________________
ઉપગદિનું સ્વરૂપ
- ૧૯૩ દીક્ષાના શુભ દિવસથી જ મહાવીર કાયાભાવને અંતરમાંથી વેગો કરી, આત્મભાવમાં રમતા થયેલા અને તે ભાવ તેમણે છેવટ સુધી ટકાવી રાખી, દુનિયાને સાબિત કરી બતાવ્યું કે, “આત્માની શક્તિ અમાપ છે.” દીક્ષાના દિવસથી તે દિવ્યદર્શન'ની અનુપમ પળ સુધીના કેઈપણ સમયમાં શ્રી મહાવીર જમીન ઉપર સ્થિર થઈને બેઠેલા નહિ, પરંતુ ગાદેહાસને જ બેસતા. દીક્ષાકાળના સાડાબાર વર્ષ ને ૧૫ દિવસના ગાળામાં તેમણે ફક્ત બે ઘડી નિંદ્રા કરી છે અને તે શરૂ શરૂમાં શલપાણિ યક્ષના મંદિરમાં, તે પછી તેમણે અને આત્માનાં અજવાળા પીવાજ રેકેલી.
નિદ્રા વિના પ્રાણી ન જીવી શકે એ ભલે આજના વિજ્ઞાનની માન્યતા છે, પરંતુ ધર્મશાની તે માન્યતા નથી. કારણ કે નિદ્રા એ શરીરનો સ્વભાવ છે. આત્માનો સ્વભાવ સદા બ્રકૃતિને છે. અભ્યાસથી તે ટેવ પડી શકે તેમ છે, કારણ કે આપણી આંખોના પ્રદેશમાં જેમ જેમ આત્માની જાગૃતિનો ચેતનરવ વહેતો થશે, તેમ તેમ આપણું શરીરને જાગૃતિની સારી ટેવ પડશે અને નિદ્રાને તેને ધર્મ એ છે થતો જશે. કેવળજ્ઞાન બાદ અંબાંગમાં નિદ્રાનું તત્વ ટકી શકતું નથી. સઘળે જાગૃતિરવ પ્રસરી જાય છે.
ચારિત્રપાલનની રીતઃ–કેવલ્યના કલ્યાણમય મંડપમાં - પ્રવેશેલા “ વિશ્વતાર' દીક્ષાકાળ દરમ્યાન જે ચારિત્ર પાળ્યું, તેજ ચારિત્ર આજના | સાધુ-સાધ્વીઓને આદર્શ બને, તે આપણું માટે સારો સમય આવે ! પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિ એ અષ્ટપ્રવચનમાતાના યથાર્થ આદરથી ચારિત્ર કાન્તિમય અને વૃદ્ધિગત થાય, પાંચ સમિતિ તે (૧) ઈર્થી સમિતિ (૨) ભાષા સમિતિ (૩) એષણાસમિતિ (1) આદાનભંડમત્ત નિક્ષેપણું સમિતિ (૫) પારિકાપનિકા સમિતિ. ત્રણ ગુણિ તે (૧) મને ગુપ્તિ (૨) વચનગુપ્તિ (૩) કાયમુપ્તિ.
૧૩
