________________
श्री कल्पसूत्रे
॥ ३२६ ॥
Jain Education
興興源
प्राचीनगामिन्यां छायायां व्यक्तायां पौरुष्याम् तत्र गोदोहिकया उत्कुटुकया निषद्यया आतापनाम् आतापयतः षष्ठे भक्तेनाऽपानकेन ऊर्ध्वजान्त्रधः शिरसो ध्यानकोष्ठोपगतस्य शुक्लध्यानान्तरिकायां वर्तमानस्य निर्वाण कृत्स्नं प्रतिपूर्णमव्याहत निरावरणमनन्तमनुत्तरं केवलवरज्ञानदर्शनं समुत्पन्नम् ।
ततः खलु स भगवान् अर्हन् जिनो जातः केवली सर्वज्ञः सर्वदर्शी सदेवमनुजासुरस्य लोकस्य आगतिं गतिंस्थितिं वनमुपपातं भुक्तं पीतं कृतं प्रतिसेवितम् आविष्कर्म रहःकर्म लपितं कथितं मानसिकमिति सर्वान् पर्यायान् जानाति पश्यति । सर्वलोके सर्वजीवानां सर्वभावान् जानानः पश्यन् विहरति ।
विजय मुहूर्त्त, उत्तरा फाल्गुनी नक्षत्र का योग था । छाया पूर्व दिशा की और ढल रही थी । व्यक्त नामक पौरुषी थी अर्थात् दिन का तीसरा महर था ऐसे समय में भगवान् गोदोह नामक उकडू आसन से स्थित होकर आपना ले रहे थे । चौविहार षष्ठभक्त (बेले) की तपस्या थी । प्रभु ने दोनों घुटने ऊपर कर रक्खे थे और मस्तक नीचे की ओर झुका रक्खा था। ध्यानरूपी कोष्ठ में प्राप्त थे । शुक्लध्यान की आन्तरिका में वर्त्तमान थे । उस समय भगवान् को मुक्ति के हेतुभूत, अविकल, प्रतिपूर्ण, अव्याबाध, अनावरण, अनन्त तथा अनुत्तर केवल ज्ञान और केवल दर्शन उत्पन्न हुआ । तब वह भगवान् अर्हन् और जिन हो गये । केवली, सर्वज्ञ और सर्वदर्शी हो गए। देवों मनुष्यों और असुरों सहित लोक की आगति, गति, स्थिति, च्यवन तथा उपपात को और खाये, पीये, किये, सेवन किये को, प्रकट कर्म को, पारस्परिक भाषण को कथन को, मनोगत भाव को, इस प्रकार सब पर्यायों को जानते और देखने लगे । समस्त लोक में, सब जीवों के એટલે વૈશાખ શુદ્ધિ વર્તતી હતી. તે દિવસે શુકલ પક્ષના દશમે દિવસ આવી રહ્યો હતા. સાથે સાથે દિવસ પણ સારા, વિજયમુહૂત, અને ઉત્તરાફાલ્ગુની નક્ષત્રના યોગ હતા. દિવસના ત્રીજો પ્રહર ચાલતા હતા. આ સમયે ભગવાન, ‘ગોદોહ' નામનું ઉકડૂ આસન જમાવી રહ્યા હતા તે આસને સ્થિત થઈ, ‘આતાપના' લેતા હતા. ચતુર્વિધ આહારના ત્યાગ સાથે તેમણે છઠ્ઠની તપસ્યા આદરી હતી. પ્રભુએ બન્ને ઘૂંટણા ઉપર પેાતાના હાથ રાખ્યાં હતાં. અને માથુ નીચે ઝુકાવ્યું હતું. ધ્યાનના કાઠામાં મશ્કુલ હતા. તે વખતે તેઓ શુકલધ્યાનમાં આરૂ થયેલા હતા. આ સમયે પ્રભુને મુક્તિના હેતુભૂત, અવિકળ, પ્રતિપૂર્ણ, અવ્યાબાધ, અનાવરણુ, અનંત, અને અનુત્તર એવુ કેવલજ્ઞાન-કેવલદેન ઉત્પન્ન થયું. કેવળ જ્ઞાન-કેવળ દર્શન ઉત્પન્ન થતા, ભગવાન અત્ જીન-કેવલી કહેવાયાં. તેએ સર્વૈજ્ઞ અને सर्व थया. ते देव-मनुष्य-तिर्यय सहित झोउना लवोनी, आगति, गति, स्थिति, भ्यवन, उपघात, विगेरे,
कल्प
मञ्जरी टीका
केवलज्ञान दर्शनप्राप्ति
वर्णनम् ।
॥सू० १००॥
॥३२६॥
www.jainelibrary.org
