________________
૧૩૬
વિશ્રી દ્વારકા શ્રી મહાવીર રાજાએ ચંપાના એક સુંદર ઝાડવાના સ્થળે નવી રાજધાની તરીકે તેને વસાવેલી. જૂના જૈન યાત્રીઓ લખે છે કે ચંપાથી પટણી પૂર્વમાં ૧૦૦ કેશ દૂર આવેલી છે. તેની દક્ષિણે લગભગ ૧૬ કેશ ઉપર મંદિર ગિરિ નામે એક જૈન તીર્થ છે, જે અત્યારે મંદારહિલ નામે સ્ટેશનની પાસે આવેલું છે. ચંપાનું વર્તમાન નામ ચંપાનાલા છે અને તે ભાગલપુરથી ત્રણ માઈલ દૂર આવેલું છે. રાજગૃહના ઉપનગર નાલ દાથી ચંપા જતાં પૃષ્ઠચંપા વચમાં પડતી હતી; શ્રી મહાવીર ત્યાં આગળ ઉક્ત કાલાયસંનિવેશ આદિ ગામમાં વિહરીને ચોથે ચોમાસે સ્થિર રહેલા. શ્રાવસ્તી-હાલમાં જે કેનાગામ છે તેને ૧૮ મા સૈકાના જેનયાત્રીઓ શ્રાવસ્તી હોવાનું જણાવે છે. એક યાત્રી દરિયાબાદથી શ્રાવસ્તી ૩૦ શહેવાનું લખે છે. આજે અધ્યાથી ઉત્તરમાં બલરામપુર સ્ટેશનથી બાર માઈલ ઉપર અકાના ગામ છે. તેને અહીં કે કહ્યું છે, તે થી પાંચ માઈલ સહેતમહેલને કિલ્લે છે, આને વર્ત. માનમાં શ્રાવસ્તી ગણવામાં આવે છે. આ જિનપ્રભસૂરિએ પિતાના તીર્થકલ્પમાં લખ્યું છે કે શ્રાવસ્તીનું વર્તમાન કાળમાં મહેઠ નામ પ્રસિદ્ધ છે મહેઠી અને સહેતમહેત એ નામમાં ઝાઝે ફેરફાર નથી. કનિંગહામે પણ આ સહેતમહેતને જ શ્રાવસ્તી ગણેલું છે. અહીંથી શ્રી વીર મલયદેશની રાજધાની ભદ્દીલનગરીમાં પાંચમું ચોમાસું રહ્યા. છઠ્ઠ માસું વૈશાલીમાં થઈને અંગદેશના એક મેટા શહેર ભકિકા નગરીમાં ગાળ્યું. સાતમું ચોમાસું મગધ દેશની સરહદના અડીને રહેલા આલંભિકા નામે નગરમાં ગાળ્યું. આલંભિક અને આલંભિકા સંભવતઃ એકજ ગામના બે નામે છે.
શ્રી મહાવીરના વિહાર સ્થળોનું નિરૂપણ કરતાં એટલે ખ્યાલ આવે છે કે તેમના વિહાર ઝડપી અને મમતાહીન હોવો જોઈએ. તેઓશ્રી એક માસે અંગદેશમાં જણાય છે તો બીજેજ ચેમાસે મલયમાં વંચાય છે. ત્યારે તે સમયે દેશની હદ તે વિસ્તારવાળી જ હતી. એટલે
