________________
"
प्रज्ञापनासूत्रे अनंता पज्जवा पण्णत्ता' हे भदन्त ! तत्-अथ केनार्थेन - कथं तावद् एवम् उक्तः रीत्या, उच्यते यद् - जघन्यगुणकालकानां पुद्गलानामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञताः? इति, भगवान् आह - 'गोयमा !' हे गौतम! 'जहण्णगुणकालए पोरंगले' जघन्यगुणकालकःपुद्गलः ‘जहण्णगुणकालयस्स प्रोग्गलस्त दव्वट्टयाए तुल्ले' जघन्यगुणकालकस्य पुद्गलस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति, प्रत्येकञ्च द्रव्यमनन्तपर्यायमिति नियमेन जघन्यगुणकालकस्य पुद्गलस्यापि द्रव्यत्वेन अनन्तपर्याय संभवात्, 'पएसट्टयाए छाणवडिए' प्रदेशार्थतया - प्रदेशापेक्षया पट्स्थानपतितो भवति, 'ओगाहणट्टयाए चउद्वाणवडिए' अवगाहनार्थतया - अवगाहना पेक्षया चतुस्थानपतितो भवति, 'ठिईए चट्टाणवडिए' स्थित्या चतुःस्थानपतितो भवति, 'कालवण्णपज्जवेहि तुल्ले' कृष्णवर्णपर्यस्तुल्यो भवति उभयेपामपि जघन्यगुण कृष्णवर्णसद्भावात्, 'अवसेसेहिं वण्णगंधरसफासपज्जवेदि य छट्टाणवडिए' अवशेः वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैश्च पट्स्थानपतितो भवति, प्रकृतमुपसंहरन्नाह - ' से तेणद्वेणं गोयमा ! एवं काले पुगलों के अनन्त पर्याय हैं ?
भगवान - हे गौतम! एक जघन्यगुण काला पुद्गल दूसरे जघन्य गुण काले पुद्गल से द्रव्य की अपेक्षा । तुल्य होता है क्योंकि प्रत्येक द्रव्य अनन्त पर्याय वाला होता है, इस नियम के अनुसार जघन्यगुण काला पुल भी द्रव्य होने के कारण अनन्त पर्याय वाला है । जघन्य गुण काला पुद्गल दूसरे जघन्यगुण काले पुद्गल से प्रदेशों की अपेक्षा षट्स्थापपतित होता है । अवगाहना की अपेक्षा से चतुस्थानपतित होता है और स्थिति को अपेक्षा से पदस्थानपतित होता है । कृष्ण वर्ण के पर्यायों से तुल्य होता है, क्योंकि दोनों जघन्यगुणं अर्थात् कम से कम अंश वाले कृष्ण वर्णवान हैं। शेष वर्णो, गंधों, रसों और स्पर्शे के पर्यायों की अपेक्षा पद्स्थानपतित होता है ।
કાળા પુદ્ગલેાના અનન્ત પર્યાય છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ ! એક જઘન્ય ગુણુ કાળા પુદ્ગલ ખીજા જઘન્ય ગુણુ કાળા પુદ્ગલથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે કેમકે પ્રત્યેક દ્રવ્ય અનન્ત પર્યાયવાળુ થાય છે, એ નિયમાનુસાર જઘન્ય ગુણુ કાળા પુદ્ગલ પણ દ્રવ્ય હાવાના કારણે અનન્ત પર્યાયવાળા છે. જઘન્ય ગુણુ કાળા પુદ્ગલ ખીજા જઘન્ય ગુણુ કાળા પુદ્ગલથી પ્રદેશેાની અપેક્ષાએ પટસ્થાન પતિત થાય છે. અવગાહનાની અપેક્ષાએ ચતુઃસ્થાન પતિત થાય છે અને સ્થિતિની અપેક્ષાએ પણ પટસ્થાન પતિત થાય છે. કૃષ્ણ વર્ણના પર્યાયેાથી તુલ્ય થાય છે. કેમકે બન્ને જધન્ય ગુણુ અર્થાત્ એછામાં ઓછા અશવાળા કૃષ્ણ વર્ણવાન છે. શેષ થી ગધા, રસા અને સ્પોંના પર્યાયેની અપેક્ષાએ પટસ્થાન પતિત થાય છે.
