nathI; ane tenA annAvathI hiMsakano paNa anAva je ane saMtAnapaMraparA kAlpanika hovAthI tene ajanyapaNuM asiddha nathI; kema ke, je kAlpanika , te zrAkAzakamalanI peThe ajanya ; ane kAlpanika saMtAnarUpa ne, mATe te zrajanya ; kema ke, kAlpanikapaNuM, saMtAnithI nedAledanA vikahapadhArAyeM ciMtavana karAtA saMtAnane ghaTI zakatuM nathI. vahe bIjA vikaTapanA dUSaNa mATe kade . naca daNa vizeSasya, tenaiva vybhicaartH|| tathA ca so'pyupAdAna, nAvena janako mataH // 5 // artha-kSaNavizeSane utpanna karanAro paNa, tenIja (aMtyakSa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / nI) sAthe virodha AvavAthI hiMsaka varI zakato nathI; ane te tyA paNa upAdanajAveM karIne utpanna karanAro mAnelo be. TIkAno jAvArtha-maratA evA luMDa AdikanA hA pakSI utpanna nArA manuSyAdikanA haNano utpAdaka hiMsaka thai zakato nathI. zAmATe ? to ke, maratA evA hariNAdikanA aMtyakSa karI ne mAM vyajicAra ve be. valI pArAdhino darAja nahIM, paNa maratA evA hariNAdikano tyA paNa, pariNAma kAraNapaNAyeM karIne utpAdaka mAnelo be; evI rIte upAdAna ne paNa hiMsakapaNuM prApta thaj. vAdI zaMkA kare ke, upAdAna kSaNane jale hiMsakapaNaM ve, temAM zramane zuM aDacaNa be ? tene mATe have te vAdI ne kahe . tasyApi hiMsakatvena, na kazcitsyAdahiMsakaH // janakatvAvizeSeNa, naivaM tadviratiH kvacit // 6 // artha - tenA paNa hiMsakapaNAyeM karIne, koi paNa ahiMsaka tha zakato nathI ne janakapaNAnA vizeSa karIne tenI virati ka cit paNa thatI nathI. ; TIkAno jAvArtha- pArAdhinA aMtya daNanA hiMsakapaNAyeM karI ne to eka bAju raghuM, paNa maranAra evA hariNAdikanA aMtya kSaNanA hiMsakapaNAyeM karIne paNa, koi bodhisatvAdika paNa, zrAhiMsaka na thai zake. te zAmATe ? ke, buddhAdika tathA pArAdhikAdinA - naMtara kSaNanA utpAdakapaNAmAM kA vizeSapaNuM be, mATe; ane upAdAna sahakArI jAveM karIne te mAM jo ke vizeSa mAnIyeM, topaNa temAM jyAre sahakArIpaNAthI hiMsakapaNuM ve, to upAdAnajAvathI to te sukhethI i zake . jyAre te bannemAM kaI judApaNuM nathI, tyAre hiMsakapaNuM ve, evI AzaMkA karIne kahe ve ke, ema nahIM; kemake, yA janakahiMsakatvavAlA prakAreM karIne, hiMsAnI nivRtti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadazamASTaka. 145 dezAMtare, kAlAMtare, puruSAMtare, avasthAMtare, ane viSayAMtare paNa i zakatI nathI. ahIM vAdI zaMkA kare ke, jale ahiMsako na thA ? temAM mone nukazAnI thatI nathI. tene mATe have tene kahe be. upanyAsazca zAstre'syAH, kRto yatnena ciMtyatAm // viSayo'sya yamAsAdya, haMtaiSa saphalo javet // 7 // artha - ( he bauddho ! ) te hiMsAno aMgIkAra tamArAja zAstramAM karyo be, mATe teno viSaya yatnapUrvaka ciMtavavo; ke, je viSayane pAmIne tamAro te zAstrano upanyAsa saphala thAya. TIkAno jAvArtha - bauddho !!! tamArAM zAstramAM te hiMsAnuM pratipAdana kareluM be; kAM ve ke, sarve saMti daMDinAM sarveSAM jIvitaM priyam // AtmAnamupamaM matvA, naivahiMse na ghAtaye // 1 // artha - ( vumatano koi sAdhu kahe be ke ) saghalA loko hazrIyAravAlAthI bIe be; kema ke, sarvane jIvita priya be; mATe teune mArA AtmA sarakhA mAnIne, huM koinI hiMsA ke, ghAta kato nathI. mATe evI rItano tArAja zAstramAM pratipAdana karelo hiMsAno viSaya, tAre AdarapUrvaka ciMtavavo; te viSaya kevo be ? to ke jene melavyAthI te tArA zAstrano upanyAsa saphala thAya. have hiMsAnA ghaTamAnapaNAthI, satyAdika je dharmasAdhano te paNa nahIM ghaTI zake, tene mATe kaDe be. jAve'syA na yujyaMte, satyAdInyapi tatvataH // asyAH saMrakSaNArthaM tu, yadetAni munirjagau // 8 // - haMsAnAva hote bate, tatvathI satyAdiko pa ghaTI zakatAM nathI; kema ke, te hiMsAnA rakSaNa mATeja jinezvaroe temane kahelA be; ( kema ke, satyAdika pAlavA vinAnA 19 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrIharilaprasUrikRtAnyaSTakAni / AcaraNamAM vidhAna prayatna karato nathI.) (TIkAno nAvArtha - para pramANeja be.) evI rIte paMdaramA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa ayuM. SoDazASTakaM prArajyate. jyAre ekAMta nitya ane anitya AtmAmAM hiMsAdiko nathI ghaTatAM, tyAre kyAM ghaTe be ? tene mATe have kahe . nityAnitye tathA dehAd, jinnAninne ca tatvataH // ghaTate dhAtma ninyAyAd, hiMsAdInya virodhtH||1|| artha-nitya ane anitya, tathA dehathI jinna ane abhinna evA ( syAghAdamaya ) AtmAmAM tatvathI ane nyAyathI avirodhapaNe hiMsAdiko ghaTI zake be. TIkAno lAvArtha-nityAnitya AtmamAM hiMsAdiko ghaTI zake be, paNa ekAMta nityAnitya vastu kaM; paNa kArya karavAne samartha nathI. kema ke, rUpa badalAi javAthI mATInA piMDanI peThe ghaDo piMDarnu kArya karI zakato nathI; kAraNa ke, mATInA piMDapaNAno jAva buTI javAthI tene anityapaNAnI prApti Avene ane paTanI peThe sarvathA prakAre mATIpaNAno anAva mAnavAthI, ghaDo mATInA piMDanuM kArya yaz zakato nathI; ane mATInA piMDanA paryAyano nAza thavAthI, tathA tenI sAthe mATIpaNuM paNa AvavAthI vastune nityAnityapaNuM ghaTe be. kaDuM ne ke, ghaTaH kArya piMDasya, piMDabhAvAnatikramAt // piMDavatpaTavacceti, syAtkSayitvAdinyathA // 1 // nAvArtha-piMDa ane paTanI mAphaka, piMDapaNAne na ulaMgI javAthIja piMDanuM kArya ghaDo thAya ne ane jo ema nahIM mAnIyeM, to ghaDAnI utpattija ghaTaze nahIM. mATe evI rIte nityAnityaja vastu kArya karavAne samartha be; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zoDazASTaka. 147 ahIM vAdI zaMkA kare ke, nitya ane anityapaNAne to paraspara virodha ke, to te banne nAvonuM eka vastumAM hovApaNuM kema ghaTe ? tene mATe have tene kahe je ke, jema paramArtha ane vyavahAranI apevAzrI jJAnanI brAMti ane ajrAMti sAtheja thAya , tema - vyathI nityapaguM, ane paryAyathI anityapaNuM virUdha nathI; tema pravya ane paryAyamAM paraspara neda nathI; kema ke, vastumAM je rUpa mukhyatAthI nathI rAM, te avya kahevAya ne, ane je mukhyatAthI raghu be, te paryAya kahevAya je. (paNa banne sAye to rahyAMja be.) tathA zarIrathI ninna ane aninna evA AtmAmAM te hiMsAdiko ghaTI zake ke kema ke AtmA zarIrathI jinnAbhinna . kAraNa ke, jIva arUpI hovAthI, tathA deha rUpI hovAthI, rUpI ane arUpIpaNA tarike temAM neda je; tathA dehane sparzAdika zravAthI, jIvaneja sukhaHkhanI prApti zrAya De, mATe temAM aneda paNa . ane jo ekAMta rIte temAM neda mAnIe, to zarIre karelAM karmo javAMtaramA jIvane jogavavAM na par3e, ane jo ekAMta ajedaja mAnI, to paralokanI hAni thAya, kema ke, tethI to zarIranA nAzathI jIvano pANa nAza pAya. (mATe evI rIte AtmAne viSe nityAnityapaNuM tathA dehathI jinnAninnapaNuM kevala kaTapanAthI nahIM paNa, paramArthathIja ghaTe ) tevA syAghAdamaya AtmAmAM nyAyapUrvaka Azrava, saMvara, baMdha, moha tathA sukha Adika ghaTI zake je; te paNa kevI rIte ? to ke, avirodhapaNAzrI, eTale ekAMta padamAM hiMsAdikanI prAptimA je dUSaNo zrAvatAM hatAM, tenA parihAre karIne, arthAt nirdoSapaNAyeM karIne ghaTI zake je. have aAtmAnA pariNAmIpaNAmAM hiMsAno avirodha dekhADavA mATe kahe je. pIDAkartatvayogena, dehavyApatyapekSayA // tathA hanmIti saMklezA, hiMsaiSA sanibaMdhanA // 2 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e hovAthI polAdamA pIDanA A hiMsA ni 147 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / artha-pIDAnA kartApaNAnA yogeM karIne, tathA dehanA nAzanI apekSAyeM karIne, tathA hu~ ene mAruM buM, evI rItanA traNa prakAranA cittanA kvezathI, A hiMsA nimittavAlI kahelI be. ____TIkAno lAvArtha-pIDAnA kartApaNAnA yogeM karIne, ane dehanA nAzanI apedAeM karIne, tathA huM A prANIne mAruM, evI rItanA cittanA kvezapaNAthI, pariNAma vAdIe A hiMsA nimittavAlI kahelI . pariNAmavAdamAM pIDanArane ane pIDanIyane pariNAmapaNuM hovAthI pIDA, kartApaNuM, dehano nAza, ane saMkveza Ave je; ane ekAMta vAdamAM to pAgala kahelA nyAyeM karIne, pIDA kartRtvAdika aghaTamAna hovAthI hiMsA kAraNa vinAnI thAya je. jene mATe kahe ne ke, nAzanA hetuyeM karIne nAza dehathI jinna karAya ? ke, ajinna karAya ? jo jinna kahezo, to zarIranI sthiti temanI temaja rahevI joze; ane aninna kahezo to dehaja nAza thayo kahevAze, ane te ayukta je. kema ke, abhinna nAza karavAmAM to vastuno nAzaja saMnave , paNa karelu saMjavatuM nathI; jema ninna utpanna karavAmAM utpattija saMjave. - A zlokeM karIne hiMsAnA traNa prakAro dekhADyA je. ahIM vAdI zaMkA kare ke, amuka prANIthI amuka prANInuM maraNa avArnu , evA potAnA pUrve karelAM karmathI hiMsA zrAya . ne ? ke koI bIjI rItathI hiMsA thAya be ? temAMthI jo tamo pehelo pana mAnazo, to puruSAMtare karelI hiMsAne viSe jema, tema karmanA nirjarAnA hetupaNAzrI hiMsakane paNa vaiyAvaca karavAvAlAnI mAphaka karmanA kyathI prApta ato uttama guNa thaze. ane jo tezrI ulaTo pada mAnazo, to, nirvizeSapaNAthI saghaj hiMsanIya thaze; tema svarganA sukhAdiko paNa potAnA karmothI anutpAditaja aze; ane evI rIte to karmanuM aMgIkArapaNuM phokaTa thaze; evI rIte ( tamone ) jainIne paNa hiMsAno asaMnavaja thaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zoDazASTaka. have te vAdIne tene mATe kahe . hiMsyakarma vipAke'pi, nimittatva niyogataH // hiMsakasya navedeSA, duSTASTAnubaMdhataH // 3 // artha - hiMsyakarmanA vipAkamAM paNa, nimittapaNAnA niyogathI hiMsakane, duSTASTA anubaMdhathI, te hiMsA saMjave be. TI kAnojAvArtha - hiMsyakarmanA vipAkanI nAva kalpanAmAM to eka bAju rahyuM, paNa hiMsyakarmanA vipAkarUpamAM paNa nimittapagAnA avazya jAvathI hiMsakane hiMsA lAge be; jo ke, pradhAna hetunA jAveM karIne karmanA udayathI maranAranI hiMsA thAya be, to paNa temAM te hiMsakane nimittanAvathI joDAvApaNuM hovAthI, tene te thAya che, ema kahevAya be; paNa ema nahIM kahe ke, maranAranA karma thIja mAranArane hiMsA karavI paDI, mATe temAM mAnArane doSa nathI. kemake, koinI preraNAthI hiMsA karavAthI lokamAM paNa doSa kahevAya be. vahIM vAdI zaMkA kare ke, jo nimittAvathI paNa hiMsA mAnazo, to vaidyone paNa tevI hiMsAno prasaMga Avaze; tene mATe neka beke, tAruM hevuM kharaM be, paNa te hiMsA tejane doSavAlI nathI, kemake, hiMsAmAM to duSTa AzayapaNuM rahelaM be; mATe kuSTa AzayapaNAthI hiMsA thAya be, paNa zubha AzayapaNAthI hiMsA tI thI; thI karIne teM je hiMsakane vaiyAvaca karanAranI peThe, karmanI nirjarA kahI hatI, te tArA panuM khaMDana thayuM; kemake, hiMsaka vaiyAva karanAranI peThe zubha AzayavAlo nathI. eva te pariNAmI AtmAmAM hiMsAno saMjava dekhADIne, have hiMsAna saMjaya kahe be. tataH samupadezAdeH, kliSTakarma viyogataH // zubhabhAvAnubaMdhena, haMtAsyA viratirbhavet // 4 // Jain Educationa International 14e For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / artha - tethI, uttama upadezazrI, tathA kliSTa karmonA nAzathI, zujAvanA baMdhe karIne, hiMsAnI virati yai zake be. TIkAno jAvArtha- pariNAmI AtmAmAM jema hiMsA ghaTe be, tema temAM hiMsA paNa ghaTe be; kevI rIte ? to ke, jinAdikanA upadezAdikathI, athavA uttama jAvonA upadezAdikathI, (yadi zabdazrI jJAna, zraddhA athavA abhyutthAnAdika paNa jANavAM) tathA lAMbI sthitivAlAM evAM jJAnAvaraNAdika karmonA kSayopazamazrI, tathA uttama adhyavasAyanA anubaMdheM karIne, hiMsAnI nivRtti ghaTe d; arthAt ahiMsA ghaTe be. tethI zuM zrayuM ? te have kahe be. hiMsaiSA matA mukhyA, svargamokSaprasAdhanI // etatsaMrakSaNArthaM ca, nyAyyaM satyAdipAlanam // 5 // artha- uttama evI je hiMsA, te svarga ne mohane sAdhavAvAlI mAnelI be, ane tenA rakSaNa mATe satyAdikanuM paNa pAlavApa kahetuM be. TIkAno jAvArtha upara kahelI ahiMsA upacArarahita, tathA prAsaMgika rIte, svargane tathA anukrame mukhya rIte mohane devAvAlI vidhAno mAnelI be. vAdI zaMkA kare ke, jyAre te hiMsAja svargAdika - panArI be, tyAre satyAdika pAlavAnI zI jarUra be ? tene mATe tene kahe ke ahiMsArUpI dhAnyanA rakSaNa mATe satyAdika vADanI nyAyathI jarUra be. , have upara kahelA zrAtmAnA nityAnityapaNAnA tathA dehathI bhinnAbhinnapaNAnA sAdhanane viSe pramANa dekhADavA mATe kahe be. smaraNapratyanijJAna, dehasaMsparzavedanAt // asya nityAdisiddhizca, tathA lokprsiddhitH||6|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zoDazASTaka. 151 artha- smaraNa, A te be, evI rItanuM pratyanijJAna, tathA dehanA sparzathI tuM jJAna, teuvaDe karIne, tathA tevI rItanI lokanI prasidhiyI, AtmAnA nityAnityAdikapaNAnI siddhithAya be. TIkAno lAvArtha- pUrva prApta zraelA artha- smaraNa, tathA "zrA te " evI rItarnu anidAna, tathA zarIranI sAthe bIjI vastunA sparzanuM jJAna, tethI AtmAnI nityAnityanI, tathA dehathI jinnAnninnapaNAnI pratIti thAya je; AtmAne nityAnityanuM vizeSaNa ApavAthI ahiMsA Adika siddha thAya ; tathA smaraNa AdikathI nityAnityapaNuM siddha zrAya je; ekAMta nitya AsmAmAM smaraNano saMnava hoto nathI; kemake, anulavaja spaSTa rUpeM karIne anuvarte ; nahiMtara nityatAne hAni Ave. tema anityapaNAmAM paNa smaraNano saMjava nathI; kemake tethI to bodha thavA vakhateja nAza zrAya, mATe temAM smaraNa kone thAya? kemake, eke anujaveluM bIjo yAda karI zakato nathI. . __ ahIM vAdI zaMkA kare ke, anulavakSaNanA saMskAradhI, evI rItanoja smaraNano kSaNa utpanna bAya . tyAre tene kahe ve ke, ema nahIM; kema ke, te gayA kAlano lezamAtra paNa vartamAna kAsamAM nahIM AvavAthI, yAda karatI ghakhatanA pUrvakAlanA anujavano saMskAra kadAca zradhAthI mAnIye to jale, paNa yuktivAlo malato nathI; kema ke, prathamanA anulavano kSaNa to ghaNA kAlano nAza thaelo hovAthI, te paLInA kSaNamAM tenA saMskArano lezamAtra paNa yAda zrAvI zakato nathI; kema ke, ekadamaja turatanA dANathI ulaTIja rItanI smaraNadaNanI utpattinI prApti thAya je; ane nityAnitya padamAM to ahitanA saMskAranI peThe, prathamanA anujavadANavaDe karIne, te kSaNanA pravAharUpa judA judA dharmanA svanAvavAlA AtmAnA saMgathI, smaraNano kya, ne utpatti yuktivAlI thAya . valI ema nahIM bolaq ke, AvatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / kSaNomAM anujavano saMskAra yato nathI; te kema banI zake ? to ke, smaraNanA nirbIjapaNAyeM karIne, tene prAptino prasaMga vaze: tema nityAnitya AtmA che, kemake, bIjI rIte pratyabhijJAnanI utpatti yatI nathI; kAraNa ke, ekAMta nityapraNuM mAnavAthI, sAkSAta anujavanI nuvRttibe, paNa tethI pratyabhijJAnano saMbhava nathI; ne > tyAmAM to pUrve dIvelI vastuno nArA thavAthI, tathA pUrve dekhavAvAlAno paNa nAza thavAthI, ne pInA navIna dekhavAvAlAnI tathA navIna vastunI utpatti thavAthI pratyabhijJAnano saMjavaja hoto nathI; kemake, nahIM dekhanAra mANasane nahIM dekhAelI vastumAM pratyabhijJAna hotuM nathI; kemake tevA prakAranI khAtarI nathI. vAdI kahe beke, jo tuM ema kahIza ke kApelA ne pha rIne pAlA ugelA kezAdikamAM paNa pratyanijJAna be ne evI rIte grAhyate tenA vyabhicArapaNAyeM karIne, e pramANatAthI saghalAmAM pramANapaNuM vaze. paNa ema nahIM; kemake, pratyakSane paNa koika jagoe vyabhicAra zravavAthI sarvamAM aprAmANyano prasaMga Avaze. tema AtmA dehathakI jinnAbhinna jaNAya be; kAraNa ke, jo ema nahIM mAnIyeM, to sparzAdikanA jJAnano asaMva thaze; kemake jo te AtmA dehathI ekAMta jinna hoya, to dehathI sparza karelI vastunuM tene jJAna na thAya; jema devadatte sparza karelI vastunuM jJAna yajJadattane yatuM nathI tema tema ekAMta bhinna paNa nathI; kemake, ekAMta anna mAnavAthI to dehamAnaNAyeM karIne, tene paralokanA jAvano prasaMga Ave be; tema tenA eka avayavanA nAzathI caitanyanI paNa hAnIno prasaMga ve be; mATe evI rIte loka pratI tithI paNa - AtmAdika vastu nityAnityarUpe be. zrAtmAnA vyApakapaNAmAM prathama doSa kahyo, have tenA avyApakapaNAmAM teno guNa kahe be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 saptadazamASTaka. dehamAtre ca satyasmin, syAtsaMkocAdidharmiNi // dharmAdevaMgatyAdi, yathArthasarvameva tu // 7 // zrartha-zarIra jevaDo, tathA saMkocAdika svajAvavAlo, evo zrA AtmA hote bate, dharmAdikathI Urdhvagati zrAdika saghaluM yathArtha thAya . . TIkAno lAvArtha-nityAnityAdi svajAvavAlA zrAtmAmAM hiMsAdika ghaTe ce, ane zarIra jevaDA AtmAmAM sagha yathArtha ghaTe be. valI te AtmA kevo? to ke, saMkoca ane vistArano ne svalAva jeno, evo te zrAtmA be; evo A AtmA hote te, dharmathI Urdhvagati, tathA adharmazrI adhogati ityAdi saghalu upacArarahita pAya je. have yA aSTakane saMpUrNa karatA thakA kahe . vicAryametat sabudhyA, madhyasthenAMtarAtmanA // pratipattavyameveti, na khaDvanyaH satAM nayaH // 7 // artha-mATe te madhyasthapaNAvAlA aMtarAtmAthI, uttama buddhiye karIne vicAravaM, ane te aMgIkAra karavU; te zivAya bIjI jattama puruSonI nIti nathI. ___TIkAno nAvArtha-upara kahelo ahiMsAdikano vicAra uttama budhipUrvaka, tathA pakSapAtavinAnA aMtarAtmAthI athavA manathI vicAravo; valI te kevala vicAravo, eTaluMja nahIM, paNa tene aMgIkAra karavo; zA mATe aMgIkAra karavo? to ke, upara kahelA lakSaNazrI ulaTo uttama puruSono nyAya hoya nahIM. evI rIte zolamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa thayuM. saptadazamASTakaM prArajyate. dharmavAdane dekhADatA evA AcArye, tenAM tenAM zAstronI apehAthI hiMsA AdikanI ghaTanA dekhADI; have hiMsAthI dUra rahe 20 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / tA vA paNa kutIrthIe je mAMsabhakSaNa zrAdika doSapaNe - gIkAra kareluMbe, te tenAja zAstrI apekSAthI, dharmavAda dekhA - DavA mATeja kahe . mAM paNa have prathama mAMsamakSa mATe kahe be. kSaNIyaM satA mAMsa, prANyaMgatvena hetunA // udanAdivadityevaM kazcidAdAti tArkikaH // 1 // artha- koka (bauddha) tArkika kahe be ke, prANInA caMgapaNAnA hetuthI, jAta zrAdikanI peThe, uttama mANase mAMsanakSaNa karavuM. kAnojAvArtha - uttama mANase mAMsabhakSaNa karavuM; zAmATe ? ke, te prANInaM aMga hovAthI; konI peThe ? to ke, jAta zrAdikanI peThe; arthAt je je prANInaM aMga hoya, te jAta zrAdikanI peThe kSaNa kara ; dave mAMsa be, te prasiddha rIte prANInuM chAMga be, ne cokhA De, te paNa ekeMdriya prANI nuM zraMga be; evI rIte mAMsanakSaNa mATe koika mahAna buddhatArkika kahe be. have tenA pUrvapanA dUSaNa mATe kahe be, prakSyAjakSyavyavastheda, zAstraloka nibaMdhanA // sarvaiva jAvato yasmAt; tasmAdetadasAMpratam // 2 // artha-hIM jaya akSyanI saghalI vyavasthA, jAvathI zAa ne lokanA nibaMdhanavAlI be, mATe tema kahetuM prayukta be. TI kAno jAvArtha- hIM AcArya mAhArAja te bauddhane puDhe ve ke, prANInaM aMga hovAthI je mAMsa khAvAnuM kanuM, te svataMtrasAdhanavAluM ve ke, prasaMgasAdhanavAluM be ? jo svataMtra sAdhanavAluM mAnazo, to, temAM je naMdana AdikanI peThe, evaM je dRSTAMta dIdhuM be, te sAdhanathI ulaTuM be, kema ke, bauddho banaspati Adika - keMdriya padArthane prANI tarike mAnatA nathI; ane tethI prANInA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazamASTaka. 155 aMgatarIke kSaNanA sAdhanamAM te malatuM zravatuM nathI; mATe teM kahelo hetu doSaNavAlo e. chAne prasaMgasAdhana pakSamAM, jaMdaja dika kSaNa karavA lAyaka be, ane madha, mAMsa tathA muMgalI yadi be, evI rItanI je jadayAjakSya tathA peyApe yanI vyavasthA, yA zlokamAM zrAptanA vacana ne lokavyavahAranA hetuvAlI be; valI te vyavasthA saghalI, ne paramArthathI be; mATe "uttama puruSe mAMsamakSaNa karavuM" ema kahevuM prayukta be. yukta anekAMtika hetupaNe dekhADatA thakA kahe be. tatra prANyaMgamapyekaM, jakSyamanyattu no tathA // siddhaM gavAdisatkSIra, rudhirAdau tathekSaNAt // 3 // artha - tyAM prANInaM eka aMga jadaya be, ane bIjuM tema nathI; nete gAya zrAdikanA dUdha ne rudhira dikamAM pratyakSa rIte jovAthI siddha thAya be. ve TIkAno jAvArtha- te zAstra ne lokamAM prANInuM eka aMga jaya be, chAne bIjuM ajaya be, te vAta prasidhvaja be. kevI rIte te prasiddha be? to ke, gAya ne mAtA zrAdikanAM uttama dUdha ane sohImAM tathA mAMsAdikamAM paNa jaya jayapaNuM prasiddha dekhAya be; mATe evI rIte prANInuM eka aMga jakSya be, chAne bIjuM jadaya be, tethI he vAdI ! ! tAro hetu sapakSa ne vipakSa bannemAM vartato hovAthI, te kAMtika be. valI he vAdI !! prasaMgasAdhana to paranA zraMgI kArane anusarIne thAya be ne amAro kaMI evo abhiprAya nathI, ke, prANI nuM aMga mAnIne mAMsamakSaNa karayuM; paNa temAM utpanna zratA jIvonI pehAthI zramo te khAtA nathI; evaM dekhADavAmATe have kahe ve. prAeyaMgatvena naca no, jakSaNIyaM tvidaM matam // kiMtvanyajIvajAvena, tathA zAstraprasiddhitaH // 4 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrI harijasUrikRtAnyaSTakAni / artha - (moe) kaM prANInA aMgapaNAthI mAMsabhakSaNa nahIM karavuM, ema mAnetuM nathI, paNa temAM anya jIvonI utpatti hovAthI moe mAMsamakSaNano tyAga karelo be; ane mAMsamAM jIvanI utpatti thavAnI vAta zAstramA prasiddha be; mATe. TIkAno jAvArtha- phakta prANInA aMgamAtranA hetuthI moe mAMsane ajaya mAnyuM be, ema nahIM, paNa te mAMsanAM prANI zivAya bIjA jIvonI paNa temAM utpatti thavAthI moe tene - jaya mAnyuM che. have te mAMsamAM chAnya jIvonI utpatti kema japAya ? te kar3e ne ke, evI rIte zrAptanA AgamomAM kahetuM ve. kAMbe ke, AmAsuya pakkAsuya, vipaJccamANAsu mAMsapesisu // AyaMtiyamuvavAo, bhaNioyanigoyajIvANaM // 1 // - kAcA tathA pakAvelA, chAne pakAvAtA evA mAMsamAM nigodI jIvonI utpatti kahelI . lokeM karIne, paramate ajJAnapaNAthI chAMgIkAra karelA pramanuM prasaMgasAdhanapaNuM dUra karyu. have te aMgIkAra karelo hetu, iSTa arthane sAdhavAvAlo mathI, evaM dekhADatA thakA kahe be. nikumAMsa niSedho'pi na caivaM yujyate kvacit // svasthyAdyapi ca jakSyaM syAt, prAeyaMgatvA vizeSataH 5 artha- he bauddhavAdI !!! evI rIte to (tamArA) sAdhunA mAMsano niSedha paNa koi vakhate thai zakato nathI; ane valI tethI hADakAM yadi paNa daya thAya; kemake, te paNa prANInA aMgarUpa be. TIkAno nAvArtha- he bauddho !!! tamArA matavaDeM karIne, gAr3a zrAdikanA mAMsano niSedha to eka bAju raho; paNa atipUjya evA sAdhunA mAMsano paNa niSedha thai zakaze nahIM; mATe evI te prANInA aMganA hetuzrI, mAMsanuM jakSaNa kAlAMtara, dezAMtara, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazamASTaka. 157 athavA puruSAMtaranI apekSAthI ghaTI zakaze nahIM. valI paNa teja bAbatanuM ayogyapaNuM kahe be. valI ema mAnavAthI to kevala sAdhunuM mAMsa khAvaM, eTaluja nahIM, paNa hADakAM, ziMgaDAM, kharI zrAdika prANInAM aMgo paNa khAvAM jozze; kemake, mAMsa ane hADakAM AdikamAM prANIaMgapaNuM to sarakhaMja je; mATe evI rIte zranadayane nadayapaNuM kahevAthI te hetu viruStAvAlo ke. valI emAM bIjuM dUSaNa paNa have kahe . etAvanmAtrasAmyena, pravRttiryadi ceSyate // jAyAyAM khajananyAM ca,strItvAttuSyaiva sAstu te||6|| artha- (he vAdI !!!) valI prANInA aMgapaNAnA sarakhApapAthI jo tuM pravRtti karIza, to strIpaNAnA hetuthI strI zrane mAtAmAM paNa tAre (nogavilAsa ane pUjyapaNAnI) sarakhI pravRtti karavI paDaze. TIkAno nAvArtha- (uparanA zlokanA arthane makhatoja ne. have prakaraNanA arthano nizcaya karavA mATe kahe . tasmAlAstraM ca lokaM ca, samAzritya vaded budhaH // sarvatraivaM budhatvaM syA, danyathonmattatulyatA // 7 // artha- tethI zAstra ane khokane AzrIne paMDita sarva bAbatamAM bokhavU; ane tethI tenI paMDitAi thAya , ane tethI ulaTI rIte bolavAthI unmattapaNAnI tulyatA thAya . . TIkAno nAvArtha- he vAdI !!! upara kahelA nyAyathI tArUM kahelu sAdhana bahu doSaNavAluM be, mATe zrAptanA vacanane, ane uttama evA khokane AzrIne paMDite sarva viSayomA bolavU jozye, ane tethI paMDitA kahevAya; ane tethI ulaTI rIte bolavAthI unmattapaNAnI tuTyatA thAya . kaDuM ne ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / satAM pathA pravRttasya, tejovRDIraveriva // yadRcchayApravRttasya, rUpanAzosti vAyuvat // 1 // artha - uttama mANasonA mArge cAlanAranI, sUryanI peThe tejanI vRddhi thAya be, tathA svecchAcAre vartanAranA rUpano nAza vAyunI peThe thAya be. mAMsamakSaNa mATe baunA zrApto paNa niSedha karyo be, evaM dekhADatA thakA have upasaMhAramATe kaDe be. zAstre cAptena vo'pyeta, niSiddhaM yatnato nanu // laMkAvatArasUtrAdau tato'nena na kiMcana // 8 // artha- he bauddho ! tamArA zrApte paNa laMkAvatAra sUtra zrAdika zAstramAM prayatnapUrvaka mAMsabhakSaNa niSedhyuM be, mATe te mAMsanadakaravAnI tamAre paNa kaMI jarUra nathI. TI kAno jAvArtha- he bauddho !!! mAMsamakSaNa kevala lokamAM nemArAM zAstramAMja niSedhyaM be, ema nahIM, paNa tamArA rAga zrAdikathI rahita evA buddhe tamArAM zAstramAM paNa AdarapUrvaka nipeyuM be; kyA zAstramAM te niSedhyaM be ? to ke, je "laMkAvatArasUtra " ( rAkSasone zikhAmaNa devA mATe buno avatAra jemAM varNavyo be; te zAstramAM ) tathA " zIlapaTala " zrAdika zAstramAM te niSedhyuM be. temAM kahyuM ne ke, "prANInAM aMgathI utpanna yaeluM zaMkhacUrNa mothI (ajANatA) paNa khAvuM nahIM" evI rIte tamArAMja zAstramAM jyAre niSedhyaM be, tyAre tamAre paNa mAMsajanI kaI jarUra nathI. eva te sataramA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa zrayuM. 66 aSTAdazamASTakaM prArabhyate. mATe evI rIte, loka chAne zAstramAM virodha zrAvato hovAthI, mAMsamakSaNa na karavuM" evI rIte dharmavAda nizcaya karate te, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTadazamASTaka. 15e koi ema kahe ke, mAMsaladANamAM kaI doSa nathI; evA tenA matanA vivecana mATe have kahe . anyo'vimRzya zabdArtha, nyAyyaMsvayamudIritam // pUrvAparaviruddhArtha, meva mAhAtra vastuni // 1 // artha- anya eTale baughathI anya evo brAhmaNa, mAMsa zabde pote jaNAvelA nyAyavAlA, zabdArthane vicAryAvinA, yA bAbatamA pUrvApara virodha zrAve, evA arthaneja kahe je. TIkAno lAvArtha- (uparanA zlokanA arthane malato .) have je te kahe , te dekhADe . na mAMsajavaNe doSo, na madye naca maithune // pravRttireSA nUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 2 // artha-mAMsalakSaNamAM, madyapAnamAM ane maithunamAM paNa doSa nathI; kemake, te to prANIunI pravRtti ke ane tethI je nivRtti karavI te, to mahAphaladAyaka be. TIkAno jAvArtha- mAMsajadaNamA, madyapAna karavAmAM, tathA maithuna sevavAmAM karmanA baMdharUpa dUSaNa nathI. zA mATe? ke, tevI rItanI prANIunI pravRtti , ane te mAMsalakSaNathI je nivRtta thae~, te anyudaya Adika mahAphalane devAvAluM . have "mAMsa zabda" poteja je artha jaNAve , te kahe . mAM sa jadayitA mutra, yasyamAMsamidADyaham // etanmAMsasya mAMsatvaM, pravadaMti mniissinnH||3|| artha- jenuM mAMsa hUM ahIM khAuM buM, te mane paralokamAM lakSaNa karaze. evI rItanuM mAMsanuM mAMsapaNuM buddhivAno kahe . TIkAno nAvArtha- (uparanA zlokanA arthajevoja .) __ have " mAMsaladANamAM doSa nathI;" ema zA mATe kaDaM? tene mATe have vAdIne kahe . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / itthaM janmaiva doSo'tra, na zAstrAdbAhyajaNam // pratItyaiSaniSedhazca, nyAyyo vAkyAMtarAdgateH // 54 // artha evI rIte, ahIM janma thavo, teja dUSaNa be; valI bIjA vAkyanI prAptithI, zAstrazrI bahAranAmakSaNane zrazrIne zra pratiSedha kaMI nyAyavAlo kahelo nathI. TI kAno jAvArtha evI rIte mAMsamakSaNamAM jakSaNa karanArane, te mAMsano svAmI kSaNa karaze, chAne tethI tene punarjanma levo paDaze; teja dUSaNa utpanna zrayuM; bIjuM dUSaNa zodhavAnI zI jarUra be ? mATe he vAdI ! ! tAre zA mATe kahetuM joiyeM ke, " mAMsanajamAM dUSaNa nathI. " tyAre vAdI kahe ke, evI rIte mAMsajamAM dUSaNa nathI; kemake mAMsabhakSaNano niSedha ane tethI tuM punarjanmanuM dUSaNa to, AgamamAM kahyA zivAya bIjA mAMsanA kSaNa mATe be; paNa zAstranI vidhipUrvaka mAMsamakSaNamAM doSa nathI; kemake, tene mATe " prokSitaM jayenmAMsaM " ityAdi zAkhonuM vAkya . have te zAstranuM vAkya vAdI kahe be. prokSitaM jayenmAMsaM, brAhmaNAnAM ca kAmyayA // yathAvidhi niyuktastu, prANAnAmevavAtyaye // 6 // artha - vedanA maMtrathI pavitra kareluM mAMsa, vidhipUrvaka brAhmayonI anujJAthI, athavA jIva jato hoya, te vakhate khAvuM. TIkAno jAvArtha - " prokSita" eTale vedanA maMtrothI pavitra kareluM evaM mAMsa, brAhmaNo khAi rahyA bAda, terjanI anujJAthI, yajJa, zrA ne paroNA zrAdikanI vidhipUrvaka khAvuM; yajJavidhi eTapazumedha azvamedha Adika jANavo. valI zrAddhano viddhi zrAzAstramAM nIcepramANe ko be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazamASTaka. 161 urabhreNeha caturaH, zakunena tu paMca vai // SaNmAsAMichAgamAMsena, pArSatIyena sapta vai // 1 // aSTAvaNasya mAMsena, zaukareNa navaiva tu // dazamAsAMstu tRpyaMti, varAhamahiSAmiSaiH // 2 // kUrmazazakamAMsena, mAsAnekAdazaiva tu|| saMvatsaraMtu tRpyaMti, payasApAyasena tu // 3 // artha-gheTAnA mAMsathI (pitRune) cAra mAsanI, pakSinA mAMsathI pAMca mAsanI, bakArAnA mAMsabhI mAsanI, sapheda DAghAvAlA mRganA mAMsathI sAta mAsanI, hariNanA mAMsathI Au mAsanI, sUkaranA mAMsathI nava mAsanI, varAha ane pADAnA mAMsathI daza mAsanI, kAcabA ane sasalAnA mAMsathI zragIyAra mAsanI, ane dUdha tathA dUdhapAkathI eka varSanI tRpti thAya be. valI paroNAno vidhi yAjJavaTakye nIcepramANe kahyo je. mahokSaM vA mahAjaM vA, zrotriyAya kalpayet // zrartha-zrotriyane mATe moTo balada athavA moTo bakaro mAravo. tathA mAMsa potAnA prANanA rakSANa mATe khAvU; kemake kahyu ke, sarva ApadAthI AtmAnuM rakSaNa karavaM. ___ evI rIte vAdIe kahyu ke, zAstrasaMbaMdhI mAMsajakSaNamAM doSano anAva amo kahI bIyeM, paNa sAmAnyapaNAthI kahetA nazrI; evI rItanA tenA matanuM khaMDana karatA thakA have AcArya mahArAja kahe . atraivAsAvadoSazce, nivRttirnAsya sjyte|| anyadAnadaNAdatrA, jadaNe doSakIrtanAt // 7 // artha- he vAdI !!! jo A yajJa AdikamAM mAMsajakSaNane nirdoSa mAnazo, to tenI nivRtti saMjavazeja nahIM; kemake, te yazAdika kAla zivAya mAMsalakSaNano niSedha ; (kemake, yajJA 21 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / dikamA vidhipUrvaka mAMsa khAvAnuM kartuM .) tema yajJAdikamA nahIM khAvAthI doSa kahelo . TIkAno nAvArtha- he vAdI!!! A vedanA maMtrathI pavitra thaelA mAMsane lakSaNa karavAmAM jo tuM nirdoSapaNuM mAnIza; to mAMsajakSaNano niSedhaja saMnavaze nahIM; zA mATe? ke, te yajJAdika samaya zivAya bIjI vakhate mAMsa khAvAno niSedha ne mATe evI rIte bIje samaye mAMsa khAvAnI prAptija nathI; to tenI nivRtti kema saMjave? kemake, prAptino niSedha karavo, te saphala kahevAya. tema zrA yajJAdikamAM mAMsa nahIM khAvAthI doSa kahelo be. have te doSa dekhADe je. yathAvidhiniyuktastu, yo mAMsaM nAtti vai hijH|| sa pretye pazutAM yAti, saMcavAnekaviMzatI // 7 // artha- yajJa zrAdika vidhimA joDAedo jebrAhmaNa mAMsa khAto nathI, te paralokamAM ekavIza javasudhI pazupaNAne pAme be. __TIkAno lAvArtha- zAstranI vidhipUrvaka yajJAdikamAM joDAekho, evo je koz brAhmaNa mAMsa nayI khAto, te paralokamAM tiryacapaNAne pAme ke keTalI mudatasudhI? to ke ekavIza navosudhI tiryacapaNAne pAme . - have mAMsalakSaNanI nivRtti mATe vAdI taraphanIja zaMkA jagavIne, tenuM khaMDana karatA thakA kahe . pArivAjyaM nivRttizced, yastadapratipattitaH // phalAnAvaH sa evAsya, doSo nirdoSataiva na // // artha-- he vAdI!!! jo tuM parivrAjakapaNAne, mAMsajadANanI nivRtti mAnIza, to tenA (parivrAjakonA ) anaMgIkArapaNAthI je phalano anAva kahyo, teja dUSaNa zrAvaze; mATe mAMsajakSaNamAM nirdoSapaNuM to ghaTI zakatuMja nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonaviMzatItamASTaka. 163 TIkAno lAvArtha- he vAdI !!! nivRttinA kAraNapaNAdhI parivAjakapaNAne eTale gRhasthapaNAnA anAvaneja jo tuM mAMsanakSaNanI nivRttirUpa mAnIza; arthAt gRhasthapaNAmAM proditAdi mAMsa khAvu, ane parivrAjaka avasthAmAM te na khAvU, evI rItanI prAptipUrvaka jo tuM tenI nivRtti kahIza, to, parighrAjakonA anaMgIkArapaNAthI je zranyudayAdika prayojanarUpa phalano ajAva kahyo, teja dUSaNa zrAvaze; bIjuM dUSaNa zAmATe zodha, jozye? mATe tethI mAMsanakSaNamAM nirdoSapaNuM to ghaTI zakazeja nahIM. ___ valI he vAdI! te je pAgala kahyu be ke, nivRtti mahAphakhavAlI to te nivRtti nirvadya vastuthI karavI? ke sAvadha vastuzrI karavI ? jo kahIza ke, nirvadya vastuthI karavI, to tApasapaNA zrAdikanI paNa nivRtti ( tyAga) karavI paDaze; kemake, tApasapaNuM nirvadya ; paNa tema kara, to pAlavaze nahIM. ane jo tuM kahIza ke, sAvadyathI nivRtti karavI, to mAMsajadaNadhIja nivRtti tha kemake, te sAvadha . evI rIte zraDhAramA zraSTakanuM vivaraNa samApta thayu. ekonaviMzatItamASTakaM prArajyate. evI rIte " mAMsanANamA doSa nathI" evAM vAdInAM vacanakhaMDana karyuH have " madyapAnamA doSa nathI" evAM vAdInAM vacanane khaMDana karatA thakA kahe . mayaM punaH pramAdAMgaM, tathAsaJcittanAzanam // saMdhAnadoSavattatra, na doSa iti sAhasam // 1 // artha- madya (madirA) pramAdanuM kAraNa , tathA uttama cittane nAza karanAlaM, ane saMdhAna doSavALu ne mATe "temAM dUSaNa nathI" ema kahevU dhRSTatA jareluM . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrIhari prasUrikRtAnyaSTakAni / TIkAno jAvArtha- je mada ghaDAve te " madya" kahevAya; te madya " pramAdAMga" ketAM jIvanA azubha pariNAmanuM kAraNa be; zrathavA madirA, viSaya, kaSAya, nidrA, chAne vikathArUpa pAMca prakAranA pramAdamAMdelA pramAdanuM eka aMga be; tathA zubha cittane nAza karanAruM be; tema jalathI mizrita thapalA piSTa zrAdika avyamAM upajatA jovonA doSavAluM be; mATe evI rItanA madyamAM karmabaMdharUpa "dUSaNa nathI" ema je kahevuM te dhRSTatA jareluM be. kemake, temAM pratyakSa rIteja ghaNAM dUSaNo dekhAya be. kayuM be ke, vairUpyaM vyAdhipiMDaH khajanaparibhavaH kAryakAlAtipato vidveSo jJAnanAzaH smRtimatiharaNaM viprayogazcasadbhiH / pAruSyaM nIcasevA kulabalatanutA dharmakAmArthahAniH kaSTaM bhoH SoDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSAH // 1 // artha- beDola AkRti, vyAdhino samUha, svajanano parAjava, kAryanA vakhatano nAza, dveSa, jJAnano nAza, yAdadAstIno nAza, buddhino nAza, uttama mANasono viyoga, kaThoratA, nIcanI sevA, kula ne balanI halakAi, tathA dharma, kAma dhanI hAnI, evI rItanA madyapAnanA zola doSo, are re ! ! ! halakAi karAvanArA J. athavA haju te keTalAka dekhADI yeM ? tene mATe have kahe be. kiM veda bahunoktena, pratyakSeNaiva dRzyate // doSo'sya vartamAne'pi, tathA maMDanalakSaNaH // 2 // artha- hIM vadhAre kahevAthI zuM ? vartamAna kAlamA pae, te madyapAnanuM saMgrAmarUpa dUSaNa pratyakSaja mAluma paDe be. TI kAnojAvArtha- zra madyapAnanA dUSaNamATe vadhAre zuM kahI - yeM ? pratyakSa pramANathI paNa yA madyapAnanuM asamaMjasa bolavArUpa, tathA mArAmArIrUpa dUSaNa yA vartamAna kAlamA paNa ghArikA nagarInA dAha zrAdikathI dRSTI Ave be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonaviMzatItamASTaka. 165 evI rIte te madyapAnanuM dUSaNa kevala pratyakSa dekhAya be, eTaluMja nahIM, paNa zAstramAMyeM saMjalAya be, te have kahe be. zrUyate ca iSirmadyAt, prAptajyotirmahAtapAH // svargAGganA jirA dipto, mUrkhavannidhanaM gataH // 3 // - puraNomAM saMtAya be ke, jene jJAna prApta thapaluM be, evo, tathA mahA tapasvI evo ko rUSi madyapAnathI devAMganArjae karIne zrApti yo thako, mUrkhanI peThe nAzane prApta thayo. TI kAnojAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) have te kRSinuM svarupa dekhADatA thA kahe . kazcidRSistapastepe, jItaiMdraH surastriyaH // kojAya preSayAmAsa, tasyAgatyacatAstakam // 4 // vinayena samArAdhya, varadAnimukhaM sthitam // jagurmadyaM tathAhiMsAM, sevakhAbrahma vevayA // 5 // saevaM gaditastAni, yornarakahetutAm // yAlocya madyarUpaM ca zuddhakAraNapUrvakam // 6 // madyaM prapadyatanogAn, naSTadharma sthitirmadAt // videzArthamajaM hatvA sarvameva cakAra saH // 7 // tatazca STasAmarthyaH, sa mRtvADurgatiM gataH // yaM doSAkaro madyaM, vijJeyaM dharmacAri jiH // 8 // " - koka RSi tapa tapato hato, tenAthI jaya pAmIne iMje, tene dojAvavA mATe devAMganAune mokalI. terjae tyAM tenI pAsevIne, tene vinayapUrvaka ArAdhyo; tyAre te kRSie terjane varadAna mAgavAnuM kanuM, tyAre terjae tene kayuM ke, madyapAna, hiMsA thavA maithuna tArI ivApramANe seva ? tyAre te zaSie hiMsA tathA maithunane, narakanA heturUpa jANIne, tathA madyane zuddha jANIne, tene Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrIharijaghasUrikRtAnyaSTakAni / sevyu, tethI tenI dharmanI sthiti nAza zravAthI, madazrI mukhavAsa mATe bakaro mArIne, (khAdho ) tathA evI rIte sagharbu ( nahIM karavAlAyaka paNa kArya) teNe kayuH panI tenuM sAmarthya nAza thavAthI te marIne murgatimAM gayo, evI rIte dharmAcArIe madyane dUSaNanI bhUmi sarakhaM jANavU. TIkAno nAvArtha-kozka bAlatapasvI moTI thaTavImA rahIne, anazana Adika aghora tapa eka hajAra varSasudhI tapato hatA; tyAre iMje vicAryu ke, yA jhaSie bahu tapa karyo, tethI mane mArI iMjanI padavIparathI pADI nAkhaze; evI zaMkAthI jaya pAmyo; tethI teNe tilottamA Adika apsarAune te zaSine calAvavAmATe vanamAM mokalI. te apsarA tenA tapanA tejathI te vanamA praveza karavAne zaktivAna na thavAthI, vananI bahAra tenI sanmukha vikasvara phUlonA samUho vikherIne, tathA mastake hAtha joDIne, tenA guNonAM gAyanasahita uttama nATaka karavA lAgIjaM. te nATakathI te zaSi tadrata manavAlo thayo thako, citritanI peThe thai gayo; paThI te apsarA tenI pAse AvI; tathA te zaSine, vividha prakAranAM mIgaM vacana, namaskAra, tathA pAdapatana AdikathI ArAdhIne, tene prasanna cittavAlo karyo; pajI jyAre te varadAna devAne Atura thayo, tyAre tee tene sogaMdapUrvaka kaDaM ke, madirA, hiMsA, athavA maithunamAMdhI tArI zvApramANe tuM jogava ? tyAre te zaSie hiMsA ane maithunane zAstrapramANe, narakanA hetu jANIne, tathA madIrAnI utpattine, tenI madyAvasthA pehelAM gola, dhAtakI, tathA pANI zrAdikathI utpanna bhaelI, nirdoSa mAnIne, tene aMgIkAra karIne, vicitra prakAranA maNi thAdikathI jaDelA sonAnA vAsaNamA rahekheM, ane atyaMta sugaMdhipaNAthI kheMcAelA jamarAnA samUhathI viTAeluM , AkAza maMDala jethI, tathA iMjiyarUpI jamarAnA samUhane sakhacAvanAlaM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatItamASTaka. 167 tathA te apsarAe saMnramasahita lAvelu madya teNe pIchu; ane tethI tenI uttama kriyAvAlI dharmanI vyavasthA nAza pAmI. panI cittane vinrama avAthI, madyapAna upara nAstAvAste eka bakarAne haNIne, te apsarAe kaheDhuM, tathA nahIM kaheluM evaM sagharbu pApa teNe AcaryuH tathA te mAMsa pakAvavAnAM lAkaDAM mATe potAne pUjA karavAnI lAkaDAMnI devamUrtine paNa teNe nAMgI. evI rIte te madyapAnathI nAza thaeluM ,taparUpI vIrya jenu, evo te zaSi marIne, narake gayo; mATe evI rIte dharmanA anurAgI mANasoe madirAne doSanI khANarUpa jANavU. evI rIte ugaNIsamA aSTakarnu vivaraNa samApta thayu. vizatItamASTakaM prArajyate. have "maithunamA doSa nathI" evI rItanA vAdInA vacananu khaMDana karatA thakA kahe . rAgAdeva niyogena, maithunaM jAyate ytH|| tataHkathaM na doSo'tra, yena zAstre nissidhyte||1|| artha-jethI tuM zAstramA maithunamA doSano niSedha kare , paNa je kAraNamATe rAgathIja avazya nAveM karIne, maithuna thAya , tethI temAM doSa kema na kahevAya ? TIkAno jAvArtha-kAmanA udayarUpa evA viSayarAgathI zravazya jAveM karIne maithunanI utpatti thAya ne, mATe temAM te rAgarUpa, athavA te rAgathI utpanna zratA karmarUpa dUSaNa kema na kahevAya ? ke jethI, tuM zAstramA maithunane nirdoSa gaNe !!! nAvArtha evo ke, je rAgajanya ne, te dUSaNavATuMbe, jema hiMsA; ane tevI rIte maithuna paNa rAgajanya , mATe te doSaNavATuM . zrA hetu par3hanA eka dezazrI asiddha , evI paramatanI zrAzaMkA karatA thakA have kahe . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / dharmArtha putrakAmasya, khadAreSyadhikAriNaH // RtukAle vidhAnena, yatsyAdoSo na tatra cet||2|| artha-dharmane mATe putranI zlAvAlo, tathA potAnI strImAMzadhikArI evo mANasa RtukAle, jo vidhipUrvaka maithuna seve, to temAM dUSaNa nathI; evaM jo tuM mAnIza, to, (Ano saMbaMdha have paLInA zlokanI sAthe .) TIkAno jAvArtha- vAdI kahe ne ke, dharmane mATe putranI zyAvAlAe maithuna sevavAmAM dUSaNa nathI; kahyaM ke, aputrasya gatirnAsti, vargo naivaca naiva ca // tasmAtputramukhaM dRSTvA, pazcADama cariSyati // tema potAnIjastrInA adhikArI evA gRhasthane maithuna sevavAmAM dUSaNa nathI (paNa parastrI ke vezyAsAthe maithuna seva, te anarthana kAraNa be.) valI te maithuna paNa gRhasthe tukAle sevakuM; (RtukAlavinAM maithuna sevavAthI doSanI utpatti thAya ) kaDaM ne ke, RtukAle vyatikrAMte, yastu seveta maithunm|| brahmahatyAphalaM tasya, sUtakaM ca dine dine // 1 // valI te maithuna vidhipUrvaka eTale RtukAle strInA zarIrane mAkhaNa ane darlathI AbAdana karavU, tathA darjano maNibaMdhabAMdhavo, vigere smRtimAM kahevApramANe je maithuna sevavU, temAM kaMiMdoSa nathI. evI rIte vAdInuM kahevU ayuM; tene have AcArya uttara Ape . nApavAdikakalpatvA, naikAMtenetyasaMgatam // vedaM hyadhItya snAyAdya, dadhItyaiveti zAsitam // 3 // artha- apavAdika AcArapaNAthI, dharmane mATe paNa maithuna sevaq ucita nathI; tethI ekAMta temAM doSa nathI, te kahevU ayukta ne kemake, vedane jaNIne snAna karavU, ane te paNa napIneja ema kaheDhuMce. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatI tamASTaka. 16e TIkAno jAvArtha- he bAdI ! 11 dharmane mATe maithuna sevavAmAM doSa nazrI, evaM je teM kAM; te yukta nathI; zA mATe ? te kahe be ke, te yAcAra chApavAdavAlo ne ahIM duHkhI aelo mANasa jema potAnuM mAMsa kSaNa kare be; te dRSTAMta jAvI levaM; arthAt apavAdazrI jema potAnuM mAMsAdika sevAya be, to paNa te svarUpathI nirdoSa nathI; evI rIte svarUpathI dUSaNavAluM paNa maithuna, kumAra avasthA mAMDIne yatipaNAsudhI, je pAlavAne asamartha be, evo guNAMtarano peja seve che. valI jo te maithunane sarvathA nirdoSa mAnI yeM, to kumAra avasthAthI mAMDIne, yatipaNuM pAsavAno je upadeza, te nirarthaka thAya; tema gRhasthAvAsa tyAgavAno upadeza paNa nirarthaka yAya. ane tethI sarvathA maithunamAM doSa nathI, evaM je kAM te yukta be; kemake, rAgAdikanA jAvathI temAM paNa kathaMcit doSano saMbhava be; valI dharmArthI puruSane paNa maithuna se - vAmAM vikAra karanAra kAmano udaya, tathA vividha prakAranA raMja ne parigraha avazya thAya che; kAraNa ke, kAmanA udayavinA maithunano vikAra saMjavato nathI. have tevA maithunane zrapavAdika pracAra kema kahevAya ? to ke, vedane jIneja strInA saMgraha mATe snAna kara ema kahetuM be. - have tenuM ulaTApa kahe be. snAyAdeveti na tuya, tato hIno gRhAzramaH // tatra caitadato nyAyA, tprazaMsAsya na yujyate // 4 // artha- snAna karavuMja, tethI avadhAraNa nahIM; zrane gRhasthAzrama tethI hIna ; chAne temAM te maithuna saMjave be; mATe nyAyathI tenI prazaMsA karavI, te yukta nathI. TIkAno jAvArtha- veda jaNIne, arthAta veda jaNavA paTI, strInA saMgraha mATe snAna karabuMja; paNa avadhAraNa kayuM nathI; karIne maithunano tyAga mukhyapaNe kahyo; ane maithuna chApa 22 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / vAdeM kahyu bAthI karIne, apavAdika maithunamAM paNa, rAganAva dekhADavAthI pakSanA eka dezamAM hetunI asijhatAno parihAra ko; kemake, yatinI apekSAyeM gRhasthAzrama hIna be; ane tezI zaM? ke, dharmArthAdika vizeSaNavAluM maithuna gRhasthAzramamAM saMjave je; kemake strIno saMgraha gRhasthAvasthAmAMja thAya ; mATe evI rItanA nyAyathI te maithunanI prazaMsA karavI, te lAyaka kahevAya nahIM; ane valI aputrIAne gati nathI; ebuM je vAdIe kahyu, te tenAja matathI ayukta ne kemake kayuM ke, anekAni sahasrANi, kumArabrahmacAriNAm // divaM gatAni viprANA, makRtvA kulasaMtatim // 1 // artha- hajAro brAhmaNonA brahmacArI kumAro, saMtati karyAvinA devalokamAM gayA . maithunanI prazaMsA karavI, te lAyaka nathI, e, je kaDaM; tethI have ahIM paramatane AzaMkatA thakA kahe . zradoSakIrtanAdeva, prazaMsA cetkathaM navet // arthApattyA sadoSasya, dossaanaavprkiirtnaat||5|| artha- he vAdI!!! jo nirdoSa kahevAzrIja te maithunanI tuM prazaMsA mAnIza, to apattithI sadoSane nirdoSapaNuM kahevAzrI, te zI rIte thaze? TIkAno nAvArtha-ahIM vAdI ema kahe ke, manu zaSie, "maithunamA doSa nathI" ema je kaDaM , tethIja sima ke, te prazaMsanIka ke; tyAre tene AcArya mahArAja kahe ne ke, jo tuM ema mAnIza, to tene adoSa kahevAmAM prazaMsA zI rIte thAya ? kemake "veda laNIne snAna karavuja" evA pUrvokta pramANathI, pAparUpa evA maithunane nirdoSa kahevAzrI, "naca maithune doSa" e zlokamAM je doSano alAvaja jaNAvyo hato, te apramANa ayu; arthAt je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatItamASTaka. 171 thApatti doSavAluM nizcita thaeluM ve, tene pramANa vacanathI nirdoSa kahI zakAya nahIM; evo jAvArtha be. doSa kavAthI yAnI prazaMsA yukta be, eMvaM je vAdIe kahAM, mAM doSa kahevAnuMja nyAyapaNuM dekhADatA thakA have kahe . tatra pravRttihetutvAt tyAjyabuddherasaMjavAt // vidhyukte riSTasaM siddhe, ruktireSA na jar3ikA // 6 // artha - te maithunamAM pravRttinA hetupaNAthI, tathA te tajavAnI buddhinA saMvathI, valI te sevavAnI vidhi kahevAthI, tathA mAM manovAMbinI siddhi hovAthI, "te prazaMsanIka be" ekahe sAraM nathI. TIkAno jAvArtha - " te maithuna prazaMsanIka be, ema kahevuM sAraM nathI; zA mATe ? ke, te maithunamAM zrarthApatti nyAyathI upara je doSa dekhADyo, temAM prANIjanI pravRtti hovAthI te uttama nathI. arthAt prANIne doSavAlA padArthomAM pravRtti karavAnuM je kahe, te hiMsAne nirdoSa kavAnI peThe zojanIka nathI. valI te maithu javAnI buddhinoja asaMbhava be; kemake, "maithunamAM doSa nathI " evA vacana upara zraddhA rAkhanArane, te tyAga karavAnI buvija zI rIte thaze ? chAne tyAga karavAnI bujhinoja jyAre - nAva thayo, tyAre temAM pravRtti koNa nahIM kare ? have te tyAgabuchino asaMva zA mATe be ? to ke "zAstramAM kahelI navanItAdika vidhipUrvaka maithuna sevavAmAM doSa nathI, " evaM vacana mA - nIne, yo mANUsa tene aMgIkAra nahIM kare? valI anAdi kAlanI mahAmohanI vAsanAvAlA jIvone vahAluM, evaM je maithuna, tene nirdoSa kahevAzrI, teja'ne managamatIja prApti thavAthI, tene nirdoSa gaNIne, te ISTane koNa mANasa aMgIkAra na kare ? kemake, maithuna sarva jIvane vahAluM be. kAM ve ke, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 zrIharilaprasUrikRtAnyaSTakAni / kAminIsaMnibhA nAsti, devatAnyA jgtrye|| yAM samasto'pi puMvargo, dhatte mAnasamaMdire // 1 // artha-traNe jagatamAM strI samAna koI devatA nathI; ke je te. devatAne saghalo puruSavarga potAnA manarUpI maMdiramA rAkhe . valI maithuna- bIjA prakArathI dUSaNa dekhADatA thakA kahe je. prANinAM bAdhakaM caita, nAstre gItaM mhrssiniH|| nalikAtaptakaNaka, pravezajJAtatastathA // // artha- (ruthI) narelI vAMsanI nalImA (agnithI) tapAvelA salIAne nAkhavAnA dRSTAMtathI, te maithuna, (prajJaptiAdika) zAstramA vIrapranu Adika mahAna munie, prANIune bAdhA karanAraM kartuM be. TIkAno lAvArtha- (zlokanA arthane mataloja.) zrAptanA vacanapUrvaka maithuna- bIjuM paNa dUpaNa kahetA thakA have prakaraNa puruM karavA mATe kahe . mUlaM caitadadharmasya, navanAvapravardhanam // tasmAhiSAnnavatyAjya, midaM mRtyuma nibtaa|||| artha- adharmanA mUla samAna, tathA javanI sattAne, athavA javane utpanna karanArA evA hiMsA Adika nAvone vadhAranAraM zrA maithuna ne mATe mRtyune nahIM zcatA, arthAt modane zcatA evA mANase, tene viSamizrita annanI peThe tajavaM. TIkAno nAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja .) evI rIte vIzamA aSTakanuM vivaraNa samApta thayu. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaviMzatItamASTaka. 173 ekaviMzatItamASTakaM prArajyate. evI rIte kutIrthiune zikhAmaNa ApIne, have potAnA samudAyavAlAune zikhAmaNa ApatA zrakA AcArya mahArAja kahe je. sUmabuddhyA sadA zeyo, dharmo dharmArthinirnaraiH // anyathA dharmabuddhyaiva, tadvighAtaH prasajyate // 1 // artha-dharmanI zraddhAvAlA mANasoe hamezAM nipuNa budhyei karIne, dharmane jANavo; ane jo sthUla budhiyI jANIyeM, to ( kutIbIunI peThe) dharmanA abhiprAyathIja te dharmano nAza thAya . TIkAno lAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja.) have teja dekhADatA thakA kahe je. gRhitvA glAnajaiSajya, pradAnA nigrahaMyathA // tadaprAptau tadaMte'sya, zokaM samupagataH // 2 // artha- koI rogI (sAdhu Adikane ) auSadha devAno anigraha lekhne, te rogI nahIM malavAthI, te anigrahane aMte zokane prApta zranArAne jema, tema, dharmabuddhithI paNa adharma thAya je. TIkAno lAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have te zoka dekhADe je. gRhito'nigrahaHzreSTho, glAno jAto na ckkcit|| aho me'dhanyatA kaSTaM, na sijhamanivAMDitam // 3 // artha-(te mANasa evI rIte zoka kare ke,) meM abhigraha to uttama lIdho, paNa koi ( sAdhu ) rogI thayo nahIM!! mATe arere!!! mArI adhanyatA keTalI !!! ke, mAruM vAMgita kArya sigha thayuM nahIM !!! TIkAno nAvArtha-(uparanA zlokanA arthane malatoja.) have cAlatI vAtane joDavA mATe kahe . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrIhariprasUrikRtAnyaSTakAni / evaM hyetatsamAdAna, glAnajAvAnisaMdhimat // sAdhUnAM tatvato yattad, puSTaM jheyaM mhaatmniH||4|| ___artha-evI rIte (dharmane vyAdhAta karanAro) je ajigraha levo, te sAdhunI mAMdagI ciMtavavAvAlo ne, ane tethI, tevA annigrahane, uttama lokoe muSTa jANelo .. TIkAno nAvArtha-(uparanA zlokanA arthane malatoja . ) __evI rItanI arthApattithI doSanI prApti anyadarzanIe paNa aMgIkAra karelI ke te dekhADatA thakA have kahe . laukikairapi caiSo'rtho, dRssttHsuumaarthdrshiniH|| prakArAMtarataHkaizci, dhata etamudAhRtam // 5 // artha-sUkSma arthAne jonArA, evA keTalAka vAlmIki zrAdiya laukikoe paNa japara kahelo artha, prakArAMtarathI joelo ke kema ke tee nIcepramANe kaheluM be.. TIkAno nAvArtha-upara kahelo arthApattithI utpanna thatA doSavAlo artha, kevala jainIueja jANyo , tema nahIM, paNa laukika evA vATmIki Adika keTalAka zaSie paNa jANyo ke te kevA ? to ke, sUkSma arthAne jonArA; (kema ke, atisthUla buddhivAlA mANaso tevA arthAne jaann| zakatA nathI.) ahIM koI zaMkA kare ke, mithyAtviu~ne sUkSmadRSTipaNuM zI rIte ghaTI zake ? to ke teune paNa matiajJAnAvaraNAdika karmano kSayopazama hoya je; mATe kaDaM jeke, "sayasayavisesANAugAhA." have teue kevI rIte jANyo ? to ke, amoe kahelA prakArathI bIjI rIte tee jANyo , kema ke, tee nIcepramANe kaDaM . aMgeSveva jarA yAtu; yattvayopakRtaM mama // naraHpratyupakArAya, vipatsu lajate phalam // 6 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaviMzatItamASTaka. 175 artha - ( sugrIve potAnI strI tArAnA malavAthI rAmacaMdrajIne ka ke) mArAM gomAM jale ghaDapaNa yAvo ? ( paNa sAmA upakAra karavAvaDe karIne pAluM upakRta mA thArja ) kema ke, tamoe ( balipAsezrI mArI strI tArAne boDAvIne) mArApara uparakAra karyo . kema ke, upakRta mANasa sAmA upakAramATe, upakArIne jyAre ApadA paDe, tyAreja phalane melave be. TI kAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) evIja rIte saghalI pravRttimAM paNa vyAghAta ve be, te dekhADatA thakA have kare be. evaM viruddhadAnAdau, hInottamagateH sadA // pravrajyAdividhAne ca zAstroktanyAyabAdhite // 7 // dravyAdidato jJeyo, dharmavyAghAtaeva hi // samyagmAdhyasthyamAlaMvya, zrutadharmavyapekSayA // 8 // // yugmam // artha-evI rIte, viruddha dAnAdikamAM, tathA zAstramAM kahelA nyAyathI bAdhita evA, dIkSA zrAdikanA grahaNa karavAmAM, dIna prate uttamapaNAnA bodhathI, hamezAM pavyAdikanA dathI dharmano vyAghAtaja thAya che. mATe sArI rIte madhyasthapaNAne - zrIne, zrAgamanI apekSAyeM karIne, te jAvo. " TIkAno jAvArtha jema rogIne dharmabuddhithI auSadha devAnA nigrahamAM, buddhidoSathI dharmano vyAghAta thAya be, tema zAstramAM nivAraNa karelA evA dhAkarmAdika AhAra devAmAM athavA kupAtra hA devAcAdikamAM paNa sUkSma buddhivinA dharmano vyAghAtaja thAya beH zAmATe ? ke, hInaprate uttamapaNAnA jJAnathI, jyAre dAna devAya, tyAre pragaTa rIteja dharmano vyAghAta thAya be; valI kevala viruddhadAnAdikamAMja dharmano vyAghAta thAya be, tema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / nahIM, sarvavitine dezaviratipaNuM grahaNa karavAmAM paNa sUkSma buddhivinA dharmano vyAghAta thAya che; te dIkSAdikanuM grahaNa kara ke ? to ke, zrAgamamAM kahelA nyAyathI bAdhita; have te viruddha dAnAdikamAM, tathA pravrajyA zrAdikanA grahaNa karavAmAM pravya, kSetra, kAla, jAvane zrIne sUkSma buddhivinA dharmano vyAghAtaja jAvo. ivyathI viruddha dAna Apa eTale, sAdhune SaNIya vo hAra paNa uttama jANIne je pavo, te pravyaviruddha dAna jAvaM; tevIja rIte kSetra, kAla, ane jAvathI paNa dAnanuM viruddhapaNuM jANI levuM; tema utsargika zAstrane bAdhA karanAra evA dIkSA zrAdika grahaNa karavAmAM paNa pravya, kSetra, kAla chAne jAvI, sUkA buddhivinA dharmano vyAghAtaja jANavo. have te dharmano vyAghAta kevI rIte jANavo ? to ke, sArI rIte madhyasthapaNAne zrIne, zragamanI apekSAyeM karIne jAvo. evI rIte ekavIzamA aSTakanuM vivaraNa samApta zrayuM. dvAviMzatItamASTakaM prArabhyate. viruddha dAnAdikamAM paNa jAvazuddhizrI dharmaja thAya be, paNa tethI kaI dharmano vyAghAta thato nathI; te have kahe be. jAvazuddhirapi jJeyA, yaiSA mArgAnusAriNI // prajJApanA priyAtyarthaM na punaH svAgrahAtmikA // 1 // " - ( te varadAnAdikamAM ) jAvazuddhi ketAM manano - saMkliSTa jAva paNa jANavo; te jAvazuddhi kevI ? to ke, jinezvara prabhu kahelo evo jJAnAdikarUpa je mokSamArga tene anusaravA - vAlI be; tathA jemAM AgamanArthano upadeza priya be, evI te; paNa te jAvazuddhi kaI potAnA zrAgraharUpaja nathI.. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be. ) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAviMzatItamASTaka. 177 vAdI zaMkA kare ke, potAnA AgraharUpa, evI paNa jAvazuddhi zAmATe na thAya ? to tene kahe ve ke, svAgrahamAM jAvazudvithI viparItaM evaM jAvamAlInyapaNuM be, mATe; ne teja bAbatave zlokoyeM karI ne kahe . rAga dveSazca mohazca, jAvamAlinyadetavaH // etatkarSato jJeyo, haMtotkarSo'sya tatvataH // 2 // artha - rAga, (prItirUpa ) dveSa, tathA ( ajJAna be, lakSaNa jenuM evo ) moha, AtmAnA pariNAmone zuddha karavAnA heturUpa be, (arthAt svAgrahAdika jAvanA kAraNarUpa be; ) mATe teja'nA upacayazrI paramArthe karIne, svAgrahAdikano paNa upacaya jANavo. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be. ) tetha zuM ? te have he be. tathotkRSTe ca satyasmin, zuddhirvai zabdamAtrakam // svabuddhi kalpanAzIlpa, nirmitaM nArthavadbhavet // 3 // artha evI rIte rAga-dveSAdikano utkarSa thaye bate, je jAvazuddhi thavI, te to phakta kahevAmAtraja be; kemake, potAnI buddhithI eTale pramANa vinAnI buddhithI banAvaTanI je kalA tethI banAveluM je zabdarUpa te sArthaka yatuM nathI. TI kAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be. ) have svAgrahanA jAvamAlinyanA svarUpane spaSTa karatA thakA kahe ve. na mohoktitAjAve, svAgraho jAyate kvacit // guNavatpArataMtryaM hi tadanutkarSasAdhanam // 4 // artha- mohano ( tathA upalakSNazrI rAga kAne gheSano ) ubAloyAvinA koi paNa vastumAM ( jAvazuddhizrI ulaTA lakSaNavAlo ) svAgraha yato nathI; mATe te mohAdikano ubAlo nahIM " 23 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 thavAnuM sAdhana, ( jJAna une AdhIna rahevArUpa be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) have guNavAnanuM zrAdhInapaNuM, mohanA ubAlAne aTakAvavAnuM sAdhana be, evaM AgamanA jANanArADa'nA zrAcaraNI samarthana karatA thA kahe . zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / ne kriyArUpa ) guNone dhAraNa karanArA - taevAgamajJo'pi, dIkSAdAnAdiSu dhruvam // kSamAzramaNahastene, tyAha sarveSu karmasu // 5 // - (guNavAnanuMdhInapaNuM mohanA ubAlAne aTakAva - nAruM be.) tethIja AptanA vacanane jANanAra ( evo sAdhu paNa ) ka ke dIkSA devA Adika uddeza samuddeSa vigere, sarve kAyamAM kharekhara sadgurunA hAthanoja upayoga karavo; ( paNa svataMtra thane potAne hAtheja dIkSA levI nahIM; arthAt uttama gurune hA dIkSA levI . ) mATe evI rIte guNavAnanA dhinapaNAthIja mohanA ubAkhAne kAvanA jAvazuddhi thAya be, paNa te zivAya bIjI rIte yatI nathI. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA zrarthane malatoja be. ) have teja kahe be. Jain Educationa International idaM tu yasya nAstyeva, sa nopAyo pivartate // nAvazuddheH khaparayo, guNAdyajJasya sA kutaH // 7 // artha - upara kaheluM guNavAnanuM zrAdhInapaNuM jene nathI, te mAesa jAvazuddhinA upAyamAM paNa vartI zakato nathI; kemake, - mAnAne AtmA itara evA pujala zrAdikanA guNa doSo jeNe jAeyA nathI, tene te jAvazuddhi kyAMthI thAya ? TIkAno jAvArtha- je prANIne upara kaheluM guNavAnanuM zrAdhI For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayoviMzatItamASTaka. 17 napaNuM nathI, te prANI, jAvazuddhi to eka bAju rahI, paNa tenA upAyamAMyeM vartI zakato nathI. te zAmATe vartI zakato nathI ? to ke, te mANUsa AtmA ne zrAtmAthI itara evA parapulika saMbaMdhi guNa doSone jANI zakato nathI; mATe tene te jAvazuddhi kyAMthI thAya. have jevI rItanI jAvazuddhimAM dharmano vyAghAta yato nathI, te dekhAvA mATe tasmAdAsannajavyasya, prakRtyA zuddhacetasaH // sthAnamAnAMtarajJasya, guNavadbahumAninaH // 7 // cittyena pravRttasya, kugrahatyAgato nRzam // sarvatrAgamaniSThasya, jAvazuddhiryathoditA // 8 // artha - te guNavAnanA zrAdhInapaNAthI, najadIka be mukti jene evA janya mANasane, tathA uttama prakRtithI rAga yAdikathI rahita cittavAlAne, tathA AcAryAdikano darako ane tenI pUjAnA aMtarane jANanArane, tathA samuNIno pakSa karanArane, tathA ucitapaNAthI pravartanArane, tathA kadAgraha tajI ne atyaMta rIte sarva bAbatamAMnA vacanane pramANa gaNanArAne, paramArthavAlI jAvazuddhi zrAya be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthate malatoja be.) eva te bAvIsamASTakanuM vivaraNa samApta thayuM. trayoviMzatItamASTakaM prArajyate. dharmArthI mANase jAvazuddhi karavI joiyeM, te to kayuM. have te jAvazucitA evA mANase, zAsanane yatI malInatAnuM sarvathA prakAre rakSaNa karavuM; nahIM to mahA anartha thAya; ema dekhAtA thA have he . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / yaH zAsanasya mAlinye, 'nAjogenApi vartate sa tanmithyAtvahetutvA, danyeSAM prANinAM dhruvam // 1 // bannAtyapi tadevAlaM, paraM saMsArakAraNam vipAkadAruNaM ghoraM, sarvAnartha vivardhanam // 2 // __ artha-je koi sAdhu zAsananAM malInapaNAmAMajANatAM paNa varte be,te sAdhu, te zAsanamAM bIjA prANIune paNa mithyAtvanA hetupapAthI kharekhara, utkRSTuM, ane saMsAranA kAraNarUpa, tathA vipAke karIne dAruNa, nayaMkara, ane, saghalA anarthane vadhAranArUM, evaM mithyAtvamohanIya karma bAMdhe ve. TIkAno jAvArtha-(uparanA zlokanA arthane malatoja ke. have kahelAthI ulaTA guNanA pratipAdana mATe kahe je. yastUnnatau yathAzakti, sopi samyaktvahetutAm anyeSAM pratipadyeha, tadevApnotyanuttaram // 3 // artha-je mANasa potAnI zaktipramANe zAsananI unnatimAM varte be, te paNa bIjAuMnA samyaktvanA hetune pAmIne zrA janmamAM teja dAyika samyaktvane pAme be. TIkAno nAvArtha-(uparanA zlokanA arthane mayatoja ve.) have samyaktvanuM svarUpa kahe . pravINatIvrasaMklezaM, prazamAdiguNAnvitam nimittaM sarvasaukhyAnAM, tathA sikimukhAvaham // 4 // ___ artha- kSINa thaela , tIvra kveza jemAM, tathA zAMta guNavAluM, ane sarva sukhanuM nimitta, tathA modarUpI sukhane dhAraNa karaNAra samyaktva . - TIkAno nAvArtha-"dINa" eTale niHsattAne prApta bhaela ne, tIvra evo anaMtAnubaMdhi kaSAyodayanA ladANavAlo kveza jemAM, evaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayoviMzatI tamASTaka. 181 samyaktva be; (kema ke anaMtAnubaMdhi kaSAyano udaya thaye te samyaktva prApta atuM nathI. ) valI te samyaktva prazama, saMvega, niveda, anukaMpA, tathAstikapaNArUpa guNoeM karIne sahita be; athavA samyagdRSTine, uttama bodhanA sAmarthyazrI prazamayAdika uttama guNo thAya che. kahAM ve ke. tannAsya viSayatRSNA, prabhavatyuccairnadRSTisaMmohaH arucirdharmapathye, na ca pApAtkrodhakaMDutiH // 1 // - samyadRSTine viSayanI tRSNA hotI nathI, tema uMcA prakAre darzanamohanI paNa tene hotI nathI, dharmarUpI pathyamAM tene ruci thatI nathI, tema pApathI krodharUpI kharaja paNa tene thatI nathI. hAdizabdathI jinazAsananI kuzalatA zrAdika bIjA gugonuM paNa grahaNa kara. valI te samyaktva saghalA manuSyajavAne deva javanA naMdanuM kAraNa be; valI te mokSasukhane prApta karanArUM be. have pUrve kalI pravacananI malInatAne dUra karavAno upadeza detA thA kahe a. zrataH sarvaprayatnena, mAlinyaM zAsanasya tu // prekSAvatA na kartavyaM, pradhAnaM pApasAdhanam // 5 // artha - karIne sarva AdareM karIne, buddhivAna mANase zAsanane malInatA lagADavI nahIM; kema ke, malInatA lagADavI te utkRSTuM na karmanuM sAdhana be. te ema kema be ? te have kahe be. yasmAcchAsanamAlinyA, jAtau jAtau vigarhitam // pradhAnajAvAdAtmAnaM sadA dUrI karotyalam // 6 // " artha - zAsananA malInapaNAthI, ( prANI ) javajava pratmAne niMdita kare be, tathA hamezAM utkRSTa jAvathI - tizayapaNAyeM karI ne tene kare be. Jain Educationa International dUra For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / TI kAno nAvArtha - ( uparanAM zlokanA arthane malatoja be.) zAsananA malInapaNAne tajavAno upadeza daine, have tenuMja je kaMI karavuM, teno upadeza detA thakA kahe be. kartavyA connatiH satyAM, zaktA viha niyogataH // vaMdhyaM bIjameSAya, ttattvataH sarvasaMpadAm // 7 // artha- potAnI zaktipramANe zrA jinazAsanamA avazyeM karIne, unnati ketAM prajAvanA karavI; kema ke, te prabhAvanA tatvathI sarva saMpadAnuM phala upajAvanArUM bIja be. TIkAno jAvArtha - ( uparamA lokanA arthane malatoja be.) te kema ? te have kar3e be. zrata unnatimApnoti, jAtau jAtau hitodayam // yaM nayati mAlinyaM, niyamAtsarvavastuSu // 8 // artha- evI rIte jinazAsananI unnati karavAthI, javajava prate (prANI) jAti, kula, rUpa, ne vijava yAdikathI unnatine pAme be ne jAti, kula, buddhi zrAdika sarva jAvomAM potAnAM duSaNono avazyeM karIne nAza kare be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) evItevI zamASTakanuM vivaraNa saMpUrNa thayuM. caturviMzatItamASTakaM prArajyate. eva te zAsananI unnati karavAthI prANI hitanA udayavAlI unnatine pAme be; ema kAM; tyAre ahIM koi zaMkA kare ke, hitanA udayavAlI paNa zuM koi unnati be ? tyAre tene kahe be ke, tevI pApanubaMdhi puNyajanya unnati be; ane tenA puNyApuNyanA vicA ramAM nIcepramANe cAra jAMgArDa thAya be. eka puNyAnubaMdhi puSya, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 caturdazamASTaka. bIjuM pApanubaMdhi puNya, trIjuM pApAnubaMdhi pApa, ane cothu puNyAnubaMdhi pApa. teDhamAMthI pehelA lAMgAnuM svarUpa have kahe . gehAdgehAMtaraM kazci, chojanAdadhikaM nrH|| yAti yatsudharmeNa, tahadevajavAdanavam // 1 // artha- jema kozka puruSa sArA gharamAMthI nikalIne tethI vadhAre sArA gharamAM jAya , tema puNyAnubaMdhi puNyazrI prANI manupyarUpI sArA navamAMthI nikalIne, tethI vadhAre sArA evA devajavamA jAya . TIkAno nAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja .) have bIjA nAMgAnuM svarUpa kahe .. gehAdU gehAMtaraM kazci, bojnaaditrnnrH|| yAti yadasakarmA, tahadevanavAdUnavam // 2 // artha-jema koi puruSa sArA gharamAMthI nikalIne nagarA gharamAM jAya , tema prANI pApAnubaMdhi puNyathI manuSya rUpI sArA navamAMthI nikalIne, nArakI Adika nagarA javamA jAya .. TIkAno nAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja je.) have trIjA nAMgAnuM svarUpa kahe . gehAdgehAMtaraMkazci, dazunAdadhikaM nrH|| yAtiyanmahApApA, ttahadeva nvaaduunvm||3|| artha- jema koI puruSa nagarA gharamAMthI nikalIne, tethI paNa vadhAre nagarAM gharamAM jAya , tema prANI pApAnubaMdhi pApathI tiyeca AdikanA javathI nikalIne, tethI vadhAre nagarA evA nArakI AdikanA navamAM jAya . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / sa cothA jAMgAnuM svarUpa kahe be. gehAdagehAMtaraM kazci, dazujAditarannaraH // yAtiyatsudharmeNa tadevajavAddbhavam // 4 // artha- jema koi puruSa navArA gharamAthI nikalIne, sArA gharamAM jAya be, tema prANI puNyAnubaMdhi pApathI tiryaca AdikanA javI nikalIne, manuSyAdika javamAM jAya be. have upadeza kahe . zujAnubaMdhyataH puNyaM, kartavyaM sarvathA naraiH // yatprajAvAdapAtinyo, jAyaMte sarvasaMpadaH // 5 // artha - zrI karIne, mANasoe sarvathA prakAre, puNyAnubaMdhI puNya kara; ke jenA prajAvathI nAza na thAya evI, saghalI modAdika saMpadA thAya be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArtha malatoja be.) have, te puNyAnubaMdhi, puNya zI rIte karAya, te kahe be. sadAgamavizuddhena, kriyate tacca cetasA // etacca jJAnavRddhecyo, jAyate nAnyataH kvacit // 6 // - te puNyAnubaMdha puNya, hamezAM AgamathI zuddha thapalA cittathI karAya ; ne zrAgamazrI zuddha evaM je citta, te jJAnathI vRddha evA mANasonI uttama upAsanA karavAthI thAya be paNa bIjI rIte yatuM nathI. kAnojAvArtha - ( uparanA lokanA zrarthane malatoja be.) jo citta zuddha na hoya, to zuM thAya ? te have kahe . cittaratnamasaMkliSTa, mAMtaraM dhanamucyate // yasya tanmUSitaM doSa, stasya ziSTA vipattayaH // 7 // artha- rAgAdika doSoyeM karI ne varjita evaM je cittarUpI ratna, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcaviMzatItamASTaka. 185 te AdhyAtmika dhana kahevAya be; mATe je mANasanuM te cittarUpI ratna, rAga Adika (corothI ) luMTAeluM be, te mANasane kugatigamanarUpI ApadAja bAkI mAM rahe be. " TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA kArtha malatoja be.) have te puNyAnubaMdhapuSyano upAya batAve . dayAbhUteSu vairAgyaM vidhivadgurupUjanam // vizuddhA zIlavRttizca, puNyaM puNyAnubaMdhyadaH // 8 // artha- prANI mAM dayA, vairAgya, vidhipUrvaka gurupUjana, tathA zuddha evI zIlanI vRtti, te puNyAnubaMdhI puNya kahevAya. TIkAno jAvArtha- sAmAnya jIvo prate dayA, vairAgya, tathA zraddhA, satkAra Adika vidhipUrvaka jaktapAnAdikathI gurupUjana tathA hiMsA, anRta, adatta, abrahma, ane parigrahanA tyAgarUpa zuddhavRtti; tethI puNyAnubaMdhi puSya thAya be. evI rIte covIsamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa yayuM. paMcaviMzatItamASTakaM prArabhyate. have teja pradhAnaphalathI dekhADatA thakA kahe be. zrataH prakarSasaMprAptA, dvijJeyaM phalamuttamam // tIrthakRttvaM sadaucitya, pravRttyA mokSasAdhakam // 1 // artha - te puNyAnubaMdha puNya vRddhi pAmavAthI, ucita pravRtti - zrI mohane sAdhanA, evaM tIrthakararUpI uttama phala jANavu. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) have te ucita pravRttinuM svarUpa kahe be. sadaucityapravRttizca, garjAdArajya tasya yat // tatrApyanigraho nyAyyaH, zrUyate hi jagaGkuro H // 2 // artha- hamezAM aucityanI pravRtti, garbhathI mAMDIne tIrtharakane 24 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / hoya je; kemake, te govasthAmAM paNa jagatanA guru evA, zrImahAvIra svAmIno ucita anigraha saMlalAya . have te anigraha kevo? te kahe .. pitruTeganirAsAya, mahatAM sthitisiddhaye // ISTakAryasamRdhyartha, mevaM nUto jinAgame // 3 // artha- mAbApanA upregano nAza karavA mATe, tathA mahAnonI siddhi mATe tathA mokSarUpI je iSTakAryanI samRddhi, tene mATe, evI rItano abhigraha AptanA AgamamAM saMjalAya . have jevo te anigraha saMjalAya , te kahe . jIvato gRhavAse'smin , yAvanme pitarAvimau // tAvadevAdhivatsyAmi, gRhaanhmpiisstttH||4|| artha- (zrI vIrapranue anigraha lIdho ke, ) jyAMsudhI zrA gRhasthAvAsamAM mArAM mAtapitA jIve, tyAMsudhI hu~ paNa mArI zvAthI gharamAM rahIza. TIkAno nAvArtha-zrI mahAvIra svAmI nagavAna devanavazrI cavIne, pUrva upArjana karelA nIcagotrakarmanA udayathI brAhmaNakuMDagrAma nAmanA nagaramAMzaSanadatta nAmanA brAhmaNanI devAnaMdA nAmanI strInI kudIe utpanna zrayA; panI eMsIme divase potAnuM Asana calita thavAthI, iMjhe avadhijJAnathI te vAta jANIne, hariNagameSI nAmanA devanI mAraphate, kSatrIyakuMDa nAmanA nagaranA siddhArtha rAjAnI trIzalA nAmanI rANInA garnamAM prajune saMkramAvyA. tyAre devAnaMdA, pote joelAM cauda svapnanA apahArathI potAnA garjano saMhAra jANIne, atyaMta zokarUpI samuSamA DubavA lAgI; tyAre lagavAne avadhijJAnathI jANyu, ke, aho ! mArA nimittathIja zrAne zrAddhaM badhuM duHkha thayuM !!! paNa have mArA aMgahalanathI zrA trizalAmAtAne muHkha na thAya, to sArUM, ema vicArine na Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcaviMzatItamASTaka. 107 gavAna garnasthAnamAM sthira rahyA; tyAre trizalAmAtAe vicAryu ke, are ! mAro garna galI gayo ke zuM? ityAdi zoka karatI thakI mahA muHkhane prApta yaza tyAre jagavAna sphurAyamAna thayA; ane vicAryu ke, aho! haju mane joyo nathI, tyAMja mAtApitAno mArApara jyAre bhATakho sneha be, tyAre mane joyA bAda, jyAre hu~ dIkSA lezza, tyAre to temane mahAsaMtApa thaze. mATe temano saMtApa dUra karavA mATe, jyAMsudhI te jIvaze, tyAMsudhI hu~ dIdA khezza nahIM;" evIrItano sAtame mahine temaNe gAvAsamAMja anigraha sIdho. ahIM ko zaMkA kare ke, evI rItano anigraha karavAthI, mAtapitAnA ugano nAza thAya, ane evI rItanI mahAnonI sthiti me, te to sipa thayuM; paNa tethI modanI samRddhi malavAnuM to banI zakatuM nazrI, kemakeM, te gRhasthAvasthAmAM yaz zakti nathI. kAraNa ke, gRhasthAvasthAne dIkSAnuM virodhipaNuM be; tene mATe have tene kahe . zmau zuzrUSaNamANasya, gRhAnAvasato gurU // pravajyApyAnupUryeNa, nyAyyAMte me naviSyati // 5 // artha-zrA mAtapitAnI sevA karatAM akA, ghare rahyA bAda aMte paripATIthI mane yukta evI pravrajyA paNa thaze. TIkAno nAvArtha- (uparanA zlokanA arthane malatoja .) sarvapApanivRttiryat, sarvathaiSA satAM matA // gurUchegakRto'tyaMtaM, neyaM nyAyyopapadyate // 6 // artha- sarva pAponI nivRttirUpa evI thA dIkSA uttama mANasoe sarvathA prakAre mAnelI ane tethI mAbApane atyaMta upega karAvanAranI zrA dIdA nyAyavAlI ghaTatI nathI. TIkAno nAvArtha- (uparanA zlokanA arthane malatoja ke.) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 zrIharinaprasUrikRtAnyaSTakAni / te ema kema ? tene mATe have kahe . . prAraMjamaMgalaM hyasyA, guruzuzrUSaNaM paraM // etau dharmapravRttAnAM, nRNAM pUjAspadaM mahat // 7 // artha- mAbApanI je sevA, te zrA pravrajyA prAraMjamaMgala, ketAM nAvamaMgala ke kema ke, modanA hetunUta evI dharmakriyAmAM pravarta zraelA mANasone, te mAtapitA, moTuM pUjArnu sthAnaka . TIkAno nAvArtha- (zlokanA arthane malatoja be.) have te pUjAnuM sthAnakapaNuMja samarthana karatA zrakA kahe . sa kRtajJaH pumAn loke, sa dharmagurupUjakaH // sa zuddhadharmajAk caiva, ya etau pratipadyate // 7 // artha- je mANasa mAtapitAnI sevA kare , te mANasa A jagatamAM kRtajJa , tathA te potAnA dharmagurune pUjanAro , tathA te zudharmane najanAro . evI rIte pacIzamA aSTakarnu vivaraNa saMpUrNa thayu. / SaDviMzatitamASTakaM prArajyate. have ahIM vAdI zaMkA karato thako kahe je ke, tIrthaMkararnu dAna saMkhyAvAluM , mATe tene mahatvapaNuM kema kahevAya ? kema ke, mahAnanuM dAna pae mahAna hovU jozye. te bAbata dekhADato thako have vAdI kahe . jagadgurormahAdAnaM, saMkhyAvaccetyasaMgatam // zatAni trINikoTInAM,sUtramityAdicoditam // 1 // artha- jagatanA gururnu ( tIrthakaranuM ) dAna saMkhyAvADhuM be, mATe tene mahAdAna kahevU, te anucita ; kema ke, te dAna traNase kroDa ityAdi sUtramA kaheluM . TIkAno jAvArtha- (zlokanA arthane malatoja ke.) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1e SaviMzatitamASTaka. bujhnu mahAdAna , ema kaheto zrako haju vAdIja kahe . anyastvasaMkhyamanyeSAM, svataMtreSUpavarNyate // tattadeveha tayuktaM, mdnbdoppttitH||2|| artha-bIjA eTale bauddha loko, potAnA bodhisatvonuM dAna, potAnA zAstramA asaMkhyAtuM kahe je; evI rIte " mahat" zabdanI upapattithI, tenuM te dAna yukta ne. TIkAno lAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) tethI zuM ? te have kahe . tato mahAnujAvatvA, teSAmeveha yuktimat // jagajurutvamakhilaM, sarvaM hi mahatAM mahat // 3 // artha-te mahAdAnanA yogathI, teuneja saghalu jagatanuM gurupaNuM, yuktivAluM , kema ke, mahAnonuM saghaluM kArya mahAnaja hoya be. TIkAno lAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja .) have te pUrvapadane upasaMharatA thakA kahe je. evamAdeha sUtrAtha, nyAyato'navadhArayan // kazcinmohAttatastasya, nyAyalezo'tradarzyate // 4 // artha- evI rIte koka baudha, mUDhatAthI, sUtranA arthane nyAyathI nahIM jANIne kahe ne mATe tene have temAM nyAyano kheza dekhADAya be. TIkAno jAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja .) have tenAja pratipAdana mATe kahe . mahAdAnaM hi saMkhyAva, drthynaavaanggjuroH|| sirpha varavarikAta, stasyAH sUtre vidhAnataH // 5 // artha- yAcakanA anAvazI, jagazururnu (tIrthakaranuM ) dAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / saMkhyAvAluM be; ( paNa udAratAnA ke vyanA ajAvathI nahIM. ) mATe manuM dAna varavarikAthI ( koipaNa varadAna mAgo ? ) mahAdAnaja siddha thAya be; valI te " varavarikA " sUtramAM paNa kahelI The. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) have te kema siddha yuM ? te kahe be. tayA saha kathaM saMkhyA, yujyate vyajicArataH // tasmAdyathoditArthaM tu, saMkhyAgrahaNamiSyatAm // 6 // - te varavarikAnI sAthe, vyajicAra AvavAthI dAnanI saMkhyA kema ghaTI zake ? mATe upara kahelA prayojanavAluMja saMkhyAnuM grahaNa jAvaM. have je " mahAnubhAvatva" yAdika je vAdIe kahAM, tene dovAluM kahatA thA kahe be. mahAnubhAvatApyeSA, tadbhAvena yadarthinaH // viziSTasukhayuktatvA, tsaMti prAyeNa dehinaH // 7 // - mahAnujAvatA paNa teja kahevAya, ke, te jagadgurunA jAvamAM mAgaNo na hoya; zAmATe ke, prAyeM karIne prANI viziSTa sukheM karIne yukta hoya be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) tathA, dharmodyatAzca tadyogA, ttadA te tatvadarzinaH // mahanmahatvamasyaiva mayameva jagaruH // 8 // artha - te jagarupaNAnA saMbaMdhathI, te kuzala anuSThAnomAM udyamavaMta hoya be, tathA te vakhate terja tatvane jAnArA hoya be; Jain Educationa International " For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptaviMzatitamASTaka. 11 mATe evA jinezvara pranuneja mahanmahatva ghaTI zake ne, ane teja jagatanA paNa guru be. TIkAno nAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) evI rIte vIzamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa AyuM. saptaviMzatitamASTakaM prArajyate. evI rIte upara jagazurunu mahAdAna kaDaM, paNa te yukta nathI, evI rIte paramatane dekhADatA kA have kahe je. kazcidAhAsyadAnena, kazvArthaH prasidhyati // mokSagAmI dhruvaM hyeSa, yatastenaiva janmanA // 1 // artha- koika ema kahe ke, tenA dAnazrI kayo puruSArtha siddha vAno , kema ke, te to teja janmeM karIne kharekhara modagAmI . TIkAno nAvArtha- ( zlokanA arthane malatoja be.) have teno uttara Ape .. ucyate kalpaevAsya, tiirthkRnnaamkrmnnH|| udayAtssarvasattvAnAM, hita eva pravartate // artha- tIrthakara pranuno te zrAcAraja kahevAya be; kema ke, tIrthakaranAmakarmanA udayathI te saghalA prANInA hitamAMja pravartene TIkAno nAmArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have bIjo parihAra kahe . dharmAgakhyApanArthaM ca, dAnasyApi mhaamtiH|| avasthaucityayogena, sarvasyaivAnukaMpayA // 3 // artha- dAnane, dharmanA eka aMgarUpa kahevAmATe, mahAbodhavAlA evA pranue, avasthAnA ucitapaNAnA yogathI athavA savanI anukaMpAyeM karIne, dAna dIdhuM . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / te dAna dharmanuM aMgajabe, te dekhADavA mATe have kahe be. zujAzayakaraM hyeta, chAgrahachedakAri ca // sadanyudayasArAMga, manukaMpAprasUti ca // 4 // // - te dAna, (cittanA) zubha Azayane karanAeM, tathA mamatAno nAza karanAeM, ne uttama abhyudayanuM uttama kAraNa, tathA dayAne utpanna karanArUM be. muni paNa ucita dAna devuM, evaM dRSTAMtathI dekhADatA thakA ea kahe . jJApakaM cAtranagavAn, niSkrAMto'pi dvijanmane // devadUSyaM dadaddhImA, nanukaMpA vizeSataH // 5 // artha- vahIM te dRSTAMta jANavuM ke, mahAjJAnI evA jagavAna zrI vIraprabhue dIkSA sIdhA paDhI paNa, anukaMpAthI brAhmaNane devadRSya vastra . TIkAno jAvArtha- zrI vIrapranue eka varSasuddhi prANIne vAMbitadAna pyuM, tathA pachI dIkSA lar3ane, jJAtavanakhaMDamAM - vyA; te dAna vakhate jagavAnanA pitAno mitra koi brAhmaNa dezAMtara gayo hato; paNa tyAM tene kaMI nahIM malavAthI pATho dIpa yo thako potAne ghera vyo; tyAre tenI strIe tene kahyuM ke, javAne saghalA prANIune icita dAna daine dIkSA lIdhI; ane te vakhate tuM to tArA durbhAgyazrI dezAMtara gayo hato; mATe have turata jagavAna pAse jazne kaMka yAcanA kara ? kemake, haju paNa te anukaMpAvAna prabhu tane kaMka Apaze. panI te brAhmaNa pranupAse vane yAcanA karavA lAgyo; tyAre jagavAne paNa tenApara dayA lAvIne potAnI pAsenuM aradhuM devaSya vastra zrApyuM. itthamAzayanedena, nAto'dhikaraNaM matam // api tvanyaguNasthAnaM, guNAMtara nibaMdhanam // 6 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTaviMzatitamASTaka. 193 artha-evI rIte AzayanA ne karIne te asaMyata dAnathI,adhikaraNa mAnelu nathI kemake,anya guNasthAnaka guNAMtara- kAraNa ne. TIkAno jAvArtha- (zlokanA arthane malatoja .) ye tu dAnaM prazaMsaMtI, tyAdisUtraM tuyatsmRtam // zravasthAneda viSayaM, dRSTavyaM tanmahAtmaniH // 7 // - artha-"je dAnanI prazaMsA kare " ityAdika je sUyagaDAMgamAM kaheDhuMce, te mahAtmA puruSoe avasthAnedanA viSayavAluM jANaq. TIkAno nAvArtha- (zlokanA arthane salatoja be.) evI rIte prasaMgopAtta varNana karyu, have cAkhatI vAtane joDavA mATe kahe . evaMnakazcidasyArtha, statvato'smAtprasiddhyati // apUrva kiMtutatpUrva, mevaMkarmaprahIyate // 7 // artha- evI rIte zrAcArapUrvaka dAna devAthI, paramArthe karIne, tIrthakarano koi paNa umado puruSArtha siddha thato nathI; paNa tethI tIrthakarapaNAnA nimittarUpa evaM karma nAza thAya ne. evI rIte sattAvIzamA aSTakanuM vivaraNa samApta thayu. aSTaviMzatatimASTakaM prArajyate. have anunA rAjyAdika dAnamAM paramatanI apekSAyeM dUSaNa dekhADatA thakA, kahe . anyastvAhAsya rAjyAdi, pradAne doSaevanu // mahAdhikaraNatvena, ttvmaarge'vickssnnH||1|| artha- tatvamArgane nahIM jANanAro evo kozka vAdI ema kahe , ke, murgatinA heturUpa evI kriyAyeM karIne, tIrthakaranuM rAjya AdikanuM je dAna, temAM doSaja . TIkAno nAkArtha- (zlokanA arthane malatoja .) 25 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / have teno prAcArya mahArAja uttara pe be. pradAne hi rAjyasya, nAyakAjAvato janAH // mitho vaikAladoSeNa, maryAdAbhedakAriNaH // 2 // vinazyatyadhikaM yasmA, diloke paratra ca // zaktau satyAmupekSA ca, yujyate na mahAtmanaH // 3 // tasmAttaDupakArAya, tatpradAnaM guNAvaham // parArthadIkSitasyAsya, vizeSeNa jagaGguroH // 4 // 194 artha- jo jagavAna rAjya soMpI na jAya, to nAyakanA - jAvathI mANaso, kAlanA doSathI mAMhoM mAMheM potAnI maryAdAno jaMga karanArA thAya; ane evI rIte loka ne paralokamAM mano ki vinAza thAya; ane valI potAnI zakti batAM mahAtmAne upekSA karavI, te yukta kahevAya nahIM; mATe teja'nA upakArane arthe, te rAjya soMpI ApavuM, te uttama be; ane temAM pae parane jeNe dIkSA lIdhI be, evA jagatanA guru tIrthaMkara mahArAjane to te karavuM, vizeSa karIne yukta be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have hIM koI vAdI evI zaMkA kare ke, nagavAne je vivAha zrAdika vyavahAra dekhADyo, te doSaNavAyuM be, tene mATe have tene kahe . evaM vivAhadharmAdau tathA zilpa nirUpaNe // na doSottamaM puNya, miThameva vipacyate // 5 // artha - evI rIte vivAha ne rAjya dharmAdikamAM, tathA kalA zikhavavAmAM, tIrthaMkarane doSa nathI; kema ke, tIrthakaranAmakarmarUpI je uttama puNya, te tevIja rIte vipAkane pAme be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekonatriMzatitamASTaka. 15 TIkAno bhAvArtha- (zlokanA arthAne malatoja je.) kiMcehAdhikadoSecyaH, satvAnAM rakSaNaM tu yat // upakArastadeveSAM, pravRttyaMgaM tathAsya ca // 6 // artha- valI te rAjya Adika soMpavAmAM adhika doSothI, mumukSu prANIunu rakSaNa thAya je; mATe evI rIte, tevA prANIuno je upakAra karavo, teja temanI pravRttinuM aMga . TIkAno nAvArtha- (zlokanA arthane makhatoja be.) have kahelA arthane dRSTAMtazrI samarthana karatA thakA kahe . nAgAderakSaNaM yahad, gartAdyAkarSaNena tu|| kurvannadoSavAMstacha, danyathA saMnavAdayam // 7 // artha- jema khADA AdikamAM paDine paNa nAga (hAthI ) zrAdikadhI rakSaNa karAya., tevI rIte upakAra karatA thakA pranu nirdoSI ke kema ke, tema karyAvinA upakAra thaI zakato nathI. TIkAno nAvArtha- (uparanA zlokanA zrarthane makhatoja .) itthaM caitadidaSTavya, manyathA dezanApyalam // kudharmAdinimittatvA, doSAyaiva prasajyate // 7 // artha- evI rIte, te rAjyapradAna Adika jANI sevaM, jo ema na mAnIyeM to temanI dezanA paNa, kudharma AdikanA nimittapaNAthI atizayeM karIne doSane mATeja thAya !!! TIkAno nAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja .) * avI rIte acavIzamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa zrayu. ekonatriMzatitamASTakaM prArajyate. rAjyAdikanA dAnapUrvaka pranue sAmAyika aMgIkAra karelI ne, mATe have tenuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe kahe je. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrIharilajasUrikRtAnyaSTakAni / sAmAyikaM ca modAMgaM, paraM sarvajJalASitam // vAsIcaMdanakalpAnA, muktametanmahAtmanAm // 1 // artha- vAMsalA prate caMdanatuTya, evA mahAtmAune mATe, sarvaprajue kaheluM eva~ sAmAyika utkRSTuM modanuM aMga kaheluM . TIkAno. nAvArtha-( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have te sAmAyikanuM svarUpathI varNana karatA thakA kahe . niravadyamidaM jJeya, mekAMtenaiva tatvataH // kushlaashyruuptvaatsrvyogvishukritH||2|| artha- te sAmAyika, uttama Azaya rUpa hovAthI, tathA saghalA mana, vacana, ane kAyAnA yoganI zudhithI, paramArthe karIne ekAMtathIja niravadya jANavU. TIkAno nAvArtha- ( zlokanA arthane malatoja je.) have baudhe aMgIkAra karelA sAmAyikanA dUSaNamATe kahe je.. yatpunaH kuzalaM cittaM, lokadRSTayA vyavasthitam // tattathaudAryayoge'pi, ciMtyamAnaM na tAdRzam // 3 // artha- paNa je lokadRSTithI kuzala citta raheLu , te, tevA prakAranI udAratAno yoga hote te paNa, citavana karAtuM thakuM, zuddha sAmAyika sarakhaM kahevAya nahIM. have te budhe kahapeluM kuzala citta dekhADatA thakA kahe . mayyevanipatatveta, jagahuzcaritaM yathA // matsucaritayogAcca, muktiH syaatsrvdehinaam||4|| artha- buddha kahe ne ke, jagatanuM zrA suzcaritra mArAmAMja zrAvIne paDo ? ke jethI karIne mArA uttama caritranA yogathI saghasA prANI ne moda thAya. .. TIkAno lAvArtha- (uparanA zlokanA arthane malatoja be.) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka. ekonatriMzatItamASTaka. evI rItanuM udAratAyeM karIne yukta e, paNa citta, sAmAyika sara kema nathI ? tene mATe have kahe . asaMnavIdaM yastu, bujhaanaaNnivRttishruteH|| saMjavitve tviyaMnasyA, ttatraikasyApyanirvRtau // 5 // artha-zrA bAbata asalavita , kema ke, buddhonI nivRtti kahelI ne ane kadAca te bAbatanuM saMnavapaNuM mAnI, to, jagatomA ekanI paNa nivRtti na hote te te budhanI nivRtti na saMjave, arthAt bujhe jyAre jagatanuM puzcaritra lIdhu, tyAre tene mokSa zI rIte ghaTI zake ? TIkAno nAvArtha-(uparanA zlokanA arthane madatoja be.) evI rIte te citta jyAre sAmAyika sara nathI, to te kevU ne? te have kahe . tadevaM ciMtanaM nyAyA, ttatvato mohasaMgatam // sAdhvavasthAMtare jheyaM, bodhyAdeHprArthanAdivata // 6 // artha- tethI karIne, evI rItanuM je citavana, te nyAyathI ane tatvathI mohayukta ke ane tevI rItarnu citavana, bodhibIja AdikanI prArthanAnI peThe, avasthAMtaramA eTale sarAga avasthAmAM zolana jANavU. jo ke vyAghrAdikane potAnuM mAMsa devA AdikamAM kuzala citta paramatavAlo vAdI mAne je paNa sAmAyikanI apekSAthI azojana , evaM dekhADatA thakA have kahe . apakAriNi sadbujhi, viziSTArthaprasAdhanAt // zrAtmaMjaritvapizunA, tadapAyAnapekSiNI // // artha- mokSarUpI uttama puruSArthanA sAdhanathI, apakAra (nukazAna ) karanAra evA vyAghrAdikamAM je zojana buddhi vAparavI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrIharilaprasUrikRtAnyaSTakAni / te phakta ApapeTalarApaNAne sUcavanArI, tathA te vyAghrAdikonI urgati AdikanI apekSAvAlI be. . have cAlatI bAbatane saMpUrNa karatA thakA kahe je. evaMsAmAyikAdanya, davasthAMtaranakam // syAccittaM tattu saMzuphe, yimekAMtanakam // 7 // artha- evI rIte sAmAyikathI judI rItanuM je citta, te zravasthAMtaramAM naSaka hoya, ane sAmAyika to, samasta doSanA viyogadhI ekAMta zonanika jANavU. TIkAno nAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) evI rIte gaNatrIzamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa thayuM. triMzatitamASTakaM prArajyate. evI rIte upara sAmAyikane ekAMta nA kahyu; have te kevu hoya ? te kahe . sAmAyikavizuddhAtmA, sarvathA ghAtikarmaNaH // kSayAtkevalamApnoti, lokAlokaprakAzakam // 1 // artha-sAmAyike karIne zudha, AtmA jeno evo prANI, sarvathA prakAre ghAtikarmonA kyathI, lokAlokane prakAza karanArA evA kevalajJAnane pAme .. have te lAvatA kA kahe je. jJAne tapasi cAritre, satyevAsyopajAyate // vizuddhistadaMtastasya, tathAprAptiriSyate // 2 // artha- jJAna, tapa, ane cAritra, hote teja AtmAne pizuchi thAya je; ane tethI tevI rIte kevalajJAnanI prApti thAya be. . TIkAno nAvArtha- jJAna eTale jJeya vastune prakAza karavAmAM dIpaka samAna evaM zruta Adika, upalakSANathI samyaktva paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triMzatitamASTaka. 1ee jANI khevU; kema ke, te samyaktvavinAnuM jJAna paNa ajJAnaja ; tathA tapa eTale junA karmarUpI kacarAne zodhanAra evaM anazanAdika tapa; tathA cAritra eTale navA karmarUpI rajane nivAraNa karanArUM saMyama; te traNe hote te AtmAnI zuddhi thAya ne te zuddhi kevI ? to ke ghAtikarmarUpI melane zuddha karanArI jANavI. ane tethI karIne AtmAne kevalajJAnanI prApti thAya . have te kevalajJAna ke ? te kahe . svarUpamAtmanohyetat, kiMtvanA dimalAvRtam // jAtyaratnAMzuvattasya, kSayAtsyAttamupAyataH // 3 // artha- e kevalajJAna kharekhara AtmAnuM svarUpa je; paNa te anAdikAlanA jJAnAvaraNAdika karmarUpI melathI AbAdita thaeTuM je; paNa uttama ratnanAM kiraNonI peThe, teno karmarUpI mela nikalI javAthI, tathA sAmAyikanA anyAsarUpa tenA upAyathI, te kevalajJAna pragaTa thAya . TIkAno lAvArtha- (uparanA zlokanA arthane malatoja .) ahIM koIzaMkA kareke, arUpapaNAmAM paNa A kevalajJAna, lokAlokane prakAza karanAre kema kahevAya ? tene mATe have tene kahe je. zrAtmanastatsvannAvatvA, bokAlokaprakAzakam // zrataevataphutpatti, samaye'pi yathoditam // 4 // artha- AtmAnuM te svanAvapaNuM hovAthI, te jJAna lokAlokane prakAza karanArUM; ane tethIja utpatti vakhate paNa, te sarva vastuUne ekIhAre prakAza karanArUM be. TIkAno nAvArtha- (uparanA zlokanA arthane makhatoja be.) zrAtmasthamAtmadharmatvA, saMvittyA caiva miSyate // , gamanAderayogena, nAnyathA tattvamasya tu||4|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrIharijaprasUrikRtAnyaSTakAni / - artha-valI te kevalajJAna AtmadharmarUpa hovAthI, svasaMvedanathI AtmAmA raheDhuM jaNAya je; valI te gamanAdikanA ayogazrI vAya ane gamanAdikanA sanAvavAluM te kevalajJAnapaNuM hoza zakatuM nayI. TIkAno lAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have jyAre te kevalajJAna AtmAnA svarUpavAluMja , tyAre tene caMjAdikanI pranA saraluMkema kahe be ? tyAretene have uttara kahe . yacca caMprajAyatra, jJAtaM tahAtamAtrakam // prajApumalarUpAya, tajhamoM nopapadyate // 5 // 6 // artha-zrA kevalajJAnanA svarUpamAM caMpranA AdikanuM je dRSTAMta , te prakAzamAnanA sAdharmyathI phakta dRSTAMtaja ke kemake pranA ne te, pujalarUpa je; mATe te caMjAdikanA paryAyavAlI ghaTI zakatI nathI. TIkAno nAvArtha- ( uparanA zlokanA arthane malatoja je.) haju paNa tenuM jJAtamAtrapaNuM samarthana karatA thakA kahe je. zrataH sarvagatAnAsa, mapyetannayadanyathA // yujyate tena sannyAyA, saMvittyAdopinAvyatAm 7 artha-e caMprajAnA dRSTAMtathI sarva vastumAM prApta bhaelo ne AnAsa jeno, evaM kevalajJAna paNa ghaTI zakatuM nathI; kemake anyathA prakAre, eTale caMpranAnA dRSTAMtanA sarva sAdharmyapaNAnA jJAnathI, ghaTe be; ane tethI upara kahelA uttama nyAyathI, ane svasaMvedanathI te jJAtamAtra paNa jANI levu. pUrve kaheluM ne, svarUpa jenuM, evA kevalajJAna- varNana karatA thakA have kahe je. nApravyo'stiguNo'loke, na dharmAtauvijunaca // AtmAtajamanAdyasya, nAstu tsmaadythoditm||7|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekatriMzatitamASTaka. . 201 artha-vya vinAno guNa nathI; ane lokamAM dharmAstikAya tathA nathI; valI AtmA sarvavyApI paNa nathI; te kAraNathI yA kevalajJAnane gamanAdika nathI; mATe kevalajJAna AtmAmAMja rahaluM be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA kArthane malatoja be. ) eva te trizamASTakanuM vivaraNa saMpUrNa thayuM. ekatriMzatitamASTakaM prArabhyate. koI zaMkA kare ke, jagavAnane jyAre kevalajJAna thayuM, tyAre to te kRtArtha thayA; patnI tene dharmadezanA karavAnI zI jarUra be ? tene mATe have tene kahe be. vItarAgo'pi sadvedya, tIrthakRnnAmakarmaNaH // udayena tathA dharma, dezanAyAM pravartate // 1 // artha- jagavAna vItarAga be, to paNa zojana tIrthakRt nAmakarmanA udayathI, te prakAreM karIne jagavAna dharmadezanAmAM pravarte be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have te karmanuM svarUpa kahe be. varabodhita rAjya, parArthodyataeva hi // tathAvidhaM samAdatte, karmasphItAzayaH pumAn // 2 // artha -- samyagdarzananI prAptithI mAMgIne, paranA kAryamAM udyamavaMta thalo, tathA udAra zayavAlo evo puruSa, tevI rItanAM karma bAMdhe be. TIkAno jAvArtha - ( zlokanA ne malatoja be.) tethI zuM ? te have kahe be. yAvatsaMtiSThate tasya tattAvatsaMpravartate // tatsvajAvatvato dharma, dezanAyAM jagaruH // 3 // 26 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 shriihrijjsuurikRtaanyssttkaani| artha- jyAMsudhI te tIrthakarane, te tIrthakRt nAmakarma, rahe , tyAMsudhI te te jagatanA guru evA nagavAn dharmadezanAmAM pravarte ? kema ke, te karmano tevo svanAva . TIkAno lAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja .) jagajurunA kAraNarUpa evA temanA vacana, svarUpa pragaTa karatA thakA have kahe . vacanaM caikamapyasya, hitAM jinnArthagocarAM // nUyasAmapisatvAnAM, pratipattiM karotyalam // 4 // artha- te jagajurunu eka paNa vacana, ghaNAM prANIunI paNa, hitakArI, ane judA judA arthavAlI, evI pratipattine atizayeM karIne kare je. TIkAno lAvArtha- (uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have te vAta kema saMjave? tene mATe kahe je. aciMtyapuNyasaMjAra, sAmarthyAdetadIdRzam // tathAcotkRSTapuNyAnAM, nAstyasAdhyaM jgtrye||5|| artha- aciMtyapuNyanA saMjAranA samarthanapaNAthI tIrthakaramahArAjanuM tevA atizayavAluM vacana , kemake, jenAM puNyo utkRSTa hoya , teune A traNe jagatamAM kaI paNa asAdhya hotuM nathI. - ahIM koI zaMkA kare ke, pranunuM vacana jyAre prANIunA jinArthone paNa jaNAvI Apece, tyAre annavyo prate paNa tenI asara kema thatI nazrI? tene mATe have tene kahe be. ajavyeSu canUtArthA, yadasau nopapadyate // tatteSAmevadorguNya, jJeyaMjagavato natu // 6 // artha- annavyona viSe te dezanA jIvAdika tatvone jaNAvanArI je nathI thatI, temAM te ajavyomuMja urguNapaNuM ; paNa temAM jagavAnano kaM paNa vAMka nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAtriMzatItamASTaka. 203 TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have teja arthane dRSTAMtathI samarthana karatA thakA kahe be. dRSTazcAbhyudayejAnoH prakRtyA kISTakarmaNAm // prakAzodyulUkAnAM tadvadatrApi jAvyatAm // 7 // artha- sUryano udaya hote bate, prakRtithIja puSTa karmoM vAlA evA dhuvaDone prakAza nahIM thato, jalAelo be; tenI peThe ahIM paNa jANI levu. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be. ) have prajunI dezanAnuMja svarUpa kahe be. iyaM ca nigamAyA, tathAnaMdAya dehinAm // tadAtvevartamAnepi, javyAnAM zuddhacetasAm // 8 // artha- prabhunI te dezanA nizcayeM karIne te kAlane viSe, vaNigvRddhadAsInA udAharaNeM karIne, prANIunA AnaMda mATe thai be; vartamAna kAlamA paNa zuddha cittavAlA evA janyonA zrAnaMda mATe thAya be. TIkAno jAvArtha -- ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) evI te ekatrI zamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa zrayuM. dvAtriMzattamASTakaM prArabhyate. have sakala karmonA yathI je thAya be te dekhADavA mATe kahe be. kRtsnakarma dayAnmokSo, janmamRtyvAdivarjitaH // sarvabAdhA vinirmukta, ekAMtasukhasaMgataH // 1 // artha- saghalA jJAnAvaraNAdika AThe karmonA yathI, janma ane mRtyudikadhI rahita, tathA sarva zrApadAvinAno, ane ekAMta sukhanA saMgamavAlo moha thAya be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / have parama padanuM svarUpa dekhADatA thakA kahe be. yanna duHkhena saMnniM na ca caSTamanaMtaram // jilApApanItaM ya, tadyaM paramaM padam // 2 // artha- je duHkhI mizrita nathI, tathA je dIe yatuM nathI, tathA je AMtarAvinAnuM be, tathA je ivAu~thI rahita be, tene paramapada jANavuM. TIkAno jAvArtha - ( zlokanArthane malatoja be.) mokSa ekAMtasukhanA saMgamavAlo be, ema upara kahuM, temAM paranI vipratipatti dekhADatA thakA have kahe be. kazcidAhAnnapAnAdi, jogAjAvAdasaMgatam // sukhaM vai siddhinAthAnAM pRSTavyaH sa pumAnidam // 3 // artha - ( pAramArthika sukhanA svarUpane nahIM jAnAro) evo koika puruSa hIM ema kahe ke, mode gaelAune to, tyAM anna, pANI, puSpa, strI yadikanA jogono zrAva hovAthI, tejane sukha ghaTI zakatuM nathI; ( tyAre AcArya mahArAja kahe be ke, ) tevA puruSane nIcepramANe pUvuM. " TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have te pUvAnuM kahe . kiM phalosnnAdisaMjogo, bujuAdinivRttaye // tannivRtteH phalaMkiMsyA, tsvAsthyaM teSAM tatsadA // 4 // - annAdikanoje saMjoga, te zuM phalavAlo be ? tyAre te vAdI ema kahe ke, sudhA AdikanI nivRttine mATe be; tyAre valI zrAcArya mahArAja tene pUDhe ve ke, te dudhA zrAdikanI nivRttinuM zuM phala be ? tyAre valI vAdI ema kahe ke, tenuM phala svasthatA be; tyAre valI zrAcArya mahArAja tene kahe be ke, te svasthatA to te siddhone hamezanIja be. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtriMzatitamASTaka. 205 kAnojAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be. ) have teja ne bIjA deM karI ne kahe be. svasthasyaiva naiSajyaM, svasthasya tu na dIyate // pravAsa svAsthyakoTInAM, jogo'nnAderapArthakaH // 5 // artha - rogIne auSadha devAya be, paNa nirogIne devAtuM nathI; mATe evI rIte prApta thaela be svasthatAnI koTI jeune, evA siyone nAdikano parioga anarthaka be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) kiMcitkarakaMjJeyaM, mohAjAvADatAdyapi // teSAM kaMDrAdyajAvena, daMtakaMbhUyanAdivat // 6 // artha - puMvedAdika mohanIyanA anAvazrI ratAdika paNa te siddhone niSphala jAvaM; kema ke, kharja zrAdikanA zrAvathI, kharja karavAnuM paNa nirarthaka be. TIkAno jAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) have sinA sukhanuM svarUpa kahe be. parAyattamautsukya, rahitaM niSpratikriyam // sukhaM svAjAvikaM tatra nityaM jayavivarjitam // // artha- sonuM sukha svAdhina, tathA viSayanI AkAMkSAvinAnuM, tathA pratikriyA vinAnuM, tathA svAbhAvika, nitya, ane karIne rahita a. TIkAnojAvArtha - ( uparanA zlokanArthane malatoja be.) paramAnaMdarUpaM tad. . gIyate'nyairvicakSaNaiH // itthaM sakalakalyANa, rUpatvAtsAMprataM hyadaH // 8 // - bIjA vicakSaNa evA anyadarzanI te sukhane para - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 vAtriMzatitamASTaka. mAnaMdarUpa mAne ke evI rIte te sukha sakala kaTyANarUpa hovAthI yukta be. TIkAno nAvArtha- (uparanA zlokanA arthane malatoja ke.) have te kone jANavU? te kahe be. saMvedyaM yoginAmeta, dnyessaaNshrutigocrH|| upamAnAvatovyakta, manidhAtuM na zakyate // 5 // artha- te sukha kevalI jANI zakete, , ane bIjAu~ne tekagocara je; ane valI upamAvinA pragaTa kahevAne paNa te zakya nazrI. TIkAno nAvArtha-- ( uparanA zlokanA arthane malatoja be.) have A graMthanI samAptine sUcanAro zloka kahe . aSTakAkhyaM prakaraNaM, kRtvAyatpuNyamarjitam // virahAttena pApasya, javaMtu sukhino janAH // 1 // artha-A aSTaka nAmanuM prakaraNa karIneje puNya upArjana kareluM , tethI pApanA virahathI loko sukhI thA.. TIkAno lAvArtha-zrA zlokamAM je " viraha" zabda mukekho be, tethI A mUla graMtha harilaprasUri mahArAje banAvelo , ema pratyakSa jaNAya ne, kemake harijaprasUri mahArAjano " virahAMka" evI rIte batrIzamA aSTakanuM vivaraNa saMpUrNa thayu. prazastiH jineshvraanugrhto'ssttkaanaaN|| vivicya gaMbhIramapIdamartham // avApyasamyaktvamapetarekaM // sadaivalokAstaraNeyatadhvam // 1 // sUreH zrIvardhamAnasya, niHsaMbariNaH sadA // hAricAritrapAtrasya, zrIcaMdrakulabhUSiNaH // 2 // pAdAMbhojadirepheNa, zrIjinezvarasUriNA / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI harijaprasUrikRtAnyaSTakAni / aSTakAnAM kRtAvRttiH, satvAnugrahahetave // 3 // samAnAdhike'zItyA, sahasre vikramAgate // zrIjJAvAlipure ramye, vRttireSAsamApitA // 4 // evI rIte aSTakajInaM gujarAtI bhASAMtara jAmanagara nivAsi paMDita zrAvaka hIrAlAla vi0 haMsarAje karyu be, teSAM pramAdathI ke mati doSathI je kaI viparIta lakhAyuM hoya, te " miThAmi DukkarDa" tathA te sujJa janoe kRpA karI sudhArIne vAMca; kema ke. gacchataH skhalanaM kvApi bhavatyeva pramAdataH // hasaMti durjanAstatra, samAdadhati sajjanAH // 1 // - mArge cAlatAM thakAM prANIne skhalanA to kyAMka paNa thAyaja be, paNa tyAM durjanoja hAMsI kare be, chAne sAno to tene sArI rIte vADI ne beTo kare be. have bhASAMtara kartA paMDita hIrAlAla samAptimaMgalamATe potAnA guru zrI cAritravijayajI mahArAjanI stuti kare be. labdhvA yadIyacaraNAMbujatArasAraM // svAdacchaTAdharitadivyasudhA samUham // saMsArakAnanataTehyaTatAlineva // pItomayA pravarabodhara sapravAhaH // 1 // vaMde mama guruM taMca, cAritravijayAhvayam // paropakAriNAM dhurve, dattAnaMdakadaMbakam // 2 // yugmam // 207 donapuNyA na pazyaMti, rAgAMdhAstatvasaMsthitim // lAbhelAbhaphalaM caiva labhate te narAdhamAH // 1 // iti zrI jinezvarAcAryakRtAta ciSyazrImadajayadevasUripratisaMskRtASTakavRttiH samAptA zrIrastu // samApto'yaM graMthaH guru zrImaccAritra vijayasuprasAdAt // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhera khabara. sarve jainabaMdhuune mAlama thAya je AmarA taraphathI hAlamAM nIcenA navA apUrva jainI graMtho, gujarAtI bhASAMtara sAthe upAvIne pAkA pugaMthI bAMdhI bahAra paDavAmAM avyA . yogazAstra.- ( kartA zrI hemacaMjJAcArya ) kimmata ru. 3-4-0 * sAmujika zAstra.(kartA zrI jatrabAhusvAmi)kimmata ru.1-0-0 zukanazAstra.- ( kartA zrI jinadattasUri ) kimmata ru. 0-6-0 pratiSThAkaTapa. ( kartA zrI sakalajI ) kimmata ru.7-6-0 jalajAtrAdividhi.-(kartAzrI ratnazekharasUri) kimmata ru.-6-0 * aSTakajI.-(kartA zrI harijaprasUri, TIkAkAra zrI jinezvarasUri) kimmata ru. 1-12-0 kalpasUtra.(sukhabodhikATIkA- gujarAtI nASAMtara citrosa.)3-0-0 dharma sarva svAdhikAra.(kartA zrI jyshekhrsuuri)| tathA kimma.ru.--- kastUriprakaraNa. ( kartA zrI hemavimalagaNi) , zatrujaya mAhAtmya khaMDa pehelo(kartA zrIdhanezvarasUri)ki.ru.2-4-0 nIcenAMpustako gujarAtI bhASAMtarasahita taiyAra thAya ,ane yoDAja vakhatamA upAi bahAra paDaze. vairAgyakalpalatA. (kartA zrI yazovijayajI upAdhyAya) hiMgulaprakaraNa. (kartA zrI vinayasAgaropAdhyAyajI) jainakumArasaMbhava mahAkAvya. (kartA zrI jayazekharasUri ) jajbAhusaMhitA.(jainanoapUrvajyotiSagraMtha)(kartAzrInaprabAhusvAga pranAvika caritra jainadharmamAM thaelA mahAna puruSonAM caritra ) zagjaya mAhAtmya, khaMDa bIjo. ( kartA zrI dhanezvarasUri) meghamAlAvicAra. (kartA zrI vijayapranasUri ) / __ zA. bhImasiMha mANeka ke. muMbai, mAMDavIbaMdara, zAkagalI. . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only