________________
માતા-પિતાનું સ્વગમન
८७
પદ્મમી આયુષ્યવાળા શ્રી મહાવીર પ્રભુએ પાંચમુષ્ટિ લેાચ કર્યાં બાદ (૬) એ પાસે હાડૅહાડ અડી રહ્યાં હોય તેને છેવટ્ટુ સઘણુ કહે છે.
આ છ પ્રકારના સંધયણના અધિકારી ઔદારિક શરીરવાળા ગભ જ--તિર્યંચને મનુષ્ય છે. દેવતાને નારકના જીવા વૈક્રિય શરીરવાળા હાવાથી તેમજ આહારક શરીરવાળાને હાડકાં હેાતાં નથી. એ ઇન્દ્રિય, ત્રીંદ્રિય, ચૌરે દ્રિય જીવેાને છેવટુ સધયણ હોય છે અને એક ઇન્દ્રિયવાળા જીવા અસંધયણ કહેવાય છે. મેાક્ષેજ જવાવાળા જીવાને ખાસ કરીને પહેલું સ ંધયણુ હોય છે. વમાન પાંચમા આરામાં તેને નિષેધ છે. આ કાલના મનુષ્યોને છેવટનુ સ ંધયણુ હાય છે. શ્રી મહાવીર પ્રભુના શરીનાં હાડની રચના વૠષભનારાચ સંધયણવાળી હતી.
(4) શરીરના આકારને સંસ્થાન કહે, તેના નીચે પ્રમાણે છ ભેદ છે. (૧) સમચતુરસ સંસ્થાન—મનુષ્ય પર્યંકાસને બેસે, તેના એ ઢીંચણુ વચ્ચેનુ અંતર ૧, તથા જમણા ખભા અને ડાબા ઢીંચણુ વચ્ચેનું અંતર ર, ડાબા ખભા અને જમણા ઢીંચણુ વચ્ચેનુ અંતર ૩, અને પલાંઠીના મખ્ય પ્રદેશથી કપાળનું અંતર૪, એ ચારે પાસાં સરખાં હાય, અને સર્વાંગે સુ ંદર હાય તેને સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન કહે છે.
(૨) ન્યગ્રાધ પરિમ`ડળ સંસ્થાનનાભી (ડૂંટી) ઉપર સંપૂર્ણ સુંદર અવયવ હાય અને તેની નીચેના પ્રદેશમાં ઓછેવત્તો હોય તેને ન્યત્રેાધ પરિમ`ડળ સંસ્થાન કહે છે.
(૩) સાદિ સ ંસ્થાન—નાભિથી નીચે સંપૂર્ણ અવયવ હાય અને ઉપર ઓછાવત્તો હાય તેને સાદિ સંસ્થાન કહે છે.
(૪) કુ. સંસ્થાન—હાથ, પગ, મસ્તક, ડેાક, સુલક્ષણાં હાય અને હૃદય, પેટ લક્ષણુહીન હોય તેને કુબ્જ સસ્થાન કહે છે.
(૫) વામન સસ્થાન—હૃદય તથા પેટ લક્ષણયુક્ત હોય અને
