________________
बोकल्प
मुत्रे ५३७५॥
पारामतोच्छूितदेहः, समचतरमा
मञ्जरी
टीका
चतुरसंतुल्यारोहपरिन्यूनाधिकाः चनस्रोऽत्रयो-
सम्पन्नः, क्षान्तिक्षमः क्षमागुणेन परापकारसहनवान् , जितेन्द्रियः-वशीकृतेन्द्रियगणः, शोधिः अन्तःकरणशोधकः, अनिदानः निदानवर्जितः, अल्पौत्सुक्या-औत्सुक्यवर्जितः, अत्वरितः वेगवर्जितः-स्थिर इत्यर्थः, सुश्रामण्यरतः= समीचीनसाध्वाचारपरायणः, इदमेव नैर्ग्रन्य-निर्ग्रन्थसम्बन्धि प्रवचनं पुरतः=अग्रे कृत्वा विहरति ।
सः-गृहीतदीक्षः खलु इन्द्रभूतिरनगारः गौतमगोत्रः सप्तोत्सेधः-सप्तहस्तपरिमितोच्छ्रितदेहः, समचतुरस्रसंस्थानसंस्थितः-समातुल्याः-अन्यूनाधिकाः चनस्रोऽसयो-हस्तपादोपर्यधोरूपाश्चत्वारोऽपि विभागाः यस्य तत् समचतुरस्रंन्तुल्यारोहपरिणाई, तच्च संस्थानम्-आकारविशेषः इति समचतुरस्त्रसंस्थानं, तेन संस्थितम् युक्तः, तथा वनऋषभनाराचसंहनना-नजंजीलिकाकारमस्थि, ऋषभः-तदुपरि-परिवेष्टनपट्टाकृतिकोऽस्थिविशेषः, नाराचम्= उभयतो मर्कटबन्धः, तथा च द्वयोरस्थ्नोरुभयतो मर्कटबन्धनेन बद्धयोः पट्टाकृतिना तृतीयेनास्थ्ना परिवेष्टितयोः शील थे। बेला तेला आदि भी तपश्चर्या से युक्त थे। क्षमाशील होने के कारण दूसरोंके द्वारा कृत अपकारों को सह लेते थे । इन्द्रियोंको वश में कर चुके थे। अन्तःकरण के शोधक थे। निदान (नियाणा) अर्थात् आगामी काल संबंधी विषयोंकी तृष्णा से रहित थे। उत्कंठा से रहित थे। स्थिर थे । और समीचीन साधु-आचार में तत्पर थे । इसी निर्ग्रन्थ प्रवचन को आगे करके विचरते थे।
नह इन्द्रभूति अनगार गौतम गोत्रीय सात हाथ के उँचे शरीर वाले थे। समचतुस्र संस्थानवाले थे। हाथ, पैर, ऊपर और नीचे के चारो भाग जिसके समान हो उसको समचतुरस्र कहते हैं। ऐसे आकार विशेषको समचतुरस्रसंस्थान कहते है। उनका बज-ऋषभ-नाराच संहनन था। कीली के आकारकी हड्डी वज्र कहलाती है। उसके ऊपर वेष्टन-पट्ट की आकृति की हड्डी को ऋषभ कहते है। दोनों ओर के हड्डी से मर्कट बंधको नाराच कहते हैं। अतः दोनों तरफसे मर्कटबंध से बंधी हुइ और पटुकी आकृतिकी तीसरी સંકે ચશીલ હતા. છઠ, અઠમ આદિની તપસ્યાથી ઍક્ત હતા ક્ષમાશીલ હોવાને લીધે બીજી દ્વારા કરાયેલ અપકારને સહન કરી લેતા હતા. ઇન્દ્રિયાને વશ કરી ચૂક્યા હતા. અંતઃકરણના શેધક હતા. નિદાન (નિયાણા, એટલે કે ભવિષ્ય કાળ સંબંધ વિષયેની તૃષાથી રહિત હતા, ઉઠાથી રહિત હતા. સ્થિર હતા. અને સમીચીન સાધુ-આચારમાં તત્પર હતા એજ નિગ્રન્થ પ્રવચનને આગળ કરીને વિચારતા હતા.
તે ગૌતમ ગોત્રીય ઇન્દ્રતિ અણુગાર સાત હાથ ઊંચા શરીરવાળા હતા સમચતુરસ સંસ્થાનવાળા હતા. હાથ, પગ, ઉપર અને નિચેના ચારે ભાગ જેને સમાન હોય તેને સમચતુર કહે છે. એવા આકાર વિશેષને સમચતુ
આ સંસ્થાન કહે છે. તેમને નરFમનારાજ સંનન હતું. ખીલીના આકારના હાડકાને વજી કહે છે. તેના ઉપર વેટનપટ્ટની આકૃતિના હાડકાને ત્રષભ કહે છે. બન્ને તરફના મકટ બંધને નાકાચ કહે છે. તેથી બન્ને તરફથી
इन्द्रभूते
दक्षिाग्रहण वर्णनम् । ॥सू०१०६॥
॥३७५
2 Jain Education Intentional
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
