________________
૯૦
વિશ્વોદ્ધારક શ્રી મહાવીર નામાં ચોથું જ્ઞાન ઉપન્યું. તે ખ્યાલમાં ઊંડા ઊતરવાથી વાદ-વિવાદો નાબૂદ થાય અને સંપમાં સર્વેશ્વરની પ્રતીતિ થાય. અદત્તાદાન વ્રતના પાલ થી મારામારીને વૈર-વિરોધ શમે, તેમજ કેટના પગથિયા ઘસવાનું ઘટતું જાય. બ્રહ્મચર્ય પાળવાથી આત્મ સૌન્દર્ય ખીલે, તેમજ નારીના જીવનનું યથાયોગ્ય મૂલ્યાંકન થાય. વર્ણ શંકર પ્રજા ઉછરતી અટકે, વંશી વૃદ્ધિ થાય. પરિગ્રહ ત્યાગથી આત્માને પ્રકાશ મળે, તે ત્યાગ સિવાય પ્રાપ્તિ થતી જ hell. ( Gain by giving away, covet not=Upnishad ) શ્રી મહાવીર પ્રભુએ દીક્ષા સમયે ઉકત પાંચેય મહાવ્રતના પાલનની આકરી પ્રતિજ્ઞા લીધી. હાડાનું વિશ્વયુદ પણ આ વ્રતભંગના સાક્ષાત પરિણામરૂપ જાણવું. સંસારના ટંટા-બબડા કે મારામારી, ના યા મોટા રૂપમાં-અટકાવવાં હેય-શાંતિની સ્થાપના કરવી હોય તે મુખ્યપણે આ વ્રતનું જ સેવન અવશ્ય લાભદાયી છે.
() શ્રી આચારાંગ સૂત્રમાં આત્મસંશોધન માટે શ્રી વર્ધમાન પ્રભુએ શું કર્યું તેનું વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે. એમની મહાન શકિત પ્રમાણે એમણે એવી પ્રતિજ્ઞા કરી કે હું સર્વ આત્માઓને સમાન
ડીશ, કોઈ પણ પ્રકારનું પાપ કરીશ નહિ. આજ પ્રકારે શ્રાવક બે ઘડી જરેમિ ભંતે તામાર્ચ હે ભગવાન ! હું સર્વ આત્માઓને સમાન ગણીશ. સાવ નો પરવા કઈ પણ પ્રકારનું પાપ કરવામાં મારા મન વચન-કાયાને હું જીશ નહિ. અને નવા વરવાલાને જ્યાં સુધી નિયમમાં છું, ત્યાં સુધી સમભાવે રહી મારા આત્મગુણનું સંશધન કરીશ. પ્રભુએ જે પાઠ ઉચ્ચરેલા તેને અર્થ ઉકત શબ્દમાં સારી રીતે સમાઈ ગયું છે. ભગવાન પોતે કરે મ મતે શબ્દ નથી બોલતા.
() જ્ઞાનના મુખ્યતઃ પાંચ પ્રકાર છે. (અ) મતિજ્ઞાન (આ) શ્રુતજ્ઞાન (ઈ) અવધિજ્ઞાન (ઉ) મનઃ પર્યાવજ્ઞાન અને (૪) કેવળજ્ઞાન.
(અ) મતિજ્ઞાનનું સ્વરૂપ –મતિજ્ઞાન એન્દ્રિય ને મન, એ બેય
