________________
ધર્મ
ઉત્તર પ્રાણી માત્રની પહેલી જરૂરીયાત આહાર છે. આહાર મળ્યો એટલે પહેલી જરૂરીયાત પૂરી થાય છે, પણ આહાર લીધો તેની સાથે શરીર બંધાય છે. એ શરીરને ટાઢ, તાપ, વરસાદ અને હિંસક પશુઓ આદિથી રક્ષવા માટે ચોગ્ય સ્થાનની જરૂર પડે છે. સ્થાન મળ્યા બાદ એ શરીરની મર્યાદાની રક્ષા, સભ્યતા કે શેભા માટે વસ્ત્ર જોઈએ છે. એ મળ્યા પછી કામવાસનાની પૂર્તિ માટે અને દરેક ઇંદ્રિયોની વિષયેચ્છા પૂર્ણ કરવા માટે તેને ધનની અને એવી જ બીજી સામગ્રીની જરૂર પડે છે. એ જરૂરીયાતને પહોંચી વળવા માટે માણસ ગામડાં વસાવે છે. શહેરે બંધાવે છે. રાજ્ય ચલાવે છે અને એ માટે સઘળે પરિશ્રમ ઉઠાવે છે. મૂખ્યતયા માનવીઓને પૈસાની જરૂર ખાવા, પહેરવા, રહેવા અને વિષય ભેગવવા માટે પડે છે, પણ માણસને તે સિવાય નૈતિક વલણ પણ હોય છે. નૈતિક કાર્યો માટે પણ તે પિતાના ધનને ઉપયોગ કરે છે. પૈસાને ઉપગ તેને વારંવાર કરવો પડતે હેવાથી તે પૈસાને સંચય કરે છે, એટલું જ નહિ પણ બીજી પણ કિંમતી ચીજોનો સંગ્રહ કરે છે. મુશ્કેલીના પ્રસંગે એ સંગ્રહમાંથી પૈસાથી ચાલે તેમ હોય તો તે રૂપિયો ઘરમાંથી કાઢતે નથી. રૂપિઆથી ચાલે તેમ હોય તે તે સોનામહોર કાઢતો નથી અને સોનામહોરથી ચાલે તેમ હોય ત્યાં સુધી ઝવેરાતને તો તે અડતા જ નથી. કુદરતી રીતે જ મનુષ્યમાં આ જાતની વૃત્તિ રહેલી છે નૈતિક જીવનમાં આગળ વધ્યા પછી પણ મનુષ્યોને શાંતિ, આશ્વાસન કે માનસિક સંતોષ માટે કોઈ અન્ય વસ્તુની જરૂર પડે છે. જે ખતે તેને સગાં-સંબંધી, ભાઈ–ભાંડું, ધાન્યના કોઠારે કે
