________________
६५४
प्रशापनास्त्र विशेषस्तु-आभिनियोधिकज्ञानपर्यः स्वस्थाने-स्थित्याम् पदस्थानपनितो मवति, 'एवं सुयनाणी ओहिनाणीवि' एवम् पूर्वोक्तरीत्या, श्रुतज्ञानी अवधिनानी अपि नैरयिकः श्रुतज्ञानिनः अपधिज्ञानिनो नैरयिकस्य द्रव्यर्थतया तुल्यः, प्रदेशार्थतया तुल्यः, अवगाहनार्थतया चतु:स्थानपतितः, स्थित्या चतुःस्थानपतिनः, वर्णगन्धरसस्पर्शः पट्स्थानपतितः, आभिनिनाधिकज्ञानपर्यवैः पट्स्वानपतितः, श्रुतज्ञानपर्यवैः, अवधिज्ञानपर्यवैः, त्रिभिर्दनः गट्स्थानपतितो भवति, किन्तु'णवरं जस्स नाणा तस्स अन्नाणा नन्थि' नवरम्-पूर्वापेक्षया विशेषन्तु, यस्य ज्ञानानि भवन्ति तस्य अज्ञानानि न भवन्ति, सम्यग्दृष्टमिथ्या दृष्टयपमर्दन, नपतित होता है आर्थात मध्यम आभिनियोधिक ज्ञान वालों में भी परस्पर अनन्तभाग एवं अनन्तगुण न्यूनधिकता पाई जाती है।
इसी प्रकार श्रुतज्ञानी और अवधिज्ञानी के विषय में भी समझ लेना चाहिए, अर्थात् एक झुतज़ानी दूसरे श्रुत ज्ञानी नारक से तथा एक अवधिज्ञानी दसरे अवयितानी नारक से द्रव्य और प्रदेशों को अपेक्षा तुल्य हैं अवगाहना और स्थिति की अपेक्षा चतुःस्थानपनित है, वर्ण गंध, रस, स्पर्श, आमिनियोधिज्ञान श्रुतज्ञान तथा अवधिज्ञान के पर्यायों से पट्स्थानपतित है, तीन दर्शनों के पर्यायों से भी पट्स्थानपतित है । यहां यह बात ध्यान में रग्बनी चाहिए कि जिसको ज्ञान होता है उसे,अज्ञान नहीं होता और जिसे अज्ञान होता है उसे ज्ञान नहीं होता । कारण यह है कि ज्ञानसम्यग्दृष्टि को और अज्ञान मिथ्यादृष्टि को होते हैं । जो सम्यग्दृष्टि होता हैं वह मिथ्याइष्टि नहीं होता और जो मिथ्यादृष्टि होता है वह सम्यग्दृष्टि नहीं પટસ્થાન પતિત થાય છે, અર્થાત્ મધ્યમ આભિનિબોધિક જ્ઞાનવાળામાં પણ પરસ્પર અનન્ત ગુણ ન્યૂનાધિકતા મળી આવે છે.
એજ પ્રકારે શ્રુતજ્ઞાની અને અવધિજ્ઞાનીને વિષયમાં પણ સમજી લેવું જોઈએ. અર્થાત્ એક શ્રુતજ્ઞાની બીજા ગ્રુતજ્ઞાની નારથી તથા એક અવધિજ્ઞાની બીજા અવધિજ્ઞાની નારકથી દ્રવ્ય અને પ્રદેશની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે, અવગાહના અને સ્થિતિની અપેક્ષાએ ચતુ સ્થાન પતિત છે, વર્ણ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, આભિબેધિક જ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાનના પર્યાયેથી ષટસ્થાન પતિત છે, ત્રણ દર્શના પર્યાથી પણ સ્થાન પતિત છે. આ સ્થાને આ વાત ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ કે જેને જ્ઞાન થાય છે તેને અજ્ઞાન નથી થતું અને જેને અજ્ઞાન થાય છે તેને જ્ઞાન નથી થતુ. કારણ કે જ્ઞાન સમ્યગ્દષ્ટિને અને અજ્ઞાન મિથ્યા દષ્ટિને થાય છે. જે સમ્યગ્દષ્ટિ હોય છે તે મિથ્યા દ્રષ્ટિ નથી હતા અને
