________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ६ सू.१५ नैरयिकानां परभविकायुष्यबन्धनि० ११४५ वतीयभागे एकोनत्रिंशदधिक सप्तशततमे भागे पारभविकायुप्यं वध्नाति, इत्येवंरीत्या यावत् अन्तर्मुहूर्तावशिष्टे आयुषि पारभचिकायुष्यं वध्नन्ति इति केचिद् वदन्ति, मूलेतु यावत्पदं नोपलभ्यते, एतरय युक्तायुक्तत्वे सुधीभिरुहनीये, 'आउतेउवाउवणफ्फइकाइयाणं वेइंदियतेइंदियवउगिदियाण वि एवं चेव' अकायिकतेजाकायिकवायुकायिकवनस्पतिकायिरानां द्वीन्द्रियत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियानामपि, एवञ्चैव-पृथिवीकायिकवदेव पारगविकायुर्वन्धो वोध्यः, गौतमः पृच्छति'पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं भंते ! कति भागावसे साउया परभवियाउयं पकरेंति' हे भदन्त ! पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाः खलु कतिभागावशेषायुष्का-कियद् भागावशिष्टायुषः पारभविकायुष्य-परभवसल्बन्ध्यायुष्यं प्रकुर्वन्ति बध्नन्ति ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! पंचिंदियतिरिक्खजोणिया दुविहा पण्णत्ता' पञ्चन्द्रितीसरे भाग में अर्थात् सम्पूर्ण आयु के सात सौ उनतीसवें भाग में आयु का बन्ध करते हैं। अगर इस समय भी आयु का बन्ध न किया तो वर्तमान आयु का अन्तर्मुहूर्त काल शेप रहने पर तो अवश्य ही नवीन आयु का चन्ध कर लेते हैं। ऐसा किन्हीं-किहाँ आचार्यों का कथन हैं, मगर मूल पाठ में यावत् पद उपलब्ध नहीं इसका विचार होता। ऐसी स्थिति में यह कथन युक्त है या नहीं इसका विचार बुद्धिमानों को स्वयं कर लेना चाहिए। ___ अप्कायिक, लेजस्कायिक, वायुकायिक, वनस्पतिकायिक, द्वीन्द्रिय त्रीन्द्रिय और चतुरिन्द्रिय जीवों का आयुबन्ध पृथ्वीकायिकों के समान ही समझना चाहिए। __गौतम-हे भगवन् ! पंचेन्द्रिय तिर्यच वर्तमान आयु का कितना भाग शेष रहने पर परभव की आयु का बन्ध करते हैं ? તેમના પણ ત્રીજા ભાગમાં અર્થાત્ સપૂર્ણ આયુના સાતસો ઓગણત્રીસમાં ભાગમાં આયુને અન્ય કરે છે. અગર એ સમયે પણ આયુને બબ્ધ ન કર્યો તે વર્તમાન આયુનો અત્તર મુહૂર્ત કાલ શેષ રહેતા તે અવશ્ય જ નવીન આયુનો બન્ધ કરી લે છે. એવું કઈ કઈ આચાર્યોનું કથન છે. પણ મૂળ પાઠમાં “યાવત્ ” પદ ઉપલબ્ધ નથી થતું. એવી સ્થિતિમાં આ કથન યુક્ત છે કે નહીં એનો વિચાર બુદ્ધિમાનેએ સ્વયં કરી લેવો જોઈએ.
અષ્કાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય જીવોનો આયુ બન્ધ પૃથ્વીકાચિકેના સમાનજ સમજવો જોઈએ
શ્રી ગૌતમસ્વામી –હે ભગવન! પંચેન્દ્રિય તિર્થં ચ વર્તમાન આયુના કેટલા ભાગ શેષ રહેતા પરભવના આયુને બન્ધ કરે છે?
प्त० १४४
