________________
મહાપુરૂષનું હૃદય
૧૬૫
એક ઉમદા તક સાંપડે છે. તું તારે માર્ગે જા ! તને સદબુદ્ધિ સપડો !'
સંગમ સ્વર્ગ પ્રતિ–મહાપુરૂષને સ્તવી, સંગમ વર્ગની - હરિયાળી ભૂમિ તરફ વળ્યો. ઇન્દ્ર સહિત ત્યાંના સઘળાં દેવદેવીઓ સંગમની પાશવી અને દશા પ્રત્યે કરાજી થયાં હતાં. ઈન્દ્ર પિતે લાલચોળ બની ગયો હતો. સ્વર્ગની આરસલીંપી ભૂમિ પર પગ ઠેરવતાં જ ઇન્દ્રનું તેને આમંત્રણ આપ્યું. ઈન્દ્રસભા તે સમયે શેકગ્રસ્ત હતી. એક દેવ તરફથી એક મહામાનવને પહોંચાડવામાં આવેલા - ભયંકર ઉપસર્ગોને કારણે સ્વયં ઇન્દ્ર ચિંતાતુર હતે. સભામાં પ્રવેશતાંની સાથે જ સંગમે ઇન્દ્રને નમસ્કાર કર્યા તે ન ઝીલતાં ઇન્દ્ર ગઈ ઊયા, “ જા, તું ચાલ્યો જા, હવે તારા અહીં આવવાનું પ્રોજન નથી. તે આખા સ્વર્ગલેને નાનમ પહોંચાડી છે. હવે તારા માટે અહીં સ્થાન નથી, તારી પોતાની શક્તિને પૂરો ખ્યાલ કર્યા વિના મારાં પ્રશંસનીય વાકથી ઉશ્કેરાઇને શ્રી મહાવીરને ચળાવવા ઉઘુક્ત થયેલ છે, આજે પ્લાન વદને, પરાજિત સૈનિકની જેમ પાઠો સ્વગૃહે વળતાં લજવાત કેમ નથી! મત્યલોકનાં માને પણ રણમેદાનમાંથી પરાજિત થઇને સ્વગૃહે પાછા ફરતાં નથી અને તેમ કરે છે, તો તેના સ્વજને જ તેનો સ્વીકાર કરતાં નથી. માટે શરમા અને પાછો જા.”
ઘૂંટણીએ પડી હાથ જોડીને સંગમ એકી અને ઇન્દ્રદેવ સામે જોઈ રહ્યો. સંગમની દેવી–સ્ત્રીએ આવીને ઇન્દ્રને બહુ વિનંતિ કરી પણ ઇન્દ્રદેવે ન જ માન્યું અને સંગમને સ્વર્ગ ત્યાગની આકરી શિક્ષા થઈ. જે રીતે આલોકમાં દેશયાગની કે કાળાપાણીની સજા થાય છે, તે રીતે ત્યાં પણ થતી હોય તેમાં નવાઈ નહિ. પછી સંગમ ગમે તે પર્વત ઉપર જઇને વ હોવો જોઈએ, કારણ કે મહાકવિ કાલિદાસના મેવદૂતની રચનાનું
