________________
૭૩
રાજકુમાર : મહાવીર જે પિતા-વડીલ બધું વગેરે જીવતા હોય તેને “કુમાર” સંજ્ઞા વડે બોલાવાય છે. ભારતવર્ષમાં સર્વ ક્ષત્રિય નરેશ તથા શ્રીમં તેના ઘરમાં પિતા યા જ્યેષ્ટ બ્રાતાની હયાતીમાં નાના પુત્રને આજે “કુમાર”
કુંવર સાહેબ' કહીને જ બોલાવવામાં આવે છે, * કુમાર એટલે પાંચ વર્ષની અવસ્થાને બાળક. પુત્ર યુવરાજ કાર્તિકેય સિધુ નદી યુવાવસ્થ યા તેની પહેલાંની અવસ્થાવાળે પુરુષ.૪
'ઉક્ત અર્થોમાંથી પ્રસંગને સાનુકૂળ બે અર્થ નીકળે છે એક અવિવાહિત અને બીજે તે યુવરાજ પણ થઈ શકે છે. દિગમ્બર સંપ્રદાય પ્રથમ અર્થને માન્ય રાખી શ્રી મહાવીર, શ્રી પાર્શ્વનાથ, શ્રી નેમિનાથ, શ્રી મલ્લીનાથ અને શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામી એ પાંચેય તીર્થકરને આજીવન “કુમાર” એટલે બ્રહ્મચારી માને છે. કિન્તુ શ્વેતામ્બર જૈનાચાર્યો એ પાંચે ય તીર્થકરને યુવરાજ માને છે. તથા પ્રભુ શ્રી મલિનાથ અને શ્રી નેમિનાથ એ બેનેજ બ્રહ્મચારી માને છે. હવે આમાં ક અર્થ સાચે છે તેનો નિર્ણય કરીએ. ઉક્ત સર્વે અર્થોમાં બ્રહ્મચર્યસૂચક કેાઈ પાઠ ન હોઈ ભગવાન શ્રી મહાવીર ત્રીસ વર્ષ સુધી બ્રહ્મચર્યાવસ્થામાં રહ્યા હોવાનું સાબિત થઈ શકતું નથી. શ્વેતામ્બર આગમે તીર્થંકરની વાણીને સત્ય અને શાશ્વતી માને છે. તે આગમોમાં તેમને “કુમાર” એટલે “યુવરાજ” માનવામાં આવ્યા છે. દિગમ્બર પુરાણ ગ્રન્થ સિવાય કેટલાં બે દિગમ્બર શસ્ત્રો પણ એમજ માને છે કહેવું જોઈએ કે દિગમ્બર જૈન સમાજમાં પુરાણને પ્રચાર વિશેષ છે.
(૧) દિગમ્બર પદ્યપુરાણમાં લખ્યું છે કે-વાલિ દીક્ષા અપનાવી મોક્ષમાં ગયા. દિગમ્બર મહાપુરાણમાં લખ્યું છે કે વાલિ લક્ષ્મણના હાથે માર્યો ગયે અને નરકમાં ગયો.
* (કલ્પિત કથા સમીક્ષીકા પ્રત્યુત્તર પૃ. ૧૦૬). x (સંક્ષિપ્ત-હિન્દી-શબ્દ સાગર પૃ. ૨૪૪)
