________________
श्री कल्प
श्रीकल्पमञ्जरी
H४४९॥
टीका
तस्मिन्काले तस्मिन् समये चन्द्रो नाम द्वितीयः संवत्सरः, प्रीतिवर्धनो मासः, नन्दिवर्धनवेश्यः उपशमेत्यपर नामा दिवसः देवानन्दा निरतीत्यपरनाम्नी रजनी अर्धे लबः मुहत्तः प्राणः, सिद्धः स्तोकः नाग:करणं, सार्थसिद्धो मुहूर्तः स्वातीनक्षत्रं चन्द्रेण सार्ध योगमुपागतं चापि अभवत् ।
यस्यां रजन्यां च खलु श्रमणो भगवान् महावीरः कालगतस्तस्यां रजन्यां च खलु बहुषु देवेषु देवीष च अवपतत्सु च उत्पतत्सु च देवोद्योतः देवसंनिपातः देवकलकलः उत्पिञ्जलकभूतश्चाप्यभवत् ।।म्०११५॥
टीका-'तेणं कालेणं तेणं समएणं' इत्यादि । तस्मिन् काले तस्मिन् समये श्रमणो भगवान महावीरः, सिद्ध हुए, बुद्ध हुए, मुक्त हुए, परम शान्ति को प्राप्त हुए और समस्त दुःखो से रहित हुए।
उस काल और उस समय में चन्द्र नामक द्वितीय संवत्सर था, नीतिवर्धन मास था, नन्दिवर्धन पक्ष था। अग्निवेश्य जिसका दूसग माम उपशम है, दिन था। देवानन्दा, अपर नाम निरति नामक रात्रि थी। अर्ध नामक ला था, मुहूर्त नाम: पान था, सिद्ध नामक स्तोक था, नाग नामाकरण था, सार्थसिद्ध मुहर्त था और स्वाती नक्षत्र चन्द्रमा के साथ योग को प्राप्त था।
जिस रात्रि में श्रमण भगवान महावीर का निर्वाण हुआ, उस रात्रि में बहुत से देवों और देवियों के नीचे आने और उपर जाने के कारण देव-प्रकाश हुआ, देवों का कल-कल हुआ देवों की बहुत बडी भीड लगी मू०११५॥
टीया का अर्थ-उस काल और उस समय में श्रमण भगवान् महावीर ने अपने निर्वाण के दिन समोप કરી ગયા. જનમ જરા અને મરણના બંધનથી રહિત થઈ સિદ્ધ, બુદ્ધ, મુકત, પરિનિવૃત, અને સર્વદુઃખના અંતકારી થયા, પરમશતિ ને પામી સમસ્ત દુઃખેથી રહિત બન્યા. તે કાળ અને તે સમયે “ચંદ્ર' નામનું બીજું વરસ ચાલતું હતું. તેમાં પ્રતિવર્ધન માસ હતો. અને નંદિવર્ધન નામનું પખવાડિયું હતું‘અગ્નિવેશ્ય” અથવા '५' नामनी ६५सतो. पानही अय। निति' नामनी रात्री ती. 'A' नामने। स तो . 'मुहूत" નામને પ્રાણ હરે “સિદ્ધ’ નામનું તેમ હતું. “નાગ” નામનું કરણ હતું. ‘સર્વાર્થસિદ્ધ’ નામનું મુહૂર્ત હતું, અને
સ્વાતિ નક્ષત્રને ચંદ્રમા સાથે વેગ વરતી રહ્યો હતે. જે રાત્રિએ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર નિર્વાણુ પામ્યા. તે રાત્રીએ છે ઘણા દેવદેવીઓના અવામ મનને લીધે દેવ-પ્રકાશ થવા પામ્યું હતું. '
આ ઉપરાંત દેવનો મેળે જાયે હતે. દેના કલકલાટની સાથે ઘણી ભીડ ૫૭ જામી હતી. (સૂ) ૧૧૫). વિશેષાર્થ – ભગવાન મહાવીરે પિતાને અંતકાલ નજીકમાં પ્રવર્તત જોય-એટલે દેહ છૂટવાને વખત આવી
भगवत: निर्वाण वर्णनम् । मू०११५॥
॥४४९॥
Jain Education international
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
