________________
श्रीकल्पसूत्रे
॥४१५॥
Jain Education
“ मण्डिक मि" इत्यादि । गण्डिकं मत्रजितं श्रुत्वा मौर्यपुत्रोऽपि निजसंशयच्छेदनार्थम् अर्द्धचतुर्धशतशिष्यैः= पञ्चाशदुरतशतत्रय-परिमितशिष्यैः परिवृतः सन् प्रभुसमीपे प्राप्तः । तमपि प्रभुः एवं वक्ष्यमाणं वचनं कथयतिभो मौर्यपुत्र । तव मनसि एतादृशः संशयो वर्तते, यत् देवाः म सन्ति, तत्र प्रमाणतयोपन्यस्तं वचनं प्रकटयति - " को जानाति" इत्यादि । मायोपमान् = मायावत् अलीकान् इन्द्र-यम- वरुण-कुबेरादीन् गीर्वाणान् = देवान्
इस प्रकार सुनकर मुडिक विस्मित हुए। उनका संशय दूर हो गया । वह प्रतिबोध प्राप्त करके अपने साढेतीन सो शिष्योंके साथ दीक्षित हो गये ।
शंका- अग्निभूति द्वारा किये गये कर्म-विषयक संशय से इस संशय में क्या अन्तर है ?
समाधान- अग्निभूतिको कर्म के अस्तित्व में ही सन्देह था। पर मण्डिक कर्म का अस्तित्व तो मानते थे किन्तु जीव और कर्म के संयोग के संबंध में शंकित थे । यही दोनों में अन्तर हैं ।
मण्डिक को दीक्षित हुआ सुनकर मौर्यपुत्र भी अपने संशय का निवारण करने के लिए अपने तीन सौ पचास शिष्यों के साथ भगवान् के समीप पहुँचे। उन्हें भी भगवान् ने आगे कहे वचन कहे - हे मौर्यपुत्र ! तुम्हारे मन में ऐसा संशय है कि देव नही है । इस विषय में प्रमाणरूप से प्रयुक्त वचन प्रकट करते हैं-' माया के समान मिथ्या इन्द्र, यम, वरुण, और कुबेर आदि देवों को कौन देखता है !' इस कथन से देव नहीं हैं, ऐसा सिद्ध होता है । किन्तु तुम्हारा देवों को स्वीकार न करना मिथ्या हैं, क्यों कि वेद में भी ऐसा कहा है कि-' यह यज्ञ रूपी शखवाला यजमान - यज्ञकर्त्ता शीघ्र ही स्वर्गलोक में जाता है । ' ભગવાને મધ અને મેાક્ષનુ કથન, માગ અને દ્ધતા એ ત્રણે બતાવતાં મડિક વિસ્મિત થયા અને પ્રત્રજ્યા અ'ગિકાર કરી તે વિરક્ત બન્યા. તેના સાડાત્રણસે। શિષ્યાએ પણ તેજ માત્ર ગ્રહણ કર્યો.
શ'કા-અગ્નિભૂતિની ક્ર' સબ'ધની અને મડિકની કમ'-બંધ સબધની શકાઓમાં શું ફરક છે ? સમાધાન-અગ્નિભૂતિને તે ખુદ કમ”માંજ સ ંદેહ હતા. તેને મન ક્રમ” જેવું કાંઈ છેજ નહિ એમ લાગતુ, પરંતુ મ’ડિક ‘કમ”ના અસ્તિત્વને સ્વીકારતા હતા, પણ જીવ અને ક્રના સંબંધ થતા હશે કે કેમ ? તેની શંકા તે સેવી રહ્યો હતો આ અનેમાં આટલું અંતર છે.
મંડિકને પ્રત્રજીત થયેલ જાણી મો પુત્ર પણ પેાતાની શ`કાના નિવારણ અર્થે સાડાત્રણસો શિષ્યા સાથે ઉપડયા. મૌ પુત્રની શકા ‘દેવ'નું અસ્તિત્વ છે કે નહિ તે બાબતનુ હતુ, તેનું કહેવુ' હતુ કે આ ખધા ઇન્દ્રો-યમ કુબેર વરુણ અદિને કોણે જોયા છે ? તેની શંકાના નિવારણ અર્થે ભગવાને વેદ-વાકયના દાખલા ટાંકી મતાન્યા ને સ્થગની
For Private & Personal Use Only
mun
國宴演
कल्प
मञ्जरी
टीका
मौर्यपुत्रस्य देवास्तित्व
विषयसंशय
निवारणम् ।
॥ ०१११ ॥
॥४१५॥
www.jainelibrary.org.
