________________
વિશ્વોદ્ધારક શ્રી મહાવીર કર્યો; ભાલા, બરછી ને તીરકામઠાં વેગળાં મૂક્યાં. તે કાળમાં માનવી માત્ર નીતિની મર્યાદામાં જ જીવતો. એક પશુ સામે પણ તે માનવતાપૂર્વક વર્તાતો. એકલાની સાથે એકજ માનવી ખૂઝતો. પ્રતિપક્ષી પાસે જે જે શસ્ત્રો હોય, તે તે શો સિવાયનાં તે એક બાજુ મૂકી દેતો. યુદ્ધમાં જ્યાં સુધી નીતિ જળવાઈ ત્યાં સુધી માનવતા નિર્ભર રહી. કુરુક્ષેત્રના મેદાન પર સામસામે ઝઘડતા પાંડવ-કૌરવ બંધુઓની સે રાત્રે એક સાથે ભોજન લેતી. અને પ્રભાતે જ્યારે યુદ્ધને શંખનાદ થતો, ત્યારેજ “હરહર મહાદેવ” ની કે તેમના ઈષ્ટ દેવના નામની જયગર્જના સાથે એકમેકના પ્રતિસ્પધી બનતા. આજે એવું કશું રહ્યું નથી અને સુરતમાં સમાપ્ત થયેલા બીજા વિશ્વવિગ્રહને પરિણામે દુનિયાની તમામ રાષ્ટ્રોની માનવતા નિપ્રાણ બની ગઈ હોવાનું સાબિત થયું છે. તેના પ્રમાણ તરીકે મળી આવેલા પરમાણુઓબને અમેરિ કનેએ અંગ્રેજોની અનુમતિથી જાપાનના એક પ્રાચીન નગર પર કરેલ દૂમલે સર્વવિદિત છે. અનીતિથી યુદ્ધ જીતવું એટલે આલમની નૈતિક મનોદશા પર પ્રચંડ ઘાત કરે. એક તરાપે કેસરી ત્રિપૃષ્ણકુમાર સામે ધો. છલંગ મારી કુમારે તેને દાવ ચૂકવ્યો અને બીજી જ પળે બહુ જ સંભાળપૂર્વક તેના બે હોઠ પકડી-ઊભને ઊભો કાપડના એક ટૂકડાની જેમ તેને ચીરી નાંખ્યો. દૂર ઊભેલ માનવ સમુદાય “જયજયકાર સાથે તેને નમી પડયો. આ સિંહ, તે મુનિકાળને વિશ્વભતિના ઓરમાન ભાઈ વિશાખાનંદીને જીવ હતે. વિશ્વભૂતિએ અંતિમ કાળે કરેલ પ્રતિજ્ઞા ફળી. પણ સાથે-સાથે સમયના ગર્ભમાં એકમેક પ્રત્યેના વમનસ્યની પરંપરા મૂકતી ગઈ.
ત્રિપુષ્ટ કરેલે અગ્રીવને ઘાતા–સિહનાશના સમાચારે અશ્વગ્રીવની ચિંતા દિગુણ બની. તે રાતદિવસ બેચેન રહેવા લાગ્યો. પક્વ વયે ત્રિપૃષ્ણકુમારનાં વિધિયુક્ત લગ્ન થયાં. રાણીનું નામ સ્વયંપ્રભા. દક્ષિણે આવેલા વૈતાઢયગિરિ ઉપર રહેતા રથનુપુરચક્રવાલ નામે
