________________
.
.
.
૮૮ .
-
વિદ્ધારક શ્રી મહાવીર પંચ મહાવ્રતને અંગીકાર કરવા “કરેમિ સામાઈયં સર્બ સાવજ પગ, શીર, ગ્રીવા કુલક્ષણ હોય તેને વામન સંસ્થાન કહે છે.
(૬) હુંક સંસ્થાન–સર્વ અંગે પગ લક્ષણહીન હોય તેને હુંડક સંસ્થાન કહે છે.
આ છ પ્રકારના સંસ્થાનમાં દેવતાઓને સમચતુર સંસ્થાન હોય. ગર્ભજ મનુષ્ય તેમજ તિર્યંચ પણ એ છ ના અધિકારી છે. બાકીના સર્વ જાતિના છેલ્લા હું ડક સંસ્થાનના અધિકારી છે. શ્રી મહાવીરપ્રભુના શરીરની રચના સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાનની હતી, તેમના શરીરનો વર્ણ સુવર્ણ તુલ્ય તેમજ કતિ નિર્મળ હતી.
() આયુષ્યના મુખ્યત્વે બે પ્રકાર. સેપક્રમ ને નિરુપક્રમ; જેમાં આયુષ્ય મર્યાદાને સાત પ્રકારના ઉપક્રમ (ફેરફાર )માંથી એકાદ ઉપક્રમ લાગી આયુષ્ય જલદી ભેગવાઈ જઈ મરણ થાય તેને સપક્રમ આયુષ્ય કહે છે. જેને સાત પ્રકારના ઉપઘાત લાગવા છતાં, અથવા મરણાંત કષ્ટના ઉપદ્રવ થયા છતાં, આયુષ્યની મર્યાદા તટે નહિ તેને નિરુપક્રમ આયુષ્ય કહેવાય. સર્વ તીર્થકર તેમજ સલાકા પુરુષો નિરુપક્રમ આયુષ્યવાળા જ હોય છે. શ્રી મહાવીર પ્રભુ નિરુપક્રમ આયુષ્યવાળા હતા.
(૪) પંચ મહાવ્રતનું સામાન્ય સ્વરૂપ –
પહેલું મહાવ્રત–ત એટલે તેમાં વર્તવાનું પણ, માવજજીવ સર્વ જગજજી સાથે રહપૂર્વક વર્તવું. કઈ પણ પ્રકારના જીવની કઈ પણ રીતે હિંસા ન કરવી, ન કરાવવી કે તે પ્રમાણે કરનારને ઉત્તેજન ન આપવું તે પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત નામે પહેલું મહ બત. પ્રાણાતિપાત એટલે કેઈ પણ પ્રાણુના ઘાતની ભાવનામાંથી વિરમવું તે. જીવમાત્રનું હિત ચિંતવવાના જૈનદર્શનના ફરમાનને આ મહાવત મહાસ્થંભ છે. “મિતિ સમૂહુ વરં મૉં જવું”ને. મંગલધ્વનિ આ મહાવતને ઉજ્જવળ પ્રકાશ ઘેર ઘેર વહેતો કરે !
