________________
૫૫
રાજકુમાર : મહાવીર કરી, રાજા તેમને તે તે પ્રદેશને કુલ સત્તા સોંપી દેતે. એકંદરે રાજા પ્રજાનાં મન એક હતાં. રાજા જ્યારે પોતાની પ્રજાને પરાયી ગણી તેનાથી દાવપેચ રમવાની શરૂઆત કરે છે, ત્યારે જ પ્રજાના દિલમાંથી તે પિતા પ્રત્યેને પૂજ્યભાવ નાબૂદ કરાવી દે છે. પ્રજાને પોતાની સમજતો રાજ ધારે તે સમયે પ્રજાજનો પાસેથી આકરામાં આકરાં કાર્યો લઈ શકે છે.
પ્રજાનો એકપક્ષી વિકાસ પ્રાયઃ તેના વિનાશને જ નેતરે છે. અને તે પ્રમાણે તે સમયની પ્રજાએ આત્માના ધર્મને ભૂલી શરીરના ક્ષણિક વૈભવમાં મસ્ત બની હતી. ભારતવર્ષનો રૂંધાયેલ આત્મા એના વિકાસને ઝંખતે હતો, પરંતુ પ્રતાપી ધર્મપ્રભુની અપેક્ષાએ તિમિર તેફાનો ચાલતા હતા. પશુ-પંખીની દુનિયા અલ્ય વિહેણી બની ગઈ હતી. માનવી બહારની તાકાત પર ઝઝૂમી રહ્યો. આત્માની એની દુનિયાથી તે તદ્દન નિરાળો પડતે જતો હતો.વહેતી આવતી સંસ્કારસરિતાના જળને તે પોતાના અંગત સ્વાર્થને સંતોષવા પૂરતો જ ઉપ
ગમાં લેતો હતો. દુનિયામાં તિમિમા ગેટેગોટ ફેલાતા જતા હતા, આધ્યાત્મિક પ્રદેશનાં અજવાળાં ઓસરી રહ્યાં હતાં, કયાંય આનંદની અમૃતસેરે પુટતી ન્હોતી, તે સમયે ભારતવર્ષના ગૂજનમાં પ્રકાશરશ્મિઓ રેલાવતો બાળ વર્ધમાન જમ્યો. ”
વર્ધમાનની જન્મભૂમિ ક્ષત્રિયકુડપુર ગ્રામ, તેને રાજા સિદ્ધાર્થ ક્ષત્રિય, ક્ષત્રિયકુંડ પુરગ્રામ રાજય તે સ્થળે ફક્ત ક્ષત્રિય વસતા હવાનો નિર્દેશ કરે છે. અને ઈતિહાસમાં પણ એવો જ ઉલ્લેખ મળી આવે છે બહુ પ્રાચીન સમયમાં ઈક્વાકુ રાજાના ભાઈ નભાગના પુત્ર વિશાળ રાજાએ વસાવેલી નગરી વૈશાલી (વિશાલા ) તે સમયે લિછવિઓની રાજધાની હતી.* તે નગરમાં કુડપુર, બ્રાહ્મણ સંગ્રામ અને
* રામાયણ. મૂળ અ. ૪૫.
