________________
श्रीकल्प
कल्पमञ्जरी
॥४११॥
टीका
एवं सति "स्वर्गलोकं गच्छति" इ वचनं कथं संगच्छेत ? । एतेन वाक्येन देवानां सत्ता सिध्यति । तिष्ठतु तावच्छात्रववचनं, पश्यतु अस्यां परिषदि स्थितान् इन्द्रादिदेवान् । प्रत्यक्षमेते देवा दृश्यन्ते । एवं प्रभोर्वचनं श्रुत्वा निशम्य मौर्यपुत्रः छिन्नसंशयोऽर्द्धचतुर्थवतशिष्यै प्रवजितः ॥१०१११॥
टीका-'तए णं उवज्झायं सुहम्म' इत्यादि । ततः खलु उपाध्यायं सुधर्माणं प्रवजितं श्रुत्वा मण्डिकोऽपि अर्धचतुर्थशवशिष्यः साईत्रिशतशिष्यैः परिवेष्टितः प्रभुसमीपे समनुमाप्तः। प्रभुश्च तंम्मण्डिकं कथयति, तथाहिभो मण्डिक! तब मनसि बन्धमोक्षविषयः संशयो वर्तते-संशयस्वरूपमाह-यदित्यादिना, यत्-जीवस्य बन्यो गच्छति' अर्थात्-'यज्ञरूप आयुध (शस्त्र)वाला यज्ञकर्ता शीघ्र ही स्वर्गलोक में जाता है। यदि देव न होते तो देवलोक भी न होता। ऐसी स्थिति में स्वर्ग लोकमें जाता है यह कथन कैसे संगत हो सकता है ? इस वाक्य से देवों की सत्ता सिद्ध होती है। परन्तु शास्त्र के वाक्य को रहने दो, इसी परिषद् में स्थित इन्द्र आदि देवों को देख लो। यह देव प्रत्यक्ष ही दिखाई दे रहे हैं। प्रभु के इस प्रकार वचन सुनकर और समझकर मौर्यपुत्र भी छिन्न संशय होकर साढे तीनसौ शिष्यों के साथ दीक्षित हो गये ॥११॥
टीका का अर्थ-तत्पश्चात् उपाध्याय सुधर्मा को प्रवजित हुआ सुनकर मण्डिक भी साढे तीनसौ शिष्यों के परिवार के साथ भगवान के समीप पहुँचे । भगवान् ने मण्डिक से कहा-हे मण्डिक ! तुम्हारे मनमें बन्ध-मोक्षविषयक संशय है। उस संशयका स्वरूप बतलाते हैं-जीव का बंध और मोक्ष होता है या नहीं? तुम्हारे इस યજ્ઞરૂપ આયુધવાળા યજ્ઞકર્તા શીગ્રપણે સ્વર્ગમાં જાય છે. જે તમારા કહેવા મુજબ દેવ ન હોય તે દેવક પણ ન હવે જોઈએ, તે આ “સ્વર્ગ” રૂપી કથન જે વેદ-વાકયમાં કહેવામાં આવ્યું છે તે તમારા કથન સાથે કેવી રીતે બંધબેસતું છે ? આ વેદ-વાકયથી જ સિદ્ધ થાય છે કે દેવે છે અને દેવેની સત્તા પણ છે. શાસ્ત્રની વાતને તમે ગ્રહણ ન કરે તે પણ આ પરિષદૂમાં જે રે સાક્ષાત્ બેઠા છે તેને જોઈ લે. પ્રભુનું આવું વચન સાંભળી મૌર્યપુત્ર પણ સંશય રહિત થયે ને સાઠાત્રણસે શિષ્યો સાથે તેણે પણ પ્રવજ્યા અંગીકાર કરી. (સૂ૦૧૧). ' વિશેષાર્થ–“સુધમ’ જેવા વિદ્વાન ઉપાધ્યાય પણ ભગવાનની વાણીથી ચલિત થયા એમ જાણવાથી મંઠિક પણ પિતાના સાડાત્રણ શિષ્યોના સમૂહ સાથે ભગવાન તરફ જવા રવાના થયે. ભગવાને તેના મનની સપાટી પર તરતા ભાવેને જોઈ લીધા, ને તે ભાવમાં બંધ-મક્ષ રૂપી શંકાઓ ઉઠતી હતી તે તેમણે જાણી લીધી. ભગવાને તે શંકાઓને આગળ કરી મડિકને કહ્યું કે તેને જીવના બંધ અને મેક્ષની શ્રેણી બેટી લાગે છે? જો તું બંધ અને
पर देवास्तित्वविषयसंशयनिवारणम्। सू०१११॥
છે
॥४१॥
Jain Education In
t ional
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
