________________
નંદન રાજા
૪૧
ખેલમાં પૂરો થતાં કુમાર યુવાન બન્યા. રાજાએ તેમને ક્ષત્રિયકુમારને છાજતી સર્વ કળાઓમાં નિપુણ બનાવ્યા.
રાજ્યારોહણ –તે સમયમાં રાજ્યારોહણ સમયે પ્રત્યેક નાગરિક પિતાને નિષધ-અભિપ્રાય આપતો, કે રાજ્યની લગામ પકડવાની યોગ્યતા આરૂઢ થનાર કુમારમાં છે કે નહિ.” અને પ્રજાજનેની સંપૂર્ણ સમ્મતિ બાદ રાજ્યાભિષેક વિધિ થત; નંદનકુમારને આજ રીત પ્રમાણે રાજ્યાભિષેક કરવામાં આવ્યો. જિતશત્રુ રાજાને કુમારની સર્વ પ્રકારની રાજકાજ સંભાળવાની તીવ્રતાને ખ્યાલ આવી જતાં તેમણે આત્મસાધનાને શુભ માગ સ્વીકાર્યો. નંદરાજા ન્યાયપૂર્વક રાજકાજ સંભાળવા લાગ્યા. તેમના અંતરમાં પ્રજાના ઉત્કર્ષની જેવી નિર્મળ ભાવના હતી, તે જ પ્રકારની નિર્મળ ભાવના પ્રજાજનો પિતાના રાજવી તરફ દર્શાવતા હતા. રાજા પ્રજાને સંબંધ અતૂટ અને અવિચ્છિન્ન હતા. કારણ કે રાજાને પ્રજાને ભેગે તિજોરીઓ ભરવી નહતી, અને પ્રજાને રાજ્યના અહિતનું એક પણ કારણ ઊભું કરવાનું સ્વને પણ યાદ આવતું નહોતું. રાજા જે બોલતે તે પ્રજા એકી અવાજે ઝીલી લેતી, પ્રજના અવાજને રાજા સદા સમાનતે. એકબીજાને લૂંટવાની અમાનુષી ભાવનાના કાદવ ખરડ્યા પન્થથી ઊંચે, સમભાવ ને સ્નેહના પ્રસંગે સ્વહિત બલિદાન માગી લેતા–પળે ચાલ્યા જનારા માનવસમુદાયમાં કોઈ કાળે વેર-ઝેરનાં પૂર પ્રસરતાં જ નથી.
દીક્ષા –ઘણા સમય સુધી નંદનરાજાએ રાજવીપદ ધારી રાખ્યું. પણ તે પદની આસપાસ છવાયેલી આછી તિમિર-લકીરોને દૂર કરવાનું સામર્થ્ય તેમને પોતાના રાજા તરીકેના પ્રભાવમાં ન દેખાયું, અને તેમણે –ઉચ્ચ આધ્યમ–-સામ્રાજ્યના ભૂપાળ બનવા માટે દીક્ષા અંગીકાર કરી. સંયમ ને તપના બાંધ્યા પ્રશાન્ત રસ્તે તેઓ વિચારવા લાગ્યા. સૂર્યકિરણથી યે નાજુક અહિંસાની દેર પર તેમણે મુકિતપુરી-રાજ્યમાર્ગ બાંધ્યો. ગામ, નગરને જંગલમાં તેઓ નિર્ભયપણે
