Book Title: Updesh Mala Part 03
Author(s): Dharmdas Gani, Siddharshi Gani, Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022179/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNabhagavaMta mahAvIradevanA svaziSya 5.pU. zrI dharmadAsagaNi mahArAjA viracita zrI siddharSigaNi kRta heyopAdeyA TIkA samalaMkRta upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-3 vivecakaH paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA zabdazaH vivecana | bhAga-3 * mULa graMthakAra tathA TIkAkAra - zramaNabhagavaMta mahAvIradevanA svaziSya papU. zrI dharmadAsagaNi mahArAjA viracita zrI siddharSigaNi kRta heyopAdeyA TIkA samalaMkRta * divyakRpA * vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza. zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teozrInA ziSyaratna SadarzanavettA, pravacanikapratibhAdhAraka pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA ne AzIrvAdadAtA * vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA eka vivecanakAra : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA * saMkalana-saMzodhanakArikA * zAsanasamrATa pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya nemisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA sAdhvIjI cAritrazrIjI ma. sA.nA praziSyA sAdhvI RjumatizrIjI ma. sA. prakAzaka : Rs kAtAthId. "zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 zabdazaH vivecana - vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2541 - vi. saM. 2071 AvRtti : prathama mUlya : rU. 150-00 nakala : 1000 - Arthika sahayoga rAdhanapura tIrtha nivAsI zrImatI bhAratIbena vasaMtabhAI zAha parivAra hAla - tAradeva, muMbaI. : mukhya prAptisthAna : tArtha is 178 zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online : gitarthganga.wordpress.com * mudraka navaprabhAta prinTIMga presa 9, punAjI InDa. esTeTa, zanideva maMdira pAse, dhobIghATa, zAhapura, amadAvAda-4. phona : 079-25624999 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna * amadAvAda : gItArtha gaMgA zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. 1 (079) 26404911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com ja vaDodarA : zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha 'darzana', I-69, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. : (0265) 2391399 (mo.) 9825212997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaI: zrI lalitabhAI dharamazI 101-102, sarvodaya hAITsa, jaina maMdira roDa, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. 8 (022) 25380014, 25689030 (mo.) 9322231116 Email : jpdharamshi60@gmail.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-241, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. 1 (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email : divyaratna_108@yahoo.co.in surataH DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 8 (0261) 3228723 (mo.) 9016188990 jAmanagara : zrI udayabhAI zAha clo. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. : (0288) ra678513 (mo.) 972697990 Email : karan.u.shah@hotmail.com - BANGALORE : Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. : (080) (O) 22875262 (R) 22259925 (Mo.) 9448359925. Email : vimalkgadiya@gmail.com rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 2233120 (mo.) 9427118013 Email : shree_veer@hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakAzakIya ka sujJa vAcako! praNAma.. aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte.... aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU.A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono ardhIza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrI saMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. viAneva vinAnAti viklanaparizrama" e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A viThThalmogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha. zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudagala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo (hindI AvRtti) 3. yogadaSTisamuccaya 4. karmavAda karNikA pa. karmavAda karNikA (hindI AvRtti) 6. sadgati tamArA hAthamAM ! 7. sadgati Apake hAtha meM! (hindI AvRtti) 8. darzanAcAra 9. zAsana sthApanA 10. zAsana sthApanA (hindI AvRtti) 11. anekAMtavAda 12. prasnottarI 13. praznottarI (hindI AvRtti) 14. cittavRtti 15. cittavRtti (hindI AvRtti) 16. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 17. manovijaya ane Atmazuddhi 18. bhAgavatI pravajyA paricaya 19. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vidhvajaya, siddhi, viniyoga) 21. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 22. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 23. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 24. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 25. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? (hindI AvRtti) 26. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? (aMgrejI AvRtti) 29. Status of religion in modern Nation State theory (ily miesa) 28. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 29. zrI upadhAna mArgopadezikA saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!! (hindI AvRtti) 4. Right to Freedom of Religion !!!!! 6. 'rakSAdharma' abhiyAna 7. "Rakshadharma'Abhiyaan 8. sevo pAsa saMkhesaro 9. sevo pAsa saMkhesaro (hindI AvRtti) saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA H dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thak s gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho |_| | whenhumm 4 vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA e 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SaTrasthAna caupaI zabdazaH vivecanA 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecanA 14. paMcasutra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sutra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmayyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSADhAtrizikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApanAviMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecanA 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabeMdhakAtrizikAM-14 zabdazaH vivecanA 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecanA 46. tArAditrayadvAbiMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana pa2. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana pa3. yogAvatAradvAaizikA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAbhyadvAciMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajjanastutidvAbiMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAciMzikA-12 zabdazaH vivecana 57. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. klezaNAnopAyadvAciMzikA-25 zabdazaH vivecanA 59. vinayadrAviMzikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 64. guratattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65. gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAciMzikA-31 zabdazaH vivecana 17. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugarbhita svAdhyAya zabdazaH vivecana 73. kathAdvAbiMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 77. navatatva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM stavana zabdazaH vivecanA 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-6 81. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sakjhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecanA 83. paMcavarastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana 85. pablIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 97. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 99. vAdadvAciMzikA-8 zabdazaH vivecanA 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 102. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-3 103. sakalAha-stotra ane ajitazAMti stavana zabdazaH vivecanA 104. pagAmasijjA zabdazaH vivecana 105. sakhyatvanA saDasaTha bola svAdhyAya zabdazaH vivecanA 106. dharmavyavasthAdvAaizikA-7 zabdazaH vivecana 107. devasiA rAIA pratikramaNa sUtra zabdazaH vivecanA 108. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-1 109. saMmatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-2 110. vairAgyakalpalatA prathama stabaka zabdazaH vivecana 111. zAMtasudhArasa zabdazaH vivecana 112. bArabhAvanA zabdazaH vivecana 113. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 114. bhASArahasya prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 115. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-4 116. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-5 117. vItarAga stotra prAyaH zabdazaH vivecana 118. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-2 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119. dravyaguNaparyAyanA rAsanA chUTA bola rAsanA AdhAre vivecana 120. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 121. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-3 122. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-4 123. dharmaparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 124. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-1 125. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-2 126. lalitavistarA zabdazaH vivecana bhAga-3 127. 18 pApasthAnaka svAdhyAya, amRtavelanI nAnI sajjhAya, 'sAco jaina' pada ane 'vIronI prabhubhakti' pada zabdazaH vivecana 128. sammatitarka prakaraNa zlokasparzI TIkA prAyaH zabdazaH vivecana bhAga-3 129. upamitibhavaprapaMcA kathA (prathama prastAva) zabdazaH vivecana bhAga-1 130. upamitibhavaprapaMcA kathA (dvitIya prastAva) zabdazaH vivecana bhAga-2 131. upamitibhavaprapaMcA kathA (tRtIya prastAva) zabdazaH vivecana bhAga-3 132. upadezapada zabdazaH vivecana bhAga-1 133. upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-1 134. upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-2 135. upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-3 Zi - gItArtha gaMgA jJAnabhaMDAra AdhArita saMzodhanAtmaka prakAzano 1. Agama prakAzanasUcI (hindI) * 1. dharmatIrtha bhAga-1 * saMkalanakAra : nIravabhAI bI. DagalI gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho dharmatIrtha bhAga-2 2. * Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --anukramaNikA ala-la krama viSaya pAnA naM. | 383-384 ] zaktihIna vyakti guNaratnAkarothI potAnA AtmAne tulya kare che, kapaTanA tyAgano upadeza. 385-389 kUTaceSTitanuM svarUpa, te viSayaka kapaTasAdhunI kathA. 387 karmaparataMtratAthI aneka prakAranA pArthastha Adi. 388 saMyamaArAdhakonuM svarUpa. 389-391 ArAdhakamuninA guNo. 392 | dravya-kSetra-kALa-bhAva AdinI apekSAthI sarva kartavyono vidhi ane niSedha. 393-394 dharmanuM svarUpa. 395 Aya-vyayanI tulanAnuM svarUpa. 396-397 aticAranuM svarUpa. 398-403 gItArtha ane agItArthanuM svarUpa. 404 cAra prakAranI pratisevanA. 405-407 agItArthane aMdhanI upamA. 408-411 agItArthanA doSo. 412-418 alpAgama muninA doSo. 419 | jJAnanA viSayamAM yatna kartavya, jJAnanA arthIe gurunI ArAdhanA karavI 1-3 3-7 7-8 8-10 10-12 12-16 10-20 20-21 22-25 29-33 33-35 35-39 37-43 43-55 joIe. 420 421 422 423 55-58 58-59 pa9-71 91-93 424 425-428 429 430 431-432) 433 jJAnI samyagu rIte anuSThAna karavAnI paddhati jANe. ayatamAna yati jJAnI hovA chatAM mokSa Atmaka phaLane prApta karato nathI. rasagaurava Adi gauravatrayathI pratibaddha jIvo kriyAzUnya. pravacananI prabhAvanA karato sAdhu paryAyathI hIna hovA chatAM jJAna AdithI adhika hovAne kAraNe pradhAnatara. jJAnano mahimA. cAritrazUnya jJAna, darzanazUnya saMyamagrahaNa ane saMyamazUnya tapa nirarthaka. cha kAyanuM rakSaNa ane mahAvratonI pratipAlanAthI yatidharma ke, anyathA nahIM. cha kAyanI dayAthI rahita jIva yatidharma ane gRhastha dharma ema baMnethI bhraSTa. vratanI virAdhanAmAM bodhino nAza. jenuM bodhi nAza pAmyuM te jIva bhavodadhimAM paDIne jarA-maraNa rUpI killAmAM paribhramaNa kare. jeNe potAnA jJAna-darzana-cAritrane choDyA che, tene anya jIvo upara anukaMpA nathI. 13-14 u4-17 77-72 72-73 73-75 75-77 77-78 434 78-79 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3anukramaNikA kama pAnA naM. viSayA 435 | cha kAyanA zatru evA liMgadhArI-asaMto dvArA karAto ghaNo asaMyamano pravaha, jenAthI temano AtmA pAparUpI kAdavathI malina thAya. 436 sAdhuveza hovA mAtrathI sAdhu thavAtuM nathI. 437 susAdhuonA guNo. 438 bahu saMkleza AtmAne malina kare. 439-440 maraNa paNa guNavAnone zreyakArI che te viSayaka krAMkadevanI kathA. 441 ajJAnatapanI nirarthakatA. 442-444 jIvananI saphaLatAno upAya. 445 vivekanA vijaMbhita viSayaka sulasanI kathA. 446-447 avivekanuM kArya. 448-453 hitopadezano mahimA. 454-455 Atmahita karavAno upadeza. 456 guNano mahimA. guNahInanuM ahita. 458 guNa yukta jIvone anyanuM dravya haraNa karavAno abhilASa naSTa thAya. sanmArgamAM vartavAno upadeza, sanmArganI skUlanA viSayaka jamAlInuM daSTAMta. 460 viSaya ane kaSAyanA doSo. 461 rAga ane dveSanuM bIja. 462 AraMbhamagna kuliMgIonA doSo. 463 abhayadAnano upadeza. 464 | avivekI vaDe halanA karAya to paNa kSamAnuM ja AlaMbana levuM joIe. 465 | dharma karavAno upadeza. 477 dharmasAmagrInI durlabhatAnuM bhAvana. 467-468 | viSayanA tyAgano upadeza. 469 jIvananI nazvaratAnuM bhAvana. 470 jemaNe dharma karyo nathI te zoka kare che jyAre jeNe saanuSThAna karyuM che teone zoka nathI. 471 mA sAhasa zakuna jevA jIvo gurukarmIpaNAne kAraNe svayaM kaheluM AcaratAM nathI. 472 mA sAhasa pakSInuM kathAnaka. 473-474 | anyathAvAdI ane anyathAkArI dharmakathI upara naTapaThitanuM daSTAMta. 475 | hitakaraNano upadeza. 476 | anAdaranA tyAgano upadeza. 80-81 81-82 83-84 84-85 85-90 90-91 91-94 94-95 96-97. 98-104 104-108 108-109 109-110 110-111 111-113 113-114 114-116 116-118 118-119 120-121 121-122 123-124 124-127 127-128 457 128-129 129-131 130-131 131-134 134-13pa 135-137 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | anukramaNikA 483 krama viSayA pAnA naM. 477 | pramAdanA tyAgano upadeza. 137-139 478 prakaTa ke pracchanna seMkaDo doSonuM sevana karanArA jIvo avizvAsanuM utpAdana 139-1940 479-480 mUlaguNo ane uttaraguNomAM niraticAratAnuM bhAvana. 141-143 481-482 zithilAcAranA tyAgano upadeza. 143-147 laghukarmInuM svarUpa. 147-149 484 kAyAne AzrayIne guptinuM svarUpa. 149-150 485 vANIne AzrayIne guptinuM svarUpa. 1pa0-15ra 487 manane AzrayIne guptinuM svarUpa. 152-153 487-488 gurukarmInI viparIta cAritAnuM svarUpa. 157-157 489-490 tIrthaMkararUpI vedya dvArA paNa cikitsA mATe asAdhya jIvonuM svarUpa. 157-159 491 dharmanA be mArgo sAdhudharma ane zrAvakadharma. 159-161 492 arcanAnuM vaividhyaH dravyaarcanA ane bhAvaarcanA. 161-193 493 je arcanA karato nathI tene bodhi prApta thatuM nathI, sadgati maLatI nathI ke sudevatvapaNAnI prAptirUpa paraloka paNa nathI. 163-174 494 | bhAvaarcanAnuM mahattva. 195-16 495-491 | sAdhupaNA Atmaka bhAvaarcanA aMgIkAra karyA pachI pramAda na karavo, anyathA moTA apAyanI prApti. 196-197 497-499 | tIrthakaronI rAjA Adi sAthe tulanA. 118-171 500 sarva tIrthakaronI AjJAnuM ullaMghana karato jIva anaMtasaMsAramAM paribhramaNa kare. 171-172 501-103 sAdhupaNuM svIkAryA pachI bhagnapariNAmI thavA karatAM zrAvakapaNuM sAruM. 172-176 pa04 je yathAvAda karato nathI, tenAthI bIjo mithyAdRSTi kevo? 176-178 505 | AjJAnuM mahattva. 178-179 506 | bhraSTacAritrInA pAMca mahAvrata rUpI UMco killo vilupta. 179-180 107-508 | AjJAbhaMgamAM prApta thatA doSo. 180-183 paO mahAvrato ane aNuvratono tyAga karIne je tapazcaryAnuM AcaraNa kare che te nAvane lAMgaravA mATe jarUrI khillA mATe nAvanuM bhedana karIne samudramAM ghUsanAranI jema ajJAnI. 183-184 510 | pArthasthakuguru Adine jANIne madhyastha thavAno upadeza. 185-187 511 saMyama aMgIkAra karyo teTalA mAtrathI saMsArathI rakSaNa nathI, paraMtu saMyamanuM pAlana khUba agatyanuM. 187-188 512 | nizcayanayanA mate cAritranA upaghAtathI jJAna ane darzanano upaghAta Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | anukramaNikA ma 513 514-515 510-517 518 521 522 pa23 para4 para5 viSaya pAnA naM. jyAre vyavahAranayanA mate cAritranA upaghAtamAM jJAna ane darzananA upaghAtanI bhajanA. 188-191 saMvipAkSikano mArga. 191-193 saMvignapAkSikanuM lakSaNa. 193-196 saMvignapAkSikano AcAra. 196-198 utsatranA prajJApaka AcAryanuM svarUpa. 198-200 sarvottama yatidharma, tenAthI Utarato zrAvakadharma ane trIjo saMvignapAkSikano dharma. 200-201 yatidharma, zrAvakadharma ane saMvignapAkSikapaNuM e traNa ja mokSamArga, jyAre tenAthI UlaTuM AcaraNa karavuM te saMsAramArga. 201-203 samyajJAna AdithI vikala dravyaliMgIne koIpaNa prakAranuM rakSaNa maLatuM nathI. | 203-204 saMvignapAkSikapaNAthI kriyA karanAra jIva ratnatrayIno mArga prApta karaze. 204-201 saMvignapAkSike kaI rIte jIvavuM? tenuM kathana. 201-207 saMvignapAkSikapaNuM atyaMta duSkara. 207-209 saMvignapAkSika jIvo mokSamArga sAthe pratibaddha cittavALA, jyAre pArthastha kuguru Adi mokSamArga sAthe pratibaddha cittavALA nathI. 209-213 saMvignapANikapaNAmAM mokSAMgapaNAnuM sthApana. 213-220 upadezamAlAnA anadhikArI jIvonuM svarUpa. 220-227 saMyama ane tapamAM ALasavALA gurukarmI jIvone vairAgyanI vAta zravaNa mATe sukhakArI nathI. 227-229 upadezamAlA nAmanuM prakaraNa sAMbhaLIne jene zrI jinokta dharmamAM udyamazIla thato nathI tene anaMtasaMsArI jANavo. 229-231 jenuM mithyAtva thoDuM paNa kSayopazama pAmyuM che tevA jIvone saddhodhanI prApti. 231-233 upadezamAlAnA pATha AdinuM phaLa. 233-234 upadezamAlAnA racayitAnuM nAma kathana. 234-235 jinavacana Atmaka kalpavRkSanI stavanA. 235-237 upadezamAlA graMthanA adhikArI jIvo. 237-239 upadezamAlA TIkAnA upasaMhAra. 239-240 para-pa28 para9-532 pa33 pa34 pa35 537 537. pa38 pa39 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke dama namaH | OM hrIM zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / je namaH | zramaNabhagavaMta mahAvIradevanA svaziSya pa.pU. zrI dharmadAsagaNi mahArAjA viracita zrI siddharSigaNi kRta heyopAdeyA TIkA samalaMkRta upadezamAlA zabdazaH vivecana bhAga-3 avataraNikA :___ yadyevaM vartamAnasya pArzvasthatAdyavAptiH, hanta ! idAnIM nAsti kazcit susAdhuH, udyatavihAriNAmapi glAnAdyavasthAyAmaneSaNIyAdau pravRttidarzanAditi syAdaviSayavibhAgajJAnAM mativibhramaH / atstdvyvcchedaarthmaahavataraNitArtha - jo A rIte atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, vartatA sAdhune pArthasthA vagerenI prApti thAya, to kharekhara hamaNAM koI susAdhu nathI; kema ke udhatavihArIone paNa glAna vagere avasthAmAM aneSaNIya vageremAM pravRttinuM darzana che, e pramANe viSayanA vibhAgane nahi jANanArAone matino vibhrama thAya, AthI tenA vyavaccheda mATe kahe che - gAthA - jo hujja u asamattho, rogeNa va pillio jhuriyadeho / savvamavi jahA bhaNiyaM, kayAiM na tarijja kAuM je / / 383 / / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-383-384 gAthArtha : je asamartha ja hoya, rogathI pIDAyelo hoya athavA vRddha hoya, sarva paNa je pramANe kahevAyuM che, kadAca karavAne mATe samartha na hoya. ll38all TIkA : yo bhavet tvasamarthaH prakRtyaiva mandasaMhananatvAdazakta eva yathoktaM kartuM, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAd rogeNa vA rAjayakSmAdinA prerito'tipIDitatvAdyathoktakaraNAt kSiptaH, 'jhuriyadeho tti jarAjIrNakAyaH atastadavasthocitaM kiJcit kartuM zakto'pi sarvamapi yathAbhaNitaM yathoktaM kadAcinna taren na zaknuyAt kartuM, jezabdo vAkyAlaGkAra iti / / 383 / / TIkArya : yo bhavet ... vAvanAra rUti | je vaLI asamartha hoya=prakRtithI ja maMda sahanazaktipaNuM hovAne kAraNe je pramANe zAstramAM kahevAyuM che te pramANe karavAne mATe azakta ja hoya, gAthAmAM tu zabdanuM avadhAraNa arthapaNuM hovAthI azakta ja hoya ema 'ja kAra karela che athavA rogathI=kSaya vagere rogathI, pIDita hoya=atyaMta pIDitapaNuM hovAne kAraNe je pramANe kahevAyuM che, te pramANe karavAthI kSipta=bhraMza pAmelo hoya, jhurita dehavALo=jarAthI jIrNa thayelI kAyAvALo hoya, AthI te avasthAne ucita kaMIka karavA mATe samartha paNa yathAbhaNita=je pramANe zAstramAM kahyuM che te pramANe karavA mATe samartha na hoya, ne zabda vAkyAlaMkAramAM che. pa383mA gAthA : so vi ya niyayaparakkamavavasAyadhiIbalaM agUhato / mottUNa kUDacariyaM, jai jayai to avassa jaI / / 384 / / gAthArtha : te paNa=pUrvagAthAmAM kahyuM evA asamartha sAdhu paNa, potAnA parAkramavyavasAya ane dhRtibaLane nahi gopavatA phUTa caritrane mUkIne jo yatna kare to avazya sAdhu che. Il384ll TIkA : so'nantarokto'pi cetyasmAdanyo'pi dravyAdyApadgataH, kiM ? parAkramaH saMhananavIryaM tasya vyavasAyo bAhyA ceSTA, dhRtirmanovIrya, parAkramavyavasAyazca dhRtizceti dvandvastayorbalaM svakArye pravRttisAmarthyaM nijamAtmIyaM tadeva nijakaM, nijakaM ca tatparAkramavyavasAyadhRtibalaM ceti samAsaH, tadagUhayan na gopayan na pracchAdayannityarthaH / kathaM ? muktvA parityajya kUDacaritaM mAyAceSTitaM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-383-384, 385 zAmyamityarthaH / yadi yatate prayatnaM karoti tato'vazyaM niyamAd yatiH susAdhureva 'yathAzakti bhagavadAjJAkaraNAt tatkarturgotamAderiva yatitvasiddheH' iti // 384 / / TIkArya : soDanattarottoDa ..... tisiddha ti che te paNa anaMtaramAM kahevAyelo paNa, 2 zabdathI AnAthI anya paNa dravyAdi Apattine pAmelo zuM ? ethI kahe che - parAkrama=saMghayaNanuM vIrya, teno vyavasAya=bAhya ceSTA, dhRti=matanuM vIrya, parAkrama vyavasAya ane dhRti e pramANe dvanda samAsa che, temanuM baLa=potAnA kAryamAM pravRttinuM sAmarthya, vija=potAnuM, te ja nijaka ane nijaka evuM te parAkrama vyavasAya-dhRtibaLa e pramANe samAsa che, ene nahi gopavatA, kevI rIte nahi gopavatA ? ethI kahe che - kUTacaritrane mUkI=mAyAceSTita arthAt zAkyane tyAga karIne jo yatna kare to avazva=niyamathI, yati che=susAdhu ja che; kema ke yathAzakti bhagavAnanI AjJAnuM kAraNa hovAthI tenA kartA gautamAdinI jema sAdhutvanI siddhi che. pa384nA bhAvArtha : vartamAnakALamAM je sAdhu saMsArathI atyaMta bhaya pAmyA che, pArzvasthA vagerenuM svarUpa yathArtha jANe che ane tenA parivAra mATe zakya yatna kare che, Ama chatAM saMghayaNabaLanA abhAvane kAraNe, rogAdi kAraNe ke jIrNa zarIrane kAraNe je pramANe bhagavAne sarva karavAnuM kahyuM che, te pramANe bAhyathI karI zake nahi, topaNa bAhyathI ane aMtaraMgathI bhagavAnanI AjJA zuM che ? tenuM smaraNa karIne kadAca bAhyathI tevuM kRtya na karI zake topaNa aMtaraMgathI te prakAranA bhAvonI vRddhinA upAyarUpe te kRtya karavAnA baLavAna abhilASavALA che, tethI potAnI zaktine gopavyA vagara dhRti-baLapUrvaka ane vaMcanArUpa mAyAne choDIne jo yatna karatA hoya to kaSAyAkuLa thayA vagara sarva zaktithI jinavacanAnusAra kRtya karIne mAre mohano nAza karavo che, tevo sAmAyikano pariNAma te sAdhumAM vidyamAna hovAthI te bhAvasAdhu che, jema gautamAdi munio saMyamamAM yatna karIne bhAvayati hatA, tema apramAdathI yathAzakti bhagavAnanI AjJAnuM pAlana kare, teo bhAvasAdhu che. Il383-384nI avataraNikA : kUTacaritaH tarhi kimbhUto bhvtiityaahavataraNitArtha :to phUTacAritravALo kevA prakArano hoya che ? ethI kahe che - gAthA : alaso saDho'valitto, AlaMbaNatapparo aipamAI / evaM Thio vi manai, appANaM suTThio mi tti // 385 / / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-385 gAthArtha : ALasu, zaTha, garvavALo, AlaMbanamAM tatpara, atipramAdI e pramANe rahelo paNa potAne susthita chuM, e pramANe mAne che. ll385). TIkAH alasaH AlasyopahataH, zaTho mAyAvI, avalipto garvavAn Alambanatatparo yat kiJcid vyAjIkRtya sarvakAryeSu pravarttate, atipramAdI gADhaM nidrAdipramAdopetaH, evaM sthito'pi manyate AtmAnaM yaduta susthito'smIti mAyayA ca pareSAmapi guNavattAmAtmanaH khyApayati yaH sa kUTaceSTito dravya ti pArTI TIkArya : sattA dravya ti ALasavALo=ALasathI haNAyelo, zaTha=mAyAvI, avalipta=garvavALo, AlaMbanamAM tatpara=je kaMIkane AlaMbana laIne badhAM kAryomAM pravarte che, atipramAdI=gADha nidrA vagere pramAdathI yukta, A pramANe rahelo paNa potAne mAne che, zuM mAne che te vatathI batAve che - huM susthita chuM e pramANe mAne che ane mAyAthI bIjAonI paNa guNavattA je potAnI kahe che, te kUTa cAritravALo jANavo. ll38pA bhAvArtha : keTalAka sAdhuo aneka prakAranA doSothI yukta hoya che, to vaLI keTalAka te anekamAMthI koIka doSanA kAraNe kUTa cAritravALA pArthasthA bane che. jema keTalAka ALasa doSavALA hoya che, tethI saMyamanI sarva kriyA svazakti anusAra apramAdathI karavA tatpara banatA nathI, chatAM zaTha vagere bIjA doSovALA nA hoya topaNa dezapArzvasthA hoI zake, paraMtu potAnA ALasadoSane doSarUpa na mAne ane pote saMyamamAM susthita che, tema mAne to viparyAsa doSa hovAne kAraNe mithyAtvanI paNa prApti thAya. vaLI keTalAka sAdhu ALasu hoya tema zaTha paNa hoya arthAt pote AtmavaMcanA karIne potAnI jAtane ThagatA hoya, bIjAne ThagatA hoya ane gRhasthane paNa "ame susAdhu chIe" ema batAvIne ThagatA hoya teo phUTa cAritravALA che. vaLI je kaMIkane AlaMbanarUpe grahaNa karIne sarva kAryomAM pravarte che arthAt caityanirmANa vagere bAhya kRtyo potAne kartavya che, tema mAnIne te badhAM kAryomAM pravarte che, paraMtu mohanA nAzane anukULa ucita yatanAmAM pravartatA nathI, te sAdhu phUTa cAritravALA che. vaLI gADha nidrA vagere pramAdadoSathI yukta che, tethI sukhanA arthI haMmezAM AhArAdi karIne nidrA karanArA che, paraMtu zaktine gopavyA vagara saMyamamAM usthita thatA nathI, chatAM potAne saMyamamAM upasthita mAne che, teo kUTa cAritravALA che ane bIjA pAse paNa pote zAstra bhaNelA che, utsarga-apavAdane sAme rAkhIne pravRtti karanArA che vagere kahIne potAnI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GuozamAlA bhAga-3 | gAthA-304-385 guNavattA bolAve che, teo kUTa cAritravALA jANavA ane teo je kAMI pravRttio kare che, tenAthI pArthasthAdi bhAvonI vRddhi thAya che. ll38pA avatarasi : tathAvidhasya cA'pAyaM dRSTAntenAhaavataradhiArtha :ane tevA prakAranA sAdhutA apAyane daSTAMta dvArA kahe che - gAthA: jovi ya pADeUNaM, mAyAmosehiM khAi muddhajaNaM / tiggAmamajjhavAsI so soyai, kavaDakhavagu bva // 386 / / gAthArtha: je vaLI mAyAmRSAvAdo vaDe mugdhajanane pADIne Thage che, te traNa gAma madhyavAsI kapaTa kSapakanI bha zo 5 cha. 11305|| TI : yo'pi ca pAtayitvA''tmavaza ityadhyAhAraH, api cetyasmAdakhAdako'pi pararaJjanApravaNaH, kathaM mAyAmosehiM ti mAyAmRSAvAdairalIkavacanaceSTitairityarthaH / khAdati vaJcayati mugdhajanaM RjulokaM trayANAM grAmANAM samAhArastrigrAma, tasya madhye vasituM zIlaM yasyAsau trigrAmamadhyavAsI, ko'sau ?, kapaTakSapako mAyAtapasvI, sa yathA zocitavAMstadvat sa zocatIti sambandhaH / kathAnakaM cAtraujjayanyAm aghorazivanAmA dhUrtabrAhmaNazcarmakAraviSayaM jagAma, militastatra dhUrtataskarANAm, Ucire te tenAhaM muniveSaM karomi, bhavadbhiH zlAghanIyaH, yena sukhenaiva lokAn muSNIma iti / pratizrutaM taiH / tato grAmatrayamadhyavartini kAnane kRtaparivrAjakaveSo'sAvAsAJcakre / te tu lokasamakSaM taM mAsakSapako'yamiti zazlAghire, pUjAM ca cakrire, tasmai tato loko nimantrya taM gRheSu nItvA sambhojya paryapUpujat, mahAjJAnI iti ca matvA svagRhavibhavamakathayat / bhAvilAbhAdikaM ca papraccha / sa taM vizrambhe pAtayitvA rAtrAvitaraiH sambhUyAmUmuSad gRhANi / anyadA tanmadhyAd gRhItaH kazcidekazcauraH, tena ca tADyamAnena sarve'pyAcacakSire, vinAzitAste, parivrAjakasya tu brAhmaNatvAdutpATite locane, tato'sau mhaavednaatolokainindymaanH pazcAttApamApa hA ! kiM mayedRzamanuSThitaM, tathA'nyo'pi paravaJcakaH zocatItyupanayaH / / 386 / / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-386 TIkArya : voDapi i .... zoghatItyunaH | vaLI potAnA vazamAM pADI=bIjAne potAne vaza karIne, kaI rIte vaza kare ? ethI kahe che - mAyAmRSAvAdothI khoTA vacananI pravRttiothI, AtmavazamAM pADIne mugdhajana=Rjulokane=bhoLA lokone, Thage che. traNa gAmano samAhAra te trigAma tenI madhyamAM vasavAno svabhAva che jene e trigAmamadhyavAsI, koNa A ? tethI kahe che - kapaTapaka mAyAtapasvI, te=trigAmamadhyavAsI kapaTakSapaka je pramANe zokavALo thayo, tenI jema te sAdhu zoka kare che, voDa ivamAM rahelA pi ra zabadathI akhAdaka paNa=bIjAne nahi ThaganAro paNa, bIjAne raMjanamAM arthAt AnaMda karAvavAmAM hoziyAra paNa sAdhu zoka kare che, ema atraya che ane ahIM kathAnaka che - ujjayinImAM aghoraziva nAmano dhUrta brAhmaNa hato, te carmakAra dezamAM gayo, tyAM dhUrtacorone maLyo. tenA vaDe teo kahevAyA - huM anivezane karuM chuM, tamAre prazaMsA karavI. jethI sukhathI ja arthAta sahelAIthI lokone ApaNe lUMTIe, teo vaDe svIkArAyuM, tyArapachI traNa gAmanI madhyamAM rahelA jaMgalamAM karAyelA parivrAjakanA veSavALo A rahyo. teo vaLI te lokonI samakSa A mAsakSapaka che, e pramANe vakhANa karavA lAgyA ane pUjA karavA lAgyA. tethI loko tene nimaMtraNa karIne gharomAM tene laI jaIne bhojana karAvIne sArI rIte pUjavA lAgyA ane mahAjJAnI e pramANe mAnIne potAnA gharanA vaibhavane kahetA hatA ane bhaviSyanA lAbhAdine pUchatA hatA, te tene vizvAsamAM pADIne rAtrimAM bIjA dhUrtAnI sAthe maLIne te gharomAM corI karatA hatA, ekavAra teonI madhyamAMthI koI eka cora pakaDAyo ane tADana karAtA tenA vaDe badhA paNa dhUrtA kahI devAyA ane teo vinAza karAyA, parivrAjakanAM vaLI brAhmaNapaNuM hovAthI locano arthAta cakSuo ukheDI naMkhAyAM, tethI A mahAvedanAthI duHkhI thayelo, loko vaDe niMdA karAto pazcAttApathI 'hA ! mArA vaDe A zuM AcaraNa karAyuM" tema zoka kare che, tema bIjo paNa bIjAne ThaganAro zoka kare che, e pramANe upanaya che. 389 bhAvArtha je sAdhu saMyama grahaNa karIne je te AlaMbana laIne sarva kAryo kare che, mugdha lokone potAne vaza karIne Thage che arthAt je te prakArano upadeza ApIne ame samartha upadezaka chIe evI khyAti pragaTa kare che, teo pAchaLathI pazcAttApa karanArA thAya che. temAM dRSTAMta Ape che - trigAmamadhyavAsI kapaTaHpaka je rIte zoka pAmyo te rIte zoka pAme che arthAt te kapaTakSapaka mAyA karIne lokone Thagato hato ane lokothI corarUpe pakaDAyA pachI je kadarthanA thaI tenAthI zoka pAmyo, tema jeo A rIte manuSyabhava niSphaLa karaze ane durgatimAM bhaTakaze tyAre koIka rIte koIka mahAtmA pAsethI sAMbhaLaze ke meM pramAdavaza sAdhupaNuM vyartha karyuM, jethI A durgatinI paraMparAnI prApti thaI, tyAre pazcAttApa karaze. jema zItalavihArI sAdhue potAnA pramAdathI anaMta saMsAra prApta karyo. kevalI pAsethI potAnA saMyamanA pramAdanA phaLarUpe anaMta saMsAranI kadarthanA sAMbhaLI tyAre temane zoka thayo, jethI virakta thaIne saMyama grahaNa karyuM. te Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-386-387 rIte je sAdhu vartamAnamAM mAna-khyAtimAM mUDha che ane lokomAM gAjIne mithyApravRtti karIne potAno manuSyabhava niSphaLa kare che, teo bhaviSyamAM zokane prApta karaze. ll386aaaa avataraNikA - ete caivaMvidhAH karmaparatantratayA tAratamyenA'nekAkArA bhvntiiyaahavataraNikArya : A=kUTa cAritravALA, karmaparataMtrapaNAthI AvA prakAranA tAratamyathI aneka AkAravALA thAya che. ethI kahe che - gAthA - egAgI pAsattho, sacchaMdo ThANavAsi osano / dugamAI saMjogA, jaha bahuyA taha gurU huMti / / 387 / / gAthArtha : ekAkI, pArzvaratha, svachaMda, sthAnavAsI, avasagna pramAdI sAdhu che, dvika vagere saMyogo thAya che, jema ghaNAM sthAno tema guru doSavALA thAya che. ll18ll TIkA - ekAkI kevalo dharmabandhurahitaH, pArzvastho jJAnAdipArzvavatI, svacchando gurvAjJAvikalaH, sthAnavAsI sadaikatra vihAro nityavAsItyarthaH, avasanna AvazyakAdiSu zithilaH, tadetAni paJca padAnyeSAM ca kvacidekaM bhavati, kvacid dve trINi catvAri sarvANi vA, ata evAha dvikAdayaH saMyogA bhavanti, makAro'lAkSaNikasteSAM ca yatheti vIpsA pradhAnatvAdyathA bahUni padAni, pulliGganirdezaH prAkRtatvAt, tathA guravaH saMyogA bhavanti, padavRddhyA doSavRddhiriti / / 387 / / TIkArya : . roSavRtti ekAkI kevaLa=dharmabaMdhuthI rahita, pArthastha=jJAnAdinI pAse rahevAro, svacchaMda-gurunI AjJAthI rahita, sthAnavAsI=haMmezAM eka sthAne vihAra karavAvALo=nitya vAsa karanAro, avasa=Avazyaka vageremAM zithila, te A pAMca pado che. kyAreka AnuM eka pada thAya che, kyAreka be, traNa, cAra athavA badhAM pado thAya che. AthI ja kahe che - dvika vagere saMyogo thAya che, kArakumAmAM rahelo kAra, alAkSaNika che ane teonA=te padonA, yathA e vIsA pradhAnapaNuM hovAthI jema jema ghaNAM pado tema tema gurusaMyogo thAya che=padanI vRddhithI doSanI vRddhi thAya che, gAthAmAM vahuvA napuMsakaliMgane badale puMlliga nirdeza prAkRtapaNAne kAraNe che. li38aaaa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-387-388 bhAvArtha : keTalAka sAdhuo samudAyamAM rahI zakatA nathI, tethI ekAkI vicare che. vaLI keTalAka dharmanAM upakaraNo dhAraNa kare che. paraMtu dharmanI pravRtti samyagu karatA nathI e pArthasthA che. vaLI keTalAka sAdhu svaccheda hoya che arthAt samudAyamAM hoya topaNa gurunI AjJA rahita svamatithI pravRtti karanArA che arthAt paramagurunA vacananuM smaraNa karIne temanA vacanAnusAra cAlatA gItArthane parataMtra thaIne pravRtti karanArA nathI athavA tevA saMyogomAM gItArtha gurunI prAptino abhAva hoya to paramagurunA vacana pramANe jeo cAlanArA nathI, teo svacchaMda che athavA je te gurunI AjJAthI pravRtti karanArA che, te pravRtti paramagurunA vacana anusAra nathI teo paNa svacchaMda che. vaLI haMmezAM eka sthAne vasanArA che, kadAca kyAMya vihAra kare topaNa potAnuM niyata sthAna kareluM hoya te sthAnamAM AvIne vasanArA che, te sthAnavAsI che. koI avasanna che arthAt AvazyakAdi kriyAo vidhi anusAra karavAmAM tatpara nathI, jema tema kare che. A pAMca padothI saMyamamAM sidAtA sAdhunuM svarUpa batAvyuM. temAMthI keTalAka sAdhumAM be Adi saMyoganI prApti thAya che arthAt te pAMcamAMthI be-traNa vagere sthAno prApta thAya che ane jema jema adhika adhika sthAno prApta thAya, tema tema doSanI vRddhi thAya che. tethI e phalita thAya ke zithila sAdhumAM paNa te pAMca sthAnomAMthI koIka eka sthAna daDhatA adaDhatAne kAraNe avAntara aneka bhedavALuM prApta thAya che. be Adi sthAnonI prApti thAya to pahelA karatAM adhika doSanI prApti thAya che. tethI vivekI sAdhue ekAkI Adi pAMceya sthAnonA sUkSma svarUpanuM Alocana karIne tenA parihAra mATe ucita yatna karavo joIe, jethI pramAdajanya doSanI prApti thAya nahi.IN38LA avataraNikA - vytirekmaahavataraNikArya : vyatirekane kahe che - pUrvanA pAMca sthAnone tenAthI viparIta svarUpe kahe che - gAthA : gacchagao aNuogI, gurusevI aNiyao guNAutto / saMjoeNa payANaM, saMjamaArAhagA bhaNiyA / / 388 / / gAthArtha : gacchamAM rahelo, anuyogI, gurusevI, aniyata, guNomAM upayogavALo susAdhu che, padonA saMyogathI saMyamanA ArAdhaka kahevAyA che. ll388 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-388 TIkA : gacchagato'nenaikAkitvavirahaM lakSayati, anurUpo jJAnAdibhiH saha yogaH sambandho'nuyogaH, so'syAstItyanuyogI, anena pArzvasthatA'bhAvaM darzayati, gurUn sevituM zIlamasyeti gurusevI, anena svacchandatvA'yogaM yojayati, aniyato mAsakalpAdivihArI, amunA sthAnavAsitvavaikalyaM dyotayati, guNeSu pratidinakriyAdiSu Ayukto'pramAdI, etenAvasannatA vaiparItyaM bhAvayati, saMyogenAmISAM padAnAM dvyAdimIlakena saMyamArAdhakA bhaNitAstIrthakaragaNadharaistadvanta iti gamyate / atrApi yathA yathA padavRddhistathA tathA guNavRddhirdraSTavyeti / / 388 / / TIkArya : kacchato ... [vRddhidati | gacchamAM rahelo=AnA dvArA ekAkIpaNAnA virahane jaNAve che, jJAnAdinI sAthe anurUpa yoga=saMbaMdha anuyoga te che jene te anuyogI=AtmAmAM jJAnadarzana-cAritranI mULabhUta prakRti pragaTa kare evo jJAnAdino anurUpa yoga te anuyogI, kaSAyanuM kAraNa bane tevo viparIta yoga nahi, AnA dvArA pArzvasthatAno abhAva batAvAya che, gurune sevavAno svabhAva che ane te gurusevI=paramagurunA vacanAnusAra cAlanArA evA uttama gurunA vacanAnusAra cAlanAra gurusevI che, AnA dvArA svacchaMdatano ayoga jaNAve che, aniyata=mAsakalpAdi vihArI, AnA dvArA sthAnavAsitvanA abhAvane pragaTa kare che, guNomAM=pratidinakriyA vageremAM, Ayukta-apramAdI, AnA dvArA avasannatAnA viparItapaNAne bhAvana kare che, A padonA saMyogathI be AdinAM joDakAMthI tIrthaMkara gaNadharo vaDe saMyamanA ArAdhaka kahevAyA che. koNa kahevAyA che ? ethI kahe che - tadvAma=ddhika vagerenA saMyogavALA, ahIM paNa je je pramANe padanI vRddhi che, te te pramANe guNanI vRddhi jANavI. 388 bhAvArtha : je sAdhuo bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne bhagavAnanA vacanAnusAra sarva pravRtti karavAnA artha che, teo suvihita sAdhuonA gacchamAM rahenArA che, AthI saMyama grahaNa karanAra mahAtmA duSkara kALamAM paNa parIkSA karIne suvihita sAdhunA gacchamAM saMyama grahaNa kare che, jethI teono gacchavAsa paramArthathI guNavRddhinuM prabaLa aMga bane che. vaLI susAdhuo bhagavAnanA vacanano samyagbodha thAya, samyagu ruci thAya ane asaMgabhAvanI pariNati pragaTa thAya te rIte yatna kare che, teo ratnatrayanA anuyogI cheH AtmAmAM ratnatrayanuM samya anuyojana karanArA che, teo pArthasthabhAvano tyAga karanArA che. vaLI gurunI sevA karanArA che-paramagurunI AjJAnusAre cAlanArA suvihita gurune parataMtra thaIne vicaranArA che, vaLI jeo jinavacanAnusAra mAsakalpAdi vihAra karIne kSetrano ke zrAvaka vagereno pratibaMdha Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-388, 389 thI 31 na thAya te prakAre ucita yatna karanArA che, teo aniyata vihAravALA che. vaLI jeo saMyamanI pratidina kriyAmAM aMtaraMga guNavRddhinuM kAraNa bane te rIte apramAdavALA che, teo guNomAM upayogavALA che. A rIte gAthAnA pUrvArdhamAM batAvelAM pAMca pado jemanAmAM varte che ane te padono paraspara saMyoga varte che, te pramANe teo ArAdhaka bane che arthAtu pAMca padomAMthI sarva padonI jemane prApti thaI hoya, teo saMyamanA saMpUrNa ArAdhaka bane che athavA te pAMca padomAMthI jeTalAM pado jemane prApta thAya tene anurUpa teo ArAdhaka bane che. l388ll avataraNikA - nanu yadi sthAnavAsitvaM doSAya kathamAryasamudrAdibhistadanuSThitaM ?, kathaM cArAdhakAste sampannA ? ityucyate-bhagavadAjJAkAritvAt, tathA caahavataraNikArya : nanuthI zaMkA kare che - jo sthAnavAsIpaNuM doSa mATe che=gAthA-387mAM kahyuM ke sthAnavAsI sAdhu pArthasthAdi che, to Aryasamudra vagere vaDe kema tenuM AcaraNa karAyuM ? ane kevI rIte teo ArAdhaka thayA ?=sthAnavAsI hovA chatAM konA baLathI ArAdhaka thayA ? ethI kahe che - bhagavAnanI AjJAnuM karavApaNuM hovAthI ArAdhaka thayA ane te pramANe kahe che=gAthAmAM kahe gAthA - nimmamAnirahaMkArA, uvauttA nANadaMsaNacaritte / egakkhatte vi ThiyA, khavaMti porAyaNaM kammaM / / 389 / / jiyakohamANamAyA, jiyalobhaparIsahA ya je dhIrA / vuDDAvAse vi ThiyA, khavaMti cirasaMciyaM kammaM / / 390 / / paMcasamiyA tiguttA, ujjuttA saMjame tave caraNe / vAsasayaM pi vasaMtA, muNiNo ArAhagA bhaNiyA / / 391 / / gAthArtha : nirmama nirahaMkAra jJAna-darzana-cAritramAM upayogavALA eka kSetramAM paNa rahelA pUrve baMdhAyelA karmane khapAve che. II389II jitAyA che krodha, mAna, mAyA jemanA vaDe, jitAyA che lobha ane pariSaha jemanA vaDe, jeo dhIra che, teo vRddhAvAsamAM paNa rahelA lAMbA vakhatathI ekaThAM karelAM karmone khapAve che. II3oll Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-389 thI 31 pAMca samitivALA, traNa guptivALA, saMyama-tapa-cAritramAM udhamavALA, so varSa paNa vasatA= ekarasthAnamAM rahetA, munio ArAdhaka kahevAyA che. II91II TIkA : nirgatA mameti buddhiryebhyaste nirmamAH, mama zabdasyAvyayatvAt, nirgato'haGkAro yebhyaste tathA, nirmamAzca te nirahaGkArAzceti samAsaH, te upayuktA dattAvadhAnAH, kva ? jJAnadarzanacAritre, etadviSaye, ekakSetre'pi grAmAdau, apizabdAt kSINajaGghAbalatvAdike sati puSTAvalambane sthitAH, nAnyathA, kiM kSapayanti ? purAtanaM bahubhavopAttaM karmeti / / 389 / / tathA jitakrodhamAnamAyA jitalobhaparISahAzca ye dhIrAH sattvavantaste vRddhAvAse'pi prAganirUpitazabdArthe sthitAH kSapayanti cirasaJcitaM karmeti / / 390 / / tathA paJcabhiH samitibhiH samitAH paJcasamitAH, tisRbhirguptibhirguptAstriguptAH, udyuktAH saMyame tapasi caraNe, varSazatamapi vasanta ekakSetre munaya ArAdhakA bhaNitAstIrthakarairiti / / 391 / / TIkArca - nita .. maLatIstIrthariti / nIkaLI gaI che ma=mAruM, e pramANe buddhi jemane teo nirmamA; kema ke mama zabdanuM avyayapaNuM che-pheraphAra na thavApaNuM che, nIkaLI gayo che ahaMkAra jemane te tevA cheHnirahaMkArI che, nirmamA evA teo nirahaMkAravALA e pramANe samAsa che, teo upayogavALA=apAyelA avadhAnavALA che, kyAM upayogavALA che? ethI kahe che - jJAna-darzana-cAritranA viSayamAM upayogavALA che, ekakSetramAM paNa=gAma AdimAM, rahelA gari zabdathI kSINa thayeluM jaMghAbaLapaNuM vagere hote chate puSTa AlaMbanamAM rahelA, avyathA nahi=pramAdathI nahi, zuM? ethI kahe che - purAtana ghaNA bhavonAM ekaThAM karelAM karmone khapAve che. 389 ane jitAyA che krodha, mAna, mAyA jemanA vaDe evA, jitAyA che lobha ane pariSaho jemanA vaDe evA, jeo dhIra=satvavALA che, teo pUrvamAM kahevAyelA zabdArthavALA vRddhAvAsamAM paNa rahelA cirasaMcita karmono kSaya kare che. 3905. ane pAMca samitithI samita thayelA pAMca samitivALA, traNa guptithI gupta thayelA traNa guptivALA, saMyamamAM, tapamAM, cAritramAM udyamavALA ekakSetramAM so varSa paNa rahetA munio tIrthaMkara vaDe ArAdhaka kahevAyA che. 391aaaa. bhAvArtha : je sAdhu saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA che, tethI pratikSaNa sarvajJanA vacananuM smaraNa karIne sarva ucita pravRtti karanArA che, teo saMsAranA sarva bhAvomAM nirmama pariNAmavALA che. AthI zarIranI zAtA pratye Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-389 thI 391, 392 paNa temane mamatva nathI, phakta sarvajJanA vacana anusAra mohano nAza karavA apramAdathI yatna karanArA che, tevA nirmama sAdhu ahaMkAra vagaranA che arthAt huM tyAgI chuM, loko mAro Adara-satkAra kare vagere bhAvothI rahita che ane satata navuM navuM gruta bhaNavAmAM udyamavALA che, bhagavAnanA vacana anusAra syAdvAdanA marmano sUkSma bodha karIne darzanamAM upayogavALA che ane AtmAnA nirAkuLa svabhAvamAM vizrAMtirUpa cAritramAM upayogavALA che, teo kSINajaMghAbaLa vagere kAraNe ekakSetramAM rahelA hoya topaNa potAnA upayoganA prakarSa anusAre pUrvamAM bAMdhelAM karmono nAza kare che; kema ke tevA mahAtmAo navakalpI vihAranuM prayojana koI kSetramAM ke koI gRhastha sAthe pratibaMdha na thAya tenuM smaraNa karIne haMmezAM navakalpI vihAra kare che, paraMtu jyAre jaMghAbaLa kSINa thAya tyAre sthiravAsa na kare ane koIka rIte vihAra kare to saMyamanA yogamAM temano dRDha upayoga zithila thAya tema jaNAya to navakalpI vihAranA prayojanane lakSamAM rAkhIne kSetrAdino pratibaMdha na thAya te rIte puSTAlaMbanane kAraNe koI niyata kSetramAM rahelA hoya to vItarAganI AjJA anusAre apramAdabhAvathI temanI saMyamavRddhinI pariNati varte che. tethI asaMyamanI pariNatithI pUrvamAM je karma bAMdhela teno nAza kare che. vaLI te mahAtmAo kevA che ? te batAvatA kahe che - krodha-mAna-mAyAne jItI lIdhA che, vaLI koI padArthamAM lobha nathI, tethI nigraMthabhAva atizaya atizayatara thaI rahyo che. AthI zarIra pratye paNa nirmama hovAne kAraNe pariSahone jItI lIdhA che evA dhIra che, teo kSINa thayelA jaMghAbaLane kAraNe vRddhAvAsamAM rahelA hoya topaNa vadhatA kSamAdi bhAvone kAraNe cirasaMcita karmano nAza kare che, te mahAtmA eka kSetramAM vasatA hovA chatAM pAMca samiti, traNa guptivALA che, tethI temanA mana-vacanakAyAnA yogo satata mohanAzamAM pravartI rahyA che, tethI bhagavAne temane ArAdhaka kahyA che. te mahAtmAo pAMca indriyanA saMvararUpa saMyamamAM satata udyamavALA che, zakti anusAra bAhya-atyaMtara tapamAM udyama karanArA che ane cAritrAcAranI ucita kriyA karIne AtmAnA nirAkuLa svabhAvamAM vasanArA che, tethI tevA mahAtmAone bhagavAne saMpUrNa mokSamArganA ArAdhaka kahyA che. l389thI 391aaaa avataraNikA - AdyagAthayaiva gatArthatvAditarayorabhidhAnaM kimarthamiti ced bhagavadAjJayA tiSThatAM kathaJcidapi nAsti doSagandho'pItyatizayajJApanArthaM tathA coktam egakkhettavihArI, kAlAikkaMtacAriNo jai vi / tahavi ya visuddhacaraNA, visuddhaAlaMbaNA jeNaM / / 1 / / ANAe amukkadhurA, guNavuDDI jeNa nijjarA teNaM / mukkadhurassa na muNiNo, sohI saMvijjai caritte / / 2 / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 upadezamAlA bhAga-3 gAthA-392 guNaparivuDDhinimittaM, kAlAIte Na huMti dosA u / jattha u bahuyA hANI, havijja tahiyaM na viharejjA / / 3 / / ityAdi amumeva nyAyamazeSa karttavyasaGgrahadvAreNa nigmynnaahavataraNikArca - pahelI gAthA vaDe ja=gAthA-389 vaDe ja, gatArthapaNuM hovA chatAM paNa=kAraNe eka kSetramAM vasanArA sAdhu ArAdhaka che e artha prApta thato hovA chatAM paNa, Itara be gAthAnuM abhidhAna=390391mI gAthAnuM kathana, zA mATe che ? e prakAranI koIne zaMkA thAya to kahe che ke bhagavAnanI AjJAthI eka sthAnamAM rahetA sAdhune koIka rIte doSanI gaMdha paNa nathI, e pramANe atizaya batAvavA mATe pAchaLanI be gAthAnuM kathana karyuM che ane te pramANe kahevAyuM che - jo ke eka kSetramAM vicaranArA kAla atikrAMtane AcaranArA che, topaNa je kAraNathI vizuddha AlaMbanavALA vizuddha cAritravALA che. ||1|| AjJAthI nathI mukAI dhurA jemanA vaDe evA je kAraNathI guNavRddhivALA che, te kAraNathI nirjarA che, mukAyelI dhurAvALA munine cAritramAM zuddhi saMvedanA thatI nathI. rAA guNaparivRddhinuM nimitta kAlAtItAdinA grahaNamAM doSo thatA nathI, jyAM ghaNI hAni thAya tyAM sAdhue vicaravuM joIe nahi. Ila ItyAdi. A ja nyAyane samagra kartavyatA saMgraha dvArA nigamata karatAM kahe che - bhAvArtha : gAthA-389mAM je kathana karyuM te ja kathana bIjA zabdo dvArA gAthA-390-391mAM prApta thAya che, tethI vicArakane prazna thAya ke pharI te be gAthA kema kahI ? tethI kahe che - bhagavAnanI AjJAmAM rahelA jIvone sthiravAsamAM doSanI gaMdha paNa nathI. te atizayathI batAvavA mATe je eka kSetramAM rahelA sAdhu purANA karmane khapAve che, tema gAthA-389mAM kahyuM. te ja rIte vRddhavAsamAM rahelA paNa sAdhu cirasaMcita karma khapAve che, tema gAthA-390mAM kahyuM. ane so varSa sthiravAsamAM vasatA paNa ArAdhaka che tema gAthA-391mAM kahyuM, tethI e phalita thAya ke AjJAnusAre eka kSetramAM sthiravAsa kare to lezapaNa doSa nathI, jema nizItha bhASyamAM traNa gAthAthI vizuddha AlaMbanavALA sAdhune doSanI prApti nathI, te kathana anya anya rIte spaSTa kare che. tethI sAdhune sthira bodha thAya ke sthiravAsa ke navakalpI vihAra karavA mAtrathI nirjarAnI prApti thatI nathI, paraMtu AjJAthI niyaMtrita navakalpI vihAra ke sthiravAsa hoya to ja nirjarA thAya che. AthI je sAdhu apramAdathI saMyamayogamAM utthita nathI, teo kadAca navakalpI vihAra kare topaNa virAdhaka che; kema ke navakalpI vihAranA prayojanabhUta saMgano parihAra teo karatA nathI, paraMtu te te kSetronA pratibaMdhone dhAraNa karIne ke te te zrAvakonA pratibaMdhone dhAraNa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-392 karIne te te kSetromAM navakalpI vihArathI vicare che ane jeo AjJAne parataMtra thayA vinA sthiravAsa kare che, teo maMgu AcAryanI jema virAdhaka che, paraMtu jeo samiti-guptimAM upayogavALA che, ratnatrayamAM dRDha yatnavALA che, tevA sAdhu tenA aMgarUpe eka kSetramAM rahelA hoya topaNa saMpUrNa ArAdhaka che, te batAvavA mATe traNa gAthA dvArA eka kSetramAM rahelA sAdhu kaI rIte purANA karmane nAza kare che ? tenI spaSTatA anya anya rIte karIne AjJA ja nirjarAnuM kAraNa che, tema spaSTa karela che ane A ja nyAyane= pratiniyata kartavya-akartavyane nahi, paraMtu aMtaraMga samiti-guptimAM dRDha yatna thAya tevI AjJArUpa nyAyane, badhA kartavyanA saMgraha dvArA nigamana karatAM kahe che arthAt sAdhue sarva kartavya te rIte karavAM joIe, je rIte kaSAyonI hAni thAya, ratnatrayInI vRddhi thAya ane samiti-guptimAM atizayatA thAya, to ja tenAthI purANuM karma nAza pAme, nahi to bAhya AjJApAlanamAtrathI nirjarA thatI nathI. e batAvavA mATe kahe che gAthA: tamhA savvANunnA, savvaniseho ya pavayaNe after | AyaM vayaM tulijjA, lAhAkaMkhi vva vANiyao / / 392 / / gAthArthaH te kAraNathI pravacanamAM sarva anujJA ane sarva niSedha nathI, lAbha meLavavAnI IcchAvALo vANiyo jema Avaka-jAvakanI tulanA kare. II3II TIkA H yata evaM tasmAt sthitametat sarvaprakArairanujJA yadutedaM karttavyameveti sarvAnujJA, tathA sarvaniSedho yadutedaM na kartavyameveti pravacane sarvajJAgame nAsti, cazabdasyehAvadhAraNArthatvena sambandhAnnAstyeva, sarvakarttavyAnAM dravyakSetrakAlabhAvAdyapekSayA vidhAnAnniSedhAcca dravyAdInAM ca vaicitryeNa kvacid vidheyasyApi niSedhAvasaraH syAt, niSiddhasya ca vidhAnamApadyeta / taduktam utpadyeta hi sAvasthA, dezakAlAmayAn prati / yasyAmakAryaM kAryaM sthAt, karma kAryaM tu varjayet / / ata AyaM jJAnAdilAbhaM vyayaM taddhAniM, tulayet Akalayet ka ivetyAha- lAbhAkAGkSIva vANijako yathA'sAvAyavyayatulanayA bahulAbhe pravarttate, tathAlAbhe pravarttate ityarthaH, kevalaM pravarttamAnena rAgadveSaparihAreNa samyagAtmA raJjanIyaH, na zAThyAt duSTAlambanaM vidheyam / / 392 / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-32 TIkArya : vata parva ..... vigheyam | je kAraNathI A pramANe che=gAthA-389thI 391 sudhImAM kahyuM ke eka kSetramAM rahelA paNa jo ratnatraya vageremAM upayukta che, to karmanI nirjarA kare che, e pramANe che. te kAraNathI A sthita che. zuM sthita che ? te spaSTa kare che - sarva prakAre anujJA, je anujJA yadutathI batAve che - A karavuM ja joIe, e prakAre sarva anujJA ane sarva niSedha, zuM sarva niSedha te yadutathI batAve che - A na ja karavuM joIe, e prakArano niSedha sarvajJanA AgamamAM nathI, 5 zabdanuM avadhAraNa arthapaNuM hovAthI ahIM saMbaMdha hovAne kAraNenAsti pAse saMbaMdha hovAne kAraNe nathI ja; kema ke sarva kartavyonuM dravya-kSetra-kAlabhAva vagere apekSAthI vidhAna ane niSedha che ane dravya vagerenA vicitrapaNAthI kyAreka vidheyanA paNa niSedhano avasara hoya ane niSiddhanuM paNa vidhAna prApta thAya, te kahevAyuM che - te avasthA deza-kALa-rogo pratye prApta thAya, jemAM=je avasthAmAM, akArya kArya thAya, kArya karmane kRtyane, tyAga kare. AthI Aya=jJAnAdino lAbha, vyaya tenI hAni, tulanA kare=sAdhu nizcaya kare, konI jema ? ethI kahe che - lAbhAkAMkSI vaNikanI jema=je pramANe A arthAt vANiyo Aya-vyayanI tulanAthI ghaNA lAbhamAM pravarte che, te prakAre pravarte, phakta pravartamAna puruSe rAga-dveSanA tyAga vaDe AtmA sArI rIte raMjita karavo joIe, zaThapaNAthI duSTa avalaMbana levuM joIe nahi. 392aaaa bhAvArtha : gAthA-389thI 391 sudhImAM batAvyuM e pramANe sAdhune ratnatrayInI vRddhi, kaSAyonI hAni, pAMca samiti-traNa guptinI vRddhi, tapa-saMyama ane cAritramAM daDha yatna e ja mukhya aMga che ane tenA aMgarUpe eka kSetramAM nivAsa Avazyaka jaNAya ke navakalpI vihAra Avazyaka jaNAya to te kartavya thAya. te batAvavA mATe kahe che - bhagavAnanA pravacanamAM bAhya kRtyane AzrayIne sarva anujJA ke sarva niSedha nathI; kema ke dravya-kSetrakAla-bhAvanI apekSAe je kRtyathI samiti-gupti Adi bhAvo atizaya thatA hoya te kRtya ja sAdhu mATe kartavya che. tethI tevA saMyogamAM sAdhu navakalpI vihArane badale sthiravAsa kare topaNa ratnatrayInI vRddhi thatI hoya to te pravRtti bhagavAnanI AjJA anusAra ja che. phakta AtmavaMcanA karyA vagara vihita evI ucita AcaraNAne sevIne ratnatrayInI vRddhi thatI hoya to te AcaraNAnI upekSA karavI ucita nathI; kema ke bhagavAne te te bhAvonA rakSaNa mATe te te AcaraNA niyata karI che ane te bhAvanuM rakSaNa te AcaraNAthI thatuM hoya chatAM te AcaraNA na karavAmAM Ave to bhagavAnanA vacana pratye anAdaranI buddhi thAya che, tethI paramArthathI ratnatrayInI vRddhi thatI nathI, kema ke AtmavaMcanArUpa doSanI prApti thAya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-392-393 che. jema navakalpI vihAranuM sAmarthya hoya ane navakalpI vihAra karIne ratnatrayanI vRddhimAM apramAdathI yatna thato hoya chatAM sthiravAsanuM avalaMbana laIne ratnatraya viSayaka apramAda karavA yatna kare, topaNa bhagavAnanI AjJA pratye anAdaranI buddhi thavAthI ratnatrayanI vRddhi thAya nahi. vaLI je sAdhu navakalpI vihAra dvArA ratnatrayanI vRddhi ka2vA asamartha hoya chatAM mAtra bAhya kriyAno dRDha Agraha rAkhIne navakalpI vihAra kare ane zrAnta thaIne pramAda seve to te sAdhu virAdhaka bane che. tethI ratnatrayanI vRddhinAM bAhya kAraNone ucita aMgarUpe joDavAmAM nipuNatApUrvaka yatna karIne lAbhanA artha vaNikanI jema je sAdhu potAnA nigraMthabhAvanI vRddhinA arthI che, teo te saMyogamAM kaI ucita pravRtti karavAthI nigraMthabhAva vRddhi pAme teno nirNaya karIne te te ucita pravRtti kare to kyAreka bAhyakriyA utsarga anusArI hoya, kyAreka apavAda anusArI hoya topaNa doSanI prApti thAya nahi, paraMtu niSkAraNa apavAda seve athavA utsarganI ruci rAkhIne utsarga mArga pramANe pravRtti kare. paraMtu nigraMthabhAvanI vRddhine anukULa samitiguptimAM yatna na kare ane tenI upekSA karIne bAhya kRtyane pradhAna kare te sAdhu AjJAnusArI pravRtti karanArA nathI; kema ke sarvajJanI AjJA traNa guptinA prakarSanA aMgarUpe je kRtya upakAraka hoya tenuM vidhAna kare che ane anupakAraka hoya teno niSedha kare che, paraMtu pratiniyata AcaraNAnI sarvathA vidhi nathI ke sarvathA niSedha nathI. II392 // avataraNikA : yata Aha avataraNikArya : je kAraNathI kahe che=rAga-dveSanA parihArathI samyak AjJAnusAra pravRtti karavI joIe, paraMtu zaThapaNAthI duSTa AlaMbana levuM joIe nahi, ema je pUrvagAthAnA aMte kahyuM, tene dRDha karavA mATe je kAraNathI kahe che gAthA: - dhammamma natthi mAyA, na ya kavaDaM nANuvattibhaNiyaM vA / phuDapAgaDamakuDillaM, dhammavayaNamujjuyaM jANa / / 393 / / gAthArthaH dharmamAM mAyA nathI, kapaTa nathI ja athavA anuvRttithI kahevAyeluM nathI, spaSTa pragaTa akuTila Rju evA dharmavacanane tuM jANa. II393]] TIkA H dharme sadbhAvasAdhye nAsti mAyA'tyantavirodhAd, na ca naiva kapaTaM paravaJcanAya ceSTArUpamanuvRttibhaNitaM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-33 vA sadoSaM parAvarjanArthaM nAstIti varttate / kiM tarhi ? sphuTaM vyaktavarNaM, prakaTamalajjanIyam, akuTilaM nirmAyaM dharmavacanam Rju mokSaM prati praguNaM jAnIhi avabudhyasveti / / 393 / / TIkArca - varSe .... vadhuQti | dharmamAM sadbhAvathI sAdhya evA dharmamAM=mohano nAza karavAne anukULa evA suMdara bhAvathI sAdhya evA dharmamAM, mAyA nathI; kema ke atyaMta virodha che mAyAthI karAyelA anuSThAnamAM dharmanI niSpattino atyaMta virodha che ane kapaTa nathI=bIjAne ThagavA mATenI pravRttirUpa kapaTa nathI=bIjAne "ame zuddha AcaraNA karanArA chIe' tema batAvIne ThagavArUpa kapaTa nathI athavA anuvRtti bhaNita nathI=sadoSa hovA chatAM bIjAne AkarSita karavA mATe anuvRtti nathI, to zuM che ? ethI kahe che - spaSTa=vyakta akSarovALuM, pragaTa=lajjA rAkhavI paDe evuM nahi, akuTila mAyA vagaranuM, Rju evA dharmavacanane mokSa pratye praguNa=mokSa meLavavA mATe nipuNa, tuM jANa. l393. bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke sarvajJae sarva anujJA ke sarva niSedha karyo nathI, paraMtu lAbha-nukasAnanI tulanA karIne guptinI vRddhi thAya tevI AcaraNA karavI joIe tema kahyuM che, e kathanane spaSTa karatAM kahe che - dharmamAM mAyA nathI, bIjAne ThagavA mATe kapaTa nathI, tethI utsarga-apavAdanuM yojana karIne dezakAlane anurUpa sthiravAsa ke evuM anya kRtya karavuM hoya tyAre sAdhue AtmAne Thagavo joIe nahi; kema ke jo navakalpI vihAranI zakti hoya ane tenA dvArA bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya tema hoya chatAM sAdhu AtmAne ThagIne pramAdavaza navakalpI vihAra na kare, paraMtu sthiravAsa kare, jema maMgu AcAryae karyuM tema mAyA karavAthI dharma thAya nahi. vaLI lokone dekhADavA mATe dharmamAM kapaTa nathI, tethI guNavRddhimAM potAnuM sAmarthya na hoya chatAM "huM tapasvI chuM" vagere batAvavA mATe koI tapa kare ke loca vagere kaSTa sahana kare tyAre te kaSTo dvArA ratnatrayInI vRddhi karI zake tema na hoya to paNa bIjA AgaLa potAnuM kharAba dekhAze, tema kapaTa karIne locAdi kaSTo sahana kare, tenAthI dharma niSpanna thAya nahi, paraMtu potAnA zamabhAvane pariNAmane atizaya karavA mATe ane locAdi kaSTo pratye upekSA karIne paNa saMyamane atizaya karI zake tema hoya teo te kaSTo dvArA je samabhAvanI vRddhi kare te dharma che. vaLI dharmamAM anuvRtti nathI=mugdha loko A rIte kare che, tene anusarIne ApaNe paNa tema karavuM joIe, tevI anuvRtti dharmamAM nathI, paraMtu AtmAmAM guptino atizaya thAya tevI pravRttimAM yatna karAya te dharma che, jema ke te anuSThAnane anukULa citta na hoya, chatAM loko potAnA mATe bolaze tevA abhiprAyathI lokone sAruM dekhAya te rIte te anuSThAna karavAmAM Ave to bAhyathI thAya che. aMtaraMgamAM tevuM sAmarthya Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-393-394 nahi hovAthI guNaniSpattinuM kAraNa banatuM nathI, tethI te dharma nathI. tethI dharmanA arthIe potAnI zaktinuM samyag Alocana karIne je anuSThAnathI potAnI guptino atizaya thAya tene sAme rAkhIne yatna karavo joIe, paraMtu AtmAne Thagavo joIe nahi, bIjAne ThagavA prayatna karavo joIe nahi ane lokonI anuvRttithI paNa dharma karavo joIe nahi, paraMtu spaSTa pragaTa, akuTila evuM dharmanuM vacana mokSa pratye kAraNa che, tethI je bAhya kRtyathI kaSAyonA tirodhAnane anukULa samyag yatna thAya tevo ja dharma mokSa pratye kAraNa che. tethI Aya-vyayanI tulanA karIne jenAthI adhika nirjarA thAya tevI AcaraNA karavI joIe, paraMtu A ja anuSThAna thAya, A anuSThAna na thAya tevo niyata Agraha rAkhavo joIe nahi. II393 gAthA: na vi dhammassa bhaDakkA, ukkoDA vaMcaNA ya kavaDaM vA / nicchammo kira dhammo, sadevamaNuyAsure loe / / 394 / / gAthArtha : bhaDakkA, utkocA, vaMcanA athavA kapaTa dharmanA sAdhana nathI, deva-manuSya-asura sahita evA lokamAM kharekhara nicchadma dharma che. II394]] TIkAH nA'pi na sambhAvyate dharmasya 'bhaDakkA' bRhadAsanAdibAhyAToparUpA sAdhanamiti zeSaH / 'ukkoDa 'tti utkocA, yadi mahyametaddehi tato'haM karomi ityAdilakSaNA, vaJcanA saiva tattvadarzanavad vipratAraNA, kapaTaM vA pUrvoktaM, dharmasya na sAdhanamiti varttate, ekArthakAni caitAni, yadyevaM pUrvagAthayA gatArthatvAt kiM punarabhihitAnIti cenmAyayA saha dharmasyAtyantavirodhaM darzayitum, 'suddhassa hoi caraNaM, mAyAsahie u caraNabheo'tti vacanAt / ata evAha - nicchadyA nirmAya: kiletyAptA bruvate dharmaH, saha devamanujAsurairvarttata iti sadevamanujAsurastasmin loke, ihAsurA bhavanapatayastadvarjA devA kRti / / 14 / / TIkArya HnApi na ...... levA kRti / / bhaDakkA dharmanAM sAdhana saMbhavatAM nathI=moTuM Asana vagere bAhya ADaMbara rUpa bhaDakkA lokone dharma pamADaze evI buddhithI koI dhAraNa kare te dharmanAM sAdhanarUpe saMbhavatAM nathI, utkocA dharmanAM sAdhana saMbhavatAM nathI=jo tame mane A Apo to huM A karuM ityAdirUpa lAMco dharmanuM sAdhana nathI, vaMcanA=te ja tattvadarzananI jema pratAraNA, dharmanuM sAdhana saMbhavatI nathI athavA kapaTa pUrve kahevAyeluM dharmanuM sAdhana nathI athavA A ekArthika zabdo che= bhaDakkA-utkocA-vaMcatA-kapaTa e eka arthavALA zabdo che. jo A pramANe che to pUrvanI gAthAthI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-394 gatArthapaNuM hovAthI=bhaDakkAdi zabdo mAyA vagere zabdothI grahaNa karAyA che, tethI pharI kema kahevAyA?=pharI A gAthA kema kahevAI? ethI kahe che - mAyAnI sAthe dharmano atyaMta virodha batAvavA mATe pharI prastuta gAthAmAM bhaDakkA vagere ekAryavAcI zabdo dvArA mAyAtyAganuM kathana karela che; kema ke zuddha jIvane cAritra hoya che, mAyAsahita jIvamAM cAritrano bheda che=cAritrano nAza che, e prakAranuM vacana che, AthI ja kahe che=mAyA dharmamAM atyaMta varSa che. AthI kahe che - kharekhara ! chagha vagarano mAyA vagarano, dharma che, e pramANe Apta puruSo kahe che. devo, manuSyo ane asuro sahita varte che, e sadevamatujAsura tevA lokamAM Akha puruSo nimaya dharmane kahe che arthAt traNeya lokamAM dharma nirmAya che arthAt mAyAvALo dharma nathI, ema AptapuruSo kahe che. ahIM asuro bhavanapati che, te sivAyanA devo che. li394iaa. bhAvArtha : dharma AtmAnI traNa guptinI pariNatirUpa che ane tene puSTa kare tevI bAhya ucita AcaraNArUpa che. AthI jeo potAnI zaktinuM Alocana karIne je je ucita kRtyothI potAnA kASAyika bhAvo kSINa thAya, guptinI vRddhi thAya tevI AcaraNA kare te dharma che ane sarvaviratirUpa dharma traNa guptine atizaya karAve tevI sarva ucita AcaraNa svarUpa che, paraMtu bAhya bhaDakkA Adi dharmanuM sAdhana nathI, ethI lokone AkarSita kare tevA vizALa Asana Adi bAhya ADaMbaro je kare che ane tenA dvArA potAnI mAna khyAti Adi vRttione poSe che, teo kadAca tapa karatA hoya ke bAhya kaSTo veThatA hoya to paNa temanuM citta asaMgabhAvane anukULa leza paNa jatuM nahi hovAthI te bhaDakkA paramArthathI dharmanuM sAdhana nathI athavA tame mane A Apo to huM A karuM' vagere utkoco dharmanuM sAdhana nathI, tethI jeo sAkSAt tevuM bolatA nathI, paraMtu guru vagere potAne pATha vagere Ape to ja veyAvacca ke bIjAM kRtyo kare, anyathA na kare tevA pariNAmavALA che, temane te utkocothI dharma pragaTa thato nathI; kema ke guNavAnanA guNonuM smaraNa karIne temanA guNo pratye vadhatA rAgathI bhaktino pariNAma te prakAranA veyAvacca vagere dvArA vRddhi pAme che. tenA dvArA AtmAmAM dharma pragaTa thAya che, paraMtu je sAdhumAM paraspara A sAdhu mAruM kArya kare to tenuM A kArya huM karuM, te prakAranA vibhAjanathI kRtyo thAya che, tenAthI dharma thato nathI. vaLI jeo te te anuSThAna dvArA kaI rIte guNasthAnakanI vRddhi thAya tene joI zakatA nathI ane koI pUche to kahe ke A anuSThAna karazo to guNasthAnakanI vRddhi thaze. e prakAre bIjAne ThagavAnI pravRtti dharmamAM nathI; kema ke vivekathI prarUpaNA karAyelo dharma te te bAhya kRtyo dvArA nipuNa yatnathI guNanI prAptinuM kAraNa che. te prakAre bodha karAvavo e ja dharmaniSpattinuM bIja che, athavAthI TIkAkArazrI ema kahe che - bhaDakkA vagere zabdo mAyAnA avAjora bhedo che. tethI sarva prakAranI mAyA tyAga karIne dharma karavAmAM Ave to pAramArthika dharma pragaTa thAya che; kema ke AptapuruSo kahe che ke traNeya lokamAM mAyA vagarano dharma che. tethI potAnI jAtane ke bIjAne ThagyA vagara je kRtyothI potAnI bhUmikA anusAra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-394-35 guptino pariNAma thAya, tevuM kRtya te jIva mATe dharma che, mATe susAdhue aMtaraMga samiti, guptinI vRddhi thAya te prakAre lAbha-nukasAnanI tulanA karIne A anuSThAna karAya athavA A anuSThAna na karAya, tevo nirNaya karavo joIe. mAtra A ja anuSThAna zreyakArI che, bIjuM nahi tevo ekAMta nirNaya karavo joIe nahi. ll394mA avataraNikA : gatamAnuSaGgikam / adhunA yA'sAvAyavyayatulanAbhyadhAyi sA yAnyadhikRtya pravarttate taanyaahavataraNikArya : AnuSaMgika pUruM thayuM. have je A Aya-vyayanI tulanA kahevAI, tenalanA, jene AzrayIne pravarte che. tene kahe che - bhAvArtha - sAdhue guptinI vRddhinA aMgarUpe Aya-vyayanI tulanA karIne ucita kRtyo karavA joIe, ema pUrvamAM kahyuM. tyAM smaraNa thayuM ke dharma AtmavaMcanA vagarano che. ethI AtmavaMcanA zuM che ? e spaSTa karavA mATe AnuSaMgika gAthA-393-394mAM graMthakArazrIe batAvyuM. have gAthA-392mAM kalyANanA arthIe Aya-vyayanI tulanA karavI joIe, ema kaheluM te tulanA je kRtyone AzrayIne pravarte che, te kRtyone batAve che - gAthA : bhikkhU gIyamagIe, abhisee taha ya ceva rAyaNie / evaM tu purisavatthu, davvAi caubvihaM sesaM / / 395 / / gAthArtha : bhikSa, gItArtha, agItArtha, abhiSekaaupAdhyAya ane AcArya A rIte ja puruSavastu, zeSa dravyAdi cAra prakAre tulanAno viSaya thAya. ll35ll TIkA : "bhikkhU gIyamagIe'tti bhikSurdvividho bhavati gItArtho viditAgamastato'nyo'gItArthazca, uttaracazabdasyaha sambandhaH, makAro'lAkSaNikaH, abhiSeka upAdhyAyastathAcAryaH, 'ceva' tti zabdAdanuktasthavirAdiparigrahaH, evaM tuzabdastadguNatAratamyavizeSaNArthaH, puruSA eva jJAnAdiguNavasanayogAd vastu, puruSavastu AyavyayatulanAyA gocaro bhavatIti gamyate, dravyAdicaturvidham Adizabdena kSetrakAlabhAvagrahaNAt, zeSaM puruSavastuno'nyat tadviSayo bhavatIti varttate, dravyAt puruSavastunaH Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padezamAlA bhAga-3 | gAthA-35 21 pRthaggrahaNaM prAdhAnyakhyApanArthamiti / tadetAni tulayitvA yad bahulAbhaM tad vidheyamanyathA'ticAraH thAt tArUpa TIkArca - - "fmavarNI ... cAl | bhikSa be prakAre che - gItArtha=jaNAyA che Agama jemanA vaDe evA, tenAthI bIjA agItArtha, uttaramAM rahelA ja zabdano ahIM saMbaMdha che, makAra alAkSaNika che, abhiSeka=upAdhyAya ane AcArya, ceva zabdathI nahi kahevAyelA sthavira vagerenuM grahaNa che, parva tu zabda temanA guNanA tAratamyatA vizeSaNa arthavALo che. puruSo ja jJAnAdi guNamAM vasavAnA yogathI vastu che, puruSavastu Aya-vyayanI tulanAno viSaya thAya che=A puruSa kevo che tene AzrayIne Aya-vyayanI tulanA karAya che, dravyAdi cAra prakAravALuM zeSa=puruSavastuthI anya, Aya-vyayanI tulanAno viSaya thAya che, ema atraya che. dravyAdimAM Adi zabdathI kSetra, kAla ane bhAvanuM grahaNa che, dravyathI puruSavastunuM juduM grahaNa prAdhAnya jaNAvavA mATe che, te AnI dravya vagerenI, tulanA karIne, je ghaNA lAbhavALuM hoya te karavuM joIe, nahi to aticAra thAya=vratanuM aticaraNa thAya. Il395aa. bhAvArtha : mAyA rahita guptinA atizaya mATe kyAre zuM ucita che ? teno nirNaya karavA mATe sAdhue pote sAdhu che, gItArtha che, agItArtha che, AcArya che, taratamatAthI potAnI zakti kevA prakAranI che, teno nirNaya karIne jenAthI guptino atizaya thAya te kartavya che ane guptino nAza thAya te akartavya che, e prakAre puruSavastune AzrayIne Aya-vyayanI tulanA che. vaLI dravya-kSetra-kALa-bhAva viSama che, temAM je saMyamane anukULa che, teno nirNaya karIne jenA sevanathI guptino atizaya thAya te kartavya che ane guptino upayoga tUTe, bAhya padArtho anusAra bhAvo thAya te akartavya che. nipuNa prajJAthI sAdhue teno nirNaya karIne ucita kRtya karavuM joIe, evI pravacananI AjJA che. A sAdhu gItArtha che, tethI tene AzrayIne kyo utsarga mArga Avazyaka che, kayo apavAda mArga Avazyaka che, jenAthI svaparano upakAra thAya, tene AzrayIne Aya-vyayanI tulanA karAya che. jema gItArtha sAdhu hoya ane zarIra samartha na hoya tyAre apavAdanuM AlaMbana laIne zarIranuM rakSaNa na kare to svayaM te gItArtha sAdhu potAnA bhAvomAM viziSTa yatna na karI zake, ziSyone vAcanA dvArA saMvega utpanna na karAvI zake tevA saMyogamAM te gItArtha mahAtmAe jenAthI adhika lAbha thAya tevuM kRtya karavuM joIe ane jo bAhya tyAgathI guNanI adhika hAni thatI hoya to tenuM AlaMbana levuM joIe nahi, e rIte AcArya, upAdhyAya sarvane AzrayIne Aya-vyayanI tulanA Avazyaka che. mAtra A gItArtha che, tethI tene sarva prakAranA apavAdo iSTa che, evo mugdhajana patita vyavahAra Aya-vyaya tulanArUpa nathI. 35 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-396 avataraNikA :___ yadyevaM sa tarhi katividho bhavatItyucyate sAmAnyena trividho jJAnAdiviSayatvAd vizeSato'nekAkAraH, yata aahavataraNitArtha - jo A pramANe che=Aya-vyayanI tulanA vagara pravRtti karavAmAM Ave to aticAra che ema pUrvamAM kahyuM e rIte che, to te aticAra, keTalA prakAre thAya che, e prakAranI zaMkAmAM uttara Ape che - sAmAnyathI traNa prakAre thAya che; kema ke jJAnAdinuM viSayapaNuM che=jJAna-darzana-cAritra viSayaka aticAra che, vizeSathI aneka AkAravALo che=aticAra aneka bhedavALo che, je kAraNathI kahe che - bhAvArtha : je sAdhu bhikSu Adine AzrayIne ke dravyAdine AzrayIne Aya-vyayanI tulanA karatA nathI, paraMtu mAtra A AcArya che, A upAdhyAya che ityAdi vicAra karIne temane anukULa AcaraNA kare che ane temanA mATe sarva apavAdo svIkAre che, temane aticAranI prApti che saMyamanA ullaMghananI prApti che; kema ke AcArya hoya ke gItArtha hoya, je koI guNavRddhinuM kAraNa na hoya tevI AcaraNA kare to temanA saMyamano nAza thAya che, jema maMgu AcArya zAstramAM nipuNa prajJAvALA hatA, chatAM pramAdavaza AyavyayanI tulanA karyA vagara pravRtti karI to virAdhaka thayA ane te aticAra samyajJAna-darzana-cAritranA ullaMghanarUpa hovAthI sAmAnyathI trividha che; kema ke pote samartha hovA chatAM viparIta AlaMbana lIdhuM, temAM temanA jJAnano viparyAsa thayo, rucino viparyAsa thayo, cAritrano viparyAsa thayo, te traNanI virAdhanA karIne vyaMtarapaNAne pAmyA. tethI aticArano viSaya ratnatraya che ane vizeSathI aticAro aneka AkAravALA che. te batAve che - gAthA : caraNAiyAro duviho, mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUlaguNe chaTThANA, paDhamo puNa navaviho tattha / / 396 / / gAthArtha : cAritranA aticAra be prakAre che - mUlaguNamAM atikrama, uttaraguNamAM atikrama, mUlaguNamAM cha sthAno che, temAM vaLI prathama mUlaguNa nava prakAre aticAravALo che. ll396ll TIkA : caraNAticArazcAritrAtikramo dvividhaH, kathamityAha-mUlaguNe cevottaraguNe ca mUlottaraguNaviSaya ityarthaH / tatra mUlaguNe jAtAvekavacanaM, mUlaguNeSu SaTsthAnAni prANAtipAtaviramaNAdirAtribhaktavirati Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 paryantAni tadgocaratayA bhavanti, prathamaH punarAdyo mUlaguNo navavidho navabhedaH pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricatuHpaJcendriyarakSaNaviSayatvAd bhavati tatra teSu sthAneSviti / / 396 / / TIkArya H caraNAticAraH sthAneviti|| cAritrano aticAra=cAritrano atikrama, be prakAre che. kevI rIte be prakAre che ? ethI kahe che mUlaguNamAM ane uttaraguNamAM=mUlaguNa-uttaraguNanA viSayamAM cAritrano atikrama che, tyAM=be prakAramAM, mUtnottaramuLaviSaya e jAtimAM ekavacana che, mUlaguNomAM cha sthAno che=prANAtipAtaviramaNa vagere rAtribhojana virati paryaMta tenA viSayapaNAthI cha sthAno thAya che, vaLI prathama=pahelo mUlaguNa, nava bhedavALo che, pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya, beindriya, teindriya, caurindriya, paMcendriyanA rakSaNanuM viSayapaNuM hovAthI te sthAnomAM=pRthvIkAyAdi sthAnomAM, thAya che. / / 396 / / gAthA-396397 ..... 511211 : bhAvArtha: je sAdhu Aya-vyayanI tulanA karyA vagara utsarga mArgathI viparIta AcaraNA kare che, temane aticAranI prApti thAya che. te aticAra cAritranA atikramarUpa che ane te mUlaguNa viSayaka ane uttaraguNa viSayaka thAya che. mUlaguNamAM prANAtipAtathI mAMDIne rAtribhojana viramaNavrata sudhI cha sthAna che arthAt pAMca mahAvrata ane chaThThuM rAtribhojana viramaNavrata e cha sthAna viSayaka aticAranI prApti che, jema kAlikAcAryae sAdhvInA ziyaLanA rakSaNa mATe yuddha karyuM, tyAre Aya-vyayanI tulanA karatAM sAdhvInA ziyaLanA rakSaNamAM adhika lAbha dekhAyo ane yuddhamAM thanAra hiMsAthI alpa doSa dekhAyo, tethI te yuddhamAM sAkSAt trasa jIvonI hiMsA thavA chatAM prathama mahAvratamAM aticAranI prApti thaI nahi ane je sAdhu Ayavyayano vicAra karyA vagara pRthvIkAya vagere nava prakAranA jIvomAMthI koI jIvono vadha thAya tema hoya chatAM tenI upekSA karIne pravRtti kare to prathama vratanAM nava sthAnomAMthI te te sthAnanA atikramaNarUpa aticAranI prApti thAya. tethI je kriyAmAM pRthvIkAya AdinA vadha vagara saMyamano nirvAha thaI zake tema na hoya athavA tevI vastu saMyamanA prayojanathI sAdhune Avazyaka hoya tyAre kSINa thayelA jaMghAbaLavALA na hoya to svayaM nirdoSanI gaveSaNA kare ane nirdoSa na maLe tyAre saMyamavRddhino bIjo upAya na jaNAya to doSita grahaNa kare. cAritrano atikrama na thAya ane upAya hovA chatAM doSita grahaNa kare to piMDavizuddhi Adi uttaraguNonI azuddhi prApta thAya. vaLI svayaM AraMbhanuM karaNa hoya athavA karAvaNa hoya chatAM sAdhu Aya-vyayanI tulanA na kare, to je prakAre pRthvIkAya vagereno vadha thAya, te prakAre tenA atikramaNarUpa aticAra prApta thAya. II396II 23 sesukkoso majjhima, jahannao vA bhave uttaramuLaLe vijJo, vaMsaLanAkhemu adruduM cauddhA u / rU17|| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-397 gAthArtha : zeSa=mRSAvAda vagereno aticAra, utkRSTa-madhyama-jaghanya thAya athavA cAra prakAre thAya, uttaraguNamAM aneka prakAre aticAra thAya, darzana ane jJAnamAM ATha ATha prakAre aticAra thAya.IIB97ll TIkA : zeSo mRSAvAdAdirutkRSTo madhyamo jaghanyazceti trividho bhavati, 'vA bhave cauddhA u' tti caturddhA vA bhavet dravyAdibhedAt, tuzabdaH svagatAnekabhedadyotakaH 'uttaraguNaNegaviha'tti uttarottaraguNaviSayo'ticAro'nekavidho bhavati / piNDavizuddhyAdigocaratvAt teSAM cAnekarUpatvAditi, 'daMsaNanANesu aTThaTTha'tti darzanajJAnayoraSTASTapadAnyaticAragocaratvena bhavanti / tatra darzane niHzaGkitAdIni, jJAne kAlavinayAdIni, iha ca cAritrAticArasya prAgabhidhAnaM cAritrasya mokSAntaraGgatAkhyApanArthamiti / ayaM ca sarvo'pyaticAro vitathapravRttau sambhavatyataH samyak pravartitavyaM, samyak pravRttiM ca vAJchatA jJAne yatno vidheyaH, jJAnazUnyasya hi pravRttirmahate'narthAya / / 397 / / TIkArya : zeSo ...... anarthAya che. zeSa=pahelA mahAvratanA atikrama sivAyanA mRSAvAda viramaNa vagere vratano atikrama, utkRSTa, madhyama, jaghanya traNa prakAre che athavA dravya vagerenA bhedathI cAra prakAre thAya, gAthAmAM tu zabda svagata arthAt pratyekamAM aneka bhedane jaNAvatAra che. uttarottaraguNatA viSayavALo aticAra aneka prakAre che; kema ke piMDavizuddhi Adi viSayapaNuM che ane temanuM-piMDavizuddhi vagerenuM aneka rUpapaNuM che, darzana-jJAnamAM ATha ATha aticAranA viSayapaNAthI ATha ATha sthAno che. tyAM=darzananA viSayamAM, niHzaMkita vagere ATha aticAranAM sthAno che arthAt niHzaMkita vagere sthAnonuM ullaMghana karavAthI aticAranI prApti che, jJAnanA viSayamAM kAla-vinaya vagere ATha sthAno che ane ahIM=prastuta gAthAmAM, cAritranA aticAranuM pUrvamAM kathana cAritranI mokSanI aMgatA jaNAvavA mATe che ane A sarva paNa aticAra=pUrvamAM varNana karyuM e sarva paNa aticAra, viparIta pravRtti hote chate saMbhave che. AthI samyak rIte pravartavuM joIe ane samyagu pravRttine IcchatA sAdhue jJAnamAM yatna karavo joIe, udakaje kAraNathI, jJAnazUnya jIvanI pravRtti moTA artha mATe thAya che. li397LA bhAvArtha - gAthA-396mAM cAritranA aticAronA bhedo batAvyA. temAM mULaguNanAM cha sthAno batAvyAM. temAM prathama mahAvratane AzrayIne aticAranAM nava sthAno batAvyAM. have zeSa mahAvratonA arthAt mRSAvAda Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-397 25 viramaNa vagere cAranA ane rAtribhojanaviramaNa vratanA aticAro kaI rIte prApta thAya che te batAve che - utkRSTa, madhyama ane jaghanya aticAro thAya che. jema koI sAdhu mRSAvAdAdi doSonA parivAra mATe zakya yatanA karatA hoya chatAM anAbhoga ke sahasAtkArathI kyAreka koIka asatya vacanaprayoga thAya ane te sAdhu tarata ja te bhAvathI nivartana pAme to jaghanya aticAra thAya, koIka vAra jANavA chatAM saMyogane anurUpa mRSA bole to madhyama aticAra thAya ane jo vratanI maryAdAnuM smaraNa karyA vagara je vakhate je bolavuM ucita jaNAya te bole to utkRSTa aticAra thAya; kema ke mRSAvAda viramaNa vrata pratye nirapekSa icchAnusAre bole che. vaLI mRSAvAda viramaNa Adi vratonA dravya, kSetra, kALa, bhAvane AzrayIne aticAro prApta thAya arthAt je dravya, kSetrAdi je pramANe hoya tenAthI viparIta kahe to mRSAvAda thAya. vaLI tenA avAMtara bhedo taratamatAnA yogathI aneka prakAre prApta thAya che, te pramANe sAdhune karmabaMdha thAya che. A rIte pAMca mahAvrata ane chaThuM rAtribhojana viramaNa vrata e mUlaguNaviSayaka aticAro kahyA pachI uttaraguNanA aticAro aneka prApta thAya che te batAve che; kema ke piMDavizuddhi vagere viSayaka je aticAro che te uttaraguNaviSayaka che. AthI je sAdhu bhikSA, vasati ke upakaraNa vagere mATe ucita gaveSaNA karatA hoya, chatAM Aya-vyayano vicAra karyA vagara athavA Aya-vyayano potAnI mati pramANe jematema vicAra karIne doSita bhikSA vagere grahaNa kare temane uttaraguNaviSayaka aticAra lAge che ane te uttaraguNa aneka hovAthI aneka prakAranA aticAro thAya che. tethI AhArAdi gaveSaNAmAM ke samitigupti vageremAM je kaMI skUlanA thAya te uttaraguNanA aticAra che. vaLI cAritranA aticAro kahyA pachI darzana-jJAnanA aticAro kahe che; kema ke cAritranI mokSanI sAkSAt kAraNatA che tethI mokSanA arthI sAdhu mATe tenA aticAranuM jJAna atyaMta Avazyaka mATe prathama batAvela che, tyArapachI darzana-jJAnanA ATha ATha aticAro batAve che, tethI je sAdhu jinavacana viSayaka niHzaMkita vagere bhAvo vRddhi pAme te prakAre sarvajJae kahelA padArthone sthira sthiratara kare che, teo darzanAcAranA AcArone sevanArA che ane tene sevavAmAM je kaMI pramAda kare che, te darzananA aticAro che. vaLI susAdhu mokSanA arthI che, tethI jJAnanA kAla-vinaya vagere ATha AcArapUrvaka sUtra-artha bhaNavA satata yatna kare che, teo jJAnAcArane seve che ane jeo vidyamAna zaktine kAla-vinayAdi AcAromAM phoravatA nathI, teo jJAnanA aticAra seve che. A rIte cAritrAcAra, jJAnAcAra ke darzanAcAranI viparIta pravRtti je sAdhu kare che temane aticAra lAge che ane ratnatrayanI samyagu pravRtti icchatA sAdhue navuM navuM jJAna bhaNavA yatna karavo joIe arthAtuM mAtra graMthavAMcanathI saMtoSa mAnavo joIe nahi, paraMtu saMsAranA ucchedane anukULa mArgAnusArI sUkSma bodha thAya te rIte bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA yatna karavo joIe; kema ke jJAnazUnya sAdhunI pravRtti moTA anartha mATe che arthAt duraMta saMsAranI prAptinuM kAraNa che. II39LA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-38 avataraNikA :yata Aha avataraNikArya : je kAraNathI kahe che=jJAnazUnya sAdhunI pravRtti moTA anartha mATe che ema pUrvagAthAnA aMte kahyuM, te spaSTa karavA mATe je kAraNathI kahe che - gAthA - jaM jayai agIyattho, jaM ca agIyatthanissio jayai / vaTTAvei ya gacchaM, aNaMtasaMsArio hoi / / 398 / / gAthArtha : agItArtha je yatanA kare che tapa-saMyamamAM yatna kare che ane je agItArthanizrita yatanA kare che ane gacchane pravartAve che, te sAdhu anaMtasaMsArI thAya che. ll198ll TIkA : yat kimapi yatate svayaM tapo'nuSThAnAdau yatnaM karotyagItArtho'jJo yaccAgItArthanizrito yatate, yazcAjJanizrayA tamevAjJaM gurutvena gRhItvetyarthaH, varttayati ca gacchaM pAlayati ca gaNaM, cazabdAdajAnanapyabhimAnena granthAn vyAcaSTe sa tena svayaM yatanagacchavarttanagranthavyAkhyAnenA'nantasaMsAro vidyate yasyAsAvanantasaMsAriko bhavati / / 398 / / TIkArya : ca mipi .... bhavati | agItArtha ajJa sAdhu, svayaM je kaMI tapa-anuSThAna vageremAM thatA kare che ane agItArthanizrita yatna kare che=je sAdhu ajJane gurupaNA vaDe grahaNa karIne yatna kare che ane gacchane pravartAve che=gaNanuM pAlana kare che, 5 zabdathI nahi jANato paNa abhimAnathI graMthone kahe che=zAstranA arthone kahe che, te sAdhu tenA vaDeHsvayaM yatna-gacchanuM calAvavuM-graMthanA kahevA vaDe, anaMtasaMsAravALo thAya che anaMta saMsAra vidyamAna che jene evo anaMtasaMsArI thAya che. li398 bhAvArtha : bhagavAnanA vacanamAM jene sthira zraddhA che te mahAtmA bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA gItArtha gurunA vacanathI tapa-saMyamamAM yatna kare, paraMtu jemane tevA guNavAna gurunI prApti hovA chatAM svamati Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-398, 399-400 27 pramANe jinavacananuM avalaMbana laIne tapa-anuSThAna karavAnI manovRtti che, teo te tapa-anuSThAna karIne paNa sarvajJanA vacanane parataMtra thavAnI mativALA nathI, ethI sarvajJanA vacanamAM azraddhAnarUpa mithyAtva temanAmAM varte che ane mithyAtvakALamAM avazya anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya che, tethI te sAdhu tapa-saMyamanuM anuSThAna karIne paNa bhagavAnanA vacanathI viparIta svarucine puSTa karIne anaMta saMsAranI prApti kare che. vaLI koI sAdhu ajJa evA agItArthane svamatithI gItArtharUpe nirNaya karIne gururUpe svIkAre che, tenI nizrAmAM tene pUchIne sarva anuSThAna kare che, te paNa anaMtasaMsArI che; kema ke bhagavAnanA vacanamAM te mahAtmAne ruci nathI, svaruci anusAra potAne je yogya jaNAya tevA gurune svIkArIne tenI nizrAthI saMyama pALavA yatna kare che. vastutaH kalyANanA arthI sAdhue sarvajJanA vacananA paramArthane jANanArA A sAdhu che tevo nirNaya karIne, temanA anuzAsanathI saMyamayogamAM yatna karavo joIe, paraMtu jemanI tuccha mati che teo tevA agItArthanI nizrA karIne saMsArasamudrathI taravA yatna kare che ane tevA agItArtha sAdhunA sarva viparyAsathI teo paNa te prakAre viparyAsathI vAsita bane che. jethI bhagavAnanA vacanathI viparIta ruci sthira sthiratara thAya che. tethI saMyamanAM kaSTone veThIne paNa anaMta saMsArane prApta kare che. vaLI jeo pote zAstramAM nipuNa thayA nathI tethI mArgAnusArI prajJAthI ucita pravRttiono nirNaya karavAno bodha potAnAmAM nathI, chatAM gacchanuM pAlana kare che ane aneka ziSyo karIne temane mokSamArgamAM pravartAvuM chuM, evuM abhimAna kare che, teo sva-parano vinAza karanArA hovAthI anaMtasaMsArI che. Il398 avataraNikA : atrAha prHavataraNitArtha : ahIM pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke agItArtha-agItArthane nizrita ane gacchane pravartAvanAra sAdhu anaMtasaMsArI thAya che. e kathanamAM, para=pUrvapakSI, prazna kare che - | gAthA : kaha u jayaMto sAhU, vaTTAvei ya jo u gacchaM tu / saMjamajutto houM, aNaMtasaMsArio bhaNio ? / / 399 / / gAthArtha : catamAna sAdhu che ane je vaLI gacchane calAve che, saMyamayukta thaIne kema anaMtasaMsArI kahevAyo ? Il399ll Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-399-400 TIkA - kathaM tu-kathameva yatamAnaH sAdhuranantasaMsAriko bhaNitaH iti sambandhaH, varttayati ca yastu gacchaM, tuzabdAd granthA~zca vyAcakSANaH saMyamayukto bhUtvA anantasaMsAriko bhaNita ? iti / / 399 / / TIkArya : zaM tu ti . kema A rIte yatanA karatA sAdhu anaMtasaMsArI kahevAyA ? ane je vaLI gacchane calAve che, te zabdathI saMyamayukta thaIne graMthonuM vyAkhyAna kare che, te sAdhu anaMtasaMsArI kahevAyo arthAt kaI rIte anaMtasaMsArI kahevAyo ? i399 avataraNikA - atrottrmavataraNikArya : AmAM gAthA-399mAM karela praznamAM, uttara Ape che - gAthA : davvaM khittaM kAlaM bhAvaM purisapaDisevaNAo ya / na vi jANai aggIo, ussaggavavAiyaM ceva / / 400 / / gAthArtha : agItArtha dravya, kSetra, kAla, bhAva, puruSa ane pratisevanAne jANato nathI ane utsargaapavAdikane jANato nathI ja. II400II TIkA : dravyaM kSetraM kAlaM bhAvaM puruSapratisevanAzca nApi naiva jAnAtya'gItArthaH, autsargApavAdikaM cAnuSThAnamiti gamyate, tatrotsargeNa nirvRttamautsargikaM yanirvizeSaNaM kriyate, apavAdena nirvRttamApavAdikaM, yad dravyakSetrAdyapekSamiti evakArAt tadguNadoSAMzcAgItArtho na jAnAtyato jJAnAbhAvAd viparItaM pravarttate, tathA ca karmabandhastato'nantaH saMsAra iti dvAragAthA samAsArthaH / / 400 / / TIkArya : dravya .... samAsa dravya, kSetra, kAla, bhAva, puruSa ane pratisevanA agItArtha jANato nathI ane otsarga-apavAdika anuSThAnane jANato nathI, tyAM=otsargika-apavAdika anuSThAnanA viSayamAM, utsargathI thayeluM otsargika che. je vivizeSaNa karAya che, apavAdathI thayeluM apavAdika che, je dravya, kSetra vagerenI apekSAe karAya che. vikArathI tenA guNa-doSone dravya-kSetra vagerenA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 upadezamAlA bhAga-3| gAthA-399-400, 401 guNa-doSone agItArtha jANato nathI, AthI jJAnanA abhAvane kAraNe viparIta pravarte che ane te rIte karmabaMdhavALo thAya che. tenAthI anaMta saMsAra che, e pramANe dvAragAthAno samAsArtha che. 400 bhAvArtha : pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke agItArtha, agItArthanizcita sAdhu ane gacchane calAvanAra agItArtha anaMtasaMsArI thAya che, tyAM vicArakane prazna thAya ke je sAdhu potAnI buddhi pramANe tapa-saMyamamAM yatamAna che, tene anaMtasaMsArI kema kahyo ? ane je sAdhu potAnA bodha pramANe gacchane calAve che ane zAstranA artho ziSyone samajAve che ane pote saMyamanI kriyA kare che, chatAM tene anaMtasaMsArI kema kahyo ? arthAt jeTalA aMzamAM ucita ArAdhanA kare che, teTalA aMzamAM ArAdhaka kahevo joIe, paraMtu anaMtasaMsArI na kahevo joIe. e zaMkAmAM uttara Ape che - agItArtha sAdhu saMyamanA pariNAmanI vRddhinA aMgabhUta A dravya, kSetra, kAla, bhAva kaI rIte banaze? ane kaI rIte nahi bane tenA paramArthane jANatA nathI. vaLI A puruSa utsargamArgathI guNanI vRddhi karI zake tema che ane A puruSa apavAda sevyA vagara guNavRddhi karI zake tema nathI, tene jANI zakatA nathI. vaLI kayAM dravya, kSetra vageremAM kayA puruSane AzrayIne kaI pratisevanA guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa che, kaI pratisevanA guNasthAnakanI hAninuM kAraNa che, tenA paramArthane jANatA nathI, tethI zAstravacanonuM sthUlathI avalaMbana laIne svamati anusAra tene yojana karIne huM zAstrAnusAre pravRtti karuM chuM, tevuM abhimAna mAtra dhAraNa kare che, te mahAtmAnI tapa-saMyamanI pravRttithI paNa karmabaMdhanI prApti thAya che ane anaMta saMsAranI prApti thAya che. mATe kalyANanA arthI sAdhue gItArtha sAdhuno nirNaya karIne tenI nizrAthI hita sAdhavA yatna karavo joIe ane gItArtha thayA pUrve gacchane pravartAvavo joIe nahi. ll399-400mAM avataraNikA : adhunemA pratipadaM vyaacsstteavataraNikA :have Ane=400mI gAthAne, dareka sthAna AzrayIne kahe che - gAthA : jaTThiyadavva na yANai, saccittAcittamIsiyaM ceva / kappAkappaM ca tahA, jogaM vA jassa jaM hoi / / 401 / / gAthArtha : agItArtha sAdhu dravyane jANatA nathI - sacitta-acitta-mizrane, kalaya-akalaya dravyane athavA jene glAna vagerene, je yogya che tene, jANatA nathI. II401il Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-401 TIkA : yathAsthitaM dravyamityanusvAralopo'tra 'NIyAlovamabhUyA ya ANiyA do vi bindudubbhAva' tti lakSaNAt draSTavyaH, evamuttaratrA'pi yojyaM, na jAnAti, kathaM ? sacittAcittamizrakaM caiva, sacetanam acetanam ubhayarUpaM ca, evamanekaprakAreNAnusvAralopAt kalpyAkalpyaM ca, tathocitAnucitaM ca sAdhUnAM yad dravyaM tanna jAnAti, yogyaM vA prAyogyaM yasya glAnAderyad bhavati tana jAnAtIti T40thA TIkArya : yathAsthita .... nAnAtIti | yathAsthita dravyane jANatA nathI, gAthAmAM dravya zabdamAM anusvArano lopa thayo che; kema ke "lopane laI javAyA ane nahi chatA lavAyA ba rIte paNa biMduno dvibhava che" e prakAranA lakSaNathI dravya upara anusvArano lopa che, e rIte uttaramAM paNa joDavuM=gAthA402mAM paNa kSetra zabdamAM anusvArano lopa jANavo. agItArtha dravyane kaI rIte jANatA nathI? ethI kahe che - sacitta-acitta-mizrakane jANatA nathI A dravya sacetana-acetana ke ubhayarUpa che ene jANatA nathI, A rIte aneka prakAre anusvArano lopa thato hovAthI gAthAmAM sacita ane acita zabda upara paNa anusvAra jANavo ane kaccha-akathyane, te prakAre je sAdhuone ucita-anucita dravya tene jANatA nathI athavA yogyane je glAna vagerene je prAyogya che tene, jANatA nathI. li401nA bhAvArtha :agItArtha sAdhu dravyane AzrayIne zuM jANatA nathI ? te spaSTa karatAM kahe che - je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI saMyamajIvananI AcaraNAonI sarva maryAdAne yathArtha jANIne nipuNa bane che, te sAdhu bhikSA vagere grahaNa kare tyAre kaI vastu sacitta che, kaI vastu acitta che ane kaI vastu mizra che ? teno yathArtha bodha kare che. vaLI mArgamAM kaI mATI sacitta che, ityAdi zAstrathI jANIne sUkSma mArgAnusArI bodha kare che, jethI dravyane AzrayIne sarvatra jIvarakSAne anukULa yatna karI zake. paraMtu je sAdhu te rIte zAstra bhaNIne nipuNa thayA nathI, teo skUla vyavahArathI A sacitta che, acitta che ityAdi bole che, paraMtu paramArthathI zAstranA bodhavALA nathI, tethI sacitta-acitta-mizrane yathArtha jANI zakatA nathI. vaLI sAdhune saMyamanI vRddhi mATe kaI vastu kathya che, kaI vastu akathya che te rUpa dravyane jANatA nathI, AthI potAne jema anukULa jaNAya tema te te vastune grahaNa kare che ane saMyamavRddhinuM prayojana nathI, tevI paNa vastune madhya mAnIne grahaNa kare che arthAt A nirdoSa che, gRhastha Ape che, mATe grahaNa karAya tema mAne che. vastutaH nirdoSa vastra, pAtra, bhikSA ane vasati paNa saMyamavRddhinA upAyarUpe Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-401-402 31 upayogI na hoya to sAdhu mATe te akathya che. tethI zAstra bhaNIne je te prakAre nipuNa prajJAne pAmyA nathI ane vivakSita vasati Adi saMyamanI vRddhinuM kAraNa nathI ke che teno vibhAga jANatA nathI, te dravyane AzrayIne ajJa che, mATe agItArtha che. vaLI koI glAna sAdhu hoya, zaikSa hoya, AcArya hoya to kaI vastu temane saMyamanI upaSTabhaka banaze athavA upaSTabhaka nahIM bane, teno vibhAga karI zakatA nathI. teo yathAsthita dravyane jANatA nathI. I401aaaa gAthA : jaTThiyakhitta na yANai, addhANe jaNavae ya jaM bhaNiyaM / kAlaM pi ya navi jANai, subhikkhadubbhikkha jaM kappaM / / 402 / / gAthArtha: yathAsthita kSetrane jANatA nathI - mArgamAM ane janapadamAM je kahevAyuM che kartavyapaNAthI je kahevAyuM che tene jANatA nathI, kAlane paNa jANatA nathI - subhikSa ane dubhikSamAM je kathya che tene jANatA nathI. II40zA TIkA : yathAsthitaM kSetraM na jAnAti, adhvani mArge, janapade ca janAkule deze yad bhaNitaM karttavyatayA jinAgame tana jAnAti kAlamapi ca nApi jAnAti / kathamityAha-'subhikkhadubbhikkha jaM kappaMtti subhikSe yat kalpyaM yogyaM durbhikSe ca tana jAnAtIti // 402 / / TIkArya : yathAsthita kSetre .. nAnAtIti | yathAsthita kSetrane jANatA nathI=agItArtha sAdhu jANatA nathI, mArgamAM, janapadamAM=lokothI bharelA dezamAM, jitAgamamAM je kartavyapaNAthI kahevAyuM che, tene jANatA nathI, kALane paNa jANatA nathI ja, kema kALane jANatA nathI ? ethI kahe che - sukALa ane dukALamAM je kathya che yogya che tene jANatA nathI. II402aaaa bhAvArtha : gItArtha sAdhu kayA kSetramAM zuM karavuM joIe ? teno yathArtha nirNaya karavA samartha hoya che, paraMtu jeo zAstra bhaNyA hoya chatAM potAnA saMyamanI vRddhi mATe kSetrane AzrayIne zuM ucita kartavya che ane subhikSadurmikSa kALane AzrayIne zuM kartavya che, janAkuLa dezamAM zAstramAM kartavyapaNAthI zuM kahyuM che ? tene yathArtha jANatA nathI, teo agItArtha che. temane subhikSamAM nirdoSa lAvavuM joIe ane durmikSamAM doSita grahaNa karAya tevo pUla bodhamAtra che, paraMtu saMyamavRddhine anukULa kathya ane akalpano nirNaya karavA mATe sUkSma bodha nathI, teo agItArtha che. II40zA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 gAthA: upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-403 bhAve haTThagilANaM, na vi jANai gADhA'gADhakappaM ca / sahuasahupurisaM tu, vatthumavatthaM ca na vi jAi / / 403 / / gAthArtha : bhAvamAM nIrogIne, rogIne jANato nathI, gADha kalpsane-agADha kalTane, sahiSNu puruSaneasahiSNu puruSane ane vastune-avastune jANato nathI=agItArtha jANato nathI. II403II TIkA H bhAve vicArye, hRSTaM nIrogaM, glAnaM rogAkrAntaM, nApi jAnAti gADhAgADhakalpaM ca gADhe mahati prayojane, agADhe ca sAmAnye yaducitaM tanna jAnAti, puruSadvAramAha - 'sahuasahupurisaM tu vatthumavatyuM ca na vi jANaiti sahiSNuM niSThurazarIram, asahiSNuM sukumAradehaM, tuzabdAt parikarmitam aparikarmitaM ca, vastu AcAryAvid avastu sAmAnyarUpa, mAroDanAkSaLi:, nApi khAnAtIti / / 40 / / TIkArya H = bhAve nAnAtIti|| bhAvamAM=vicAraNIyamAM, hRSTa=roga vagaranAne, glAnane=rogavALAne, jANato nathI, gADha-agADha kalpane arthAt gADhamAM=moTA prayojanamAM ane agADhamAM=sAmAnyamAM, je ucita che tene jANato nathI, puruSadvArane kahe che - sahiSNune=tiSThura zarIravALAne, asahiSNune= komaLa zarIravALAne, tu zabdathI parikarmita puruSane-aparikarmita puruSane, vastu=AcArya vagerene, vastu=sAmAnya rUpavALA sAdhune agItArtha jANato nathI, makAra=vaghumavatyuMmAM rahelo makAra alAkSaNika che. 403|| bhAvArtha : gItArtha sAdhu dravya-kSetra-kALa-bhAva viSayaka ane puruSa viSayaka sujJAnavALA hoya che, tethI tene AzrayIne saMyamavRddhinI sarva ucita pravRtti karI zake che, paraMtu agItArtha sAdhu bhAvane AzrayIne A nIrogI che ke rogI che, tema sAmAnyathI jANe topaNa nIrogIne saMyamavRddhi mATe kayo AhAra ucita che, kaI pravRtti ucita che ane glAnane AzrayIne kayo AhAra ucita che, kaI pravRtti ucita che teno vibhAga karIne temane saMyamayogamAM pravartAvavAnuM jANatA nathI, temanuM adhika hita thAya te prakAre saMyamayogamAM pravartAvavAno upAya jANatA nathI. vaLI gADha prayojanamAM sAdhue kayA utsarga-apavAdanuM AlaMbana levuM joIe, sAmAnya agADha prayojanamAM zuM ucita karavuM joIe ? teno nirNaya karI zakatA nathI, te agItArtha che. jema kAlikAcAryae sAdhvInA saMyamarakSaNa mATe gADha prayojana hote chate yuddha mATe paNa bhUmikA nirmANa karI. vaLI sAmAnya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-403-404 33 prayojana hote chate samartha sAdhue zuM karavuM joIe, zuM na karavuM joIe, teno nirNaya na karI zake te agItArtha sAdhu che. vaLI A puruSa majabUta zarIravALo che, A sukumAra che, tema sAmAnyathI jANavA chatAM majabUta zarIravALAe saMyamanI kaI ucita pravRtti karavI joIe, kevA prakArano nirdoSa AhAra grahaNa karavo joIe, sukumAra zarIravALAe kaI pravRtti karavI joIe, jethI saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya ane kevA prakAranA AhAra vagere temane ApavA joIe ityAdi sUkSma mArgAnusArI bodha je sAdhune nathI, te agItArtha che. vaLI AcArya vagere vastu che, A sAmAnya sAdhu che, tethI AcAryanI gacchanI dhurA vahana karavAnI zakti akhkhalita rahe te mATe zuM karavuM ucita che ane sAmAnya sAdhune AzrayIne saMyamanI vRddhi mATe zuM karavuM ucita che, teno vibhAga je na karI zake te agItArtha sAdhu che. II403 gAthA : paDisevaNA cauddhA, AuTTipamAyadappakappe ya / na vi jANai aggIo, pacchittaM ceva jaM tattha / / 404 / / gAthArtha : pratisevanA cAra prakAre che - AkuTTI, pramAda, darpa ane kalpa hote chate agItArtha jANatA nathI ane tyAM AkuTTI vagere pratisevanAmAM, je prAyazcita tene jANatA nathI. II404 TIkA : pratisevanA niSiddhAcaraNA caturddhA caturbhedA bhavati / kathamityAha-'AuTTipamAyadappakappe'tti eSAM ca svarUpamidamuktaM AuTTiyA uviccA, dappo puNa hoi vaggaNAIo / kaMdappAi pamAo kappo puNa kAraNe karaNaM / / tazca AkuTTikA ca pramAdazca darpazca kalpazceti samAhAradvandvastasmin sati, cazabdaH svagatAnekabhedasUcakastAM caivambhUtAM pratisevanAM nA'pi jAnAtyagIto'gItArthaH, prAyazcittamAlocanAdi, caivazabdAt tatsevakabhAvopakramaNaM ca yat tatra tatra jAnAti, bahuzo na jAnAtIti vacanamAgamaM vinA na kiJcit jJAyate, svabuddhikalpitasya vyabhicAritayA mahAmoharUpatvAditi jJApanArtham / / 404 / / TIkArca - pratisevanA ...... jJApanArtham II pratisevatA=niSiddha AcaraNA, cAra prakAranI che-cAra bhedavALI che, kaI rIte cAra bhejavALI che ? ethI kahe che - AkuTTI, pramAda, darpa ane kalpa ane A pratisevanAonuM svarUpa A kahevAyuM che - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upadezamAlA bhAga-3| gAthA-404 AkuTTikA, upetya, darpa vaLI valganAdi che, kaMdarpAdi pramAda che, kalpa vaLI kAraNamAM karavuM che. ane tyArapachI=AkuTTI Adino artha karyA pachI AkuTTikA, pramAda, darpa ane kalpa e prakAre samAhAra dvandra che, temAM ra zabda AkuTTI Adi darekanA aMtargata aneka bhedane sUcavanAro che. te AvA prakAranI pratisevatAne agIta=agItArtha jANatA nathI, tyAM AkuTTI vagere pratisevAmAM AlocanA vagere prAyazcittane, reva zabdathI tenA sevakanA bhAvanuM upakramaNa che=AbuTTI vagere sevanArA puruSanA pariNAmanuM upakramaNa che, tene jANatA nathI, ghaNIvAra nAnAti e pramANe karAyelo vacanaprayoga Agama vagara kaMI jaNAtuM nathI, potAnI buddhithI kalpanA karAyelA vyabhicArIpaNuM hovAthI mahAmoharUpapaNuM che, e pramANe jaNAvavA mATe che. 40nA bhAvArtha : koI sAdhu zAstra bhaNIne dravya-kSetra-kALa-bhAva-puruSane AzrayIne nipuNa na thayA hoya to tene AzrayIne te agItArtha che. vaLI koI mahAtmA te dravyAdi sarva viSayamAM ucita nirNaya karI zake tema che, Ama chatAM AkaTTI, pramAda, darpa ane kalpane AzrayIne saMyamanI viruddha AcaraNA thAya che, tenA avAMtara bhedone AzrayIne aneka prakAre viruddha AcaraNA thAya che, te pratisevanA koI mahAtmAe sevI hoya te liMgo dvArA ke ucita pRcchA dvArA jANI zakAya, te viruddha AcaraNA, AkuTTI vagere kyA bhedomAM avatAra pAme che, te avAMtara bhedomAMthI karAyelI pratisevanAne AzrayIne kayA jIvane karyuM prAyazcitta ApavuM joIe, jethI tenA pApanI zuddhi thAya, teno sUkSmabodha nathI te agItArtha che. AthI TIkAmAM kahyuM ke "nathI jANatA" eno artha Agama vacana vagara kaMI nirNaya thato nathI, mATe je sAdhu dravya, kSetra vageremAM ke AkuTTI vagere pratisevanAmAM potAnI buddhinA vikalpathI nirNaya kare che, te nirNaya vyabhicArI hovAne kAraNe mahAmoha svarUpa che, tethI je sAdhu teno nirNaya karavA samartha nathI, chatAM prAyazcitta Ape che ane gacchane calAve che, teo gAthA-398mAM batAvyA pramANe anaMtasaMsArI che; kema ke prAyazcitta ApIne temane mithyA AzvAsana utpanna kare che ke ame zuddha thayA chIe ane svamati anusAra prAyazcitta ApavAnI kriyA karIne potAnI alpamatimAM adhikatAnI buddhi kare che, bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavAmAM upekSA kare che, A rIte potAnI mati pramANe nirNaya karIne atIndriya evA mokSamArgamAM pravRtti karavAnI-karAvavAnI vRtti mahAmohathI utpanna thayelI jIvanI pariNatirUpa hovAthI duraMta saMsAranA paribhramaNanuM baLavAna kAraNa che. ahIM AkuTTI Adi cAra bhedonuM svarUpa A pramANe che - je kRtya zAstramaryAdAthI viruddha che, tema bodha hovA chatAM prabaLa icchAthI te tya thAya che, te AkuTTI pratisevanA che. jema aImuttA munine bALa avasthAne kAraNe pANImAM nAvanI jema pAtra calAvavAnI prabaLa icchA thaI, pote jANe che ke mArAthI A kRtya thAya nahi, chatAM te kRtya karyuM, te AkuTTI hovAthI upeyakaraNarUpa che, darpa vaLI valsana Adi che arthAt saMyamanI te te kriyA kare che, paraMtu anya anya kRtya karavAnA rAgane kAraNe tvarAthI kare che, te darpa pratisevanA che. vaLI sAdhu AhAra saMyamavRddhinA kAraNarUpe vApare che, tethI AhAra vAparatI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-404, 405 thI 408 35 vakhate paNa saMyamane abhimukha saMvarabhAvavALuM citta hoya che. jethI indriyane anukULa bhAvo pratye rAga ke pratikULa bhAvo pratye dveSa thato nathI, chatAM tevA dRDha upayoganA abhAvane kAraNe anukULamAM alpa rAga thAya ane pratikULamAM alpa dveSa thAya to darpa pratisevanA che. tethI jANIne viparIta AcaraNArUpa AkuTTI karatAM darpano bheda paDe che. kaMdarpAdi pramAda che=paDilehaNa vagere kriyA karatI vakhate vidhimAM upayoga rAkhyA vagara jema tema kare te kAMdarSika kriyA che, te pramAda che, tethI saMyamanA pariNAmanI vRddhine anurUpa upayogapUrvaka je kriyA na karAya te pramAda svarUpa che ane utsargathI saMyamanuM kAraNa saMbhave nahi, tyAre zamabhAvanI vRddhinA pariNAmarUpa saMyama mATe bAhya apavAdika viparIta AcaraNA kalpa che. tethI kalpikA pratisevanA guNavRddhinuM ja kAraNa che, tenA bhedone je sAdhu jANatA nathI ane prAyazcitta Ape che, te agItArtha che. II404 avataraNikA : atraiva dRSTAntamAha avataraNikArya : AmAM ja=agItArtha sAdhu dravyAdine jANatA nathI ema sthApana karyuM emAM ja, dRSTAMtane kahe gAthA = jaha nAma koi puriso, nayaNavihUNo adesakusalo ya / kaMtArADavibhIme, maggapaNaTThassa satthassa / / 405 / / gAthArthaH jema koI AMkha vagarano mArgane nahi jANanAro puruSa bhayaMkara aTavImAM mArgathI nAza pAmelA sArthane mArga batAvavA Icche ema AgaLanI gAthA sAthe saMbaMdha che. II405NA TIkAH yathA nAma kazcit puruSo nayanavihIno'ndhaH, adezakuzalazcAmArgajJo bhImakAntArATavyAM | bhISaNadurgAraNye, gAthAyAM bhImazabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt, mArgAt praNaSTo vimUDha mArgapraNaSTastasya sArthakSya / / 40|| TIkArya : yathA nAma ..... sArthastha / / je pramANe AMkha vagarano koI puruSa=aMdha ane adezakuzala=amArgajJa, bhayaMkara aTavImAM=bhISaNa durga evA araNyamAM, mArgathI praSTa=mArgathI vimUDha, mArgapranaSTa evA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-405 thI 408 sArthane mArga batAvavA Icche ema AgaLanI gAthA sAthe saMbaMdha che, gAthAmAM prAkRtapaNuM hovAthI bhIma zabdano pAchaLa nipAta che. ll40pA avataraNikA : kimityaahavataraNikArya :zuM ?=tevo puruSa mArgabhraSTa sArthane zuM ? ethI kahe che - gAthA - icchai ya desiyattaM, kiM so u samattho desiyattassa ? / duggAi ayANaMto, nayaNavihUNo kahaM dese ? / / 406 / / gAthArtha : dezakatvane Icche che, zuM te vaLI dekhADavA mATe samartha che? durga vagerene nahi jANato AMkha vagarano te kevI rIte batAve? Il406 TIkA : icchati ca dezakatvaM mArgadarzitvaM kartumiti zeSaH, kiM sa tu samartho dezakatvasya vidhAnaM naive. tyarthaH / tathAhi durgAdi viSamAntAdi, ajAnannayanavihInaH kathaM darzayed ? atyantAsambhava evAsyetyAkUtam / / 406 // TIkArya : rUti 2. vAsthatyAtam II dezakatva=mArgadardIpaNuM karavA mATe, icche che, zuM te dezakatvane karavAmAM samartha che ? nathI ja, e pramANe artha che, te A pramANe - durga vagerene=viSama aMta arthAt cheDAno bhAga vagerene, nahi jANato cakSa vagarano evo te kaI rIte batAve ? Ane=cakSa vagaranAne, atyaMta asaMbhava che, e prakArano Azaya che. II406il. avataraNikA - daantikmaahavataraNikArca - dArzanikane kahe che=gAthA-405-406thI aMdha puruSa mArga batAvI zake nahi, e dAMta batAvyuM. have agItArtharUpa dArzanikamAM tenuM yojana kare che - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3| gAthA-405 thI 408 gAthA : evamagIyattho vi hu, jiNavayaNapaIvacakkhuparihINo / davvAi ayANaMto, ussaggavavAiyaM ceva / / 407 / / gAthArtha : e rIte=daSTAMtamAM batAvyuM e rIte, jinavacana pradIparUpa cakSa vagarano agItArtha paNa dravya vagerene ane utsarga-apavAdikane nahi jANato kevI rIte yatna kare ? ema AgaLanI gAthA sAthe saMbaMdha che. ll407ii. TIkA : evamityuktena prakAreNAgItArtho'pi, huralaGkAre, jinavacanamevAzeSabhuvanabhavanodbhAsakatvAt pradIpaH, ata eva prANinAM cakSuriva cakSustattvarUpAvabodhahetutvAt, tena parihIno jinavacanapradIpacakSuHparihIna ityanenAndhatAM lakSayati, dravyAdi AdizabdAt kSetrAdiparigrahaH, ajAnanautsargApavAdikaM caivAnuSThAnaM pUrvoktasvarUpamityanenAmArgajJatAM darzayati / / 407 / / TIkArca - vanityuna ....... ravi . A rIteaukta prakArathI gAthA-405-406mAM daSTAMta batAvyuM e prakArathI, agItArtha paNa, kevo agItArtha te spaSTa karavA mATe kahe che - jitavacana ja samagra vizvanA padArthonuM prakAzakapaNuM hovAthI pradIpa che. AthI ja prANIone cakSanI jema tasvarUpa avabodhanuM hetupaNuM hovAthI cahyu che=jinavacana e cakSu che, tenAthI rahita=jinavacana pradIparUpa cAthI rahita jitavacanapradIpa cakSaparihaNa che, AnA dvArA agItArthanA jitavacana pradIpacakSaparihANa vizeSaNa dvArA, aMdhatAne batAve che, dravyAdine, Adi zabdathI kSetrAdinuM grahaNa che tene nahi jANato ane pUrvamAM kahevAyelA svarUpavALA otsargika-apavAdika anuSThAnane nahi jANato agItArtha kevI rIte yatna kare ? ema AgaLanI gAthA sAthe saMbaMdha che. AnA dvArA dravyAdine jANato nathI e kathana dvArA, amArgajJatAne batAve che. II40aaaa avatAraNikA - evaM ca stiavataraNikArya :ane Ama hote chate agItArtha cakSarahita ane amArgajJa che ema hote chate, zuM ? ethI kahe che - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-405 thI 408 gAthA : kaha so jayau agIo ? kaha vA kuNai agIyanissAe ? / kaha vA kareu gacchaM ? sabAlavuDDAulaM so u / / 408 / / gAthArtha : agItArtha kevI rIte yatna kare ? athavA agItArthanI nizrAthI sAdhu kevI rIte hita kare? athavA bAla-vRddhothI sahita evA gacchane kevI rIte calAve? Il408II TIkA : kathamasau yatatAmagIto'gItArthaH ?, kathaM vA karotu hitamiti zeSaH, gItaM gaNadharaiH zabditaM zrutaM tantra vidyate yasyAsAvagItaH, tasya nizrA AzrayaNamagItanizrA tayA, kathaM vA karotu gacchaM ?, saha bAlavRddhavarttata iti sabAlavRddhaH, sa cAsAvAkulazca sa tathA, prAghUrNakAdyAkIrNatvAt taM, so'gItArthastanizrito vA upAyAbhAvAt, tuzabdAd viparyayapravRttezcAnarthaM kuryAditi // 408 / / TIkArca - thanA ... phiri II kevI rIte A agItArtha yatna kare ? athavA kevI rIte hitane kare?. gIta=gaNadharo vaDe kahevAyeluM zruta, te vidyamAna nathI jene te agIta che, tenI nizrA=AzrayaNa, agItanizrA tenAthI sAdhu kevI rIte hitane kare ? arthAt kare nahi athavA kevI rIte gacchane kare ?-agItArtha sAdhu kevI rIte gacchane kare ? kevA gacchane ? tethI kahe che - bAla-vRddhothI sahita che e sabAlavRddha ane te=bAlavRddhathI sahita gaccha Akula che te tevo che=sabAlavRddhakula che; kema ke prApUrNaka AdithI arthAt mahemAna sAdhu vagerethI AkIrNapaNuM che, tevA gacchane te agItArtha, kevI rIte kare ? arthAt agItArtha athavA tenI nizrAmAM rahelo sAdhu upAyano abhAva hovAthI gacchanA hitane kare nahi, tu zabdathI viparIta pravRtti hovAthI anarthane kare. II408 bhAvArtha : agItArtha sAdhu ke agItArthanizrita sAdhu bAla sahita vRddhathI yukta evA gacchanuM hita karI zake nahi, potAnuM paNa hita karI zake nahi, te dRSTAMtathI batAvavA mATe kahe che - jema koI puruSa cakSu rahita hoya ane mArgano jANanAra na hoya te jaMgalamAM bhUlA paDelA=mArgathI bhraSTa thayelA sArthane mArga batAvavA icche topaNa aMdha hovAthI mArga batAvavA samartha thAya nahi; kema Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-405 thI 408, 409-410 39 ke durga vagere mArganI viSamatAne jANato nathI, tema saMsArarUpI aTavImAM bhUlA paDelA jIvo mokSamArgamAM javA icchatA hoya to agItArtha sAdhu mArga batAvI zake nahi; kema ke agItArtha sAdhu jinavacanapradIpa cakSuthI rahita che arthAt bhagavAnanuM vacana ja atIndriya arthanuM yathArtha prakAzana kare che ane jene bhagavAnanuM vacana ucita rIte sarvatra joDavAnuM sAmarthya nathI, AthI dravya, kSetra vagerene utsarga-apavAdane samyagu yojana karavA samartha nathI. tethI svayaM mArga upara cAlavA samartha nathI, tethI aMdha puruSanI jema jinavacanapradIpa cakSu rahita che, AthI agItArtha sAdhune jinapravacananuM dareka anuSThAna kaI rIte jIvane potAnI bhUmikA anusAra vItarAgabhAvane abhimukha karIne saMsArasAgarathI vistAranuM kAraNa che teno pAramArthika bodha nathI. mAtra jematema kriyA karIne ame saMsArasAgarathI tarIe chIe, tevA bhramavALA che. utsarga ane apavAdathI mohano nAza kaI rIte thAya ? teno nirNaya thayA vagara pravRtti karanArA che, tevA agItArtha sAdhu kevI rIte mokSamArgamAM yatna kare ane tene Azrita sAdhuonuM kaI rIte hita kare ? arthAt temane kaSTakArI kRtyo karAvIne kleza prApta karAve che, paraMtu asaMga bhAvanA sukhane anukULa uttama cittanI vRddhi thAya tevo pAramArthika mArga batAvI zakatA nathI. gaccha vaLI bALavRddha mahemAna sAdhu vagerethI yukta hoya che, temanI bhUmikA anusAra temanuM hita thAya ane teo cittanA svAthya dvArA paralokanuM hita sAdhI zake tevAM ucita kRtyono nirNaya karavA asamartha agItArtha sAdhu kaI rIte gacchanuM hita kare ? arthAt bodhano abhAva hovAthI gacchanuM hita karI zakatA nathI. svapara sarvanA anarthane kare che, tethI gAthA-398mAM batAvyuM e rIte mithyAtvayukta agItArtha sAdhu anaMtasaMsArI thAya che ane tene nizcita sAdhu ane gaccha paNa viparyAsanI vRddhi karIne anaMtasaMsArI thAya che, kema ke bodhanA abhAvamAM viparIta pravRtti thavAthI mithyAtvanA pariNAmathI yukta agItArtha tenA nizcita sAdhune te rIte mithyAtva sthira karAvIne ahita kare che. II405thI 408 gAthA : sutte ya imaM bhaNiyaM, appacchitte ya dei pacchittaM / pacchitte aimattaM, AsAyaNa tassa mahaI u / / 409 / / gAthArtha : ane sUtramAM A kahevAyuM che - aprAyazcittamAM prAyazcitane ane prAyazcittamAM atimAtrAnA : prAyazcitane Ape tene moTI ja AzAtanA che. l409ll TIkA - sUtre cAgame idaM bhaNitaM, yaduta aprAyazcitte cazabdo vyavahitasambandhaH, dadAti prAyazcittaM, prAyazcitte'timAtraM cAtyargalaM yaH, AzAtanA jJAnAdilAbhazATarUpA tasya mahatyeva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, tathA coktam Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-409-410 appacchitte ya pacchittaM pacchitte aiyamattayA / dhammassAsAyaNA tivvA, maggassa ya virAhaNA / / 409 / / TIkArya : sUtre vALane ... virATa che ane sUtramAM=AgamamAM, A kahevAyuM che, zuM kahevAyuM che te yadutathI batAve che - je aprAyazcittamAM prAyazcittane Ape che. ra zabda vyavahita saMbaMdhavALA che, tethI no pachi pachI avaya che. prAyazcittamAM je atimAtrAvALA prAyazcitane=atyaMta prAyazcittane, Ape che, tene=AvuM prAyazcita ApanArane, jJAnAdilAbhanA vinAzarUpa AzAtanA moTI ja che, tu zabdanuM avadhAraNa arthapaNuM che ane te pramANe kahevAyuM che - aprAyazcittamAM prAyazcitta ane prAyazcittamAM ati mAtrAthI, dharmanI tIvra AzAtanA che ane mArganI virAdhanA che. I409 avataraNikA : evaM stiavataraNikArca - Ama hote chate agItArtha sAdhu gAthA-409mAM kahyuM e pramANe prAyazcita Ape che tema hote chate, zuM prApta thAya ? tene kahe che - gAthA - AsAyaNa micchattaM, AsAyaNavajjaNA ya sammattaM / AsAyaNAnimittaM, kubbai dIhaM ca saMsAraM // 410 / / gAthArtha : AzAtanA mithyAtva che, AzAtanAnA tyAgathI vaLI sakhyattva che, AzAtanAnA nimittathI dIrgha saMsArane kare che. II410II TIkA : AzAtanA bhavanti sAkSAnmithyAtvaM, jJAnAdizATasya tadrUpatvAd, AzAtanAvarjanA ca punaH sAkSAt samyaktvaM, tadvarjanapariNAmasya tadrUpatvAd ata evAgItArtho'vadhipravRtterAzAtanAnimittamAzAtanayA hetubhUtayetyarthaH, karoti dIrgha, cazabdAt kliSTaM ca saMsAramiti / / 410 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-409-410, 411 TIkArya : rAtanA .... saMsAramati | AzAtanA thatI sAkSAt mithyAtva che; kema ke jJAnAdinA vinAzanuM tarUpapaNuM che=mithyAtvarUpapaNuM che ane AzAtatAnA tyAgathI sAkSAt sakhyattva che; kema ke tenA tyAganA pariNAmanuM taddarUpapaNuM che=samyakvarUpapaNuM che, AthI ja agItArtha sAdhu avidhinI pravRttithI AzAtanAnA nimiteahetubhUta evI AzAtanAthI, dIrgha ane 2 zabdathI kliSTa saMsArane kare che. 4105 bhAvArtha : je sAdhu gItArtha nathI, tethI AkuTi vagere bhedathI prAyazcittanA vibhAgane jANavA samartha nathI, tevA sAdhune AzrayIne sUtramAM A kahevAyuM che, zuM kahevAyuM che ? te batAvatAM kahe che - te sAdhu aprAyazcittanA sthAnamAM prAyazcittane Ape che; kema ke AkuTTi vagere bhedanA paramArthane jANatA nathI, tethI koI sAdhue saMyamavRddhinA prayojanathI kalpikA pratisevA karI hoya topaNa sarva pratisevAne eka pratisevArUpe jANIne te pramANe prAyazcitta Ape che. tenAthI viparyAsa buddhi karAve che ane svayaM paNa viparyAsa buddhi kare che. vaLI te te kRtyonA prAyazcittano AkuTi vagerenA bhedathI nirNaya karavA asamartha hovAthI te agItArtha maryAdAthI adhika prAyazcitta Ape che. te agItArtha sAdhune moTI AzAtanA lAge che; kema ke aprAyazcittanA sthAnamAM prAyazcittanI buddhi karI bhagavAnanA zAsanano viparyAsa karyo ane je pratisevAnuM je prAyazcitta sUtrasaMmata che, tenAthI adhika mAtrAnuM prAyazcitta ApIne te sUtrano anAdara kare che. tethI te sAdhune te sUtranI virAdhanArUpa moTI AzAtanA thAya che ane tenAthI potAne ratnatrayano sUkSma paNa aMza vidyamAna hoya te nAza pAme che ane viparyAsa rUpa ratnatraya dRDha thAya che. A rIte prAyazcitta ApIne te agItArtha sAdhu AzAtanAthI mithyAtvanI vRddhi kare che; kema ke AzAtanA ja mithyAtva che ane AzAtanAno tyAga ja samyakta che; kema ke bhagavAnanA vacananA pAramArthika bodhapUrvaka teno AzAtanAtyAgano pariNAma tattvane abhimukha jato hovAthI samyakvarUpa che ane agItArtha sAdhu prAyazcitta ApavA dvArA je AzAtanA kare che, tenAthI dIrgha ane kliSTa saMsArane prApta kare che arthAt durgatinI paraMparAvALA ghaNA bhavorUpa kliSTa ane anarthakArI saMsArane prApta karaze. II409-41nA avataraNikA : nigmytraahavataraNikArya : nigamata karatAM kahe che=gAthA-398mAM kahela ke agItArtha-agItArthanizcita sAdhu ane je agItArtha gacchane pravartAve che, te anaMtasaMsArI thAya che. tyArapachI te kaI rIte anaMtasaMsArI thAya che ? tenI atyAra sudhI spaSTatA karI. have tenuM nigamana karatAM kahe che - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-411 gAthA : ee dosA jamhA, agIyajayaMtassa'gIyanissAe / vaTTAvayagacchassa ya, jo ya gaNaM dei agIyassa // 411 / / gAthArtha : je kAraNathI agItArtha yatanA karanAra sAdhune, agItArthanI nizrAthI anya sAdhune, gaccha calAvanAra agItArthane ane je agItArthane gaNa Ape che tene A=pUrvamAM kahevAyelA, doSo che, te kAraNathI jJAnamAM Adara karavo joIe. ll411II. TIkA : ete'nantaroktA doSA yasmAt 'agIyajayaMtassa'gIyanissAe 'tti agItArthasya svayaM yatamAnasya agItArthanizrayA cAnyasyetyarthaH, 'vaTTAvayagacchassa ya jo ya gaNaM dei agIyassa'tti yo'gItArthaH san gacchasya ca vartakaH pAlako bhavati pazcAd agItArthAya gacchaM dadAti tasyApyeta eva doSAH pUrvoktayukteH, tasmAdidamavetya jJAne mahAnAdaro vidheya iti // 411 / / TIkArya - teDanattaro .... viveka tti che je kAraNathI agItArtha yatanA karanArane ane agItArthatI nizrAvALA sAdhu=agItArtha svayaM yatamAnane ane agItArthatI nizrAthI anya sAdhune, A= anaMtaramAM kahevAyelA doSo che, je agItArtha chato gacchano vartaka=pAlaka, thAya che ane je agItArthane gaNa Ape che, tene paNa A ja doSo che; kema ke pUrve kahevAyela yukti che, te kAraNathI Ane jANIne jJAnamAM moTo Adara karavo joIe. li411TI bhAvArtha pUrvamAM batAvyuM ke je agItArtha sAdhu che, te saMsArathI bhaya pAmelA hoya, mokSanA arthI hoya, chatAM mUDhatAne vaza potAnI alpabuddhimAM mahAbuddhine dhAraNa kare che, zAstronA truTaka-truTaka padArthone jANIne zAstrone huM jANuM chuM, evI buddhi dhAraNa kare che. paraMtu vItarAganuM vacana kaI rIte vItarAgatAnI vRddhi karanArI kriyAo batAve che ? utsarga-apavAda kaI rIte vItarAgatAnI vRddhinuM kAraNa che vagere sUkSma padArtho jANavA mATe jenI buddhi samartha nathI athavA mugdhatAne kAraNe jANavAno yatna karyA vagara skUla bodhathI zAstro vAMcIne pote badhAM sthAne yojana karI zake che, tevA bhramavALA agItArtha sAdhu pUrvamAM batAvelA viparIta prayatno karIne potAno anaMta saMsAra vadhAre che ane potAnI nizrAmAM rahelA anya sAdhuno paNa saMsAra vadhAre che ane gacchanA pAlaka evA te sAdhu gacchano nAza karI potAno saMsAra vadhAre che ane potAnA jevA agItArtha ziSyane gaNa ApIne teno paNa vinAza kare che. jethI teno Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GuhezabhAlA bhAga - 3 / gAthA - 411, 412-413 43 manuSyabhava kevaLa sva-52nA saMsAranI vRddhinuM kAraNa bane che ane mUDhanI jema saMyamanAM kaSTo veThIne manuSyabhavane ekAMta ahitanI paraMparAnuM kAraNa bane te rIte niSphaLa kare che. tethI vivekI jIve bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe mahAna arthAt atyaMta Adara karavo joIe, jethI anAbhogathI paNa bhagavAnanA vacananIM AzAtanA na thAya ane sarva kalyANanI prApti thAya. II411 // avataraNikA : vyAkhyAtA dvAragAthA, etaccaikAntenAgItArthamadhikRtyoktamadhunA kiJcijjJamadhikRtyAhaavatara zikArtha : dvAragAthA vyAkhyAna karAI=400mI dvAragAthA kahevAI ane A=dvAragAthAnuM vyAkhyAna, ekAMtathI agItArthane AzrayIne kahevAyuM. have kaMIka jANanArane AzrayIne kahe che gAthA : abahussuo tavassI, vihariukAmo ajANiUNa pahaM / avarAhapayasayAiM kAUNa vi jo na yANei / / 412 / / desiyarAiyasohiM, vayAiyAre ya jo na yANe / avisuddhassa na vaDDhai, guNaseDhI tattiyA ThAi / / 413 / / gAthArtha : tapasvI gItArtha vagara vicaravAnI IcchAvALo mArgane nahi jANIne seMkaDo aparAdha padone karIne paNa abahuzruta hovAthI je jANato nathI, daivasika-rAtrika aticAronI zuddhine, vratanA aticArone jANato nathI, avizuddhanI=bAhya AcArothI zuddha paNa paramArtha azuddha evA te sAdhunI guNazreNI baghatI nathI. teralI rahe che / / 412 - 413 // TIDA : ihaivaM padAnAM sambandho draSTavyaH / aparAdhapadazatAni aticArasthAnazatAni yaH kRtvA'pi na jAnAti, yaduta mayaitAni kRtAni kutaH ? abahuzruta iti nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo darzanamiti vacanAd bhAvapradhAnatvAcca nirdezasyAbahuzrutatvAd viziSTazrutarahitatvAdityarthaH / tathApi vihartukAmo gItArthaM vinA kevalatayA vasitukAmo bhavati tapasvI vikRSTatapo niSTaptadeho'pi tasya zreNirna varddhata iti / anyaccAjJAtvA pathaM jJAnAdikaM mokSamArga, divasena nivRttA daivasikAH, evaM rAtrikA ye atIcAra iti gamyate, teSAM zuddhiH svaparayoH prAyazcittena kSAlatA tAM, vratAticArA~zca mUlottaraguNakhaNDanalakSaNAn svarUpato'pi yo na jAnAti tasyAvizuddhasyeti, zuddhasyApi svabuddha Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-412-13 samyak pravarttamAnasyApi na varddhate guNazreNiH jJAnAdiguNapaddhatiH, guNavadguruyogasyaiva tadvRddhihetutvAt, tadabhAve tu tAvatyeva yAvatI prAgAsIt tatpramANA tiSThati, kliSTacittasya punarekAkinaH kiJcijjJasya guNapaddhatirapayAtyeva, pUrvoktaM cAnantasaMsAritvaM sampadyate iti draSTavyam / / 412-413 / / TIkArya : vaM datram ahIM=be gAthAmAM, A rIte=AgaLa batAve che e rIte, padono saMbaMdha jANavo, seMkaDo aparAdhapadone=seMkaDo aticAra sthAnone, karIne paNa je jANato nathI, zuM jANato nathI ? te vaDutathI batAve che - mArA vaDe A=A aparAdhapado karAyAM. kayA kAraNathI jANato nathI ? ethI kahe che - abahuzruta che=abahuzrutano artha paMcamI vibhaktimAM hovA chatAM prathama vibhakti kema karI ? temAM hetu kahe che - nimitta-kAraNarUpa hetuomAM sarva vibhaktionuM prAyaH darzana che, e prakAranuM vacana hovAthI ane nirdezanuM bhAvapradhAnapaNuM hovAthI abahuzrutano artha abahuzrutapaNuM hovAthI=viziSTa vyutarahitapaNuM hovAthI karAyelAM sarva aparAdhasthAnone jANato nathI ema avaya che, topaNa vicAravAnI icchAvALo che=gItArtha vagara kevalapaNAthI vasavAnI IcchAvALo che, tapasvI vikRSTa tapathI niSTapta zarIravALo hovA chatAM paNa, tenI guNazreNI vadhatI nathI=je bhUmikAmAM tenuM citta che tenAthI tapa vagere dvArA guNasthAnakanI vRddhi thatI nathI. ane bIjuM - mArgane jANyA vagara=jJAna vagere mokSanA mArgane jANyA vagara, divase karAyelA daivasika aticAro, e rIte rAtrinA je aticAro che, tenI zuddhi=prAyazcitta vaDe svaparanI zuddhi tene jANato nathI, ema atraya che ane vratanA aticArone mUla-uttaraguNanA khaMDanarUpa vratanA aticArone, svarUpathI paNa je jANato nathI, te azuddhane tevA zuddhane paNa=potAnI buddhithI samyapha pravartamAnane paNa, guNazreNI=jJAnAdi guNapaddhati vadhatI nathI; kema ke guNavAna gurunA yoganuM ja tenI vRddhinuM hetapaNuM che. vaLI tenA abhAvamAM=guNavAna gurunA abhAvamAM, teTalI ja rahe che=jeTalI pUrvamAM hatI, eTalA pramANavALI rahe che. kliSTa citavALA ekAkI kaMIka jANanAranI guNapaddhati dUra jAya che ja ane pUrvamAM kaheluM anaMtasaMsArIpaNuM prApta thAya che ema jANavuM. 412-413nA bhAvArtha: koI mahAtmA saMsArathI bhaya pAmelA hoya, tethI zakti anusAra bAhya tapa ane svAdhyAya vagere tapa karatA hoya, chatAM gItArtha vagara vicaravAnI icchAvALA hoya ane anAbhoga ke sahasAtkArathI nigraMthabhAvane abhimukha samyagu pramANamAM alanA pAmatA hoya arthAt seMkaDo aparAdhapadone sevatA hoya topaNa abahuzruta hovAne kAraNe pote aparAdhapadane seve che, tema jANatA nathI tevA sAdhu saMyamanI ucita kriyAo kare topaNa guNazreNInI vRddhi karI zakatA nathI; kema ke saMyamanI kriyA aMtaraMga rIte Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-412-13 45 asaMgabhAvane abhimukha javAnA vyApArarUpa che ane zAstrano sUkSma bodha nathI ke A kriyAo kaI rIte sevavAthI satata nigraMthabhAvanI vRddhi thAya, tethI nigraMthabhAvane atizaya karavA rUpa guNazreNInI vRddhi thatI nathI. vaLI koI sAdhu mokSanI prAptino upAya nigraMthabhAva che. te rU5 mArgane jANatA nathI, tethI pote devasika ane rAtrika aticArone seve che tene jANatA nathI, vratanA aticArone jANatA nathI. paraMtu zAstravacananuM avalaMbane laIne pote bAhya zuddha AcaraNa kare che tema mAne che, tenI paNa guNazreNI vadhatI nathI, paraMtu saMyama grahaNa karatI vakhate saMveganA pariNAmane kAraNe jeTalI prApta thayelI teTalI ja avasthita rahe che. ahIM vizeSa e che ke saMpUrNa nigraMtha siddhanA jIvo che; kema ke dravyathI zarIra ane karmano saMbaMdha nathI ane bhAvathI vItarAga hovAthI koI padArtha sAthe leza paNa saMzleSa nathI ane kevalajJAnane pAmelA kevalI ke tIrthakara bhAvathI nigraMtha che, paNa dravyathI graMthavALA che; kema ke zarIra ane karma sAthe saMbaMdha che ane citta vItarAga svarUpa che, tethI bhAvathI nigraMtha che ane kSapakazreNIne pAmelA mahAtmAe bhAvathI nigraMtha thavAno prAraMbha karyo che. vItarAga thAya tyAre bhAvathI nigraMthapaNAnI niSThAne pAmaze ane susAdhu nigraMthabhAvane anukULa zaktino saMcaya kare che, jethI kSapakazreNIne Asanna Asannatara avasthAno nigraMthabhAva pragaTa thAya. AthI soLe kaSAyo ane nava nokaSAyo satata kSINa kSINatara thAya te prakAre gItArtha sAdhu saMyamanI sarva ucita kriyAo kare che ane jyAre kaSAyono kSayopazamabhAva uttarottara vRddhine pAme te rIte utsarga mArgathI yatna saMbhave, tyAre utsarga mArgathI te rIte yatna kare che. jethI nigraMthabhAvanI satata vRddhi thAya che ane jyAre utsarga mArganA sevanathI te kaSAyo nigraMthabhAvane abhimukha pariNamana pAmI zakatA nathI, tyAre nipuNa prajJApUrvaka paMcakahAninI maryAdAthI apavAda sevIne paNa gItArtha sAdhu nigraMthabhAvane abhimukha potAno yatna asmalita rAkhe che ane potAnI nizrAmAM rahelA sAdhune paNa te rIte pravartAve che. Ama chatAM aMtaraMga nigraMthabhAvane abhimukha yatnamAM koI skUlanA thAya to te aparAdhasthAno che, jema sAdhune prApta thatA upasargo ane pariSaho aticArone prApta karAve che, tethI jo upasarga ane pariSaha prApta thayela hoya ane teno jaya na karI zake to te upasarga-pariSadakALamAM sAdhunuM citta zamabhAvanI vRddhinA vyApAramAM alanA pAmeluM hovAthI nigraMthabhAva pratye javA alanA pAme che topaNa bahuzruta gItArtha sAdhu te aparAdhane jANIne vivekapUrvaka tenI zuddhi karAve che, tethI nigraMthabhAva pratye gamana svarUpa guNazreNI pharI vRddhi pAme che. vaLI devasika ane rAtrika kriyAnA kALamAM upayoganI skUlanAne kAraNe je aticAro thayA hoya ane vratamAM paNa je aticAro thayA hoya te sarvane jANIne gItArtha sAdhu nipuNatAthI tenI AlocanA karIne pharI guNasthAnakanI vRddhi thAya te rIte yatna kare che, paraMtu je sAdhu e prakAranA bahuzruta nathI ane kaMIka jJAnavALA che, tethI bAhyathI svAdhyAya-tapa vagere kriyA kare che ane pote mAne che ke ame Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-412-413, 414 zuddha AcAro pALIe chIe ane sthUlathI teo zuddha AcAro pALe che topaNa nigraMthabhAvane abhimukha javA bhavathI virakta thaIne temaNe saMyama grahaNa kareluM, tyArapachI abahuzrutapaNAne kAraNe upasargapariSahamAM citta skhalanA pAmeluM, te sarva aparAdhasthAno zarIramAM paDelA kaMTaka jevAM che, te saMyamarUpI dehane bAdhA karanArAM che. vaLI te mahAtmA tapa vagere zuddha AcAra dvArA saMveganA pariNAmane abhimukha che. tethI kaMIka sthAnamAM surakSita che topaNa kaMTaka jevAM aparAdhasthAno tenA guNasthAnakanI vRddhimAM bAdhaka che, tethI saMyama grahaNa karatI vakhate te mahAtmAne je bhAva hato ane saMyama grahaNa karyA pachI gItArthanI nizrAthI je bhAvo saMpanna thayela te bhUmikAnA pariNAmonuM rakSaNa tapa-saMyamanI kriyAthI te mahAtmA kare che, paraMtu gItArthanI nizrAmAM atyAre nahIM hovAthI ane aparAdhone sevIne tene nahi jANanAra hovAthI guNasthAnakanI vRddhi karI zakatA nathI. vaLI je sAdhu saMveganA pariNAmavALA nathI, mAtra pote sAdhu che, bAhya tyAga kare che ane potAnA tyAganuM abhimAna dhAraNa kare che tevA ajJa sAdhune dIkSA grahaNa karatI vakhate je guNa prApta thayelo paNa cAlyo jAya che ane saMyama grahaNa karyA pachI viparIta sevanathI je aticAro thayA tenA pratye niHzukatA hovAne kAraNe pUrvamAM kahyuM, tema anaMtasaMsArIpaNuM prApta thAya che. tethI saMyama grahaNa karatI vakhate saMveganA pariNAmathI yogabIjone prApta karIne je saMsArane alpa karelo te saMsArane svamati anusAra pravRttithI dIrgha kare che. II412-413 // avataraNikA : etadeva spaSTayati avataraNikArya : Ane ja=pUrvagAthAmAM kahyuM ke 'kaMIka jJa' sAdhunI guNazreNI vRddhi pAmatI nathI ene ja, spaSTa kare che gAthA : - ' appAgamo kilissai, jai vi karei aidukkaraM tu tavaM / suMdarabuddhIe kayaM, bahuyaM pi na suMdaraM hoI / / 414 / / gAthArtha = alpa AgamavALo phlezane anubhave che, jo ke ati duSkara tapa kare che, suMdara buddhithI karAyeluM ghaNuM paNa suMdara thatuM nathI. II414|| TIkA H alpAgamaH stokazrutaH klizyate kevalaM klezamanubhavati yadyapi karotyatiduSkarameva tuzabdo' Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-414-415 vadhAraNArthaH, tapo mAsakSapaNAdi, kimityAha-sundarabuddhyA svakalpanayA sundarametaditi dhiyA kRtaM bahvapi na sundaraM bhavati, laukikamunInAmivAjJAnopahatatvAditi / / 414 / / TIkArca - anyAma:.. garAnopadatatvAditi | alpa AgamavALo=thoDA zratavALo, kleza pAme che =kevala klezane anubhave che. joke atiduSkarane ja kare che. tu zabda avadhAraNa arthavALo che, tethI atiduSkara ja mAsakSamaNa vagere tapa kare che, kayA kAraNathI klezane anubhave che ? ethI kahe che - suMdara buddhithI=potAnI kalpanAthI A suMdara che e prakAranI buddhithI, karAyeluM ghaNuM paNa suMdara thatuM nathI; kema ke laukika muninI jema ajJAnathI upahatapaNuM che. I414 bhAvArtha : jemane saMsAra cAra gatinA bhramaNa svarUpa che tevo bodha che ane tenA uccheda mATe tapa-saMyamanI ucita kriyA karavI joIe tevo bodha che, topaNa nigraMthabhAvamAM javAne anukULa aMtaraMga pariNAmane ullasita kare tevI saMyamanI kriyA mokSanuM kAraNa che, tevo bodha nathI. tethI tapa-saMyamanAM kaSTo veThe che ane te kaSTonA klezane klezarUpe vedana kare che. paraMtu samabhAvanI vRddhinA pariNAmarUpa prazamasukha rUpe vedana karI zakatA nathI, chatAM saMsAranA nistArano upAya kaSTone sahana karavAM e ja che, tevI buddhi hovAthI potAnI icchAthI atiduSkara tapa vagere karIne mAruM hita thAya che. tevI suMdara buddhi dhAraNa kare che, ethI kaSTo veThavAthI potAnuM kalyANa che evI buddhithI ghaNo phleza sahana karavA chatAM te suMdara thatuM nathI, kema ke vItarAganA vacanano pAramArthika bodha nahi hovAthI ane kaMIka bodha hovAthI AkulatA vagara kaSTakArI AcaraNAo kare che, topaNa te AcaraNAnA baLathI kaI rIte nigraMthabhAvane anukULa saddIrya pravartAvavuM joIe ane potAnA zamabhAvanI vRddhimAM vyAghAtaka kaSTakArI AcaraNAno parihAra karIne kaI rIte zamabhAvanuM rakSaNa karavuM joIe ? tenA paramArthane jANanArA nahi hovAthI laukika saMnyAsInI jema te sAdhunuM kaSTakArI anuSThAna ajJAnathI upahata hovAne kAraNe suMdara thatuM nathI, chatAM kaMIka mArgAnusArI buddhi che, tethI dezaArAdhaka che, sarvathA mokSamArgathI vimukha nathI. jema tAmali tApasa vagere anya darzananA saMnyAsI mokSamArgane abhimukha hatA, tema alpAgamavALA jaina sAdhu kaMIka aMze 'mokSamArgane abhimukha che, paraMtu guNasthAnakanI vRddhi dvArA saMsArano kSaya karavA samartha nathI. II414 avataraNikA :tathA cAha avataraNikArya : ane te rIte kahe che-alpa AgamavALA sAdhunuM ghaNuM paNa kaSTakArI anuSThAna alpaphaLavALuM che, ema pUrvanI gAthAmAM kahyuM. te rIte te kathanane adhika spaSTa kare che - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-415 gAthA - aparicchiyasuyanihasassa, kevalamabhinnasuttacArissa / savvujjameNa vi kayaM, anANatave bahuM paDai / / 415 / / gAthArtha : aparinizcita bRtanikaSavALA kevala abhinna bRtayArI sAdhunuM sarva udyamathI karAyeluM paNa ghaNuM ajJAnatAmAM paDe che. ll415ll TIkA : apirinizcitaH samyagaparicchinnaH zrutanikaSaH AgamasadbhAvo yena sa tathA tasya, kevalamabhitramavivRtArthaM, yat sUtraM viziSTavyAkhyAnarahitaM sUtramAtramityarthaH, tena carituM tadanusAreNAnuSThAnaM kartuM dharmo yasyAsAvabhinnasUtracArI, tasya sarvodyamenApi samastayatnenApi kRtamanuSThAnamajJAnatapasi paJcAgnisevanAdirUpe bahu patati, svalpamevAgamAnusAri bhavati, viSayavibhAgajJAnazUnyatvAt, tathAhisUtreSUkto'pyartho vyAkhyAnato vizeSo'vasthApyate, utsargasUtrANAmapavAdasUtraiH saha virodhAdyadi punaH sUtramAtrameva kAryakAri syAt tadAnuyogo'narthakaH syAt tathA coktam jaM jaha sutte bhaNiyaM, taM taha jai tabviyAraNA natthi / kiM kAliyANuogo, dihro diTThippahANehiM / / ityAdi // 415 / / TIkArya : giinizvita:... phatyAdi / aparinizcita=samyam aparicchinna=sArI rIte nizcaya karAyo tathI, mutatikaSa=Agama sadabhAva jenA vaDe te tevA aparinizcita zratavikaSavALA che tenuM, kevala abhiva=ativRta arthavALuM vivaraNa nahi karAyelA arthavALuM je sUtra=viziSTa vyAkhyAna rahita sUtra mAtra tenAthI cAlavA mATe-tenA anusAre anuSThAna karavA mATe dharma che jemano te abhinna sUtracArI che, tevA sAdhunuM sarva udyamathI paNa=samasta yatnathI karAyeluM anuSThAna paNa ghaNuM paMcAgni sevanarUpa ajJAna tapamAM paDe che, svalpa ja=atyaMta thoDuM, Agamane anusArI thAya che; kema ke viSayavibhAganA jJAnathI zUnyapaNuM che, te A pramANe - sUtramAM kahevAyelo paNa artha vyAkhyAnathI vizeSamAM avasthApana karAya che; kema ke utsarga sUtrono apavAda sUtronI sAthe virodha che. jo vaLI sUtramAtranuM ja kArya karavApaNuM hoya to anuyoga anarthaka thAya ane sUtrano artha vyAkhyAnathI vizeSa karAya che te pramANe kahevAyuM che - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-415-16 sUtramAM je pramANe je kahevAyuM che, te pramANe jo te che, tenI vicAraNA nathI, to daSTipradhAna evA puruSo vaDe kAlika anuyoga kema jovAyo ? ItyAdi. 415aa bhAvArtha : je sAdhu bhavathI virakta thayelA che, kalyANanA atyaMta arthI che, kaMIka zAstro bhaNyA che topaNa sarvajJanAM vacano vItarAganAM vacano che ane vItarAganuM dareka vacana vItarAgatAnI vRddhine anukULa aMtaraMga saddIrya ullasita kare te rIte sarva bAhya AcAronuM vidhAna kare che. A prakArano sAmAnya bodha kadAca hoya topaNa saMyamanAM te te anuSThAno kaI rIte kayA saMyogamAM vItarAgatAnuM kAraNa bane te rIte te te puruSane AzrayIne nirNaya karI zake tevI jemanI prajJA nathI teo aparinizcita AgamanA sadbhAvavALA che arthAt AgamanAM te te vacanonuM pAramArthika tAtparya zuM che tene jANanArA nathI, chatAM bhagavAnanA vacanane pramANa mAnanArA che, tethI viziSTa vyAkhyAna rahita sUtranuM avalaMbana laIne te te kriyAo zuddha karavA yatna kare che ane svamati anusAra utsarga-apavAdane joDanArA ghaNA sAdhune joIne temanI anucita pravRttithI temanuM citta vimukha thayeluM hovAthI sUtramAM kahelA utsarga mArga pratye baddha rAgavALuM bane che, paraMtu utsarga sUtra kaI rIte saMyama sthAnanI vRddhinuM kAraNa che ? tenA paramArthane jANavA samartha nathI ane utsarga sUtrathI jyAre nigraMthabhAva atizaya karavo duSkara jaNAya tyAre apavAdanuM avalaMbana paNa bhagavAnanA vacana svarUpa ja che ane apavAdathI guNasthAnakanI vRddhinuM rakSaNa thAya che, tenA paramArthane jANatA nahi hovAthI temanI tapa-saMyamanI AcaraNA bhagavAnanA vacanAnusAra nigraMthabhAvanI vRddhinuM kAraNa nahi hovAthI jema anya darzananA dezaArAdhaka sAdhu paMcAgni tapa vagere kare che, tema bhagavAnanA pravacananA sAdhune ekendriyAdino bodha, SakAyanuM pAlana, bhikSAnA betAlIsa doSonA parihArapUrvaka zuddha bhikSAmAM yatna hovA chatAM ane bAhyathI paMcAgni tapa karanArAthI temanuM anuSThAna juduM paDatuM hovA chatAM aMtaraMga bhAvathI tenA jevAM temanAM sarva anuSThAna bane che; kema ke svalpa ja Agama anusArI che, tethI jeTalA aMzathI Agama anusArI che teTalA aMzathI paMcAgni tapavALA karatAM vizeSa bane che topaNa jema paMcAgni tapa karanArA kaSTa veThIne ghaNI akAma nirjarA ane alpa sakAma nirjarA kare che, tema A sAdhuo paNa ghaNI akAma nirjarA, alpa mAtrAmAM sakAma nirjarA kare che; kema ke sUtra anusAra vyAkhyAna karavA teo asamartha che. II41paNA avataraNikA : atraiva dRssttaantmaahavataraNikArya :AmAM ja alpa AgamavALA jIvonA anuSThAnathI alpa phaLa maLe che emAM, dAMtane kahe che - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-16 gAthA : jahaM dAiyammi vi pahe, tassa visese pahassa'yANaMto / pahio kilassai cciya, taha liMgAyArasuyamitto / / 416 / / gAthArtha : jema dekhADAyelA paNa mArgamAM te mArganA vizeSone nahi jANato pathika kleza pAme che ja, tema liMga ane AcAra mAtranA bodhavALA sAdhu klezane pAme che. ll416ll TIkA - yathA darzite'pi pathi kenaciddiGmAtratayA tasya vizeSAn grAmatadantarAlasabhayanirbhayAdIn pathasyAjAnan pathikaH klizyata eva, bubhukSAcaurAdibhirvibAdhyata eva, tathA tenaiva prakAreNa liGgAcArazrutamAtraH klizyate bahvapAyairbAdhyate, tatra liGgaM rajoharaNAdirveSaH, AcAraH svabuddhyA kriyA, zrutamAtraM viziSTArtharahitaM sUtramAnaM, tatazca liGgAcArAbhyAM saha zrutamAtraM yasya sa tatheti / / 416 / / TIkArya : yathA zipi ... tathati che jema batAvAyelA paNa mArgamAM koIka vaDe dizAmAtrapaNAthI batAvelA mArgamAM, tenA vizeSone=mArganAM gAmo, tenA aMtarAla pradezo, bhayavALA, bhaya vagaranA vagere vizeSone, nahi jANato pathika klezane pAme che ja=sudhA, cora vagerethI pIDA pAme che ja, te ja prakArathI liMga ane AcAramAtranA bodhavALA sAdhu klezane pAme che=ghaNA apAyothI pIDA pAme che, tyAM liMga rajoharaNa vagere veSa che, AcAra svabuddhithI kriyA che, zratamAtra viziSTa artharahita sUtramAtra che ane tethI liMga ane AcAranI sAthe zratamAtra che jene te tevA che=liMgAcAra sAthe saMbaMdhavALA jJAnamAtravALA che. 416ti bhAvArtha : jema koI nagara taraphano mArga koI ziSTa puruSe koIne batAvyo hoya te mArge javAthI te nagaramAM pahoMcI zakAya, topaNa te mArgamAM vacamAM kayAM gAmo Avaze ? tyAM AhAra-pANI vagerenI kaI vyavasthA che, kayA sthAne cora vagereno bhaya che, kyA sthAne bhaya nathI vagere vizeSane je jANato nathI, te pathika te nagara tarapha javA prayANa kare tyAre te te gAmomAM AhArAdi na maLe to sudhAdithI pIDAya che, corahiMsaka prANI vagerenA upadravothI pIDAya che, tethI klezarahita iSTa sthAnamAM javA samartha banato nathI. eTaluM ja nahi, paNa mArgamAM thatA aneka klezone kAraNe iSTa sthAne pahoMcavAne badale mRtyu paNa thAya, te rIte saMsAra avasthAthI para evA mokSa nagaramAM javAno patha bAhya saMgano tyAga karIne vItarAga thavAnA yatna svarUpa che, evo sAmAnya bodha che ane rajoharaNAdi veSa ane tene anurUpa saMyamanA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-416, 417-418 AcArano bodha che, paraMtu te veSa kaI rIte mohano nAza karavAmAM kAraNa che, teno sUkSma bodha nathI. AthI ja sAdhuno veSa vivekapUrvaka grahaNa karAyelo hoya to saMyamanuM rakSaNa kare che ane sAdhunA AcAra vivekapUrvaka paLAya to zamabhAvanI vRddhi karAve che ane viveka vagaranA liMga ane AcAro bAhyathI sadaza hovA chatAM aMtaraMga sAmAyikanA pariNAmanI vRddhinuM kAraNa banatA nathI, paraMtu nimitta pramANe bhAvonI vRddhi kare che, tethI liMga ane AcAra jo viziSTa kRta rahita hoya to tenAthI klezanI ja vRddhi thAya che. AthI viziSTa bodha vagaranA sAdhu sAdhunA veSamAM rahe che, svabuddhithI AcAro pALe che, paraMtu mokSane anukULa bhAvo karI zakatA nathI, phakta ame sAdhu chIe, saMyamanI kriyA karanArA chIe, e prakAranA abhimAnane dhAraNa kare che. jema saMsArI jIvo huM dhanADhya chuM, buddhisaMpanna chuM vagere parigrahanA baLathI bAhya saMga dvArA karmothI lepAya che, tema viziSTa bodha vagaranA sAdhu ame sAdhu chIe, AcArane pALanArA chIe ityAdi graMtho dvArA duraMta saMsAramAM jAya che, tethI temanuM saMyamajIvana saMsAranAzanuM kAraNa banatuM nathI, paraMtu saMsArI jIvone dhana vagere parigraha che, tema te sAdhune veSa ane AcAra svayaM parigraha bane che. vaLI je pathika paMthanAM aMtarAla sthAnone jANe che, tethI iSTa sthAnanA mArgano nirNaya karyA pachI tyAM AhAra vagere sulabha che, cora vagereno bhaya nathI teno nirNaya karIne kleza rahita iSTa sthAne pahoMce che, tema susAdhu paNa liMgo, saMyamanA AcAro ane sUtrano viziSTa artha vagarano bodha kaI rIte parigraha thaI zake che, lokomAM pUjAvAthI pote kaI rIte moharUpI corothI luMTAze vagerenA bodhavALA hovAthI liMga ane AcArone te rIte seve che. jethI liMga mArgabhraMzathI rakSaNa kare ane AcAro mohanAzanuM kAraNa bane ane lokamAM pUjAya tyAre paNa vicAre ke huM nathI pUjAto, bhagavAnanuM batAveluM saMyama pUjAya che, tethI lokonI pUjAne pAmIne paNa moha vagere coronA upadrava vagaranI suvizuddha saMyama dhurAne dhAraNa kare che ane loko suvizuddha saMyamane pUjIne karmanirjarA kare tevo nirmaLa adhyavasAya dhAraNa kare che. I41chA avataraNikA : etadeva bhaavytiavataraNikArca - Ane ja bhAvana kare che-sAmAnya pathane jANanAra vizeSa pathane jANato na hoya to te pathika kleza pAme che, tema liMga AcAra zratamAtrane jANanAra sAdhu klezane pAme che, ema pUrvamAM kahyuM ene ja bhAvana kare che - gAthA : kappAkappaM esaNamaNesaNaM caraNakaraNasehavihiM / pAyacchittavihiM pi ya, davvAiguNesu samaggaM / / 417 / / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para pahezabhAlA bhAga - 3 / gAthA - 417 - 418 pavvAvaNavihimuTThAvaNaM ca ajjAvihiM niravasesaM / ussaggavavAyavihiM, ayANamANo kahaM jayau / / 418 / / gAthArtha : alyADAne, bheSaNA - janeSaNAne, yarA-rae - zekSavidhine prAyazcita vidhine, dravyAhi guezobhAM samagrane, pravrAjana vidhine, upasthApanAne, saMpUrNa AryAvidhine ane upasarga-apavAda vidhine nahi jANato sAdhu kevI rIte yatna kare=saMyamanI vRddhi mATe yatna kare ? arthAt karI zake nahi. / / 417-418 / TIDA : TIDArtha : kalpAdikamajAnAnaH kathaM yatatAmiti samudAyArthaH, tatra kalpyaM yat sAdhUnAmucitaM tato'nyadakalpyaM, yadvA kalpo mAsakalpAdi : sthavirakalpAdirvA tato'nyo'kalpaH, kalpazcAkalpazca kalpAkalpam, eSaNA gaveSaNagrahaNagrAsaviSayA piNDasyAnveSaNA zaGkitAdirvA tato'nyAneSaNA, makAro'lAkSaNikaH, eSaNA cAneSaNA cetyeSaNAneSaNamiti samAhAradvandvaH, caraNaM vratAdi, karaNaM piNDavizuddhyAdizikSakavidhirdIkSAbhimukhasyAbhinavadIkSitasya vA sAmAcArIgrAhaNakramaH, caraNaM ca karaNaM ca zikSakavidhizcetyatrApi sa eva dvandvastatprAyazcittamAlocanAdi, tasya vidhiH, yathA taddIyate yAdRzAya yathA vA kArya ityAdistamapi ca dravyAdiguNeSu ca AdizabdAt kSetrakAlabhAvagrahaNaM, tadguNeSu sundarAsundareSu yo vidhistaM samagraM samastamajAnanniti, tathA pravrAjanavidhiM dIkSAdAnakramamupasthApanAM ca vratAropaNanyAyam, AryAvidhiM sAdhvIpratipAlanakramaM, niravazeSaM sampUrNam utsargApavAdavidhiM nirvizeSaNadravyAdyapekSakarttavyamArgamajAnAnaH kathaM yatatAmiti / / 417-418 / / kalpAdikamajAnAnaH yatatAmiti / / 'lpAhine nahi bhagato DevI rIte yatna re ? se prahAre be gAthAno samudAya artha che, tyAM kalpya je sAdhuone ucita che, tenAthI bIjuM akalpya che athavA kalpa mAsakalpa vagere athavA sthavira kalpa vagere che, tenAthI bIjo akalpa che, kalpa ane akalpa kalpAkalpa che, eSaNA gaveSaNa-grahaNa ane grAsa viSayavALI che athavA piMDanI anveSaNA zaMkita vagere kheSaegA che, tenAthI jI aneSaegA che, mAra= eSaNA pachI mAra jalAkSagi che, eSaNA ane aneSaLA vaLAneSaLA e prakAre samAhAra dvandva che, caraNa vrata vagere che, karaNa piMDavizuddhi vagere che, zikSakanI vidhi=dIkSAne abhimukhane athavA abhinava dIkSitane sAmAcArI grahaNa karAvavAno krama che, caraNa, karaNa ane zikSakavidhi ahIM paNa=e traNa padomAM, te ja samAhAra dvandva che, tene nahi jANato kevI rIte yatna kare ? ema anvaya che, prAyazcitta AlocanA vagere Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-417-418 che, je prakAre jevA prakAranA aparAdhIne te apAya che athavA je prakAre karAvAya che vagere, tene paNa nahi jANato kevI rIte yatna kare ? ema atraya che, dravyAdi guNomAM Adi zabdathI kSetrakAla-bhAvanuM grahaNa che, suMdara asuMdara evA tenA guNomAM je vidhi che te samagra samastane, nahi jANato kevI rIte yatna kare ? ema avaya che ane pravAjA vidhine-dIkSAdAnanA kramane ane upasthApanAne=vrata AropaNanA cAyane, AryAvidhine-sAdhvInA pratipAlananA kramane, utsargaapavAda vidhi=livizeSaNa ane dravyAdi apekSAthI kartavyamArgane niravazeSa=saMpUrNa, nahi jANato kevI rIte yatna kare ? 417-418. bhAvArtha : sAdhu saMsArano kSaya karIne siddha avasthAnI prAptinA artha che ane siddha avasthA saMpUrNa nigraMthabhAva svarUpa che ane tenI prAptinA upAyabhUta nigraMthabhAvane pragaTa karavA mATe sAdhu saMyama grahaNa kare che, AthI svajana-dhana vagere sarvanA saMgano sarvathA tyAga kare che ane aMtaraMga kaSAya ane nokaSAyarUpa graMthono tyAga kare che ane kalpAkalpanI sarva AcaraNAo nigraMthabhAvane atizaya karavAnA aMgarUpe che, paraMtu je sAdhune te viSayaka sUkSma bodha nathI te sAdhu te te AcaraNA dvArA kaSAyonA tyAga svarUpa nigraMthabhAvamAM yatna karI zake nahi te batAvavA mATe kahe che - je sAdhune saMyamajIvanamAM AhAra, vastra, pAtra, vasati vagere kayA kathya che ane kayA akathya che, teno sUkSma bodha nathI, teo akathyano tyAga karIne kaNyanuM sevana karIne kaI rIte saMyamayogamAM yatna karI zake ? arthAt karI zake nahi. joke keTalAka sAdhune pUlathI gocarI AdinA doSonAM nAmo mAtrano bodha hoya, paraMtu grahaNa karatI vakhate A kathya che, A akathya che tevo spaSTa vibhAga na karI zake temanA mATe saMyamamAM yatna azakya bane che. vaLI sAdhuno mAsakalpAdi vihAra che. kayA saMyogomAM kaI rIte kSetranA ke zrAvakanA pratibaMdhanA parihArapUrvaka mAsakalyAdi vihAra karavo teno mArgAnusArI bodha nathI, teo te rIte mAsikalpAdi karIne kaI rIte saMyamasthAnanI vRddhi karI zake ? arthAt karI zake nahi athavA sthavirakalpa-jinakalpa vagere AcAronA bhAvone jeo jANe che, teo kaI rIte sthavira kalpanA AcAro asaMgabhAvane abhimukha jAya che ane kaI rIte jinakalpanA AcAro asaMgabhAva tarapha jAya che, tenA paramArthanA bodhavALA che, teo zakti anusAra sthavirakalpane sevIne paNa saMyamanI vRddhi kare che ane jinakalpanA AcArone bhAvana karIne tenA pratye baddha rAgavALA thaIne saMyamanI vRddhi kare che, paraMtu jemane sthavirakalpa kaI rIte mohanAzamAM pravartaka che, jinakalpa kaI rIte mohanAzamAM pravartaka che, teno koI bodha nathI teo kalpAkalpanA ajJAnane kAraNe kaI rIte saMyamavRddhimAM yatna karI zake ? arthAt karI zake nahi. joke vartamAnamAM jinakalpa vagere vicchinna che topaNa susAdhu jinakalpanA AcAronA paramArthano bodha karIne jinakalpanI asaMga pariNatithI AtmAne bhAvita kare che ane sthavira kalpanA AcAro kaI rIte jinakalpanuM Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-417-18 baLa saMcaya kare tenA paramArthane sadA jonArA hoya che, tethI temano vikalpa ane jinakalpano bodha mArgamAM yatna karavAnuM kAraNa bane che, paraMtu je sAdhuone sthavirakalpa ane jinakalpanA AcArono sUkSma bodha nathI, teo kaI rIte guNasthAnakanI vRddhi mATe yatna kare ? arthAt karI zake nahi. vaLI eSaNA gaveSaNA, grahaNa ane grAsanA viSayavALI che, sAdhu bhikSAnI gaveSaNA kare, bhikSAne grahaNa kare ane vApare te sarva kriyA kaI rIte karavI joIe, jethI sAmAyikano pariNAma atizaya thAya, teno jene bodha nathI te sAdhu kaI rIte eSaNAmAM yatna karI zake? jema sAdhu bhikSA mATe gaveSaNA karatA hoya tyAre tevo adhyavasAya kare che ke maLaze to saMyamanI vRddhi thaze, nahi maLe to tapanI vRddhi thaze, vaLI grahaNamAM paNa saMyamane upaSTabhaka hoya, tevI vastunuM grahaNa kare che ane AhArAdi te rIte vApare che ke jethI AhArasaMjJA leza paNa pravartaka na bane, paraMtu saMyamavRddhinI saMjJA pravartaka bane, te sarvano jene bodha nathI te sAdhu kaI rIte saMyamayogamAM yatna kare ? arthAt karI zake nahi athavA eSaNAno artha piMDanI anveSaNA che ane te aMkitAdi svarUpa che, tethI jemane kayo piMDa zakitAdi doSavALo che, teno bodha nathI teo saMyamanI zuddhi mATe yatna karI zake nahi. vaLI cAritra pAMca mahAvratorUpa che, tethI kyA prakAranA yatnathI pAMca mahAvrato surakSita rahe ane bIjAM mahAvrato kaI rIte pahelA mahAvratanI vADarUpa che tenA paramArthano bodha nathI te sAdhu kaI rIte mahAvratanA pAlanamAM yatna karI zake ? arthAt karI zake nahi. karaNa piMDavizuddhi Adi uttara guNo che, Adi padathI samiti-gupti Adi che, tethI jemane piMDavizuddhi, samiti, gupti vagereno sUkSma bodha nathI, teo kaI rIte saMyamamAM yatna karI zake ? arthAt karI zake nahi. vaLI koI jIva dIkSAne abhimukha thayela hoya athavA navadIkSita hoya to tene sAmAcArI grahaNa karAvavAno kayo krama che ? teno jemane bodha nathI, te kaI rIte te jIvonuM hita karI zake ? arthAt karI zake nahi, jema koI jIva saMsArathI virakta thaIne saMyamane abhimukha thayela te jIvane saMyama grahaNa karyA pachI te kaI rIte saMyamasthAnonI vRddhi karI zakaze, tene anurUpa tenA kSayopazamano nirNaya karIne te kramathI zuddha sAmAcArIno bodha karAve che jethI saMyama grahaNa karyA pachI te yogya jIva te sAmAcArInA bodhanA baLathI ucita AcaraNA karIne saMyamanI pariNati bhAvathI prApta kare ane dIkSA vakhate saMyamanI pariNati pAmela hoya to te sAmAcArInA bodhanA baLathI saMyamanI vRddhi karI zake, vaLI navadIkSitane paNa tenA kSayopazamane anurUpa kaI rIte sAmAcArIno bodha karAvavo joIe, jethI saMyama grahaNa karyA pachI te mahAtmA satata guNanI vRddhi karI zake te rIte zikSA ApavA viSayaka vidhino je sAdhune bodha nathI, te sAdhu dIkSAne abhimukha jIvanuM ke navadIkSita jIvanuM hita thAya tema kaI rIte yatna karI zake ? ane te rIte yatna na karI zake to anya jIvanA vinAzamAM yatna karIne potAno paNa dIrgha saMsAra prApta kare. vaLI je sAdhune prAyazcittanI vidhino bodha nathI arthAt kevA jIvane kevuM prAyazcitta ApavuM joIe ane kevA jIva pAse kaI rIte te prAyazcitta karAvavuM joIe ityAdino sUkSma bodha nathI ane potAnI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-417-418, 419 icchA anusAra prAyazcitta Ape che, tevA sAdhu kaI rIte saMyamavRddhimAM yatna karI zake ? arthAt karI zake nahi. jema koI musAphara sAmAnyathI nagarano mArga jANato hoya, vizeSa na jANato hoya to kleza pAme che, tema AvA guNathI rahita sAdhu sarva pravRtti karIne mohadhArAnI vRddhi kare che, tethI klezane pAme che. vaLI dravya-kSetra-kALa-bhAvonA guNamAM suMdara-asuMdara dravyAdi hoya, temAM zuM vidhi che te samagrane jANatA nathI te sAdhu kaI rIte saMyamavRddhimAM yatna karI zake ? jema viparIta dravyAdi hoya tyAre kaI rIte saMyamanA pariNAmonuM rakSaNa karavuM joIe ane suMdara dravyAdi hoya tyAre kaI rIte ucita prayatna karavo joIe, jethI saMyamanI vRddhi thAya teno jene bodha nathI, teo suMdara dravyAdimAM rAga kare che ane asuMdaramAM dveSa kare che, jenAthI saMyamano vinAza thAya che. vaLI dIkSAdAnano krama zuM che, vrata AropaNanI maryAdA zuM che, sAdhvIonuM pratipAlana kayA kramathI karavuM joIe, tenI samagra vidhi jANatA nathI teo dIkSA ApIne, vrata AropaNa karIne ke sAdhvIonuM pAlana karIne paNa sva-parano vinAza kare che; kema ke dIkSA ApavA mAtrathI ke vrata AropaNa mAtrathI temanuM kalyANa thatuM nathI, paraMtu temano saMyamano pariNAma je rIte vRddhi pAme te rIte dIkSA ApavI joIe, vrata AropaNa karavuM joIe ane sAdhvInA saMyamapAlananI ciMtA karavI joIe, tevo bodha nathI teo dIkSA pradAnathI ke vrata AropaNathI teno vinAza kare che, sAdhvIo pAse potAnuM kArya karAvIne svaparanuM ahita kare che, tenAthI sva-parano moha vadhavAthI saMsAranA paribhramaNanI prApti thAya che. vaLI, utsarga-apavAdane jANatA nathI arthAt vizeSa dravyAdi na hoya te vakhate saMyamajIvananI vRddhi mATe zuM kartavya che te rUpa utsargane jANatA nathI ane pratikULa dravyAdi hoya tyAre paNa utsarga mArganA sevanathI niSpAdya bhAvonuM kaI rIte rakSaNa thAya, teno nirNaya karIne apavAdanuM yojana karatA nathI, tevA ajJa sAdhuo mokSamAM javuM che tevo sAmAnyathI bodha hovA chatAM te mArge javAnAM aMtarAla sthAnono bodha nahi hovAthI mArgamAM aneka bAdhAo pAmIne klezone prApta kare che, jethI iSTa sthAnanI prApti atidurlabha bane che. I417-18 avataraNikA : tasmAt jJAne yatno vidheya iti, tadarthinA ca gururArAdhanIyo yata aahavataraNikArya : te kAraNathI=sAmAnya mArga jANanAra vizeSa mArga na jANatA hoya to mArgamAM kleza pAme che mATe mokSamArgano bodha karavA mATe yatna karavo joIe. te kAraNathI, jJAnamAM yatna karavo joIe ane tenA arthIe=jJAnanA arthI sAdhue, gurunI ArAdhanA karavI joIe, je kAraNathI kahe che - Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-419 gAthA : sIsAyariyakameNa ya, jaNeNa gahiyAiM sippasatthAI / najjaMti bahuvihAI, na cakkhumettANusariyAI / / 419 / / gAthArtha : ziSya-AcAryanA kramathI ja loka vaDe grahaNa karAyelAM zilpo ane zAstro jaNAya che, cakSumAtrane anusaranArAM ghaNA prakAranAM jaNAyAM nathI. ll419ll TIkA - ziSyAcAryakrameNaiva, cazabdasyaivakArArthatvAjjanena avivekinA lokena apyAsatAM lokottarAH sAdhavaH, kiM gRhItAni zilpazAstrANi, zilpAni citrAdIni, zAstrANi vyAkaraNAdIni, yatastathaiva gRhItAni tAni jJAyante samyak jJAte hetutAM pratipadyante, svabuddhyA gRhItAni tu vigopayanti taduktamna hi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / prakaTitapazcAdbhAgaM, pazyata nRttaM mayUrasya / / 1 / / ata evAha-bahuvidhAni nAnArUpANi na cakSurmAtrAnusRtAni cakSurmAtreNa yAvad dRSTAni tAvadevAnusaraNaM svabuddhyA vidhAya gRhItAnItyarthaH / / 419 / / TIkArya : zithAvAryameva dItAnItyartha ziSya-AcAryanA kramathI ja loka vaDe=avivekI loka vaDe paNa, lokottara sAdhu to dUra raho, avivekI loko dvArA paNa zilpo ane zAstro ziSya-AcAryanA kramathI grahaNa karAyelAM jaNAya che ema avaya che. gAthAmAM 4 zabdanuM vakAra arthapaNuM che, tethI ziSya-AcAryanA kramathI ja zAstrono bodha thAya che ema avaya che, zilpo citra vagere che. zAstro vyAkaraNa vagere che, je kAraNathI te prakAre grahaNa karAyelAM=je prakAre AcArya vaDe bhaNAvAyAM che, te prakAre grahaNa karAyelAM, te=zilpo ane zAstro, samyam jJAnahetutAne prApta kare che, svabuddhithI grahaNa karAyelAM zilpo ane zAstro AtmAnI viDaMbanA kare che, te=svabuddhithI grahaNa karAyelAM zAstro yathArtha bodha karAvatAM nathI te, kahevAyuM che - anupAsita gurukuLavALAne nipiMgopaka yathArtha, vijJAna thatuM nathI, pragaTa karAyelA pazcAd bhAgavALA mayUranA nRtyane jotA puruSane yathArtha jJAna thatuM nathI. II1TI AthI ja kahe cheHziSyAdinA kramathI yathArtha bodha thAya che, anyathA thato nathI, AthI ja kahe che - cakSumAtrathI anusaraNa karAyelAM ghaNA prakAravALAM jaNAtAM nathI=cakSamAtrathI jeTalAM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-419 jovAyAM teTalAMnuM ja anusaraNa, svabuddhithI grahaNa karAyelAM ghaNAM prakAranAM zAstro bodha karAvatAM nathI ema aya che. li419I bhAvArtha - lokamAM zilpakalA zilpAcArya pAsethI prApta thAya che, vyAkaraNa vagere zAstronA artho vyAkaraNAcArya pAsethI prApta thAya che ane jeo e pramANe AcAryAdi pAsethI grahaNa karatA nathI, svayaM grahaNa kare che temane bhUlathI bodha thAya che, mATe gItArtha guru pAse rahIne adhyayana karavuM joIe. jethI pUrvanI gAthAmAM kahyuM, e pramANe kalpAkalpathI mAMDIne utsarga-apavAda viSayaka sarvanuM yathArtha jJAna thAya ane jeo te pramANe karatA nathI ane khaMDa khaMDa zAstro bhaNIne zAstrabodhavALA thayA che, teo svayaM kalpAdi sarvane jANanArA nathI ane potAne Azrita ziSyone paNa te rIte bodha karAvavA samartha nathI, tethI nipuNaprajJAthI tevA gItArtha gurunI gaveSaNA karIne jJAnamAM yatna karavo joIe. ahIM vizeSa e che ke dravyAnuyoganA marmane jANanArA gItArtha guru ja zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra padArthano bodha karanArA hoya che. A dravyAnuyogane kahenArAM zAstro sarva padArthono anubhava anusAra te te dharmAvacchedana bodha karAve che ane tevA gItArtha guru te prakAre dareka vastune te te dharmanA avacchedanathI jANavA samartha hovAthI yogya ziSyane tenI prakRti ane kSayopazama anusAra kayA kRtyathI guNavRddhi thaze, teno nirNaya karavA samartha bane che, tethI tevA guru pAse adhyayana karavuM joIe. jema mAtuSa munine gItArtha guru prApta thayA, tethI te gurue A muninI dhAraNA zakti kaMI ja nathI, to tene kaI rIte sAmAyikano paramArtha prApta thaze teno nipuNa vicAra karIne tenI yogyatA pramANe mA ruSya, mA tuSya e be zabdo sthira karavAno upadeza Apyo. jo te guru mAlatuSa muninI sAmAyikanA pariNAmane anukULa kayA kRtyanI zakti che, teno nirNaya karavA samartha na hota to sAmAnyathI ema ja kahyuM hota ke bIjA guNavAna sAdhunI veyAvacca kara athavA te te sAdhu pAsethI Avazyaka kRtya kara, paraMtu sarva Avazyaka kRtyone gauNa karIne te jIvamAM kevA prakAranI yogyatA che, teno sUkSma buddhithI nirNaya karIne te jIva rAga-dveSano tyAga kare te pramANe ucita anuzAsana ApIne teno saMsArathI vistAra karyo ane mASataSa muni paNa gurunA viSayamAM abhrAMta hatA, tethI A guru ane sAmAyikanA pariNAmanI vRddhino upAya ja batAve che, tevo nirNaya karI zakyA. jo mASataSa munine tevo bodha na hota to je te guru tene veyAvacca Adi je kRtyo karavAnAM kahe, tenAthI potAno vistAra thaze, tema bhramita thayA hota. vastutaH te te kRtyothI nisvAra thato nathI, paraMtu te te kRtyo dvArA sAmAyikanA pariNAmanA rahasyane citta sparze tevo nipuNa yatna karavAthI nisvAra thAya che ane tevo yatna je guru na batAvI zake, te guru AzrayaNIya nathI, tevI nirmaLa prajJA mASatuSa munimAM hatI ane mApatuSa muni jevA maMda buddhivALA jIvone paNa mokSamArgamAM pravartAvavAnI zakti dravyAnuyogamAM nipuNa evA gurumAM hatI, AthI dravyAnuyogamAM nipuNa AcArya mAtra bAhya kRtya ke mAtra bAhya adhyayananA baLathI saMsAranA vistArane jonArA nathI, paraMtu dharmanA avacchedanathI te kRtya sAmAyikanA pariNAmanI niSpattinuM ane vRddhinuM kAraNa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-419-420 che, tenA paramArthane jonArA che, tethI te rIte vibhAga karIne sva-paranA hitamAM yatna kare che ane dravyAnuyogamAM nipuNa paNa sAdhu koI rIte pramAdavaza bane che, tyAre te prakAranA vibhAgamAM nipuNa prajJA pravartatI nathI, tethI teono zAstrono sUkSma bodha paNa temanA hitamAM pravartaka thato nathI. jema maMgu AcArya zAstranA sUkSma bhAvone jANanArA hatA, chatAM temano upayoga te prakAranA kaSAyane vaza pravartato hato, tethI temanuM samyajJAna paNa mohanAzane anukULa yatna karAvavA samartha thayuM nahi ane jeo te prakAranA kaSAyane vaza nathI, kalyANanA arthI che, bhavathI bhaya pAmelA che, chatAM dravyAnuyogamAM nipuNa nathI, ethI jIvonI te te prakAranI yogyatAnuM vibhAjana karI zakatA nathI. AthI dezanA ApatI vakhate paNa bAla, madhyama, paMDitanuM vibhAjana karIne te te jIvonuM kevA kevA prakAranA upadezathI hita thaze, tenuM vibhAjana karI zakatA nathI ane ziSyagaNamAM paNa te te ziSyanI sAmAyikanI niSpattine anukULa kayA prakAranI yogyatA che, teno nirNaya karIne te te anuSThAnamAM pravartAvIne teonA sAmAyika dharmanI vRddhi karAvI zakatA nathI, tethI dravyAnuyoganA paramArthane jANanAranI nizrAmAM gacchano vistAra che, susAdhuno nistAra che ane jeo gItArtha nathI temane gAthA-398mAM kahyuM te pramANe anaMta saMsAranI prApti thAya che. II41lA avataraNikA : tasmAt sthitmetdityaahavataraNikArya : te kAraNathIAcAryAdinA kramathI zAstrano bodha thAya che te kAraNathI, A pramANe sthita che, ethI kahe che - gAthA : jaha ujjamiuM jANai, nANI tavasaMjame uvAyaviU / taM cakkhumittadarisaNasAmAcArI na yANaMti // 420 / / gAthArtha : tapa-saMyamanA upAyane jANanArA jJAnI je pramANe udhamane jANe che, te pramANe te udhamane cakSamAtrathI sAmAcArIvALA sAdhu jANatA nathI. II420) TIkA : yathA udyantuM samyaganuSThAnaM kartuM jAnAti jJAnI tapaHsaMyamayorupAyavit tatkAraNakuzalastadudyamanaM cakSurmAtradarzanena parAnuSThAnAvalokanenA''gamaM vinA sAmAcArI anuSThAnapravRttiryeSAM te tathA, te na jAnantIti // 420 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UG upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-420-421 TIkArya : yathA 3thanuM ....... nAnIti | je pramANe udyama karavA mATe samyagu anuSThAna karavA mATe tapasaMyamanA upAyane jANanAra=tenA kAraNamAM kuzala tapa-saMyamanA kAraNamAM kuzala, jJAnI jANe che te prakAre te udyamane cakSamAtranA darzanathI=bIjAnA anuSThAnanA darzanathI, Agama vagara sAmAcArIka anuSThAnanI pravRtti che jemane te tevA cheHcakSumAtra darzana sAmAcArIvALA che, teo jANatA nathI. II420nA. bhAvArtha : je mahAtmA sUkSma bodhavAnA che, AgamanAM vacano dareka anuSThAna dvArA kaI rIte sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi kare che, tenA rahasyane pAmelA che teo saMvara ane nirjarArUpa tapa-saMyamanA upAyane jANanArA che; kema ke AzravathI cittane aTakAvIne arthAt cittanuM saMvaraNa karIne nirjarAne anukULa sAmAyikamAM pravartAvavuM e ja saMyamanI kriyA che ane tenA upAyabhUta sarva sAdhu sAmAcArI che ane je mahAtmA tapa-saMyamanA upAyane jANanArA jJAnI che, teo saMyamanA dareka AcAramAM kaI rIte udyama karavo joIe, tenA paramArthane jANanArA che, tethI saMyamanI sarva sAmAcArI tapa-saMyamanA upAyamAM pravRtti rUpe karIne kaI rIte satata nirjarA thaI zake, te prakAre te anuSThAnamAM udyama karavAnA rahasyane jANanArA che ane jeo cakSumAtranA darzanathI sAdhvAcAranI A kriyA A rIte thAya te prakAre sAmAcArIne jANe che, teo tapa-saMyamanI vRddhi dvArA nirjarAnuM kAraNa bane e prakAre sAmAcArI viSayaka udyamanA rahasyane jANatA nathI, AthI ja saMyamanAM kaSTone veThIne kAyaklezane prApta kare che ane te kaSTo veThavAM te ja dharma che; kema ke dharma kaSTo sahana karavA e rUpa ja che tema jANe che, teo te kaSTo veThIne vartamAnamAM paNa zamabhAvanA sukhane pAmatA nathI ane samabhAvanA sukhanI vRddhi dvArA saMsAranA ucchedane anukULa yatna karanArA thatA nathI, tethI kalyANanA arthI sAdhue tapa-saMyamanA upAyanA jANanArA jJAnI gurune AdhIna ja jJAnamAM yatna karavo joIe, jethI sAdhu sAmAcArInA paramArthane jANIne te sAdhu sAmAcArI sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi dvArA kaI rIte mokSaphaLamAM vizrAMta thAya che, tenA paramArthanI prApti thAya. I42nA avataraNikA : evaJca jJAnamAtraprAdhAnye pratipAdite jJAnamevAvalambya kazcit toSaM vidadhyAdatastadapi kriyaaviklmkinycitkrmityaavedynnaahavataraNikArya : ane A rIte jJAnamAtranuM prAdhAnya kahevAya chate jJAnane ja avalaMbIne koIka saMtoSa pAme, AthI te paNa=jJAna paNa, kriyAvikala akiMcitkara che, e pramANe jaNAvatAM kahe che - bhAvArtha :gAthA-417-418mAM kahyuM ke kalpAkalpAdine nahi jANanArA sAdhu kaI rIte saMyamamAM yatna karI zake ? Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-421 mATe sAdhue jJAnamAM yatna karavo joIe ane tene dRDha karavA mATe gAthA-420mAM kahyuM ke tapa-saMyamanA upAyane jANanAra jJAnI nirjarAnA kAraNa evA tapa-saMyamanA udyamane jANe che, tevo bodha skUla sAmAcArIne jANanArAone nathI, mATe teo hita sAdhI zake nahi. A rIte AgamanA rahasyane jANavAnA udyama rUpa jJAnamAtranuM prAdhAnya pratipAdita karAyuM te sAMbhaLIne jJAnanuM avalaMbana laIne koIka saMtoSa pAme, tethI te jJAna paNa ucita kriyA vagaranuM nirarthaka che. te batAvavA mATe kahe che - gAthA : sippANi ya satthANi ya, jANato vi ya na juMjaI jo u / tesiM phalaM na bhuMjai, iya ajayaMto jaI nANI / / 421 / / gAthArtha : zilpone ane zAstrone jANato paNa je puruSa te bodhane kriyAthI yojana karato nathI, te tenA phaLane bhogavato nathI, e rIte ayatamAna jJAnI sAdhu mokSaphaLane pAmato nathI. ll421II TIkA : zilpAni ca zAstrANi ca pUrvoktAni jAnanapi cazabdAH sarve'bhyuccayArthAH paramArthato jJAnyevAsau na bhavatItyapizabdArthaH na yunakti yastu kriyayA tAni na sampAdayati sa teSAM phalaM dravyalAbhAdikaM na bhuGkte nAnubhavatItyevamayatamAno'nuSThAnazUnyo yatiH sAdhuH jJAnI sanapi mokSalakSaNaM phalaM nAnotIti ArA TIkArya : zinyAni gha ....... nAnotIti | pUrvamAM kahevAyelA zilpo ane zAstrone jANato paNa A paramArthathI jJAnI ja nathI, e gapi zabdano artha che nAnatrapamAM rahelA gapi zabdano artha che, badhA ja zabdo amyuccaya arthavALA che, zilpo ane zAstrone jANanAro evo kayo paramArthathI jJAna nathI te spaSTa karatAM kahe che - je vaLI kriyAthI teone yojana karato nathI-zilpo ane zAstrone kriyAthI saMpAdana karato nathI, te teonA dhananA lAbha vagere phaLane bhogavato nathI=anubhavato nathI, e rIte ayatamAna thati=anuSThAnazUnya sAdhu jJAnI chatA paNa mokSaphaLane prApta karatA nathI. 421 bhAvArtha : je sAdhu guNavAna guru pAsethI kalpAkalpathI mAMDIne utsarga=apavAda sudhInA sarva vibhAgone yathArtha jANe che topaNa saMyamanI kriyAmAM te prakAre yatna karatA nathI, tevA jJAnI mokSaphaLane prApta karatA nathI, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-421-422 61 jema koI puruSa zilpazAstrone ke vyAkaraNa zAstrone jANato hoya chatAM teno ucita upayoga kriyAmAM na kare to dhanano lAbha vagere phaLane pAmato nathI, tema zAstrathI sUkSma bodha thayA pachI te zAstramAM batAvela sarva ucita kriyAo potAnI zakti anusAra nipuNatApUrvaka sAmAyikanA pariNAmanI vRddhinuM kAraNa thAya te rIte sevavAmAM Ave to ja mokSaphaLane prApta karAve che. jema guNavAna gurunA anuzAsanathI mASatuSa munine sAmAyikanI pariNatinA upAyano saMkSepathI paNa yathArtha bodha thayelo ane te mahAtmAe te bodhanuM daDha AlaMbana laIne te pramANe sAmAcArInuM pAlana karIne sAmAyikanA kaMDakonI vRddhi karIne kevaLajJAna prApta karyuM, tema zAstrothI te te kriyAo viSayaka nipuNa bodha karIne je mahAtmA potAnI bhUmikA anusAra ucita anuSThAnamAM sAmAyikanI vRddhine anukULa yatna karatA nathI, teo kevaLajJAnarUpa phaLane prApta karatA nathI. II421 avataraNikA : kathaM punarjJAne sati kriyAvaikalyaM syAdata aahavataraNitArtha :vaLI jJAna hote chate kriyArahitapaNuM kema thAya ? ethI kahe che - gAthA - gAravatiyapaDibaddhA, saMjamakaraNujjamaMmi sIyaMtA / niggaMtUNa gaNAo, hiMDaMti pamAyarannammi / / 422 / / gAthArtha : traNa gAravathI baMdhAyelA saMyama karavAnA udhamamAM sidAtA gaNathI nIkaLIne pramAdaaraNyamAM phare che. I42cA TIkA : evaM manyate yato jJAnino'pi kecid gauravatrayapratibaddhA Rddhi-rasasAteSvAdareNAsaktAH saMyamakaraNodyame pRthivyAdirakSAvidhAnotsAhe sIdantaH zithilIbhavanto nirgatya gaNAd gacchAdyatheSTaceSTayA hiNDante, pramAda eva viSayakaSAyacaurazvApadAkulatvAdaraNyaM pramAdAraNyaM tasmin, tataste kriyAvikalAH yurini 4rarA TIkArca - vaM mate ... yuti A pramANe manAya che - je kAraNathI jJAnavALA paNa keTalAka traNa gAravathI pratibaddha hoya che=RddhigArava-rasagArava-zAtAgAravAmAM AdarathI Asakta hoya che, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-422 saMyama karavAnA udyamamAM sidAtA hoya che-pRthvIkAya AdinI rakSA karavAnA utsAhamAM zithila hoya che, gaNathIegacchathI nIkaLIne IcchA pramANe ceSTA karatA phare che, kyAM phare che ? ethI kahe che - pramAdaaraNayamAM phare che, kema ? ethI kahe che - pramAda ja viSaya-kaSAyarUpI cora ane jaMgalI pazuthI yuktapaNuM hovAne kAraNe araNya che temAM phare che, tethI teo kriyAmAM zithila thAya che. il422 bhAvArtha : je mahAtmAo pAse nipuNa prajJA che, guNavAna guru pAse rahIne zAstra adhyayana karyuM che, tethI zAstrAnusArI kriyA kaI rIte sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi dvArA mokSanuM kAraNa che, teno paNa sUkSma bodha che. sukha mokSamAM ja che, saMsAramAM nathI tevo paNa bodha che. Ama chatAM pramAda ApAdaka karmanA prAcaryane kAraNe keTalAka jJAnavALA hovA chatAM paNa rasagArava, RddhigArava, zAtAgAravamAM Asakta hoya che, tethI mohanAzane anukULa saMyamamAM pramAdavALA bane che. jema zelakasUri nimittane pAmIne zAtAgAravane vaza pramAdavALA thayA, chatAM paMthaka muninA vivekapUrvakanA yatnathI te pramAda dUra thavAne kAraNe pharI mokSapathamAM yatnazIla thayA, te rIte maMgu AcAryae paNa traNa gAravane vaza thaIne saMyamajIvana niSphaLa karyuM, chatAM paramArthano sUkSma bodha hovAne kAraNe vyaMtaranA bhAvamAM paNa potAnA pramAdano pazcAttApa thayo ane tevA yogya jIvone rasagAravAdi pramAdakALamAM paNa kyAreka koI yogya upadezaka maLe to mArgamAM sthira thavAnI paNa saMbhAvanA rahe che ane tenA abhAvane kAraNe rasagAravane vaza thaIne jJAnI paNa te jIvo manuSyabhavane niSphaLa kare che. vaLI keTalAka jJAnI saMyamanA sevanamAM zithila hoya che. arthAt gAravomAM pratibaddha hoya ke na paNa hoya, paraMtu pakAyanA pAlanamAM apramAdathI yatna karavAmAM zithila hoya che, tethI gacchamAMthI nIkaLIne icchA anusAra vicare che, kyAM vicare che ? ethI kahe che - pramAdarUpI araNyamAM vicare che; kema ke jo tevA jJAnI puruSa gacchamAM hoya to gacchanA anuzAsananA baLathI mArgamAM pravarte, kyAreka bAhyathI gacchamAM hoya topaNa gacchanA anuzAsanane anusare nahi to bhAvathI gacchamAMthI nIkaLIne pramAdaaraNyamAM bhaTakanArA che; kema ke te prakAre jayaNAno sUkSma yatna karavAmAM ALasa doSa hovAne kAraNe viSayakaSAyarUpI cora ane jaMgalI pazuthI bharelA evA pramAdavanamAM phare che, tethI gArava Adine vaza thaIne saMyamanI bAhya kriyA karavA chatAM zamabhAvanA pariNAmanI vRddhi thAya te prakAre kriyA karatA nathI; kema ke temane jJAnano je sUkSma bodha ucita pravRtti karavA preraNA kare tevo samartha che tenA karatAM paNa pramAda ApAdaka karma balavAna che, jethI pramAdane vaza niSphaLa kriyA kare che, jema marIcine zAstrano sUkSma bodha hato, chatAM ziSyano lobha jAgyo tyAre utsutra prarUpaNA karavArUpa pramAda thayo, ethI sUkSma bodhavALA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-422-423 93 jJAnIne paNa pramAda ApAdaka karmo balavAna vartatAM hoya ane nipuNatApUrvaka upadezane jhIlIne te mahAtmA te pramAdano tyAga na kare to iSTa phaLa prApta thAya nahi, tevA jJAnI sAdhune pramAdano tyAga karavA mATe prastuta gAthAmAM upadeza Apela che, je upadezane pAmIne ghaNA yogya jIvo potAnA pramAdano tyAga karIne prApta thayelA samyajJAnanA baLathI sAmAyikanI vRddhi karIne hita sAdhaze. II422aa avataraNikA : nanu ca yo viziSTajJAno manAkkriyAvikalo yazcotkRSTakriyo manAgjJAnahInaH, anayoH kataraH zreyAnityAzaGkayAha- avataraNikArya : nanuthI zaMkA kare che je viziSTa jJAnavALA kaMIka kriyArahita che ane je utkRSTa kriyAvALA thoDA jJAnarahita che, te bemAM kayo zreSTha che ? arthAt koNa adhika kalyANane sAdhe che ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che gAthA: - nANAhio varataraM, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvito / na ya dukkaraM kariMto, suTTu vi appAgamo puriso / / 423 / / gAthArtha H jJAnathI adhika evo pravacananI prabhAvanA karato puruSa hIna paNa=cAritranI apekSAe hIna paNa, zreSTha che, atyaMta paNa duSkarane karato alpa AgamavALo puruSa nahi. II423|| TIkA H jJAnAdhiko varataramAviSTaliGgatvAt pradhAnataraH, hIno'pi cAritrApekSayA, huralaGkAre pravacanaM sarvajJAgamaM prabhAvayan vAdavyAkhyAnAdibhirudbhAvayan, na ca naiva duSkaraM mAsakSapaNAdi suSThavapi kurvannalpAgamaH stokazrutaH puruSo varataramiti / / 423 / / TIkArya H jJAnAdhiko varataramiti / / jJAnathI adhika evo hIna paNa=cAritranI apekSAe hIta paNa, pravacanane=sarvajJanA Agamane, prakRSTapaNe kaheto=vAda-vyAkhyAna vagerethI spaSTa samajAvato zreSThatara che, AviSTaliMgapaNuM hovAthI vataraMno artha pradhAnataraH karela che arthAt napuMsakaliMga na karatAM puMlliMga karela che. sArI rIte paNa duSkara evA mAsakSamaNa vagerene karato alpa AgamavALo=thoDA AgamavALo puruSa, zreSThatara nathI ja. / / 423 / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-423-424 bhAvArtha : je mahAtmA zAstranA sUkSma bodhane pAmelA che, te te anuSThAno kaI rIte sAmAyikanA pariNAmanI vRddhinuM kAraNa che, tenA rahasyane jANanArA che ane yogya jIvone kaI rIte bodha karAvavAmAM Ave to krame karIne sAmAyikanA pariNAmane prApta karaze, e prakAre bAla Adi jIvone bhedathI temane upadeza Ape che, lokomAM sanmArganI vRddhi kare che, tevA jJAnI puruSa kaMIka pramAda ApAdaka karmanI balavattAne kAraNe cAritrahIna hoya, AthI sAmAyikanA pariNAmanuM kAraNa bane e prakAranI ucita yatanAmAM pramAdavALA hovAthI saMyamanA AcAro pALavA chatAM saMyamanA kaMDakone prApta karI zakatA na hoya topaNa teo zreSTha che, konI apekSAe zreSTha che ? ethI kahe che - je jIvo saMsArathI bhaya pAmyA che, mAsakSamaNa vagere atyaMta duSkara tapa kare che, paNa zAstrano bodha sthUlathI che, ethI kaMIka mArganI sanmukha hovA chatAM potAnI kriyA kaI rIte sAmAyikanA pariNAmane sparzI zake ? tene jANatA nathI, teo duSkara anuSThAna karanArA hovA chatAM jJAnI puruSa temanAthI adhika che; kema ke saMyamanI kriyA kaI rIte mohano nAza karavAmAM kAraNa bane, tenA paramArthane jonArA che, te prakAre sevavAnI rucivALA che, yogya jIvone te prakAre mArgano bodha karAvanArA che, tethI sarva kALamAM temano sUkSma bodha tattvane sparzanAro hovAthI mahAnirjarAnuM kAraNa bane che, phakta saMyamanI kriyAo kaI rIte apramAdapUrvaka karavAthI saMyamayoga pragaTa thAya teno pAramArthika bodha hovA chatAM temAM yatna karAvanAra sadvaryane haNanAra pramAda ApAdaka karma che, teTalA aMzathI temanI nyUnatA che, jyAre atyaMta duSkara tapa karanArA mahAtmAne sAmAyikanA pariNAmane anukULa sUkSma bodha nahi hovAne kAraNe kaThora AcaraNa dvArA paNa te prakAranI viziSTa pariNati teo karI zakatA nathI, jethI jJAnI puruSanI jema nirjarA karI zake; kema ke ajJAnane kAraNe temanI kaThora AcaraNA paNa alpa phaLavALI che ane alpajJAna paNa pracura ajJAnathI AvRta hovAne kAraNe uttama kriyAnA pAramArthika bhAvone jovAmAM teo asamartha bane che, tethI kaMIka ArAdhaka hovA chatAM teo jJAnI puruSathI hIna ja che. ll423mAM avataraNikA :ziSyaavataraNikArya : kriyAhIna jJAnI adhika che, duSkara tapa karanAra tenAthI alpa che, tene spaSTa karavA mATe vizvathI kahe che - gAthA : nANAhiyassa nANaM, pujjai nANA pavattae caraNaM / jassa puNa duNha ikkaM pi natthi tahiM pujjae kAiM ? / / 424 / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-424 kapa gAthArtha : jJAnAdhikanuM jJAna pUjAya che, jJAnathI cAritra pravarte che, jene vaLI bannemAMthI eka paNa nathI, te puruSamAM zuM pUjAya che ? Il424ll TIkA - __ jJAnAdhikasya sambandhi jJAnaM pUjyate, yato jJAnAt pravarttate caraNaM tatpUrvakatvAt tasya, yasya punarvayonicaraNayorekamapi nAsti tasmin puruSe pUjyate kiM ? na kiJcit tadanena vyavahArato jJAnaM caraNarahitaM syAnna punazcaraNaM jJAnavikalaM hetvabhAvAd / / 424 / / TIkArya : jJAnAvastha ..... detramAvAn |jJAnAdhika sAdhu saMbaMdhI jJAna pUjAya che, je kAraNathI jJAnathI cAritra pravarte che; kema ke tenuM cAritranuM, tapUrvakapaNuM che=jJAnapUrvakapaNuM che, vaLI je sAdhune bamAMthI=jJAna ane cAritramAMthI, eka paNa nathI, te puruSamAM zuM pUjAya che? kaMI pUjAtuM nathI, te kAraNathI AnA dvArA=prastuta gAthAnA kathana dvArA, vyavahAranayathI jJAna cAritrathI rahita hoya, vaLI cAritra jJAnathI rahita nahi; kema ke hetuno abhAva che samyaguM cAritranA hetubhUta samyajJAnano abhAva che. I424mA bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke je gItArtha sAdhumAM jinavacanAnusAra yathArtha jJAna che, tethI zuddha prarUpaNA kare che ane yogya jIvone sanmArga batAve che, chatAM pramAda ApAdaka cAritra mohanIya karmane kAraNe kriyAhIna che, tevA saMvignapAkSika sAdhu duSkara tapa karanArA karatAM zreSTha che, kema zreSTha che ? temAM yukti batAvatAM kahe che - te mahAtmAmAM cAritranI AcaraNA jinavacanAnusAra nahi hovA chatAM jJAnathI adhika che arthAtu cAritranI jema jJAna hInatAvALuM nathI, paraMtu jinavacananA hArdane sparzanAruM che mATe adhika che. tethI tenuM jJAna pUjAya che; kema ke jJAnathI ja cAritra pravarte che ane samyaguM cAritranuM pravartaka bane tevuM jJAna te mahAtmAmAM che, phakta pratibaMdhaka cAritra mohanIya balavAna che, tethI samyagyAritranI utkaTa icchA hovA chatAM samyagyAritrane anukULa sadvarya ullasita thatuM nathI, tethI te mahAtmA jevo samyagu bodha che, te prakAre samyagu AcaraNA karavA samartha nathI topaNa samyaguM AcaraNAnA bIjabhUta tattvanI rucithI yukta samyajJAna temanAmAM hovAthI te aMzathI jJAna pUjAya che. vaLI je duSkara mAsakSamaNAdi kRtyo kare che ane alpa AgamavALA che, te puruSamAM samyajJAna paNa nathI ane samyajJAnathI niyaMtrita samyagvAritra paNa nathI, tethI jenAmAM jJAna ane cAritra eka paNa na hoya te puruSa kaI rIte pUjya thAya ? mATe duSkara karanAro alpa AgamavALo puruSa pUjya nathI, TIkAmAM kahyuM ke AnA dvArA vyavahArathI jJAna cAritra rahita hoya, paraMtu cAritra jJAnarahita hoya nahi Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-424 evuM phalita thAya che, tethI e prApta thAya ke nizcayanayathI jJAna cAritra rahita nathI, paraMtu jene yathArtha jJAna che te mahAtmA avazya te pramANe AcaraNA kare che, tevI AcaraNA je nathI karatA tenAmAM jJAna hovA chatAM jJAnanuM kArya nathI mATe jJAna nathI, ema nizcayanaya kahe che, paraMtu je mahAtmAne zAstrano tAtparyasparzI bodha che arthAt jIve kayuM anuSThAna kaI rIte karIne sAmAyikanA bhAvonI vRddhi karavI joIe tevo bodha che te jIvane vyavahAranaya yathArtha jJAnavALA svIkAre che. tevA mahAtmA potAnA jJAnathI avazya potAnuM hita sAdhavA icche che topaNa saMyamanI AcaraNAmAM te prakAranuM dhRtibaLa nahi hovAthI samyagu AcaraNA karatA nathI, ethI cAritrarahita che chatAM vyavahAranayathI jJAnarahita nathI. vaLI jeo kalyANanA arthI che, mAsakSamaNa vagere duSkara kare che, Ama chatAM saMyamanAM anuSThAno kaI rIte sAmAyikanA pariNAmane sparze che ane sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi kare che, teno marmasparzI bodha nathI ane khaMDa khaMDa zAstra bhaNIne huM zAstranA arthone jANuM chuM, evuM mithyAbhimAna dhAraNa kare che, tethI zAstranA marmane jANanArA gItArthane parataMtra nathI ane svamati anusAra duSkara tapa vagere kare che, temanAmAM samyajJAna nahi hovAthI samyajJAnanA kAryarUpa cAritranI pariNati paNa nathI, tethI duSkara mAsakSamaNAdi karatA hovA chatAM te tattvathI pUjya nathI; kema ke pUjyatAnuM kAraNa jJAna ane cAritra banneno temAM abhAva che mATe duSkara karanArA zreSTha nathI, mATe jJAnI adhika zreSTha che ema gAthA-423mAM kahela che. ahIM vizeSa e che ke keTalAka bhAvasAdhunA pAramArthika svarUpanuM zravaNa kare che, te zravaNakALamAM ja temane bhAvasAdhu kevA nirlepa pariNativALA hoya che, teno sUkSma bodha thAya che ane zravaNakALamAM sadvarya ullasita thAya che, tenAthI te mahAtmAmAM cAritrano pariNAma pragaTe che, tethI cAritra grahaNa karatAM pahelAM arthAtuM cAritra grahaNanI sAkSAt kriyA karatAM pahelAM, te mahAtmAmAM samyajJAna ane samyagvAritra pragaTe che, kadAca te gItArtha na hoya to guNavAna gurunuM pAtaMtrya svIkAre che ane kyAreka tevA nimittathI jemanuM saddIrya ullasita thayuM che, tevA pratyekabuddha vagerene saMyama grahaNa karatA pUrve zAstrano marmasparzI bodha thAya che ane saMyama grahaNa karatA pUrve bhAvathI cAritrano pariNAma sparze che, tyAre tevA mahAtmAone devatAo veza Ape che, jyAre keTalAka mahAtmAo kalyANanA arthI che, saMyama grahaNa karyuM che, mahAprayatnathI bahuzruta thayA che, chatAM paNa koIka nimitte balavAna prasAda ApAdaka karma vipAkamAM Ave che, tyAre teone sUkSma bodhathI jaNAya che ke jinavacana anusAre huM apramAdathI yatna karIza to ja saMyamano pariNAma mane sparzaze, chatAM balavAna pramAda ApAdaka karmane kAraNe teo AcaraNAmAM pramAdI bane che, tethI potAnA jJAnathI cAritrano pariNAma teone ullasita thato nathI, tethI jIvonuM aMtaraMga vIrya cAritranA pariNAmane sparzavA mATe keTalAka jIvone AzrayIne kriyAnI apekSA rAkhe che, to vaLI keTalAka jIvone cAritranI kriyAnA abhAvamAM paNa sadvarya ullasita thAya to cAritrano pariNAma sparze che. ahIM je jJAnathI adhika ane cAritrathI hIna grahaNa karyA che, te jIvone jinavacanAnusAra bodha yathArtha che topaNa kriyA kare tyAre ja sAmAyikanA pariNAmane sparzI zake tevI pariNativALA che, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-424, 4rapa thI 428 chatAM pramAdavaza tevI kriyA karavA samartha nathI. jema marIci samyajJAnavALA hatA, kalyANanA arthI hatA, chatAM AcArathI hIna hovAne kAraNe cAritranA pariNAmane sparzI zakatA na hatA. I424 avataraNikA : ato jJAnahIne dvayamapi nAstIti lakSayati, paramArthataH punarjJAnAdInAM parasparApekSANAmeva kAryakAritvamata eva tdvaiklye'kinycitkrtaamaahavataraNikArya : AthI jJAnahInamAM banne paNa nathI, e pramANe jaNAve che, paramArthathI vaLI paraspara apekSAvALA ja jJAnAdinuM kArya karavApaNuM che. AthI ja tenA vaikalyamAM=cAritranA abhAvamAM, jJAnanA akiMcitkarapaNAne kahe che - gAthA - nANaM carittahINaM, liMgaggahaNaM ca daMsaNavihUNaM / saMjamahINaM ca tavaM, jo carai niratthayaM tassa / / 425 / / gAthArtha : cAritra rahitanuM jJAna, darzana rahita liMganuM grahaNa ane saMyama rahita tapane je sAdhu seve che, tenuM nirarthaka che. Il42pA TIkA :___jJAnaM cAritrahInaM nirarthakamiti sambandhaH, liGgagrahaNaM ca rajoharaNAdidhAraNaM, darzanavihInaM samyaktvazUnyaM, saMyamahInaM ca tapo yazcarati nirarthakaM mokSApekSayA niSprayojanaM tasyeti / / 425 / / TIkArca - jJAna ... tati | cAritra rahitanuM jJAna nirarthaka che, darzana vihIna=samyaktazUnya evA liMga grahaNane=rajoharaNa vagerenA pAraNane ane saMyama rahita tapane je seve che, tenuM nirarthaka che=mokSanI apekSAe niSThayojana che arthAta mokSanuM kAraNa nathI. II4rapA avataraNikA : tatra jJAnaM cAritrahInaM kathaM nirarthakamityatra dRssttaantmaahavataraNikArya : tyAM cAritrahIna jJAna kevI rIte nirarthaka che ? e prakAranI zaMkAmAM daSTAMtane kahe che - Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. bhAvArtha : pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke cAritra rahita jJAna nirarthaka che, e kathanamAM cAritra rahita jJAna kaI rIte nirarthaka che ? e prakAranI zaMkA vicArakane thAya, tenA nivAraNa mATe dRSTAMtane kahe che gAthA: upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-425 thI 428 jahA kharo caMdaNabhAravAhI bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu suggaIe / / 426 / / gAthArtha H jema caMdananA bhArane vahana karanAro gagheDo bhArano bhAgI thAya che, caMdanano nahi, e rIte ja cAritrathI rahita evo jJAnI jJAnano bhAgI thAya che, mokSarUpa sugatino nahi. II426aa TIkA H yathA kharo rAsabhazcandanabhAravAhI bhArasya bhAgI bhAjanaM, na hu naiva candanasya vilepanAdInAM, evaM khu evameva jJAnI caraNena hIno jJAnasya bhAgI, na hu naiva sugatermokSalakSaNAyAH iti / / 426 / / TIkArya Hythaa kharo rUti / / je pramANe gadheDo caMdananA bhArane vahana karanAro bhArano bhAgI=bhAjana thAya che, caMdananA vilepana vagereno bhAgI thato nathI ja, e rIte ja cAritrathI rahita jJAtI jJAnano bhAgI thAya che, mokSarUpa sugatino bhAgI thato nathI ja. // 426 // avataraNikA : tarhi liGgI darzanazUnyaH kathaM syAdata Aha avataraNikArya : to liMgI=cAritrahIna evo jJAtI darzanathI rahita kevI rIte hoya ? ethI kahe che bhAvArtha: gAthA-425mAM kahyuM ke cAritra vagaranuM jJAna nirarthaka che ane tenuM liMgagrahaNa darzana rahita che, tyAM prazna thAya ke je sAdhu cAritrahIna che chatAM bhagavAnanA vacanano sUkSma yathArtha bodha che te sAdhu jJAnanA phaLane na pAme topaNa te liMgI sAdhu darzanazUnya kaI rIte hoya ? arthAt temane yathArtha bodha che mATe temanAmAM samyagdarzana svIkAravuM joIe. te zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA45 thI 428 69 gAthA : saMpAgaDapaDisevI, kAesu vaesu jo na ujjamai / pavayaNapADaNaparamo, sammattaM pelavaM tassa / / 427 / / gAthArtha : saMpragaTa pratisevI kAyomAM, vratomAM je udhamane karato nathI, pravacananI laghutA karavAmAM pradhAna che, tenuM sakhyattva nisAra che. 427ii. TIkA : samprakaTaM lokasamamatiniHzUkatayA pratisevituM niSiddhamAcarituM zIlamasyeti samprakaTapratisevI kAyeSu pRthivyAdiSu rakSaNena, vrateSvahiMsAdiSvanuSThAnena yo nodyacchati nodyamaM kurute, ata eva pravacanapAtanaparama AgamalAghavapradhAno niSiddhAcaraNAd ca vihitAnanuSThAnAcca samyaktvaM pelavaM niHsAraM tasyeti vAcoyuktyA tadabhAvaM darzayatIti / / 427 // TIkArya : samprada tathatIti | saMpragaTa=loka samakSa, ativizukatAthI pratisevana karavAne mATekaniSedha karAyelAne AcaravA mATe svabhAva che ane e saMpragaTa pratisevI che, kAyomAM=pRthvIkAya Adi kAyomAM, rakSaNathI udhama karatA nathI, ahiMsA vagere vratomAM je anuSThAnathI udhama karatA nathI, AthI ja pravacananA pAtavamAM tatpara=AgamanuM lAiva pradhAna che jene evA; kema ke niSiddhanuM AcaraNa che ane vihitanuM anuSThAna che, tenuM samyakta pelava=niHsAra che, e pramANe vacananI yuktithI tenA abhAvane=samyatvanA abhAvane, batAve che. I427nA avataraNikA - saMyamahIne tarhi tapasi ko doSa ityata aahavataraNitArtha - to vaLI saMyamarahita evA tapamAM kayo doSa che ? ethI kahe che - bhAvArtha - jeo jinavacanAnusAra samyagu bodhavALA che, chatAM pramAdI hovAthI cAritrahIna che temanuM liMgagrahaNa paNa nirarthaka che ane tapa paNa nirarthaka che, ema gAthA-425mAM kahyuM. tethI zaMkA thAya ke saMyamahInA te mahAtmA tapa kare che, temAM kayo doSa che ? ethI kahe che - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ an 511211 : upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-425 thI 428 caraNakaraNaparihINo, jaivi tavaM carai suTTu aigaruyaM / so tillaM va kiNato, kaMsiyabuddo muNeyavvo / / 428 / / gAthArtha H caraNa-karaNathI rahita sAdhu joke atyaMta atiguru=ghaNA moTA, tapane Acare che, te telane kharIdatA kAMsika bodra=darpaNa pradhAna gAmaDiyA puruSa, jevo jANavo. II428 / / TIkAH- caraNakaraNaparihInaH saMyamazUnyo yadyapi tapazcarati suSThu atigurukaM caturmAsakSapaNAdi, sa tailamiva krINan, kaMsena nivRttaH kAMsikaH AdarzastatpradhAno bodro grAmeyakaH, yo hi Adarzana tilAn datvA tenaiva mitvA tailaM gRhNAti sa kAMsikabodrastadvanmantavyaH svalpena bahuhAraNAditi / / 428 / / TIkArya : ..... caraNakaraNaparihInaH vahudAranAviti / / caraNa ane karaNathI rahita=saMyamathI zUnya, joke sArI rIte atyaMta moTA tapane=cAra mAsakSapaNa vagere tapane, kare che, te-te sAdhu, telane kharIda karato, kAMsAnuM banAveluM kAMsika=Adarza=darpaNa, te pradhAna che jene e bodra=gAmaDiyo tenA jevo jANavo, di=je kAraNathI, je=gAmaDiyo puruSa, AdarzathI=darpaNathI, talane ApIne tenAthI ja mApIne telane grahaNa kare che te kAMsikabodra che, tenA jevo jANavo; thoDAthI ghaNuM hArI jAya che=tapa dvArA atyaMta thoDuM phLa meLavIne saMyamanA mahAphLane hArI jAya che. / / 4285 bhAvArtha : je mahAtmAne zAstrano sUkSma bodha che, tethI saMyamanI sarva AcaraNA saMyamanA kaMDakonI vRddhi dvArA kaI rIte mohano nAza karavAmAM kAraNa che, tenA paramArthano bodha che, chatAM pramAdI svabhAvane kAraNe potAnAmAM zakti hovA chatAM te prakAranI cAritranI kriyA karatA nathI, temanuM cAritra rahitanuM jJAna nirarthaka che; kema ke jJAna prApta karyA pachI zakti anusAra hitanI pravRtti thAya tevo yatna karavo joIe, chatAM pramAdI svabhAvane kAraNe tevo yatna karatA nathI mATe temanuM jJAna nirarthaka che. jema gadheDo caMdananA bhA2ne vahana kare che, paraMtu caMdananA vilepana vagere sukhane pAmato nathI, tema te mahAtmA bhagavAnanA vacananA 52mArthane jANanArA hovAthI caMdanatulya jJAnanI dhurAne vahana kare che topaNa te jJAnanuM samyag phaLa nirlepa pariNati tene pragaTa karavAne anukULa yatna karatA nathI, tethI pragaTa thayelA nirmaLa jJAnanA phaLa svarUpe upazama sukhanA bhAgI thatA nathI, AthI temanuM jJAna mokSaprAptinuM kAraNa banatuM nathI. vaLI jeo jJAna rahita che teo cAritranI kaSTa AcaraNA kare che teone to jJAna nathI ane jJAnanuM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-425 thI 428 71 phaLa cAritra nathI, tethI te kaSTa AcaraNA nirarthaka che, paraMtu jemane jinavacanano pAramArthika bodha che, chatAM pramAdavaza svabhUmikAnI ucita saMyamanI pravRtti karatA nathI, tethI teo saMyamanA pariNAmanA sukhane prApta karI zakatA nathI mATe temano bodha nirarthaka che. vaLI teo sAdhuveSane grahaNa karIne saMyamanI thoDI kaMIka AcaraNAo kare che, te liMganuM grahaNa paNa samyagdarzana rahita che, kema samyagdarzana rahita che ? ethI kahe che . je jIvono bodha ucita pravRttimAM dRDha yatna karAvato nathI, te bodha 52mArthathI tattvane jovAmAM zUnya che. AthI ja je sAdhu sUkSma bodhane pAmavA chatAM pragaTa pratisevA kare che arthAt saMyamanI viparIta AcaraNA kare che ane jeo pRthvIkAya AdinA rakSaNane anukULa udyama karatA nathI ane mahAvratomAM samyag udyama karatA nathI. AthI ja teo AgamanuM lAghava karanArA che; kema ke AgamamAM je niSiddha che, tene sevanArA che mATe temanuM samyaktva niHsAra che arthAt samyagdarzana jIvane haMmezAM tattvano yathArtha bodha karAve che ane jemane spaSTa tattva dekhAya che ke saMyamamAM utthita thaIza to mane vartamAnamAM upazamanuM sukha prApta thaze. Ama chatAM jeo saMyamamAM utthita thatA nathI, temanuM samyagdarzana asAra che, tethI temano saMyamano veSa ke saMyamanI AcaraNA samyagdarzana rahita hovAthI AtmahitanuM kAraNa banatI nathI. vaLI jeo samyajJAnavALA nathI ane kaSTakArI AcaraNA kare che, temanAmAM to jJAna ane cAritra banne nathI, tethI temanuM liMganuM grahaNa samyagdarzana zUnya ja che, paraMtu zAstranA sUkSma bodhavALA paNa pramAdI sAdhunuM liMganuM grahaNa samyagdarzanathI zUnya che. vaLI jeo samyabodha hovA chatAM saMyamanI AcaraNAmAM hIna che ane tapanAM kaSTo veThe che arthAt saMyamanI ucita yatanAne gauNa karIne cAra mahinAnA upavAsa vagere kare che, teo telane kharIdanArA kAMsikabodra jevA che arthAt ghaNA tala ApIne thoDuM tela meLave tevA mUrkha puruSa jevA che; kema ke je sAdhu tapanuM ghaNuM kaSTa veThe che tenA dvArA alpa phaLane meLave che, tenA badale jo te mahAtmA saMyamamAM udyamazIla thAta to cAritranA pariNAmanA baLathI temanuM jJAna paNa mokSanuM sAdhaka thAta, chatAM te mahAtmA cAritranA zramane choDIne tapanI AcaraNAnAM kaSTone kare che te temanI ajJAnatAnuM kArya che. jo ke samyajJAnavALA puruSo haMmezAM tattvane jonArA hoya che, tethI temane mokSano upAya saMyama ja dekhAya che ane te saMyamane atizaya karavA mATe tapa che prAyaH tevo bodha hoya che. Ama chatAM jJAnI puruSane paNa kyAreka koIka viSayamAM tathA prakArano Uha pravartato nathI, tyAre tapa pratye atizaya valaNa thAya che, tenA kAraNe saMyamano yatna choDIne kaThora tapa kare che. jema bAhubalI mahAtmA sUkSma bodhavALA hatA ane kevaLajJAna mATe dhyAnamAM dRDha yatna karavA tatpara thayA, chatAM kevalI evA potAnA nAnA bhAIone namaskAra karavAmAM bAdhaka mAna-kaSAya utpanna thayo ane te ta2pha upayoga nahi javAthI tenI upekSA karIne dhyAnamAM yatna karyo, tema zAstranA sUkSma bodhavALA paNa mahAtmA koIka nimittathI atyaMta tapane abhimukha thAya che tyAre saMyamanI AcaraNA gauNa kare che, teo paNa ghaNA vyayathI alpa phaLane prApta kare che arthAt cAritranA mahAphaLano nAza karIne tapanA alpa phaLane prApta kare che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-425 thI 428, 429 vaLI jene sUkSmabodha nathI evA sthUla bodhavALA sAdhu je cAritranI kriyAne gauNa karIne kaThora tapa vagere kare, teo saMyamanI ucita kriyAno dhvaMsa karIne duSkara tapanuM alpa ja phaLa meLave che. ahIM vizeSa e che ke nizcayanayathI sabhyajJAna samyapravRtti karAvIne hitane sAdhanAruM che ane jemane samyagbodha che, chatAM zakti anusAra cAritranI pravRtti karatA nathI, temano bodha svakArya karato nathI, tethI niSphaLa che ane temanA bodhathI thayelI tattvanI rucirUpa samyagdarzananI pariNati paNa niSphaLa che; kema ke samyagbodhavALo jIva te bodhane anurUpa rucine dhAraNa kare che ane tenI ruci avazya zaktine gopavyA vagara saMyamamAM yatna karAve che ane jeo te prakAre yatna karatA nathI temane samyagdarzana paNa nathI ema nizcayanaya mAne che. tevA sUkSma bodhavALA mahAtmA potAnI hIna pravRtti pratye jugupsAvALA hoya che. satata tenI niMdA karatA hoya che ane potAnI hIna pravRtti lokone mArgano bhrama karavAnuM kAraNa na thAya te rIte potAnI hInatA prakAzita karatA rahe che, temanAmAM vyavahAranaya samyagdarzana che tema svIkAre che ane jeo potAnI hInatA lokomAM na dekhAya te mATe potAnI hInatAnI niMdA karatA nathI temanAmAM vyavahAranaya paNa samyagdarzana svIkArato nathI; kema ke potAno hIna AcAra lokone bhagavAnanA mArgano viparIta bodha karAvanAra che. chatAM niHzukatAne kA2Ne pote AcArahIna che te rIte loko AgaLa pragaTa karatA nathI. A rIte mokSamArgathI viparIta AcAramAM mokSamArgano bhrama karAvIne mArgano nAza karanArA hovAthI vyavahAranaya paNa temanAmAM samyagdarzana svIkArato nathI ane prastuta gAthAomAM nizcayanaya ane vyavahAranaya bannenuM AzrayaNa karIne kahe che ke cAritrahIna jJAna nirarthaka che ane liMganuM grahaNa darzanazUnya che ane saMyamamAM pramAdI sAdhuno kaThora paNa tapa nirarthaka che, tethI kalyANanA arthI jIve bhagavAnanuM vacana saMyamanI kriyAo kaI rIte karavAthI sAmAyikanA pariNAmane pragaTa kare che ane pragaTa thayelA sAmAyikanA pariNAmanI kaI rIte vRddhi thAya che ane zakti anusAra thatI saMyama kriyAne atizaya karavA mATe tapa kaI rIte hitakArI che, tenA paramArthane jANavA yatna karavo joIe ane zakti anusAra tapa-saMyamamAM yatna karavo joIe. II425thI 428 hara avataraNikA : tathAhi avataraNikArya : gAthA-425thI atyAra sudhImAM kahyuM ke jemanuM jJAna cAritra rahita che, te nirarthaka che, temano sAdhuveSa samyagdarzanazUnya che, mATe nirarthaka che te tattithI spaSTa kare che gAthA : - chajjIvanikAyamahavvayANa, paripAlaNAi jaidhammo / jai puNa tAiM na rakkhai, bhaNAhi ko nAma so dhammo ? / / 429 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-429-430 gAthArtha : cha jIvanikAya ane mahAvratonA paripAlanathI yatidharma che. vaLI, jo tene rakSaNa karato nathI, tuM kahe - te kharekhara kayo dharma che? arthAt koI dharma nathI. II429ll TIkA : SaDjIvanikAyamahAvratAnAM pratipAlanayA yatidharmo bhavati, yadi punastAni SaDjIvanikAyamahAvratAni yatirapi na rakSati bhaNa tvameva kathaya tAvat ko nAma sa dharmaH ?, na kazcidityabhiprAyaH / pRthak SaDjIvanikAyagrahaNaM tu tadrakSaNasya prAdhAnyakhyApanArtham // 429 / / TIkArya : pIvAnA ... thAjasthApanArtha e cha javanikAya ane mahAvratonA paripAlanathI yatidharma che, jo vaLI tene=cha jIvalikAya ane mahAvratone sAdhu hovA chatAM paNa rakSaNa karato nathI, tuM ja kahe - te kharekhara kayo dharma che? arthAt koI dharma nathI e prakArano abhiprAya che. cha javanikAyanuM grahaNa juduM vaLI tenA rakSaNanA=7 jIvanikAyanA rakSaNanA prAdhAne jaNAvavA mATe che. ll429 bhAvArtha - sAdhu saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI hoya che ane saMsAranA ucchedano upAya che jIvanikAyanuM pAlana ane mahAvrato svarUpa che, tethI je sAdhu traNa guptiothI gupta thaIne vItarAganA vacanathI AtmAne satata bhAvita kare che ane guptinA atizayanA aMgarUpe zarIranA koI kRtyo Avazyaka karavAnAM jaNAya ke veyAvacca vagere kRtyo Avazyaka jaNAya tyAre paNa kaMTakAkIrNa bhUmimAM gamananI jema kAyaceSTA karIne cha jIvanikAyanuM pAlana kare che ane je te prakAre cha javanikAya ane mahAvratonuM pAlana karatA nathI, mAtra tapa vagere bAhya kRtyo kare che temane kayo dharma che ? arthAt koI dharma nathI, mAtra saMsAravRddhine anukULa saMsArI jIvonI ceSTAtulya dharmanuM lAghava kare tevI hIna ceSTA che. ahIM pAMca mahAvratomAM che jIvakAyanA pAlanano aMtarbhAva hovA chatAM tenI pradhAnatA batAvI, tenAthI paNa phalita thAya che ke sAdhue che jIvakAyanA pAlanamAM atyaMta udyamazIla thavuM joIe, nahi to temanI sarva AcaraNA niSphaLa che. II4ralA avataraNikA :vizvaavataraNitArtha : cha jIvanikAyanI dayA vagaranA sAdhu atyaMta anucita pravRtti karanArA che. tene vizvathI spaSTa kare che - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-430 gAthA - chajjIvanikAyadayAvivajjio neva dikkhio na gihI / jaidhammAo cukko, cukkaI gihidANadhammAo / / 430 / / gAthArtha : cha jIvanikAyanI dayAthI rahita sAdhu dIkSita nathI, gRhastha nathI, yatidharmathI cukAyelo gRhasthanA dAnadharmathI cUke che. l430|| TIkA : SaDjIvanikAyadayAvivarjitastadupamardakArI naiva dIkSitazcAritravikalatvAd, na gRhI liGgadhAraNAt, sa caivaM varttamAno yatidharmAccukko bhraSTa eva 'cukkaitti bhrazyate gRhidAnadharmAd, gRhasthasambandhi kalpate tat sambandhi punarna kiJcit kalpate yataH susAdhUnAmiti // 430 / / TIkArya : padgIniya.... susAdhUnAgari II cha javanikAyanI dayAthI rahita=tenA arthAt cha javanikAyanA upamardana karanAra dIkSita nathI ja; kema ke cAritrarahitapaNuM che, gRhastha nathI; kema ke liMga dhAraNa kareluM che ane A rIte vartato te=sAdhuveSamAM cha javanikAyanI dayAthI rahita vartato te sAdhu yatidharmathI cUkelo=bhraSTa ja thayelo, gRhasthatA dAnadharmathI bhraMza pAme che, je kAraNathI susAdhuone gRhastha saMbaMdhI vastra-anna vagere kalpa che. vaLI tatsaMbaMdhI=cha jIvanikAyanI dayA vagaranA sAdhu saMbaMdhI kaMI kalpatuM nathI, tethI gRhasthanA dAnadharmathI cUke che ema avaya che. 430 bhAvArtha : je sAdhu potAnA bhAvaprANanA rakSaNa mATe jinavacananuM smaraNa karIne satata potAnA AtmAnI dayA karatA nathI, aguptabhAvathI varte che ane cha AvakAyanA pAlana mATe kaTakAkIrNa bhUmimAM gamananI jema saMyamanA prayojanathI sarva ceSTA karatA nathI, teo cha javanikAyanA upamardanane karanArA che, teo sAdhuveSamAM hovA chatAM dIkSita ja nathI; kema ke dIkSAnuM prayojana sva-paranA dravya ane bhAvaprANanuM rakSaNa che, tene anukULa yatna karatA nathI. vaLI te sAdhu gRhastha paNa nathI; kema ke sAdhunuM liMga dhAraNa karela che. sAdhunA liMgane dhAraNa karIne traNa guptine anukULa yatna karyA vagara je te pravRtti karatA sAdhu yatidharmathI bhraSTa thayelA gRhasthanA dAnadharmathI bhraMza pAme che. vastutaH gRhastho sAdhunA saMyamanI anumodanA mATe temanA saMyamanA upAyabhUta AhAra-vastrAdinuM dAna karIne saMyamavRddhine anukULa baLa saMcaya kare che. tenAthI te gRhasthone paNa vipula nirjarA thAya che ane je sAdhuveSamAM che teo cha javanikAyanI hiMsA karIne gRhasthanI jema dAnadharma dvArA paNa hita sAdhI zakatA nathI; kema ke ubhaya bhraSTa che, jyAre cha javanikAyanA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-430, 421-432 75 pAlananA pariNAmathI rahita gRhastha susAdhune dAna ApIne cha javanikAyanA dayAnA pariNAmane abhimukha thAya che, teTalo zubha bhAva paNa pramAdI sAdhu karI zakatA nathI; kema ke susAdhune gRhastha saMbaMdhI AhAradAna vagere kahyuM, paraMtu tevA pramAdI sAdhunuM kaMI paNa kalpatuM nathI. II43nA avataraNikA : nanu yo yAvat kariSyate tasya tAvaddharmaH sampUrNaguNAH sudurlabhA ityucyate / syAdetad gRhiNastadviratevicitratvAd, na punaryateH, tena sarvaviraterabhyupagatatvAt tathA caahavataraNitArtha - nanuthI zaMkA kare che - je sAdhu jeTaluM karaze=jeTalI saMyamanI bAhya AcaraNA karaze, tene teTalo dharma che, saMpUrNa guNavALA sAdhu atyaMta durlabha che, e prakAranI zaMkAmAM uttara apAya che, A thAya=je jeTaluM karaze teTalo dharma thaze e prakAranuM zaMkAkAranuM kathana gRhasthane AzrayIne thAya; kema ke tenI viratinuM vicitrapaNuM =zrAvakanA dezavirati dharmanuM aneka bhedapaNuM che, paraMtu yatine AzrayIne na thAya; kema ke tenA vaDesAdhu vaDe, sarvaviratino svIkAra karAyelo che ane te rIte kahe che-sAdhu jeTaluM suMdara kare teTalo dharma thAya e kathana saMgata nathI. te rIte kahe che - gAthA : savvAoge jaha koi, amacco naravaissa cittUNaM / ANAharaNe pAvai, vahabaMdhaNadavvaharaNaM ca / / 431 / / taha chakkAyamahavvayasavvanivittIu giNhiUNa jaI / egamavi virAhato, amaccarano haNai bohiM / / 432 / / gAthArtha : jema koI amAtya rAjA saMbaMdhI sarva yogone grahaNa karIne AjJAnuM ullaMghana hote chate vadhabaMdhana ane dhanaharaNane pAme che, tema chakAya ane mahAvratanI sarva nivRttione grahaNa karIne ekane paNa virAdhanA karato sAdhu devonA rAjA=bhagavAna, tenA saMbaMdhI bodhine haNe che. ll431-432) TIkA : sarvayogAn samastAdhikArAn yathA kazcidamAtyo labdhaprasAdaH sacivo narapate rAjJaH sambandhino gRhItvA sa pazcAdAjJAharaNe nRpativacanollaGghane prApnoti kiM vadhaM lakuTAdibhiH bandhanaM rajjvAdibhiH, dravyaharaNaM sarvasvoddAlanaM, cazabdAnmAraNaM ca, anusvAralopaH pUrvayostrayANAmapi samAhAradvandvo vADamiti pArUA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-431-432 tathA SaTkAyamahAvratasarvanivRttIrityatra SaTkAyamahAvrateSu sarvathA rakSaNAnuSThAnadvAreNa nivRttayo niyamAstA gRhItvA yatiH sAdhurekamapi kAyaM vrataM vA virAdhayan kim ?, amartyAnAM zakrAdInAM rAjA prabhuramartyarAjo bhagavAMstasya sambandhinIM hanti budhyate'nayeti bodhiH kAraNe kAryopacArAdAjJA tAM, tadvAreNa pretya jinapraNItadharmaprAptirUpAM vA bodhiM khaNDayatIti / / 432 / / 76 TIkArya : sarvayogAn . vADayamiti / / sarva yogone=sarva adhikArone, jema koI amAtyameLavAyelI che kRpA jenA vaDe evo saciva, rAjAnA saMbaMdhavALA sarva adhikArone grahaNa karIne te pAchaLathI AjJAnuM haraNa kare chaterAjAnA vacananuM ullaMghana karAye chate, prApta kare che. zuM prApta kare che? ethI kahe che -- vadhane=lAkaDI AdithI vadhane, baMdhanane--doraDA vagerethI baMdhanane ane dravyaharaNane=sarvasva luMTAI javAne, prApta kare che. ca zabdathI mAraNane prApta kare che, pUrvanA bemAM anusvArano lopa che=vavuMpaLamAM anusvArano lopa che athavA traNeno paNa A samAhAra dvaMdva che. dASkRtikane kahe che tathA jIgchavatIti / / te pramANe=je koI maMtrI anarthane prApta kare che te pramANe, "SaTkAya ane mahAvratanI sarvanivRttine grahaNa karIne" e kathanamAM SaTkAyanA viSayamAM ane mahAvratonA viSayamAM sarvathA rakSaNa karavAnA anuSThAna dvAra vaDe nivRtti=niyamo, tene grahaNa karIne yati=sAdhu, eka paNa kAyane=cha jIva nikAyamAMthI eka paNa kAyane athavA vratane=pAMca mahAvratomAMthI eka paNa vratane, virAdhana karato zuM ? ethI kahe che - amoMnA=zakra vagerenA, rAjA=prabhu, amartyarAjA= bhagavAna, tenA saMbaMdhIne=bodhine, haNe che. bodhino artha kare che - ..... AvA vaDe bodha pamAya e bodhi, kAraNamAM kAryano upacAra hovAthI AjJA=bhagavAnanI AjJA, bodhi che, tene ullaMghana kare che, tenA dvArA janmAMtaramAM jinapraNIta dharmanI prAptirUpa bodhine nAza kare che. 431-432) bhAvArtha: jema rAjAnI kRpAne pAmelo koIka amAtya sarva AjJApAlanano svIkAra kare, tyArapachI koI pramAda doSane kAraNe te rAjAnA vacananuM ullaMghana kare to rAjA taraphathI tene vadha, baMdhana, dhanaharaNa vagere anartha prApta thAya che, tema rAjA sthAnIya indra vagere devonA rAjA tIrthaMkaro che, temanI AjJA pALavA mATe je buddhimAna puruSa samartha hoya teNe ja sarva AjJA grahaNa karavI joIe. jema rAjAnI AjJAnA paramArthane samajI zake tevo buddhimAna puruSa maMtrI thAya, tema bhagavAnanI AjJA che ke cha kAyanuM rakSaNa ane pAMca mahAvratonA pAlana mATe satata yatna karavo. jethI sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi thAya, Ama chatAM je Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-421-432, 433 sAdhu saMyama grahaNa karIne pramAdavaza bhagavAnanI koIpaNa AjJAnI virAdhanA kare to potAnA bodhino nAza kare che ane janmAMtaramAM bhagavAnanA mArgane pAmatA nathI. AthI bhagavAnanI AjJA che ke anAbhoga ke sahasAtkArathI saMyamajIvanamAM alpa skUlanA thAya topaNa tatkAla tenI zuddhi karavI joIe, chatAM jeo upekSA kare che teo tapa vagere bIjI ghaNI AcaraNAo karatA hoya topaNa durlabha bodhi thAya che; kema ke sarva virati grahaNa karyA pachI bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne sarva zaktithI ucita pravRtti karavI joIe, jethI bhagavAnanI AjJAno anAdara na thAya. je sAdhu anAbhogAdithI skUlanA pAmIne bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne tatkAla tenI zuddhi kare che, teo surakSita che ane jeo AjJAnI upekSA karIne ghaNuM kaSTa veThe che, teo bodhino nAza kare che. II431-43zA gAthA : to hayabohI pacchA, kayAvarAhANusarisamiyamamiyaM / puNavi bhavodahipaDio, bhamai jarAmaraNaduggammi // 433 / / gAthArtha - te kAraNathI=jeo bhagavAnanI AjJAno lopa kare che, teo bodhino nAza kare che te kAraNathI, haNAyelA bodhivALA pAchaLathI karAyelA aparAdhane anurUpa pharI paNa amApa evA bhavodadhimAM paDelA jarA-maraNanA durgamAM bhame che. Il433ll TIkA : tato hatabodhiH pazcAt kRtAparAdhAnusadRzaM vihitAticArAnurUpamimaM jJAninAM pratyakSamamitamaparimANamanantamityarthaH punarapi bhavodadhiM saMsArasamudraM patito bhramati jarAmaraNadurge'tigahana iti / / 433 / / TIkArya - tato hatoH ... gatidina ni ! tethI=mahAvratonI virAdhanA karIne bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA kare che tethI, haNAyelA bodhivALA sAdhu pAchaLathI karAyelA aparAdhane anusadaza=karAyelA aticArane anurUpa, A jJAnIone pratyakSa evA amita aparimANa=anaMta, bhavodadhimAM paDelA pharI paNa jarA-maraNa durgamAM=jarA-maraNathI atigahana evA saMsArasamudramAM bhame che. 433 bhAvArtha : je jIva saMsArathI bhaya pAmIne saMyama grahaNa karyA pachI paNa pramAdavaza vratanI maryAdAthI viparIta AcaraNA kare che, teo bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA karIne potAnA bodhino nAza kare che, ema pUrvamAM kahyuM te kAraNathI haNAyelA bodhivALA te sAdhu vartamAnanA bhava pachI potAnA karAyelA aparAdhane anurUpa anaMta saMsAranA paribhramaNane prApta kare che; kema ke bhagavAnanI AjJA pratye nirapekSabhAva thAya Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-433-434 che, tyAre jIvamAM te prakAranI mUDhatA Ave che, jethI tattvane jovAne abhimukha temano yatna thato nathI. jema viSayamAM mUDha thayelo jIva vartamAnanA bhavamAM paNa tenA anarthono vicAra karavA tatpara thato nathI, mAtra viSayamAM AkarSAyelo AgAmI aneka duHkhone prApta kare, tevI anucita pravRtti kare che, tema saMyama grahaNa karyA pachI je sAdhu mUDhatAne dhAraNa kare che, teo AgAmI hitAhitano vicAra karatA nathI, paraMtu icchAnusAra pravRtti karyA pachI potAnA mUDhabhAvane sthira kare che ane te mUDhabhAvathI baMdhAyelAM kliSTa karmo anaMtakALa sudhI duraMta saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane che. jema jIva anAdikALathI mUDha bhAvavALo hato, tethI atyAra sudhI saMsArano aMta Avyo nahi ane mUDhabhAvane sevI sevIne cAra gatimAM aneka viDaMbanAne pAmyo ane koIka rIte tattvane sanmukha thayA pachI te jIva saMyama grahaNa kare che ane saMyama grahaNa karyA pachI mUDhabhAvane kAraNe pramAdavaza thaIne sarvajJanA vacanathI nirapekSa thaIne jIve che, temanAmAM pharI te mUDhatAno udaya thavAthI jevI mUDhatAthI te aparAdha kare che, tene anurUpa anaMta saMsAra tene prApta thAya che. AthI ja saMvijhapAkSika sAdhu pramAdI hovA chatAM satata potAnA pramAdanI niMdA karIne ane sanmArganuM sthApana karIne mUDhabhAvano parihAra kare che, jethI temano tattva taraphano pakSapAta nAza pAmato nathI. phakta pramAda ApAdaka kliSTa karmone kAraNe mokSamArganI temanI pravRtti kaMIka alanA pAme che. tethI teo kaMIka vilaMbathI mokSa pAme che, paraMtu duraMta saMsArane prApta karatA nathI ane jeo bhagavAnanI AjJAthI nirapekSa thaIne tattva pratyenA pakSapAta rUpa bodhino nAza kare che, teo jarA-maraNathI vikaTa saMsAramAM paribhramaNa kare che. I433 avataraNikA : anyaccA'sAvihaloke'pi svaparayorapakArItyAha cavataraNikArya : ane bIjuM, A=saMyama grahaNa karIne pramAda karanArA sAdhu, A lokamAM paNa sva-paranA apakAra karanArA che, e pramANe kahe che - gAthA - jaiyA'NeNaM cattaM, appANayaM nANadasaNacarittaM / taiyA tassa paresuM, aNukaMpA natthi jIvesu / / 434 / / gAthArtha - jyAre AnA vaDe-puNyavAna sAdhu vaDe, potAnAM jJAna, darzana, cAritra tyAga karAyAM, tyAre bIjA jIvomAM tene anukaMpA nathI. II434ll Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OG upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-434 TIkA - yadAnena puNyavatA tyaktamujjhitamAtmIyaM svasambandhijJAnadarzanacAritramiti samAhAradvandvaH, tadA tasya pareSu svavyatirikteSu anukampA kRpA nAsti na vidyata eva jIveSu, tathA coktamparalokaviruddhAni, kurvANaM dUratastyajet / / AtmAnaM yo vi sandhatte, so'nyasmai syAt kathaM hitaH / / 434 / / TIkArya : thavAnena ..... zuM hita jyAre AnA vaDe-puNyavAna sAdhu vaDe, potAnA saMbaMdhI jJAna-darzanacAritra tyAga karAyAM. ahIM jJAnadarzanavaritram e prakAre samAhAradvAja che, tyAre tene te sAdhune, paramAM potAnAthI anya jIvomAM, anukaMpA kRpA, nathI=vidyamAna nathI ja ane te pramANe kahevAyuM che - paralokathI viruddha kRtyo karatA sAdhune dUrathI choDI devo joIe, je potAne Thage che, te bIjAne mATe kaI rIte hita thAya ? m434 bhAvArtha : je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI koIka nimitte pramAdavaza thayA che, tethI bhagavAnanI AjJAno vicAra karyA vagara icchAnusAra vicarIne potAnA ratnatrayano tyAga kare che arthAt dIkSA grahaNa karatI vakhate temane jJAna hatuM ke saMsAra cAra gatinA paribhramaNarUpa anarthane karanAro che ane teno uccheda karavA mATe temane jinavacananA sevananI ruci hatI ane temAM sadvarya phoravyuM, te rUpa cAritra hatuM. ethI kaMIka aMzathI prApta thayelAM jJAna-darzana-cAritrane pramAdI thayA pachI tyAga kare che. mAtra Atmahitane sAdhu chuM, tevo bhrama dhAraNa kare che. vastutaH tenA cittamAM saMsAravRddhine anukULa rAgAdi bhAvo varte che, nipuNatAthI saMsAranA ucchedanA upAyonuM paryAlocana karavAnI vRtti nAza pAmI che, tethI mUDhabhAvathI potAnA AtmAnuM ahita kare che tyAre te sAdhune bIjA jIvomAM anukaMpA nathI; kema ke pote je rIte kaSAyane vaza varte che, te prakAre ja upadeza dvArA ke potAnI pravRtti dvArA bIjA jIvone unmArgamAM pravartAve che, tethI saMsAranA svarUpano vicAra karIne kaMIka bhaya pAmelA keTalAka yogya jIvo tevA sAdhunA paricayathI mithyA AzvAsana pAmIne saMsAra taravA mATe sAdhupaNuM grahaNa karIne vinAza pAme che; kema ke te jIvo saMsAranuM svarUpa vicAre che, tyAre kaMIka kalyANanI arthitA thAya che, chatAM sukhazIla svabhAva hovAne kAraNe sukhazIlatAvALo sAdhudharma sevIne pote hita sAdhaze, tevuM mithyA AzvAsana pAmIne te jIvo paNa vinAza pAme che, temAM prabaLa kAraNa te pramAdI sAdhu che, tethI te pramAdI sAdhune potAnI anukaMpA nathI ane potAnuM avalaMbana laIne DUbanArA bIjA jIvonI paNa anukaMpA nathI. I434 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-435 avataraNikA : etadeva vishessennaahavataraNikArca - Ane ja vizeSathI kahe che=bhagavAnanI AjJA nirapekSa pravRtti karanArA sAdhu potAnA AtmAnuM ahita kare che ene ja vizeSathI kahe che - gAthA : chakkAyariUNa asaMjayANa, liMgAvasesamettANaM / bahuassaMjamapavaho, khAro mayalei suTTayaraM // 435 / / gAthArtha : cha kAyanA zaba asaMyata liMga avazeSa mAtra che jemane evA sAdhuono asaMyamane vahana karanAro ghaNo khAra sArI rIte malina kare che=AtmAne sArI rIte malina kare che. II43pa TIkA : SaTkAyaripUNAM pRthivyAdizatrUNAM asaMyatAnAM mutkalamanovAkkAyAnAmata eva liGgAvazeSamAtrANAmuddharitarajoharaNAnAM bahubhUrirasaMyamapravahastatkAryatvAt pApaugho bhavati sa ca kSAra iva tilAdInAM kSAraH, malinayati paGkayatyAtmAnaM teSAM suSThutaramatizayeneti / etaduktaM bhavati yathA kazcit kSAro vastrAdikaM dagdhvA malinaM karoti tathA pApaugho'pi tajjIvamiti // 435 / / / TIkArya :pa ripUuri ..... tannIvati | cha kAyanA zatru=pRthvIkAya AdinA zatru, asaMyata=mokaLA mana-vacana-kAyAvALA, AthI ja liMga avazeSa mAtra che jemane evA=dhAraNa karAyelA rajoharaNavALA sAdhuone, bahu=ghaNo, asaMyamane lAvanAro kSAra AtmAne sArI rIte malina kare che ema avaya che, masaMyamapravadano artha spaSTa kare che - tenuM kAryapaNuM hovAthI pAparUpa kAryanuM karavApaNuM hovAthI, pApano samUha che ane te pApano samUha tala vagerenA kSAranI jevo kSAra, teonA AtmAne atizaya malita kare che, A kahevAyeluM thAya che - jema koIka kSAra vastrAdine bALIne=vinAza karIne, malina kare che, tema pApano samUha paNa te jIvato vinAza kare che. 43pA bhAvArthaje sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI zamabhAvanI pariNatine dhAraNa karanArA nathI, teo bAhya pravRtti Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-43pa-436 karIne pRthvIkAya AdinA AraMbhane karanArA che, tethI cha kAya jIvonA zatru che. vaLI traNa guptiothI gupta thaIne jinavacanathI AtmAne vAsita karatA nathI, tethI mokaLA mana-vacana-kAyAnA vyApAravALA che arthAt mana-vacana-kAyAnA yogo yathAtathA bAhya pravRttimAM pravartAvanArA che. AthI sAdhuno veSa mAtra avazeSa che, paraMtu asaMgabhAvane anukULa samabhAvano pariNAma leza paNa pravartato nathI evA sAdhu atyaMta asaMyamamAM tatpara che, temano te asaMyama AtmA mATe kSAra jevo che; kema ke saMyama pAlananI pratijJA karIne saMyama pratye upekSAvALA thaIne asaMyamanI pravRtti kare che, tethI temano asaMyamano pariNAma AtmAne atyaMta malina kare che. vastutaH zrAvakomAM paNa tevo asaMyamano pariNAma che topaNa vivekI zrAvako bhagavAnanI bhakti karIne saMyamano rAga keLave che. tethI te zrAvakono asaMyamano pariNAma paNa uttama bhAvothI kSINa thayelI zaktivALo hovAthI temanA AtmAne ati malina karato nathI, paraMtu vItarAganA ane saMyamanA rAgane kAraNe te zrAvako potAnA AtmAnuM kaMIka zodhana kare che, jyAre sAdhuveSamAM rahIne nirapekSa bhAvathI asaMyamanuM sevana karanArA sAdhu saMyamane abhimukha bhAva karatA nathI, paraMtu potAnI asaMyamanI pravRttimAM saMyamanI buddhine dhAraNa kare che. tethI potAnA asaMyama pratyeno tIvra rAga temanA AtmAne atyaMta malina kare che. tethI te jIvo ghaNA bhavo sudhI sanmArgane na pAmI zake tevAM kliSTa karma bAMdhe che. II43pavA - avataraNikA : kathaM bhagavalliGgayoge'pi pApasambandha iti mugdhabuddhiryazcintayet taM vyutpaadyitumaahavataraNiyArtha: bhagavAnanA liMgano yoga hote chate paNa pApano saMbaMdha kevI rIte thAya ? e pramANe je mugdha buddhivALo vicAre, tene bodha karAvavA mATe kahe che - gAthA : kiM liMgaviDDarIdhAraNeNa, kajjammi aTThie ThANe / rAyA na hoi sayameva, dhAreMto cAmarADove // 436 / / gAthArtha : kArya asthita sAdhumAM saMyamanuM kArya avidhamAna che evA sAdhumAM, liMganA ADaMbarane dhAraNa karavA vaDe zuM? viziSTa siMhAsana upara beThelo svayaM ja cAmaranA ADaMbarane dhAraNa karato rAjA thato nathI. II436o. TIkA :'kiM liMgaviDDarIdhAraNeNa'tti kiM veSasphaTATopAdhAnena, kArye-saMyamaprayojane'sthite sAdhau, na Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-436 kiJcitkAryAbhAvAt tathAhi sthAne viziSTasiMhAsanAdAvupaviSTo'pi rAjA na bhavati svayameva dhArayaMzcAmare cATopAzca chatradhvajAdayazcAmarATopAstAn pRthivIvibhavaparikarAdilakSaNasya rAjyakAryasyAbhAvAdityevaM ligamAtreNa sAdhurna bhavati kiM tarhi ? sampUrNenAnuSThAnena / / 436 / / TIkArya : vi trividyurIthAro' ... samUnuSThAnera | kArya asthita evA sAdhumAM=saMyamanuM prayojana avidyamAna che evA sAdhumAM, liMgavigDarInA dhAraNathI zuM ?=veSano ADaMbara dhAraNa karavA vaDe zuM ? arthAt kaMI nathI; kema ke tenA kAryano abhAva che=liMgadhAraNanuM je kArya samabhAva teno abhAva che, te A pramANe - sthAnamAM=viziSTa siMhAsana vagere upara beThelo paNa rAjA thato nathI, kema rAjA thato nathI ? ethI kahe che - svayaM ja cAmarone ane ATopone=chatra-dhajA vagerene dhAraNa karato=cAmara ATopavALo, rAjA thato nathI; kema ke pRthvIno vaibhava ane parikara vagere rAjyanA kAryano abhAva che, e rIte liMgamAtrathI sAdhu thato nathI, kaI rIte sAdhu thAya ? ethI kahe che - saMpUrNa anuSThAnathI thAya che. II436il bhAvArtha : mugdha buddhivALA jIvo vicAre che ke jeo sAdhunA liMgamAM che, teo je kAMI zubha AcaraNA kare che ane saMsAranI dhanaarjana vagere AraMbha-samAraMbhanI kriyA karatA nathI, te aMzathI teo ArAdhaka che, tethI temane pApano saMbaMdha kaI rIte saMbhave ? arthAt teTalA aMzathI saMsArI jIvo karatAM pApano saMbaMdha alpa ja thAya che, tenA nivAraNa mATe kahe che - sAdhuno veSa traNa guptine atizaya karavA mATe che ane jeo leza paNa traNa guptine abhimukha nathI, teo saMsArI jIvonI jema sAkSAt vANijya-vyApAra na karatA hoya topaNa jema gRhastho traNa guptithI agupta thaIne saMsAranA viSayomAM pravarte che, tema te sAdhu paNa traNa guptithI agupta thaIne bAhya AraMbha-samAraMbhamAM pravarte che. AthI ja mAna-khyAti ane zAtA vagere mATe sarva pravRttio kare che, tethI mAtra liMganA ATopane dhAraNa karIne sAdhu tarIke vicare che, paraMtu liMga pratye ke liMgathI abhipreta saMyamanA pariNAma pratye jeo leza paNa abhimukha nathI tevA sAdhune kaI rIte dharma thAya ? arthAtu na thAya; kema ke liMganuM kArya traNa guptine abhimukha pariNAma temanAmAM leza paNa nathI, jema koI puruSa viziSTa siMhAsana upara bese ane svayaM cAmara, chatra, dhvajA vagerene dhAraNa kare, paraMtu rAjya ke rAjyano vaibhava na hoya to te rAjA kahevAya nahi, tema liMga mAtrathI sAdhu kahevAya nahi, paraMtu traNa guptine abhimukha yatnazIla sAdhu sAdhu kahevAya, mATe liMgadhArI sAdhune potAnA kRtyane anurUpa anarthonI paraMparA prApta thAya che. I43SA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-437 avataraNikA : tathA cAha avataraNikArya :ane te rIte kahe che-traNa guptine anukULa yatna karanArA sAdhu che. te rIte kahe che - gAthA : jo suttatthaviNicchayakayAgamo, mUlauttaraguNehiM / / uvvahai sayA'khalio, so likkhai sAhulekkhammi / / 437 / / gAthArtha - je strArthanA vinizcayathI karAyelA AgamavALA haMmezAM akhalita mULaguNa ane uttara guNanA samUhane vahana kare che, te sAdhulekhamAM lakhAya che=sAdhunI gaNanAmAM gaNAya che. II437ll TIkA :___ yaH kazcit sUtrArthavinizcayena zrutasAragrahaNena kRto vihitaH sAmarthyAdAtmanyAgamo bhavagadvacanaM yenAsau sUtrArthavinizcayakRtAgamaH, iha ca vyavahArataH zravaNamAtreNA'jJAtatatparamArtho'pi kRtAgama ityucyate tadvyavacchedArthaM sUtrArthavinizcayeneti vizeSaNam, evambhUtaH san kiM ? mUlottaraguNaudhaM vratAdipiNDavizuddhyAdiguNasaGghAtamudvahati samyakkaraNena jIvitAntaM prApayati sadA'skhalitaH sadA niraticAraH sa likhyate sAdhulekhye, sAdhugaNanAyAM tasya rekhA dIyate nAnyasyetyarthaH / / 437 / / TIkArya : vaH zvit ..... nAsthatyartha | je koI sAdhu sUtrArthanA vinizcayathI=mRtanA sAratA grahaNathI arthAt sAmarthyathI AtmAmAM karAyelA AgamavALA arthAt AtmAmAM karAyuM che bhagavAnanuM vacana jemanA vaDe e sUtrArtha vinizcayakRta AgamavALA che ane ahIM sUtrArthatA grahaNanA viSayamAM, vyavahArathI nathI jaNAyo teno paramArtha evA paNa zravaNa mAtrathI kRtAgama e pramANe kahevAya che. tenA vyavaccheda mATe kahe che - sUtrArtha vinizcayathI e prakAre vizeSaNa che. ethI sUtrArthanA vinizcayathI kRta AgamavALA, je AvA prakAranA chatAM zuM? ethI kahe che - mULaguNa-uttaraguNanA samUhane vahana kare che=vratAdi ane piMDavizuddhi Adi guNanA samUhane vahana kare che=samyapha karavA dvArA jIve tyAM sudhI prApta karAve che, haMmezAM ammalita=haMmezAM aticAra vagaranA, te sAdhu lekhamAM lakhAya che sAdhunI gaNavAmAM tenI rekhA apAya che, anyanI nahi. I437. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-437-438 bhAvArtha : je sAdhu saMsArathI bhaya pAmyA che ane saMsArathI vistArano upAya jinavacananA paramArthanA nizcayapUrvaka tenAthI niyaMtrita ucita sarva kriyAo che, tevo sthira nirNaya che, tethI saMyama grahaNa karyA pachI potAnI zakti anusAra sUtronA arthonA yathArtha tAtparyano jemaNe nizcaya karyo che tevA mahAtmAne zrutanAM sarva vacano traNa guptino atizaya kaI rIte karaze, teno paramArtha dekhAya che. AthI sUtronA arthothI bhAvita thaIne traNa guptine atizayita karavA yatna kare che ane tenA kAraNe te mahAtmAnuM citta sarva bhAvo pratye samabhAvane dhAraNa karIne saMyamanI ucita pravRtti karavA mATe tatpara rahe che. AthI ja tevA sAdhu pAMca mahAvratonA sUkSma svarUpathI AtmAne haMmezAM vAsita kare che ane piMDavizuddhi vagere uttara guNonA svarUpane paNa te rIte bhAvana karIne te uttara guNo kaI rIte mULaguNanI vRddhinuM kAraNa che, tenA paramArthane sthira kare che ane tenA baLathI mULa-uttara guNanA samUhane jIve tyAM sudhI samya prakAre seve che ane haMmezAM asmalita AcAro pALe che. anAbhogathI paNa koI skUlanA thAya to tatkAla ucita prayatnathI tenuM zodhana kare che. tevA sAdhu sAdhunI gaNanAne prApta kare che, bIjA nahi. ahIM vizeSa e che ke saMghayaNa baLa zithila hoya ane bAhya AcaraNamAM utsarganuM sevana duSkara jaNAya to apavAdanuM sevana karIne paNa te mahAtmA sAmAyikanA pariNAmanI vRddhi kare che. paraMtu bAhya bhAvomAM jemanuM citta varte che, teo bAhya AcaraNAnAM kaSTo veThe topaNa sAdhunI gaNanAmAM sthAna prApta karatA nathI, paraMtu jeo sUtrArthanA paramArthathI AtmAne bhAvita karIne pramAda vagara sarva ucita pravRttimAM zakti phorave che, teo ja bhAvasAdhu che. II43LA avataraNikA : ata evaahavataraNikArya : AthI ja kahe che gAthA-437mAM kahyuM ke sUtrArtha nizcayakRta AgamavALA ane mULaguNauttara guNonA samUhavALA sAdhunI gaNavAmAM Ave che, bIjA nahi. AthI ja kahe che - gAthA - - vaghuvosasaMvitiddo, navaraM marU graMthanasadAvo ! suTTha vi vAyAmaMto, kAyaM na karei kiMci guNaM / / 438 / / gAthArtha : ghaNA doSothI saMkleza pAmelo, caMcaLa svabhAvavALo, kAyAne atyaMta paNa niyamana karato kAyAthI saMyamanI AcaraNA karato, kevaLa AtmAne malina kare che, koI guNane karato nathI. ll438. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-438, 439-440 TIkA : bahudoSairajJAnakrodhAdibhiH saGkliSTo-vibAdhito bahudoSasakliSTa iti navaraM kevalaM malinayati paGkayatyAtmAnamiti zeSazcaJcalasvabhAvo viSayAdau caTulacittaH suSThvapi gADhamapi vyAyAmayan klezayanna prekSApUrvakAritayA kAyaMdehaM, na karoti kiJcid guNaM karmakSayAdikamiti / / 438 / / TIkArya : voze . zarmA himati | ghaNA doSothI ajJAta-krodha vagere doSothI, saMkSiNa=bAdhA pAmelo, bahudoSasaMkliSTa sAdhu kevala AtmAne malina kare che. gAthAmAM mAtmAnam e adhyAhAra che. kevo sAdhu malina kare che ? ethI kahe che - caMcaLa svabhAvavALo=viSaya vageremAM rAgayukta cittavALo, gADha paNa kAyAne dehane, vyAyAma karAvato apekSApUrvakArIpaNAthI kleza karAvato, karmakSaya vagere koI guNane karato nathI. a438 bhAvArtha : koI mahAtmA saMsArathI bhaya pAmIne saMyama grahaNa kare ane saMyamanI sarva kriyAo atyaMta prayatnapUrvaka kare topaNa te kriyAo cittane nirlepa karavAnuM kAraNa thAya che ke nahi, teno vicAra na kare ane kayA prakAranA nipuNa yatnathI A kriyA vitarAga thavAnuM kAraNa che, tenuM atyaMta ajJAna varte che ane tene jANavAnI jijJAsA nathI ane bAhya nimitto anusAra krodhAdi bhAvo kare che arthAt koInuM vartana joIne aruci kare che, loko Adara-satkAra kare tyAre prIti kare che. tethI tenuM citta ghaNA doSothI saMkliSTa che ane indriyanA viSayamAM caMcaLa svabhAvavALo che, chatAM mUDhatAne kAraNe bAhya tapa ane kaSTakArI AcaraNAo kare che, paraMtu tenA dvArA cittane prazamabhAvamAM pravartAvavA koI yatna karato nathI, tevA sAdhune karmakSaya vagere koI guNa thato nathI; kema ke kAyAnI ceSTA mAtrathI guNanI prApti nathI, paraMtu citta mohano nAza karavAne anukULa varte to ja guNanI prApti thAya che. AthI ja koI sAdhu malina vastra dhAraNa kare, chaTha vagere tapa kare, chatAM citta bAhya nimitto anusAra pravartatuM hoya to nirjarA karI zake nahi. II438mA avataraNikA - sa tarhi nirguNaH kiM mriyatAM ? naitadasti maraNamapi guNavataH zreyo yata aahavataraNitArtha : teeghaNA saMklezavALA sAdhu kAyAne kleza karavA chatAM koI guNa prApta karatA nathI, te nirguNa to zuM kare ? arthAt tevA sAdhu marI jAya to teonuM zreya che ? A nathI ja=teo mare emAM zreya nathI ja, maraNa paNa guNavAnanuM zreya che, je kAraNathI kahe che - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-439-440 bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke je sAdhu sAdhunI gaNanAmAM Ave tevA guNavALA nathI, teo kAyAthI ghaNuM kaSTa karatA hoya, paraMtu cittamAM ghaNA doSothI sakliSTa hoya ane caMcaLa svabhAvavALA hoya to AtmAne malina kare che. ethI vicArakane prazna thAya ke te sAdhu te prakAranA asthira svabhAvavALA hovAthI kAyAthI kaMIka zubha pravRtti karI zake tevA che, aMtaraMga adhairyanuM nivAraNa karavuM tenA mATe zakya nathI. tethI saMkleza karIne AtmAne malina kare che, tevA sAdhue mRtyu svIkAravuM vadhAre zreya che. tene graMthakArazrI kahe che - tevA sAdhune maravuM paNa zreyakArI nathI, maraNa paNa guNavAnanuM zreya che. tethI jeo saMklezanuM nivAraNa karI zakatA nathI, teo saMklezanA parivAra mATe maraNa svIkAre che kema zreya nathI ? tethI kahe che - gAthA : kesiMci varaM maraNaM, jIviyamannesi ubhayamanasiM / daddaradevicchAe, ahiyaM kesiMci ubhayaM pi / / 439 / / gAthArtha : durdharadevanI IcchAmAM keTalAkane maraNa zreya che, bIjAne jIvita zreya che, keTalAkane ubhaya jIvita ane maraNa banne zreya che, keTalAkane ubhaya paNa ahita che. ll439ll TIkA : keSAJcit prANinAM varaM pradhAnaM maraNaM prANatyAgaH, jIvitaM prANadhAraNam anyeSAM varamiti varttate, ubhayaM jIvitaM maraNaM cAnyeSAM varaM, 'duhuradevicchAe'tti saMvidhAnakaM sUcayati, ahitamapathyaM keSAJcidubhayamapyuktasvarUpamiti / / 439 / / TIkArya : SaSyi ..... svarUpatti che keTalAka prANIone maraNa=prANatyAga, vara=pradhAna che, anyone jIvita=prANanuM dhAraNa karavuM, zreSTha che ane anyone ubhayaHjIvita ane maraNa ubhaya, zreSTha che. durdharadevanI IcchAmAM saMvidhAtakakatevA vidhAnane karanAruM, sUcana kare che. keTalAkane ubhaya paNa kahevAyelA svarUpavALuM jIvana ane maraNa paNa, ahita che=apathya che. I439 avataraNikA :etadevAnyathAha Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GuTezabhAlA bhAga-3/gAthA-430-440 avatarAirtha :mAne ne bhe| zreya cha karane, anyathAnya ghare, 4 cha - gAthA : kesiMci paro logo, annesiM ittha hoi ihalogo / kassa vi dunni vi logA, do vi hayA kassaI logA / / 440 / / gAthArtha : ahIM keTalAkane paraloka=bIjo loka, hita hoya che, keTalAkane Ihaloka hita hoya che, sone vajI ne los hita hoya cha, Doneja ues ets &AyelA che. / / 440 / / TIkA: keSAJcit paro loko hita iti sAmarthyAd gamyate / anyeSAmatra bhavatIhaloko hita iti, kasyApi punAvapi loko hitau bhavataH, dvAvapi hatau svakarmaNA vinAzitAvahitau ityarthaH kasyacillokAviti / . kathametadityatra darduradevakathAnakamdarduradevakathAnakaM-rAjagRhe samavasRte bhagavati zrIvIre vandanArthamuccalite sanAgarake rAjani zreNike tannagaradvArapAlaH svakarmakaraM dhigvarNaM seDubakanAmAnaM dvAradevatA'rcanikAbaliM bahuM bhojayitvA na tvayA kutracid gantavyamiti bhaNitvA gato bhagavadvandanArthaM / tato'sau saJjAtapipAsAtirekaH tadbhayAjjalAzayamagacchan mamAra / samutpede tadAsanavApyAM zAlUratayA sa ca bhagavatsamavasaraNaM jigamiSulokakalakalAkarNanAdvimarzotpanne jAtajAtismaraNastaddvAreNaiva prabuddhazcalito vIravandanAya, mardito'zvakhureNa ca zubhapariNAmAjjajJe deva iti / prayuktAvadhirvijJAya vRttAntamagamat samavasaraNe / atrAntare zlAghitaH zreNikaH zakreNa 'dRDhadarzana' iti / tato'sau tatparIkSArthaM kuSThirUpaM vidhAya bhagavantaM pUyacchaTAbhiH siSeca / kSute ca bhagavatA 'mriyasva' iti babhANa, zreNikena kSute 'jIva' iti, abhayena tu kSute 'jIva mriyasva vA,' kAlasaukarikeNa tu kSute 'mA jIva mA mriyasva' iti / tathA anyairapyabhihitaM-'rAjaputra ! ciraM jIva, mara tvaM RSiputraka ! / jIva vA mara vA sAdho !, vyAdha ! mA mara mA jIva / / __tato jAtakrodho rAjA tanmAraNArthaM manuSyAn Adideza, na zakyo grahItuM, jJAto 'deva' iti / dvitIyadine bhagavantaM papraccha rAjA-'ko'so kuSThI ?' iti / tataH kathito bhagavatA tavRttAntaH / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-439-440 'kathaM yuSmAn mriyasva iti brute ?' ityAdi pRSTo bhagavAnAha-kiM bhave tiSThasi ? na yAsi mokSam ityabhiprAyAnmAmAha 'mriyasva' iti, bhavantaM ca 'jIva' iti narake baddhAyuSkatvAjjIvata eva sukham, abhayastu devalokagAmItyubhayathA uktaH / kAlasaukarikastu jIvana bahupApo mRto narakAgAmIti ca dvedhA'pi niSiddha iti / / 440 / / TIkArya : SaSyi " niSiddha ti | keTalAkane paraloka=bIjo loka hita che, e prakAre sAmarthathI jaNAya che=pUrvanI gAthAmAM kahelA maraNa vagerenA sAmarthyathI jaNAya che, anyone ahIM=vartamAna bhavarUpa Aloka, hita che, koIkane vaLI banne paNa loka hitakArI che, koIkanA banne paNa loka haNAyA che=vinAza karAyA che=ahita che, e prakArano artha che. kevI rIte A ? e pramANe ahIM duradevanuM kathAnaka - rAjagRha nagaramAM zrI vIra bhagavAna samavasarye chate nagaraloka sahita zreNika rAjA vaMdanane mATe gaye chate te nagarano dvArapAla brAhmaNa evA seDUbaka nAmanA nokarane dvAra devatAnI pUjAno bali ghaNo khavaDAvIne tAre kyAMya javuM nahi, e pramANe kahIne bhagavAnane vaMdana karavA gayo. tethI thayelI tRSAnA atirekavALo A tenA bhayathI jalAzaya nahi jato maryo. tenI najIkanI vAvamAM deDakApaNAthI utpanna thayo ane bhagavAnanA samavasaraNamAM javAnI icchAvALo lokonA kalakala avAjathI UhApoha thavAthI thayelA jAtismaraNavALo tenA dvArA ja bodha pAmelo vIranA vaMdana mATe cAlyo. ghoDAnI kharIthI kacaDAyelo zubha pariNAmathI deva thayo, prayoga karAyo che avadhijJAnano jenA vaDe evo vRttAMtane jANIne samavasaraNamAM gayo. eTalAmAM ijha vaDe zreNika rAjA daDha samyaktavALA che, e pramANe prazaMsA karAyA. tethI A dura deve, tenI parIkSA mATe koDhiyAnuM rUpa karIne bhagavAnane zarIranA parathI siMcana karyuM ane bhagavAna vaDe chIMka khavAye chate "tame maro' e pramANe bolyo, zreNika rAjA vaDe chIMka khavAye chate 'tame jIvo' e pramANe, vaLI abhayakumAra vaDe chIMka khavAye chate 'tame jIvo athavA maro'. vaLI kAlasIrika kaSAya vaDe chIMka khavAye chate jIva nahi, mara nahi e pramANe bolyo ane bIjA varSe paNa kahevAyeluM che - he rAjaputra ! tuM dIrghakALa jIva, he RSiputra ! tuM mara, he sAdhu, jIva athavA mara, he vyAdha jIva nahi, mara nahi. tethI utpanna thayelA krodhavALA rAjAe tene mAravA mATe mANasone Adeza Apyo. grahaNa karavAne mATe zaktimAna thayA nahi, deva e pramANe jaNAyo. bIjA divase rAjAe bhagavAnane pUchyuM - A koDhiyo koNa hato ?tethI bhagavAna vaDe teno vRttAMta kahevAyo. ApanA pratye maro, e pramANe kema bolyo? vagere puchAyelA bhagavAna kahe che - bhavamAM zuM rahyA cho ? mokSamAM jatA nathI, e abhiprAyathI mane maro, e pramANe kahe che. narakamAM baMdhAyela AyuSyapaNuM hovAthI tene jIva e pramANe kahyuM, jIvatAne ja sukha che, abhayakumAra vaLI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-439-440 9 devalokamAM janAra che, ethI banne prakAre kahevAyA. kAlasorika kasAI vaLI jIvato ghaNA pApane karanAro che, marelo narakamAM janAro che, ethI banne prakAre paNa niSedha karAyo. 440nA bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke keTalAka sAdhu kAyAmAtrathI saMyamanA AcAro pALavA samartha che, cAMcalyane kAraNe cittanA saMklezane vAravA samartha nathI, tevA sAdhune saMyamanI kriyAthI koI guNa thato nathI. tethI vicArakane prazna thAya ke tevA sAdhue potAnA cittanA saMklezane kA2Ne anarthanA nivAraNa mATe zuM anazana vagere karIne mRtyu svIkAravuM joIe ? teno uttara Ape che - mRtyu viSayaka koI niyata vidhAna nathI; kema ke durdara devanA dRSTAMtathI nakkI thAya che ke keTalAka prANIone prANatyAga zreyakArI che, tethI je sAdhu bhAvinA saMklezanA nivAraNa mATe prANatyAga kare ane samAdhithI paralokanuM hita sAdhI zake tenA mATe ma2Na zreyakArI che, jema araNika muni atyaMta sukomaLa kAyAvALA hatA, tethI saMyama pALavuM azakya jaNAyuM topaNa anazana karIne zubhabhAvapUrvaka mRtyu svIkArI zake tema hatA, tevA sAdhune AzrayIne mRtyu svIkAravuM ucita che. jema koI sAdhune bAhya nimittone kA2Ne haMmezAM kleza vartato hoya ane dRDha yatnapUrvaka kaSTakArI saMyamanI kriyA kare topaNa cAMcalya doSarUpa saMklezanuM nivAraNa karI zake tema na hoya, chatAM anazana karIne nimittothI para rahIne potAnA cittane vItarAganA vacanathI bhAvita karI zake tema hoya to tevA sAdhune AzrayIne prANatyAga kalyANakArI thAya. vaLI, keTalAka sAdhune anazana kare ane anazanakALamAM paNa cittanA saMklezano parihAra na thAya to tenuM mRtyu ahitanuM kAraNa bane. tethI konA mATe maraNa zreya che, te pratiniyata niyama nathI te batAvavA mATe kahe che je maraNathI paralokamAM hita thatuM hoya te maraNa zreyakArI che, jema bhagavAnane chIMka AvI tyAre durdara deve kahyuM ke maraNa pAmo; kema ke mRtyuthI paralokamAM temanuM hita thavAnuM che, mokSamAM anaMtuM sukha pAmavAnA che, tema je sAdhune kleza thato hoya ane mRtyu svIkArIne paralokamAM hita pAmI zake tema hoya temanA mATe mRtyu ja iSTa che. vaLI keTalAkane jIvita ja iSTa che, jema zreNika mahArAjA vartamAna bhavamAM AtmAne bhagavAnanA dharmathI vAsita kare che ane paralokamAM na2kamAM javAnA che, tethI jeTaluM ahIM jIvaze teTaluM temanA mATe hita che, e rIte je sAdhue koIka nimitte paralokamAM ahita thAya tevuM AyuSya bAMdhyuM hoya ane pAchaLathI jAgRta thayA hoya te sAdhue lAMbuM jIvavA mATe ucita yatna karIne dharmaparAyaNa thaIne jIvavuM zreya che; kema ke paralokanA ahitanuM nivAraNa thAya tema nathI, topaNa vartamAna bhavamAM je kaMI ucita pravRtti ka2ze, tenAthI thayelA uttama saMskAro ane uttama puNya sAthe Avaze, jethI bhAvimAM hitanI prApti thaze mATe tevA sAdhune AzrayIne jIvita ja zreya che. vaLI keTalAkane jIvita ane maraNa banne zreya che, jema abhayakumAra vartamAna bhavamAM uttama kRtya kare che ane paralokamAM paNa devagatimAM javAnA che, tethI hita ja che, tema je sAdhu vartamAna bhavamAM zaktinA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-439-440, 441 prakarSathI saMyamayogamAM utthita che, te sAdhu jIvaze topaNa saMyamane atizaya karaze ane koIka nimitte mRtyu pAmaze topaNa samAdhithI sadgatimAM ja jaze, tevA sAdhune jIvita paNa iSTa che ane mRtyu paNa iSTa che. AthI tevA sAdhu mahAtmA mRtyu upasthita thAya to potAnuM rakSaNa karavA yatna karatA nathI, paraMtu nirapekSa bhAvanI vRddhi karavA daDha yatna kare che. keTalAkane ubhaya ahita che arthAt mRtyu paNa ahita che, jIvita paNa ahita che, jema kAlasaurika kaSAya, e rIte je sAdhu jIvIne paNa anucita karavAnA che ane mRtyu pachI paNa durgatimAM javAnA che, temane ubhaya paNa ahita che. II439-44nA avataraNikA - sAmpratametaccatuSTayamapi svayameva sUtrakAro yojynnaahavataraNitArtha - have A catuSTayane paNa=jIva-mara vagere cAra vikalpone paNa, sUtrakAra svayaM ja yojana karatAM kahe che - gAthA : chajjIvakAyavirao, kAyakilesehiM suTugurUehiM / na hu tassa imo logo, havai sego paro logo / / 441 / / gAthArtha : cha jIvanikAsamAM vizeSathI Asakta thayelA atyaMta moTA kAyakleza vaDe je varte che, tene A lokahita nathI, teno eka paraloka zreya che. ll441TI. TIkA - SaDjIvanikAyeSu pRthivyAdiSu vizeSeNa tadupamardakAritvAd rata AsaktaH SaDjIvakAyavirataH, kAyaklezaiH paJcAgnisevanamAsakSapaNAdibhiH suSTugurUbhirvRhattamaio varttate bAlatapasvI, na hu-naiva, tasyA'yaM loko bhavati, vivekAbhAvena klezasahanAd, bhavati 'se' tasyaikaH paro loko vyavahAreNa tat klezopArjitatucchapuNyaphalopasthAnAditi / / 441 / / TIkArca - utkrInivey .puthano sthAnAviti | cha javanikAyarUpa pRthvIkAya vageremAM vizeSathI tenuM upamardana karavApaNuM hovAthI rata=Asakta, cha AvakAyavirata che, atyaMta guru=moTA evA paMcAgni sevana mAsakSamaNa Adi kAyaklezo vaDe je bAlatapasvI varte che teno Aloka nathI=Aloka sukhakArI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-441, 442 thI 444 91 nathI; kema ke vivekanA abhAvane kAraNe phleza sahana kare che tene eka paraloka zreyakArI thAya che; kema ke vyavahArathI tenA phlezathI upArjita tuccha puNyaphalanuM upasthAna cheHprApti che. II441TI bhAvArtha : jemane vizeSa viveka pragaTyo nathI tevA paMcAgni tapa karanArA anya darzananA sAdhu ke jaina darzananA mAsakSapaNa vagere kaSTakArI AcaraNA karanArA sAdhu ke bAla tapasvIne AzrayIne Aloka zreyakArI nathI; kema ke temanuM citta mUDhabhAvathI haNAyeluM hovAthI vartamAna bhavamAM zamabhAvanA sukhanA lezane paNa pAmatA nathI, paraMtu kaSTa veThavAnA klezane pAme che ane paralokamAM kaSTa veThavAne kAraNe tuccha puNyanA phaLarUpe devaloka maLaze e apekSAe temano paraloka zreya che mATe tevA sAdhune AzrayIne maravuM zreya che. I441II avataraNikA - anena dvitIyagAthoktAstrayo'nye bhaGgAH sUcitA draSTavyAH, te ca svadhiyA yojyAH sugamatvAditi adhunArthapratipAdane kramo'tantramiti nyAyapradarzanArthaM prathamagAthoktAn bhaGgakAn yunktiavataraNikArya : AnA dvArA=gAthA-441mAM batAvyuM enA dvArA, bIjI gAthAmAM kahevAyelA=gAthA-440mAM kahevAyelA, bIjA traNa bhaMgo sUcana karAyelA jANavA ane sugamapaNuM hovAthI te potAnI buddhithI joDavA, have arthanA pratipAdanamAM krama ataMtra che e cAya batAvavA mATe prathama gAthAmAM kahevAyelA bhaMgone=gAthA-439mAM batAvAyelA cAra vikalpone, yojana kare che - bhAvArtha :gAthA-440mAM kahelA traNa bhAMgAnI prApti A rIte che. je loko A bhavamAM sukha bhogavanArA che ane paralokamAM durgatimAM janArA che, temane Aloka hita che e rUpa bIjo vikalpa prApta thAya che. vaLI jeo A lokamAM sukha bhogavanArA che ane paralokamAM paNa sadgatimAM janArA che, temane ubhayaloka hita che, te rU5 trIjo vikalpa prApta thAya che ane jeo A lokamAM kleza kare che, svayaM kleza pAme che, badhAne saMtrAsa Ape che ane paralokamAM durgatimAM jAya che, temane ubhaya loka ahita che, te rU5 cotho vikalpa prApta thAya che. e prakAre traNa bhAMgA batAvyA pachI have gAthA-439mAM cAra bhAMgA batAvyA. tene spaSTa karavA mATe kahe che - gAthA : narayaniruddhamaINaM, daMDiyamAINa jIviyaM seyaM / bahuvAyammi vi dehe, visujjhamANassa varamaraNaM // 442 / / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 BdhazabhAlA bhAga-3/gAthA-442 thI 444 tavaniyamasuTThiyANaM, kallANaM jIviyaM pi maraNaM pi / jIvaMti jai guNA ajjiNaMti sugaI uviMti mayA / / 443 / / ahiyaM maraNaM ahiyaM ca jIviyaM pAvakammakArINaM / tamasaMmi paDaMti mayA, veraM vaTuMti jIvaMtA / / 444 / / gAthArtha : narakamAM niruddha mativALA daMDikAdionuM jIvita zreya che, ghaNA apAyavALuM zarIra hote chate vizuddha thatAne maraNa zreya che. tapaniyamamAM susthita sAdhuone jIvita paNa ane maraNa paNa kalyANa che, jo jIve che to guNo prApta kare che, marelA sugatine prApta kare che. pApakarma karanArA jIvone maraNa ahita che, jIvita ahita che, marelA chatA narakamAM paDe che, patA vairane-pApane, vadhAre cha. ||44rthii 444 / / TIs: narake niruddhA gocarAntarAnivartya tatraiva sthApitA matiryaste narakaniruddhamatayaH, teSAM daNDikAdInAM nRpatiprabhRtInAM jIvitaM zreyo muhUrttasukhAvApteH, bahvapAye rogAdyapAyAkrAnte bahuvAte vA, apizabdAt tadvedanA'sahiSNodehe kAye, kiM ? vizuddhyamAnasya prazastadhyAnAnirmalIbhavato varaM zreyo maraNaM sugatigamanAditi tapo niyamasusthitAnAM viziSTaguNAdhyAsitAnAM kalyANaM pathyaM jIvitamapi maraNamapi, kimityatAha-jIvanti yadi te tato guNAnarjayanti vRddhiM nayanti, sugatiM svargApavargarUpAmupayAnti mRtAH santaH, ato nobhayathA'pi kiJcitkSuNNamiti, ahitaM maraNamahitaM ca jIvitaM pApakarmakAriNAM taskarAdInAM, kimityata Aha-tamasi narakarUpe patanti mRtAste, vairaM tadhetutvAt pApaM varddhayanti jIvaMto'to dvidhA'pyanartha iti // 442-443-444 / / TArtha : narake ..... dvidhA'pyanartha iti / / 12:bhA ni :zayedIgoyaitasthI niyatana rIne arthAt naraka sivAyanI anya gatithI tivartana karIne tyAM ja sthApata karAI che mati jeo vaDe, teo naraka viruddha mativALA che te daMDikAdie=rAjA vagerene, jIvita zreya che; kema ke muhUrta sukhanI prApti che=jeTaluM jIvaze eTalo samaya sukhanI prApti che, bahu apAyavALuM hote chata=rogAdi apAyathI. mAta athavA baDhuvAtavANuM zarIra hI chate, api zathI tI nAma sahizu zarIra hota chate zuM? ethI kahe che - vizuddha thatA evA jIva=prazasta dhyAnathI nirmala thatA jIvane=bhUtakALanA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-442 thI 444 mArAthI karAyelAM tevAM karmo che e prakAre ciMtavana karIne rogAdi avasthAmAM paNa zamabhAvane anukULa udyama karanArA jIvate, sugatimAM gamana hovAthI maraNa zreya che. tapaniyamamAM susthita sAdhune=viziSTa guNamAM adhyAsa karanArA sAdhune, jIvita paNa ane maraNa paNa kalyANa che=pathya che, kayA kAraNathI kalyANa che ? ethI kahe che jo teo jIve che to guNonuM arjana kare che=guNonI vRddhi kare che, marelA chatAM svarga-mokSarUpa sugatine pAme che, AthI ja banne rIte paNa=jIvita ane maraNa banne rIte paNa, kaMI anartha nathI, pApakarma karanArA cora vagerene maraNa ahita che, jIvita ahita che, kayA kAraNathI banne ahita che ? ethI kahe che marelA evA teo aMdhakAramAM=narakarUpa aMdhakAramAM, paDe che, jIvatA chatAM vairane=vairanuM hetupaNuM hovAthI pApale, vadhAre che, AthI banne rIte paNa anartha che. ||442thI 444 / / bhAvArtha: 93 = gAthA-439mAM durdara devanA vacanathI jIvana-maraNa viSayaka cAra vikalpo batAvelA, te vikalpone spaSTa karatAM kahe che je rAjA vagere AraMbha-samAraMbhamAM pravarte che, temanuM citta anya bhavothI nivartana pAmIne narakamAM niruddha thayeluM che; kema ke narakamAM javAne anukULa kliSTa citta pariNativALA che, temane jIvita zreya che; kema ke sthUla dRSTithI rAjA hovAthI vartamAna bhavamAM sukhapUrvaka jIve che te apekSAe teo jIve temAM ja temanuM hita che, maryA pachI durgatine pAmaze, joke jIvatA paNa teo pApa kare che, chatAM skUla vyavahA2thI cora vagere jevA pApI nathI, paraMtu bhogavilAsa karanArA che tema kahevAya che. vaLI kRSNa mahArAjA vagere jevAe narakanuM AyuSya bAMdhyu che te apekSAe teo jIve te temane mATe zreya che; kema ke ahIM sukhapUrvaka jIve che ane mArgAnusA2I buddhi hovAthI Atmahita paNa sAdhe che. jyAre paralokamAM mRtyu pachI temane narakanI prApti che. vaLI je mahAtmAnA za2I2mAM ghaNA rogo che ane te vedanA sahana karavI atyaMta duSkara hoya athavA je mahAtmAne vAyuno atyaMta prakopa che, tethI asvastha rahe che. Ama chatAM bhagavAnanA vacanathI bhAvita hovAne kAraNe pote karelA karmanuM A phaLa che, tema bhAvana karIne jemanuM citta tattvane abhimukha jAya che teo marIne avazya sugatimAM jaze tevo nirNaya thAya che, tevA jIvone maraNa ja zreya che; kema ke vartamAna bhavamAM teo zarIranI pIDAthI asvastha che ane mRtyu pachI sugatimAM svasthatA pAmaze. vaLI sanatkumAra cakravartI ghaNA ghaNA rogothI AkrAMta dehavALA hatA topaNa te rogothI saMyamanI vRddhine karatA hatA. tethI teo mATe jIvita paNa zreya che ane mRtyu paNa zreya che. vaLI jeo ArAdhaka che, paraMtu pUrvanA pApanA udayathI rogI che ane roganI pIDAthI vihvaLa paNa thAya che ane potAnA parAkramanA baLathI vizuddha adhyavasAya paNa kare che evA jIvone anazana vagere dvArA maraNa svIkAravuM e zreya che; kema ke temane vartamAnanI pIDA zamabhAvanI vRddhinuM kAraNa nathI, paraMtu skhalanAnuM kAraNa che topaNa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94. upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-442 thI 444, 445 kaMIka tattvanA bodhane kAraNe jAgRta thaIne potAnA cittane zubha dhyAnamAM sthApana kare che mATe temanuM mRtyu hitakArI che. vaLI je mahAtmA tapaniyamamAM susthita che arthAt indriyonA saMvarapUrvaka AtmAnA nirAkuLa bhAvamAM uttarottara vRddhi pAme tevA parAkramavALA che, te mahAtmAone jIvita paNa zreya che ane mRtyu paNa zreya che; kema ke teo jIvatA chatA nigraMthabhAvanI satata vRddhi kare che, tethI temanI nirlepa nirlepatara pariNati satata vRddhi pAme che ane tevA mahAtmA mare to vIryano prakarSa thAya to mokSamAM jAya, nahi to svargamAM jAya. tethI paralokamAM paNa temane sukha ja sukha che mATe temanuM jIvana ane maraNa ubhaya hitakArI che. vaLI jeo corI vagere akArya karanArA che, teo jIvIne paNa pApanI vRddhi kare che ane marIne narakamAM jAya che tevA jIvo mATe jIvavuM paNa zreya nathI, maravuM paNa zreya nathI. I44rathI 444 avataraNikA : ata eva vivekinaH pApaM prANaprahANe'pi nAcarantItyAha cavatAraNikArca - AthI ja=pUrvanI traNa gAthAmAM konuM maraNa zreya che ? konuM zreya nathI, te batAvyuM. AthI ja, vivekI jIvo prANanA nAzamAM paNa pApane AcaratA nathI ane kahe che - bhAvArtha : gAthA-440mAM durdara devanA dRSTAMtathI jIvana-maraNane AzrayIne cAra vikalpo batAvyA ane tenI spaSTatA gAthA-442thI 444mAM karI ane A sarva kathana upadezAtmaka che. tethI tenA dvArA kevo upadeza phalita thAya te batAvatAM kahe che - jIvane mATe sukha ja zreya che, duHkha zreya nathI. tene AzrayIne jIvana-maraNanA cAra vikalpo batAvyA, tene sAMbhaLIne vivekI jIvo prANanA nAzamAM paNa duHkhanA kAraNabhUta pApane karatA nathI. e batAve che - gAthA : avi icchaMti ya maraNaM, na ya parapIDaM kariMti maNasA vi / je suviiyasugaipahA, soyarisuo jahA sulaso / / 445 / / gAthArtha : jaNAyo che sugatino mArga jemane evA jeo che, teo maraNane paNa Icche che paraMtu manathI paNa paranI pIDAne karatA nathI. jema saukarikano putra sulasa. I44pI. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-445 TIkA :__ api sambhAvyata etadvivekinAm, icchantyabhilaSantyeva maraNaM na ca naiva parapIDAM kurvanti manasA'pyAstAM vAkkAyAbhyAM, ke ? ye suviditasugatipathAH suvijJAtamokSamArgAH, ka ivetyAha-saukarikasutaH kAlasaukarikaputro yathA sulasa iti / ___ sa hi abhayakumArAddharmamadhigamya jAtanizcayo mRte mahAduHkhena kAlasaukarike narakapAtabhayAt saunikatvaM nAbhilalASa / parijanAH procuryadatra pApaM tadvayaM vibhAgena grahISyAmaH, kiM bhayaM bhavata iti / tato'sau tatpratyayArthaM kuThAreNAtmAnamAhatya pIDAvihvalaH patito'vanAvAha ca dhAvata dhAvata lokAH ! lAta lAta mAmakInAmimAM pIDAM vibhajyeti, te procuH-azakyamidaM, so'bravItkathaM vadata pApaM grahISyAma iti, tato buddhAH sarve'pIti // 445 / / TIkArya : gapi sanmAvyA .. sarveDIti | gapa zabda samAdhyatelA arthamAM che, vivekIonuM A saMbhAvanA karAya che, maraNane Icche che ja, matathI paNa parapIDAne karatA nathI ja. vANI ane kAyA dvArA dUra raho, koNa parapIDA karatA nathI ? ethI kahe che - jeo suvidita sugati mArgavALA che=jaNAyo che mokSano mArga evA jeo che teo manathI paNa parapIDA karatA nathI, konI jema ? ethI kahe che - jema saukarikaputra=kAlasokarikano putra sulasa. te sulasa, abhayakumAra pAsethI dharmane pAmIne thayelA nizcayavALo kAlasokarika mahAduHkhathI maraNa pAmya chate narakamAM javAnA bhayathI kasAIpaNAne Icchato hato, parijanoe kahyuM - ahIM je pApa thAya, tene ApaNe vibhAgathI grahaNa karazuM, tane zuM bhaya che ? tethI A=sulasa, tenI pratIti karAvavA mATe kuhADA vaDe potAne haNIne pIDAthI vihvaLa thayelo pRthvI upara paDayo ane kahe che - loko doDo doDo, mArI A pIDAne vibhAga karIne laI lo, laI lo, temaNe kahyuM, A azakya che, te=julasa, bolyo - bolo, kevI rIte pApane vibhAga karIne grahaNa karaze? tethI sarve paNa bodha pAmyA. 44pA bhAvArtha : je mahAtmAo pUrvanI gAthAmAM durdaranA dRSTAMtathI kahelA jIvana-maraNanA cAra vikalpone yathArtha bhAvana kare che, temano sugatino paMtha sArI rIte jaNAyelo che; kema ke jIvane sukha ja iSTa che, duHkha nahi ane sugatinA paMthanA sevanathI sukha maLe che evA sthira bodhavALA jIvo tevo prasaMga Ave to mRtyu svIkAre che, paraMtu manathI paNa parapIDAne karatA nathI arthAt potAnuM citta atyaMta dayALu rAkhe che ane potAnuM citta atyaMta dayALu thaI zake to saMyama grahaNa karIne mana, vacana ane kAyAthI koI jIvane pIDA na thAya te rIte haMmezAM udyama kare che, jema kAlasaukarika kasAInA putra sulase potAnI bhUmikA anusAra parapIDAnA parivAra mATe yatna karIne Atmahita sAdhyuM. II44pA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-446-447 avataraNikA : tadidaM vivekavijRmbhitamuktamidAnIM avivekkaarymaahavataraNikArya : te AegAthA-445mAM batAvyuM te A, vivekanuM kArya kahevAyuM, have avivekanA kAryane kahe che - gAthA : mUlagakudaMDagAdAmagANi, ocUlaghaMTiyAo ya / piMDei aparitaMto, cauppayA natthi ya pasU vi // 446 / / gAthArtha : aparizrAMta puruSa maulaka, kudaMDaka, dAmaka ane avamUlaghaTikA evA pazunAM upakaraNone ekaThAM kare che, paNa catuSpada pazu nathI ja. Il446ll TIkA - mUlakakudaNDakA dAmAnyeva dAmakAni avacUlaghaNTikAzceti, cazabdAdevaMvidhAnyanyAnyapi catuSpadocitAni upakaraNAni, kiM catuSpadA pazurapyajA'pi, nAsti ca na vidyate eva, AsatAM gomahiSyAdayastathA'pi yathA kazcidaparitrAnto'zrAntaH piNDayati etAni mIlayatyavivekIti dRSTAntaH / / 446 / / TIkArya : mUnA jhAnta: | molaka-kudaMDaka ane bAMdhavAnAM upakaraNo che, dAmo ja dAmakA che=cAbuka vagere, avacUlaghaMTikA=UMTane bAMdhavAnAM upakaraNo che, ja zabdathI AvA prakAranAM bIjAM paNa catuSpadane ucita upakaraNo grahaNa karavAM, zuM ?=A grahaNa kare che enAthI zuM ? catuSpada pazu=bakarI paNa nathI ja, gAya-bheMsa vagere dUra raho, jema koIka nahi thAkelo avivekI Ave= upakaraNone, bhegAM kare che arthAt bhaviSyamAM pazu vagere prApta thaze tyAre upayogI thaze e prakAre mUDhamatithI ekaThAM kare che. e daSTAMta che. 446. avataraNikA : daarttaantikmaahavataraNikArca - pUrvanI gAthAmAM kahelA daSTAMtano dASTAMtika bhAva kahe che - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-446-447 gAthA : taha vatthapAyadaMDagauvagaraNe, jayaNakajjamujjutto / .. jassaTTAe kilissati taM ciya mUDho na vi karei / / 447 / / gAthArtha - yatanAkAryamAM ughukta chato jenA mATe vastra-pAtra-daMDa upakaraNone ekaThAM kare che, mUDha evo tene karato nathI ja sAmAyikanA pariNAmarUpa yatanAkAryane karato nathI ja, kalezane ja pAme che. ll447nA TIkA : tathA vastrapAtradaNDakopakaraNAni piNDayaniti zeSaH, klizyate kevalaM klezamanubhavatIti sambandhaH, kimityAha-yadarthaM tAnISyante tadeva yatanAkAryamudyuktaH sannApi naiva karoti mUDho mUDhatvAdityakSaraghaTanA, yathA catuSpadavikalasya tadupakaraNAnveSaNaM kleza eva, tathA saMyamarahitasyopakaraNarADheti tAtparyArthaH // 447 // TIkArya : tathA ... tAtparya e te pramANe vastra-pAtra-daMDa upakaraNone ekaThAM karato sAdhu phleza pAme che=kevala klezane anubhave che, kayA kAraNathI klaza pAme che? ethI kahe che - jene mATe teone Icche che tene ja yatanA kAryamAM ughukta chato mUDha karato nathI ja=saMyamanI yAtanAnuM kArya sAmAyiko pariNAma karato nathI. bAhya kriyA kare che, kema ke mUDhapaNuM che, e pramANe akSara ghaTanA che, jema catuSpada vagaranA puruSane tenA upakaraNanuM anveSaNa kleza ja che tema saMyama vagaranA sAdhune upakaraNanI zobhA kleza ja che, e prakAre tAtparya artha che. 44 bhAvArtha: jema koI avivekI puruSa pAse koI pazu na hoya, chatAM mUDhatAne kAraNe te te pazunAM upakaraNo ekaThAM karIne kleza pAme che; kema ke te upakaraNanuM koI phaLa nathI, dhanavyaya vagere klezanI prApti che, tema je sAdhumAM saMyamano pariNAma nathI, chatAM saMyamanAM upakaraNo nirdoSa maLatAM hoya to vastra-pAtradaMDaka ekaThAM kare che, te mUDha yatanAnA kAryarUpa saMyamamAM yatna karato nathI, mAtra saMyamanI bAhya kriyA karavAmAM ughukta che. Azaya e che ke je sAdhumAM saMyamano pariNAma che te sAdhu saMyamanI vRddhine anukULa aMtaraMga yatanA kare che, paraMtu jeo mUDha mativALA che, teo mAtra vastra-pAtra-daMDaka Adi saMyamanAM sAdhano ekaThAM kare che ane saMyamanI bAhya kriyAmAM yatna kare che, paraMtu sAmAyikanA pariNAmamAM yatna karatA nathI, temanI sarva kyiA pazuvikala puruSanI pazunAM sAdhano ekaThAM karavAnI kriyA jevI che. II446-44LA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-448 avataraNikA : evaM tarhi tamunmArgapravRttaM tIrthakarAH kiM na nivaaryntiityaashkyaahavataraNikArca - A rIte to ubhArgapravRta evA tene tIrthakaro kema aTakAvatA nathI ? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - gAthA : arahaMtA bhagavaMto, ahiyaM va hiyaM va na vi ihaM kiMci / vAreMti kAraviMti ya, cittUNa jaNaM balA hatthe / / 448 / / gAthArtha - ahIM=lokamAM, arahaMta bhagavaMta lokane balAtkAre hAtha pakaDIne kaMI hita karAvatA nathI ane ahitathI aTakAvatA nathI. II448II TIkA :___ azokAdipUjAmarhantItyarhantaH, bhagaH samagraizvaryAdividyate yeSAM te bhagavantaH, ahitamiti paJcamyarthe dvitIyA, tatazcAhitAna vArayanti janamiti sambandhaH / tathA hitaM na kArayanti vAzabdAdupekSaNIyaM nopekSayantIti asya dyotanArtho vikalpArtho vA, api sambhAvane, iha loke kiJcit svalpamapi, caH samuccaye kathamityAha-gRhItvA balAd haste AkrAntito rAjAna iveti / / 448 // TIkArya : govipUnA ... phari II azoka vRkSa vagere pUjAne yogya che te ahaMnta, bhaga=samagra ezvarya vagere, vidyamAna che jemane te bhagavaMta, aditam e paMcamInA arthamAM dvitIyA che, tethI ahitathI lokane vAratA nathI ema saMbaMdha che ane hitane karAvatA nathI, be vA zabdo upekSaNIyanI upekSA karAvatA nathI evuM jaNAvatAra che athavA vikalpa arthavALA che, paNa zabda saMbhAvanamAM che. ahIM= lokamAM, atyaMta thoDuM paNa hita karAvatA nathI, ahitathI vAratA nathI, e zabda samuccayamAM che, kevI rIte ? ethI kahe che - balAtkAre hAtha pakaDIne zikSA karanArA rAjAnI jema ahitathI vAratA nathI, hita karAvatA nathI. II448 bhAvArtha - arihaMta bhagavaMta vItarAga thayA pachI yogya jIvone ahitathI aTakavAno upadeza Ape che, hitamAM pravRttino upadeza Ape che ane upekSaNIyanI upekSA karavAno upadeza Ape che topaNa sAkSAt koI ahitamAM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-448-449 pravartatuM hoya tyAre hAtha pakaDIne tene vAratA nathI, jema kuMdakAcArya bhagavAnane pUche che ke te nagaramAM javAthI amAruM hita thaze ke nahi, tyAre bhagavAne kahyuM ke pAMcaso ziSyonuM hita thaze, tamAruM hita nahi thAya, te vakhate bhagavAnane samarpita evA paNa skaMdakAcAryane tevA karma anusAre buddhi thaI ke pAMcaso ziSyonuM hita thatuM hoya to mAruM hita gauNa che, tema vicArIne tyAM javA tatpara thayA. vastutaH bhagavAne hAtha pakaDIne temane aTakAvyA hota to samarpita evA te mahAtmA jAta nahi, paraMtu pAMcaso ziSyonuM ane kuMdakAcAryanuM te prakAranuM karma hatuM ke ghANImAM pilAvAnA prasaMgane anurUpa prakopa thAya ane tene anukULa tyAM javAno pariNAma thAya ane bhagavAne hAtha jhAlIne tenuM vAraNa karyuM nahi, bIjA chabastha guru hoya to tenA hita mATe hAtha jhAlIne vAraNa kare te paNa saMbhave che. vaLI, bhagavAna yogya jIvone hitamAM pravRtti karavAno upadeza Ape che, paraMtu hAtha jhAlIne pravRtti karAvatA nathI. vaLI upekSaNIyanI upekSA karavAno bhagavAna upadeza Ape che, paraMtu hAtha jhAlIne balAtkAre upekSA karAvatA nathI. jema vIra bhagavAnanA samavasaraNamAM gozALo Avyo tyAre bhagavAne sAdhuone upekSA karavAnuM kahyuM. tethI gozALo bhagavAnane Akroza kare che topaNa gautama vagere mahAmunio upekSA kare che, paraMtu gozALAno Akroza sahana nahi karatA sunakSatra ane sarvAnubhUti munine bhagavAne hAtha jhAlIne upekSA karavAnuM kahyuM nahi arthAt jyAre banne munine gozALAno pratikAra karavAne abhimukha pariNAma thayo te bhagavAna kevaLajJAnathI jANatA hatA chatAM hAtha pakaDIne bolavAno niSedha karyo nahi ane upekSaNIya evA gozALAnI upekSA karAvI nahi, tethI nakkI thAya che ke tIrthakaro mAtra upadeza Ape che, paraMtu hAtha jhAlIne vAratA nathI. AthI je sAdhu vastra-pAtra vagerene ekaThAM kare che ane yatanAnuM kArya evA saMyamanA pariNAmamAM yatna karatA nathI, temane bhagavAna ucita upadeza Ape che, paraMtu hAtha jhAlIne upakaraNanI zobhA karatA aTakAvatA nathI. l448 avataraNikA : te tarhi kathaM kinycitkurvntiityaahavataraNitArtha :teo=bhagavAna, to zuM kare che ? ethI kahe che - gAthA : uvaesaM puNa taM diti, jeNa carieNa kittinilayANaM / devANa vi hoMti pahU, kimaMga puNa maNuyamittANaM / / 449 / / gAthArtha : tene yogya jIvane, vaLI bhagavAna upadeza Ape che, jenA AcaraNathI kIrtinuM nilaya che jemane evA devono paNa te svAmI thAya che. vaLI manuSya mAtranA svAmI thAya tenuM zuM kahevuM? I449II. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-449, 450-451 TIkA : upadezaM tattvakathanarUpaM punastaM dadati, yenopadezena caritenAnuSThitena kIrtinilayAnAM khyAtisthAnAnAM devAnAM surANAmapi bhavanti prabhavaH svAminastadanuSThAtAra iti gamyate, kimaGgeti ziSyAmantraNaM, kiM punarmanujamAtrANAM prabhavo'tistokamidamiti / / 449 / / TIkArya : 3paze ..gatistomamiti . vaLI upadeza=tatvane kahevArUpa upadeza, tene=yogya jIvane, Ape che, jenA vaDe=je upadezathI, caritathI-AcaraNAthI, kItinuM vilaya=khyAtinuM sthAna evA, devonA paNa svAmI thAya che tenA arthAta bhagavAnanA upadeza anusAra AcaraNa karanArA devonA svAmI thAya che, vimamAM rahela A zabda ziSyane AmaMtraNa che, zuM vaLI manuSyamAtranA svAmI A atyaMta thoDuM che=manuSyamAtranA svAmI thAya e thoDuM che. I449 bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke arihaMto hAtha jhAlIne ahitathI vAratA nathI ane hitamAM pravartAvatA nathI to zuM kare che ? e batAvavA mATe kahe che - bhagavAna yogya jIvane zuM kartavya che, zuM akartavya che teno upadeza Ape che, eTaluM ja nahi, paNa jIvanI je prakAranI yogyatA hoya te prakAre tene zuM karavuM joIe, zuM na karavuM joIe ane zuM upekSaNIya che teno pAramArthika bodha thAya te rIte upadeza Ape che ane bhagavAnanA upadezane jhIlIne yogya jIvo potAnI bhUmikA pramANe AcaraNa kare che, tenA baLathI te mahAtmAo khyAtinA sthAnarUpa devonA paNa svAmI bane che, to manuSyanA svAmI thAya tenuM zuM kahevuM? arthAtu bhagavAnanA vacananuM AcaraNa karIne te mahAtmA uttama devalokanA vimAnAdhipati deva thAya che ane manuSyabhavamAM Ave tyAre paNa manuSyonA svAmI thAya che. A44lA avataraNikA : hitopadezo hi sakalakalyANAni sampAdayatyeva, tathA caahavataraNikArya :kharekhara, hitopadeza sakala kalyANone prApta karAve che ja ane te rIte kahe che - gAthA : varamauDakirIDadharo, ciMcaio cavalakuMDalAharaNo / sakko hiovaesA, erAvaNavAhaNo jAo // 450 / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-4pa0-451 101 gAthArtha : hita upadezathI zreSTha mukuTa kirITane dhAraNa karanAro, bAjubaMdha vagerethI zaNagArAyelo, capaLa kuMDalanA AbharaNavALo airAvaNa vAhanavALo Indra thayo. ll45ol TIkA : varamukuTaH pradhAnAgrabhAgaH sa cA'sau kirITazca taM dhArayatIti varamukuTakirITadharaH, 'ciMcaio'tti aGgadAdibhirmaNDitaH capale vilasaddIptike kuNDale AbharaNaM yasyAsau capalakuNDalAbharaNaH, kau'sau ? zakro hitopadezAjjAta iti sambandhaH, kimbhUtaH ? airAvatAbhidhAnaH pradhAnagajo vAhanaM yasyAsau airAvatavAhana iti // 450 // TIkArya - varapuraH ... rAvatavAdana rUri | varamukuTa=zreSTha che agrabhAga jene evo A kirITa=mukuTa, tene dhAraNa kare che e varamukuTa kirITadhara, " jiMgo' e zabda bAjubaMdha vagerethI zaNagArAyelA Indra che tene batAve che, capaLa vilAsa karatI dItivALAM be kuMDala AbharaNa che jene evo A capala kuMDalAbharaNavALo, A koNa che ? ethI kahe che - hitopadezathI thayelo Indra che, e prakAre saMbaMdha che. vaLI te indra kevA prakArano che ? ethI kahe che - erAvata nAmano zreSTha hAthI vAhana che jenuM e airAvata vAhanavALo che. 450 || gAthA : rayaNujjalAI jAiM, battIsavimANasayasahassAiM / vajjadhareNa varAiM, hiovaeseNa laddhAiM // 451 / / gAthArtha : ratnathI ujvaLa je zreSTha batrIsa lAkha vimAno Indra vaDe hitopadezathI prApta karAyAM. II4pa1pa. TIkA - ratnojjvalAni indranIlAdikhacitAni yAni dvAtriMzadvimAnazatasahasrANi lakSA ityarthaH / vajradhareNa zakreNa varANi zreSThAni hitopadezena tAni labdhAnIti / / 451 / / TIkArya : tnonvetAni ..... nAnIti ratnathI ujvaLa=IndranIla vagere ratnothI zobhA pAmelAM, je zreSTha batrIsa lAkha vimAno vajadhara vaDe=zakra vaDe, hitopadezathI prApta karAyAM. 4panA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhAvArtha : bhagavAna sarvajJa thayA pachI jIvone yogyatA pramANe hitopadeza Ape che, jethI teo sadvIryane pho2vIne ucita anuSThAna karIne sarva kalyANanI paraMparAne prApta kare, tevA hitopadezane pAmIne kArtika zeTha potAnI bhUmikA anusAre saMyama pALIne indra thayA che te kevI RddhivALA che, te batAve che - zreSTha agrabhAgavALA mukuTane dhA2Na ka2nA2 che, bAjubaMdha vagerethI zobhita che, capaLa kuMDaLanA AbharaNavALA che ane airAvaNa vAhanavALA che. A sarva samRddhithI yukta evo indrano bhava kArtika zeThane bhagavAnanA upadezathI prApta thayo. vaLI batrIza lAkha vimAno prApta karyAM, te paNa bhagavAnanA hitopadezanA sevananuM phaLa che, tethI saMsAraavasthAmAM paNa uttarottara suMdara avasthAnI prApti ane aMte pUrNa sukhamaya avasthAnI prAptino upAya bhagavAnano hitopadeza ja che. II450-451 // 511211 : upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-450-451, 452 suravaisamaM vibhUI, jaM patto bharahacakkavaTTI vi / mANusalogassa pahU, taM jANa hiovaeseNa / / 452 / / gAthArtha H manuSyalokanA prabhu bharata cakravartI paNa je indra samAna vibhUtine pAmyA, tene hitopadezathI tuM jANa. II45racA TIkA surapatisamAmindratulyAM vibhUtiM samRddhi yAM prApto bharatacakravarttyapi RSabhadevasUnurmAnuSalokasya prabhuH tAM jAnIhi hitopadezena tasyaiva tatprApaNasAmarthyAditi / / 452 / / TIkArtha H surapatisamAmindratulyAM sAmarthyavitti / / surapati samAna=indra jevI, je vibhUtine=samRddhine, bharata cakravartI=RSabhadevanA putra, pAmyA, manuSyalokanA prabhu thayA, hitopadezathI tene=samRddhi prApta karI tene, tuM jANa; kema ke tenuM ja=hitopadezanuM ja, tatprApaNa sAmarthya che=sarva samRddhinI prApti karAvavAnuM sAmarthya che. 452 / / bhAvArtha: ***** bhagavAnanA vacananA sevanathI jagatanI sarva samRddhi maLe che te spaSTa karavA mATe kahe che bharata mahArAjAe bhagavAnanA hitopadezane dhAraNa karIne pUrvabhavamAM vizuddha saMyama pALyuM, tenA phalarUpe manuSya-lokanA prabhu thayA ane indra samAna vibhUtine pAmyA, mATe mahAtmA kahe che ke A sarva hitopadezanuM suMdara phaLa che. tethI bhagavAnanA hitopadezamAM ja yatna karavo joIe. II452 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-453 avataraNikA - tadidamavetya yad vidheyaM tdaahavataraNitArtha - te Ane jANIne=bhagavAnano hitopadeza sarva kalyANanuM kAraNa che ema pUrvamAM kahyuM tene jANIne, je karavuM joIe, tene kahe che - gAthA - labhrUNa taM suisuhaM, jiNavayaNuvaesamamayabindusamaM / appahiyaM kAyavvaM, ahiesu maNaM na kAyavvaM / / 453 / / gAthArtha : zrutinA sukhane ApanAra amRtanA biMdu samAna te jinanA vacanarUpa upadezane pAmIne Atmahita karavuM joIe, ahitamAM mana karavuM joIe nahi. ll45all TIkA : labdhvA prApya taM zrutisukhaM karNasukhadaM jinavacanopadezamamRtabindusamaM, stokasyA'pi bhavyaprANinAM cittAlAdahetutvAdAtmahitaM svasmai pathyaM taduktaM sadanuSThAnaM karttavyam, ahiteSu taniSiddheSu hiMsAdiSu mano'ntaHkaraNaM na karttavyam, AstAM vAkkAyAviti / / 453 / / TIkArca - niSkA ... vAvAyAviti te zratisukhane denArA=kAnanA sukhane ApanArA, amRtanA biMdu samAna jitavacananA upadezane pAmIne AtmAnuM hita karavuM joIe=potAnA mATe paththa temanuM arthAt jinanuM kahevAyeluM sadanuSThAna karavuM joIe, ahitomAM=bhagavAna vaDe niSedha karAyelA hiMsA vageremAM, mana-aMtaHkaraNa, na karavuM joIe, vANI ane kAyA to dUra raho, mana paNa na karavuM joIe. jinavacana amRta samAna kema che ? temAM hetu kahe che - thoDA upadezanuM paNa bhavya prANIonA cittanA AlAdanuM hetupaNuM che. ll453 bhAvArtha : pUrvamAM kahyuM ke bhagavAnanA hitopadezathI sarva prakAranA kalyANanI paraMparAnI prApti thAya che, te hitopadeza kevo che ? te batAvatAM kahe che - bhagavAnano upadeza amRtanA biMdu jevo che; kema ke yogya jIvone thoDo paNa hitopadeza prApta thAya to cittamAM AnaMda utpanna thAya che. vaLI te upadeza vivekI puruSone kAnanA sukhane denAra che; kema ke Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-4pa3-454 sAMbhaLatI vakhate ja te mahAtmAnA cittamAM harSano atireka thAya che, tevA upadezane pAmIne zuM karavuM joIe te spaSTa karatAM kahe che - yogya jIve potAnA cittanI bhUmikAnuM samyaguM avalokana karIne potAnA kaSAyone maMda karavA mATe pote sevana karI zake tevA bhagavAnanA kahelA sadanuSThAnano nirNaya karIne arthAt A sadanuSThAna mArA mATe pathya che tevo nirNaya karIne te anuSThAnane sevavuM joIe, jethI potAnAmAM kaSAyonuM je prakAranuM zamana varte che, te zamana sadanuSThAnanA sevanathI adhika adhika thAya. jethI tatkSaNa ja kaSAyanA zamanajanya sukhanI prApti thAya ane AgAmI sarva kalyANonI prApti thAya. vaLI jema bhagavAne zakti anusAra ucita kartavyano upadeza Apyo che, tema ja anuSThAnano niSedha karela che tevA hiMsAdi anuSThAnomAMthI mana-vacana-kAyAnuM atyaMta nivartana karavuM joIe, jethI hiMsAdi anuSThAno sevIne cittamAM je kAluSyanI vRddhi thAya che teno virodha thAya ane tatkSaNa te kAluSyanA zamanajanya sukhanI vRddhi thAya ane AgAmI sukhanI paraMparAnI prApti thAya. AjaparA avataraNikA : tathA ca kurvaniha loka eva yAdRg bhavati tdaahavataraNikArya : ane te pramANe karato=bhagavAne je prakAre upadeza Apyo te prakAre potAnI bhUmikA anusAra anuSThAna karato, A lokamAM ja jevo thAya che tene kahe che - gAthA : hiyamappaNo karito, kassa na hoi garuo gurU gaNNo ? / ahiyaM samAyaraMto, kassa na vippaccao hoi ? / / 454 / / gAthArtha : potAnA hitane karato pradhAna AcArya jevo jIva kone gaNya na thAya? arthAt badhAne thAya. ahitane Acarato jIva kone avizvasanIya na thAya? arthAt badhAne avizvasanIya thAya. I454 TIkA : hitaM zreya Atmane svasmai kurvatranutiSThan kasya na bhavati guruko guruH pradhAnAcAryakalpa ityarthaH ata eva gaNyo gaNanIyaH, sarvakAryeSu praSTavyaH sarvasya bhavatIti arthaH, vyatirekamAhaahitamapathyaM samAcaran kurvan kasya na vipratyayo bhavati ? vigataH pratyayo yasmAt sa vipratyayo. 'vizvasanIya iti // 454 / / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA454-455 105 TIkArya : hitaM zreya .......... vizvasanIya rUtti | hitane=zreyane, potAnA mATe karato guruka guru AcArya jevo kone na thAya ? arthAt badhAne thAya. AthI ja gaNya=gaNanIya=sarva kAryomAM sarvane pUchavA yogya thAya che, e prakAre artha che. vyatirekane kahe che - ahitane-apathyane, Acarato kone vipratyaya na thAya ? vipratyayano artha spaSTa kare che - cAlyo gayo che. pratyaya jemAMthI te vipratyaya-avizvasanIya. 454mA bhAvArtha je mahAtmA jinavacananA upadezane sUkSmatAthI avalaMbana karIne zaktine gopavyA vagara svabhUmikA anusAra ucita anuSThAna seve che, te mahAtmA te anuSThAnanA sevanathI te prakAranI kuzaLatAne prApta kare che. jethI jIvonI yogyatA pramANe sarvatra zuM hita che, zuM hita nathI, teno sUkSmapaNe nirNaya karI zake che; kema ke je mahAtmA jinavacananA upadezane grahaNa karIne potAnA hitamAM yatna kare che, te mahAtmA potAnI zakti anusAra jinavacananA sUkSma sUkSmatara rahasyane jANavA avazya yatna kare che ane tenA rahasyane jANIne te pramANe ja potAnI bhUmikAnuM anuSThAna seve che, tethI te anuSThAnamAM te mahAtmA atyaMta nipuNa bane che. AthI ja tevA mahAtmA badhAM kAryomAM badhAne pUchavA yogya thAya che arthAt kaI rIte huM ucita kRtya karuM to mArA AtmAnuM hita thAya ? ema pUchavA yogya thAya che. vaLI jeo svamati anusAra dharma anuSThAna sevIne AtmAnA apathyane Acare che ane tenA kAraNe te te prakAranA kASAyikabhAvorU5 rogonI vRddhi thAya che, tevA mahAtmA vicAraka jIvo mATe avizvasanIya thAya che; kema ke vicAraka jIvo bAhya liMgo dvArA te mahAtmAnAM mAna-khyAti vagere meLavavAnA pariNAmone joI zake che, tethI tevA dUSita manavALA jIvonI AcaraNA avizvAsanuM ja kAraNa bane che. II4pa4ll avataraNikA : tatra ye hitakaraNocitAste kurvantu vayaM punarna tadyogyA iti yo manyeta taM prtyaahavataraNikArca - tyAM=bhagavAnanA hitopadezamAM apramAda karavo joIe temAM, jeo hita karavA yogya che teo kare, ame vaLI tene yogya nathI, e pramANe je mAne che, tenA pratye kahe che - gAthA : jo niyamasIlatavasaMjamehiM, jutto karei appahiyaM / so devayaM va pujjo, sIse siddhatthao bva jaNe // 455 / / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-4papa gAthArtha : niyama-zIla-tapa ane saMyamathI yukta evo je AtmAnA hitane kare che te mastaka upara sarSapanI jema lokamAM devatAnI jema pUjya thAya che. ll4papA TIkA - ya eva kazciniyamazIlatapaHsaMyamaiH pUrvoktasvarUpairyuktaH karotyAtmahitam anuSThAnaM, sa devateva deva iva svArthe talpratyayaH pUjyaH pUjanIyo bhavati, tathA zirasi mastake kRtazcohyata iti zeSaH, ka ivetyAha-siddhArthakavat sarSapa iva, jane loke mAGgalikatvAd, ayamabhiprAyaH-neha taducitAnAM kAcit khanirasti, kiM tarhi ? guNAH pUjyatvahetavaste ca sarvasya svaprayatnasAdhyAH, tataH sarveNa teSvAdaro vidheyastaduktam gatA ye pUjyatvaM prakRtipuruSA eva khalu te, janA doSatyAge janayata samutsAhamatulam / na sAdhUnAM kSetraM na ca bhavati naisargikamidaM, guNAn yo yo dhatte sa sa bhavati sAdhurbhajata tAn / / 455 / / TIkArya : va ... sApurmAta tAn ! pUrve kahevAyelA svarUpavALA niyama-zIla-tapa-saMyama vaDe yukta evo je ja koI Atmahita kare cheanuSThAna kare che, te devatAnI jema=devanI jema pUjya thAya che, revatA zabdamAM tat pratyaya svArthamAM che, ethI deva ja devatA che ane mastaka upara karAyelo vahana karAya che-tapa-saMyamamAM udyama kare che te mastaka upara dhAraNa karAya che, konI jema ? ethI kahe che - siddhArthakanI jema=sarSapanI jema; kema ke lokamAM mAMgalikapaNuM che=jema sarSapa mAMgalika che mATe mastake dhAraNa karAya che, tema niyamAdimAM udyama karanArA mahAtmA mAMgalika hovAthI mastaka upara dhAraNa karAya che. A abhiprAya che=avataraNikAmAM zaMkA karI tene anurUpa artha gAthAmAM kaI rIte prApta thAya che e viSayaka A abhiprAya che, ahIM=jagatamAM, tenA ucitonI=niyamAdi karavAne ucitonI, koI khANa nathI, to zuM che ? ethI kahe che - guNo pUjyatvanA hetu che ane te sarvane svaprayatnathI sAdhya che, tethI sarva jIvoe temAM Adara karavo joIe, te kahevAyuM che - je pUjyatvane pAmyA te kharekhara prakRtipuruSo ja che, te loko ! doSanA tyAgamAM atula samutsAhane utpanna karo. sAdhuonuM kSetra nathI=koI evI bhUmi nathI jyAM sAdhu utpanna thAya ane A sAdhupaNuM, naisargika nathI, je je puruSa guNone dhAraNa kare che, te te sAdhu thAya che. teone tame bhajo. II4papA. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-455 107 bhAvArtha : je mahAtmAo saMsAranA vAstavika svarUpathI bhaya pAmIne potAnI zakti anusAra Atmahita karavA udyamavALA che, teo potAnI zaktinA prakarSathI niyama-zIla-tapa-saMyamamAM udyamavALA hoya che. tevA mahAtmAo devatAnI jema pUjya bane che. lokamAM jema sarSapa mastaka upara vahana karAya che tema te mahAtmAo lokothI mastaka upara vahana karAya che. tethI nakkI thAya che ke anAdithI koI hita karanAra nathI ke A vyakti hita kare tenuM utpattisthAna A bhUmi che, tevo paNa niyama nathI, paraMtu jemane saMsAra nirguNa jaNAya ane saMsAramAM hitano upAya tapa-saMyamAdi dekhAya teo svazakti anusAra guNomAM yatna kare to svaprayatnathI sAdhya evA te guNo prApta thAya, tethI yogya jIvo ja hita karaze, ame ayogya chIe tema mAnIne guNaniSpattimAM upekSA karavI ucita nathI, paraMtu mAre mAruM hita karavuM ja che tevo saMkalpa karIne jeo potAnI bhUmikA anusAra hitamAM yatna kare che, teo avazya che te prakAranA guNo prApta karI zake che. tethI yogya jIvoe guNamAM Adara karavo joIe. jeo pUjyatvane pAmyA teo prakRtipuruSo ja che, tethI jeo potAnA AtmAnI zaktine pragaTa karavA mATe ucita udyama karanArA che, teo ja pUjyatvane pAme che ane potAnI prakRti pragaTa thaI nathI, paraMtu pragaTa karavA yatna kare che teo ja uttama puruSa thavA yogya che, mATe te loko ! tame doSanA tyAgamAM atyaMta utsAhane utpanna karo. tethI e prApta thAya ke potAnAmAM doSo che, chatAM mArA A doSo sArA nathI, mAre kADhavA che tevo jemane utsAha che teo yogya ja che, mATe jeo hitakaraNane ucita che teo ema kahe ke ame yogya nathI to tema mAnavuM ucita nathI, paraMtu jeo doSatyAgamAM atula utsAha dhAraNa kare che teo yogya ja che. vaLI sAdhunuM utpattikSetra nathI arthAt A kSetramAM sAdhuo janma, anya kSetramAM nahi tevuM nathI, paraMtu aneka doSothI yukta ayogya jIvo doSonA tyAgamAM utsAhavALA thAya che tyAre sAdhu bane che. vaLI hita karavAne ucita A che evuM naisargika nathI, paraMtu jeone hita karavuM che teo aneka doSothI yukta hoya topaNa hitakaraNane yogya che, jo hitakaraNane yogya jIvo naisargika hota to kahI zakAta ke A jIvo hita karavAne yogya che anya nahi, mATe kahI zakAya ke ame yogya nathI, paraMtu aneka doSothI yukta jIvo ja jyAre hita karavAne abhimukha pariNAmavALA thAya tyAre yogya bane che, jema cilAtI putra vagere aneka doSothI yukta hatA topaNa hita karavAne abhimukha thayA to yogya thayA. vaLI je je jIvo guNone dhAraNa kare che te te sAdhu thAya che. tethI aneka doSothI yukta paNa jIva te te guNone anukULa yatna kare to sAdhu thAya che mATe te guNone tame bhajo, paraMtu ame ayogya chIe ema vicArIne AtmAne guNasaMpanna karavAmAM anutsAhI thAo nahi ahIM vizeSa e che ke keTalAka jIvone potAnuM hita karavA mATe pariNAma ja thato nathI, mAtra tatkALa dekhAtA viSayo ja sArarUpa jaNAya che teo hita karavAne yogya nathI; kema ke temane hita karavAne abhimukha leza paNa pariNAma nathI, paraMtu hitane karanArA puruSone joIne temanA pratye jemane Adara Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-455-456 thAya che ane potAnAmAM tevA prakAranuM sattva dekhAtuM nathI, tethI teo mAne che ke A mahAtmAo potAnuM hita kare che, paraMtu amArAmAM to aneka doSo che, tethI ame hitamAM yatna karI zakIe tema nathI, ema vicArIne hita karavAmAM anutsAhI thAya che temane sAme rAkhIne graMthakArazrI kahe che ke jemane hita karanArA mahAtmAo suMdara kahe che tema jaNAya te jIvo avazya hita karavAne yogya che, phakta teo potAnI bhUmikA anusAra ucita yatna kare to kramasara uttara-uttaranI bhUmikA prApta karI zake tema che. mATe tevA jIvoe vicAravuM joIe ke koI evuM kSetra nathI ke jyAM sAdhu utpanna thAya che, paraMtu jeo pUrvamAM asAdhu hatA teo ja prayatnathI sAdhu thayA. jeo tIrthaMkara thayA teo pUrvamAM hita karavAnA pariNAma vagaranA hatA tyAre saMsAramAM bhamyA ane hita karavAne abhimukha thayA tyAre teo paNa yogya banyA, mATe ApaNe paNa ApaNI bhUmikAne anurUpa hitamAM yatna karavo joIe. jethI te te bhUmikAnA guNonI prApti dvArA ApaNe avazya eka divasa tevA mahAtmA thaIzuM, jeo sadA saMsAranA uccheda mATe yatna kare che. II455NA avataraNikA : etadeva bhAvayati - avataraNikArya : Ane ja bhAvata kare che=guNamAM karAyelA yatnathI jIva guNavAna thAya che. ene ja bhAvana kare che - gAthA: savvo guNehiM gaNNo, guNAhiyassa jaha logavIrassa / saMbhaMtamauDaviDavo, sahassanayaNo sayayamei / / 456 / / gAthArtha H sarva jIva guNa vaDe gaNanIya thAya che, je pramANe guNAdhika evA lokavIrane=vIra bhagavAnane, saMbhrAMta mukuTanA viTapavALo Indra satata Ave che=vaMdana mATe Ave che. II456 // TIkA - sarvaH kazcid guNairjJAnAdibhirgaNyo gaNanIyo bhavati, dRSTAntamAha-guNAdhikasya sattvAdyutkaTasya yathA loke karmAriprerakatvena prasiddhatvAd vIraH subhaTo lokavIro bhagavAMstasya sambhrAntamukuTaviTapo bhaktyatizayAdAkulakirITapallavaH ko'sau ? sahastranayano dazazatalocanaH zakraH satatamanavaratametyAgacchati vandaka iti gamyate, sUtrasya trikAlagocaratAdarzanArtho varttamAnanirdeza iti / / 456 / / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-456-457 TIkArya H sarvaH kazcid vartamAnanirdeza kRti / / sarva koI jJAnAdi guNo vaDe gaNatIya thAya che, dRSTAMtane kahe che=jJAnAdi guNothI jIva gaNanApAtra thAya che, e kathanane dRSTAMtathI spaSTa kare che guNAdhikane=sattva vagere utkaTa guNavALAne, je pramANe lokamAM karmazatrunA nAzakapaNAthI prasiddhapaNuM hovAthI vIra=subhaTa evA lokavIra bhagavAna, temane saMbhrAMta mukuTaviTapavALo=bhaktinA atizayathI yukta mukuTapallava che jene evo, hajAra nayanavALo indra satata=niraMtara, Ave che=vaMdana karavA Ave che. ..... - ahIM prazna thAya ke indra to vIra bhagavAnane bhUtakALamAM vaMdana karavA Avela, vartamAnamAM Ave che tema kema kahyuM ? tethI kahe che 109 - sUtranI trikAlagocaratA batAvavA mATe vartamAnano nirdeza che=traNe kALamAM AvA uttama puruSane namavA indra satata Ave che te batAvavA mATe vartamAnakALano nirdeza che. / / 456 // avataraNikA : guNahInasya tu vyatirekamAha avataraNikArya : vaLI guNahItanA vyatirekane kahe che=guNahIna jIva lokamAM niMdApAtra bane che gAthA bhAvArtha - badhA jIvo guNothI jagatamAM gaNanApAtra thAya che, paraMtu anAdithI guNathI pUrNa puruSa koI nathI, jema anya darzanavALA anAdi zuddha Izvara mAne che tevuM jagatamAM nathI mATe jemane guNavAna puruSane joIne guNa pratye leza paNa pakSapAta thAya che te jIva guNaprAptine yogya che, kyAreka aneka doSothI AkrAMta hovA chatAM te jIvane te guNo prIti utpanna kare che. tethI guNavAna pratye bahumAna thAya che te sarva guNaprAptinAM bIja che, mATe tevA jIvo potAnI zakti pramANe yatna kare to guNo vaDe gaNanIya thaI zake che. jema lokamAM guNathI adhika evA vIra bhagavAnane indra paNa vAraMvAra namaskAra karavA Ave che; kema ke guNa pratyenA pakSapAtathI vIra bhagavAnane namaskAra karIne indra potAnA AtmAne guNathI samRddha ka2vA yatna kare che, tema jemane guNasaMpanna puruSane joIne bahumAna thAya che te jIvo guNaprAptine yogya ja che, mATe ame guNaprApti mATe ayogya chIe, tema mithyAbhAvana karIne potAnI yogyatAno nAza karavo joIe nahi, paraMtu guNavRddhi mATe yatna karavo joIe. II456aa corikkavaMcaNAkUDakavaDa- paradAradAruNamaissa / tassa cciya taM ahiyaM puNo vi veraM jaNo vaha / / 457 / / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-57-58 gAthArtha : corI, vaMcanA, phUDa, kapaTa, parastrImAM dAruNa mativALA evA tenA ja te ahitane loka vaLI verane vahana kare che. I4pa7nA TIkA - ___ cauryaM steyaM, vaJcanA kriyayA vipralambhanA, kUTaM vAcanikaM, kapaTaM mAnasaM zAThyaM, paradArAH parakalatraM, eteSu dAruNA pApapravRttA matiryasyAsau cauryavaJcanAkUTakapaTaparadAradAruNamatiH, tasya kiM ? tasyaiva tat tathAvidhaceSTitamahitamapathyamiha, paratra ca punarapi vairaM tasyopari krodhAdhyavasAyaM jano vahati, pApiSTho'draSTavyo'yamityAdyAkrozadAnAt, tadayaM tasya varAkasya gaNDasyopari sphoTaka tti 45chA. TIkArya : ro....... oTa ti corya=steya, vaMcatA=kriyAthI ThagavuM, kUTa=vANInuM kUTapaNuM, kapaTa=mananI zaThatA, paradArA=parastrI, A badhAmAM dAruNa=pApapravRta, mati che jenI e corI-vaMcatA-phUTa-kapaTaparadArA dArUNa mativALA che tene zuM? tenuM ja teetevA prakAranuM ceSTita ahita=apathya, ahIM ane paralokamAM che. vaLI paNa tenA upara vera ne krodhanA adhyavasAyane loko vahana kare che=A jIva pApiSTha che adraSTavya arthAt nahi jovA yogya che e pramANe Akroza ApavApUrvaka verane vahana kare che. tethI A Akroza vagere, A bicArAne gaMDasthala para phollA jevo che. 457nA bhAvArtha - je jIvo corI vagere akAryo karavAmAM tatpara che, te jIvonAM te ahita kRtyo che ane loko tenI niMdA kare che, tethI te jIva vadhAre duHkhI thAya che, tenAthI nakkI thAya che ke jIvo vartamAnamAM ahita karIne duHkhI thAya che ane lokanA Akroza pAmIne paNa duHkhI thAya che, mATe vivekI lokoe alpa paNa doSanI vRddhi thAya tevI pravRtti karavI joIe nahi, paraMtu potAnA doSo kSINa thAya ane hita thAya tevI pravRtti karavI joIe, paNa potAne ayogya mAnIne potAnuM hita karavAmAM upekSA karavI joIe nahi. II4paNA avataraNikA - guNasthitAnAM punaramI doSA dUrotsAritA eva, tathA cAdyadoSAbhAvamupalakSaNatvena drshynnaahavataraNikArca - vaLI guNomAM vartatA jIvonA A doSo=gAthA-457mAM batAvyA e doSo, dUra karAyelA ja Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-458-459 111 che ane te rIte upalakSaNamAM pahelAM doSanA abhAvane=corI doSanA abhAvane, batAvatAM kahe che - 511211 : jar3a tA taNakaMcaNaliTTharayaNasarisovamo jaNo jAo / taiyA naNu vocchinno, ahilAso davvaharaNammi / / 458 / / gAthArtha H jo taNakhaluM ane sonuM, DhephuM ane ratnamAM samAna upamAvALo loka thayo tyAre nizcita dravyaharaNamAM vicchinna abhilASavALo che. II458 / / TIkA yadi tAvadityabhyupagame, tRNakAJcanaloSTharatneSu sadRzI ekAkArA upamopamAnaM nirlobhatayA samAnadarzitvAdyasyAsau tRNakAJcanaloSTharatnasadRzopamaH, yadyevaMvidho jano viziSTaloko jAtaH sampannastadA nanu nizcitametad vyavacchinnastruTito'bhilASo dravyaharaNe parasvAdAne kaarnnaabhaavaadviti 548 / / TIkArtha H yadi tAvaditya vhAragAmAvAviti / jo e zabda svIkAramAM che, tethI jo loka taNakhaluM ane sonuM, DhekuM ane ratnamAM samAna arthAt eka AkAravALI upamA che jene evo A tRNakAMcana loSTharatna sadeza upamAvALo che; kema ke nirlobhapaNAne kAraNe samAnadarzIpaNuM che, jo AvA prakArano loka=viziSTa loka thayo, to nakkI A dravyaharaNamAM=paradhananA grahaNamAM, vicchinna abhilASavALo che; kema ke kAraNano abhAva che=lobharUpa kAraNano abhAva che. 458 / bhAvArtha : je mahAtmAo guNavAnanA guNonuM smaraNa karIne guNanA saMgraha mATe yatna kare che, te zamabhAvane anukULa ucita yatna kare che ane jo teo taNakhaluM ane sonuM, DhekuM ane ratnamAM samAnabhAvavALA thAya to teone pArakA dhanane grahaNa karavAno abhilASa viccheda pAme che. tethI teo corI, vaMcanA, phUDa-kapaTa kare nahi, parastrIne grahaNa kare nahi, tethI guNane abhimukha thayelA jIvo zamabhAvanI prApti dvArA avazya doSarahita thAya che mATe guNanA arthIe te prakAre ja sarva pravRttimAM yatna karavo joIe. II458 avataraNikA : tadidamavetya sanmArge vartitavyaM, sanmArgaskhalanAddhi mahatAmapyavastutA sampadyata ityAha ca Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-459 avatarazikSArtha : te Ane jANInetrahita karavuM jene kartavya jaNAya te hita karavA samartha che ane jo te zamabhAvane anukULa zakti pramANe yatna karaze to avazya sarva doSo vicchinna thaze ema pUrvamAM kahyuM tene jANIne, sanmArgamAM pravartavuM joIe=tatvanA pakSapAtapUrvaka zamabhAvanI vRddhi thAya tevo yatna karavo joIe, di=je kAraNathI, sanmArganI skUlanAthI moTAone paNa mahAtmAone paNa, avastutA prApta thAya che ane kahe che - gAthA: AjIvagagaNaneyA, rajjasiriM payahiUNa ya jamAlI / hiyamappaNo karito, na ya vayaNijje iha paDato / / 459 / / gAthArtha: AjIvaka gaNanA netA jamAli rAjyalakSmIne choDIne jo AtmAnuM hita karatA hota to ahIM niMdhapaNAmAM paData nahi. II459l. TIs: AjIvanti dravyaliGgena lokamiti AjIvakA nihnavAsteSAM gaNo gacchaH, tasya netA nAyako gururityarthaH, rAjyazriyaM prahAya-parityajya pravrajyAM gRhItvA cazabdAdAgamaM cAdhItya jamAlI bhagavajjAmAtA hitamAtmane'kariSyat, yadItyadhyAhAraH, tato na ca-naiva vacanIye nindyatve iha loke pravacane vA'patiSyat tathAhi-mithyAbhinivezAdasau bhagavadvacanaM kriyamANaM kRtamityazraddadhAnaH kRtameva kRtamiti viparItaprarUpaNAlakSaNAdahitAcaraNAdeva nihnavo'yamiti lokamadhye vacanIye patito'tiduSkaratapovidhAne'pi kilbiSikadevatvaM bhavaM cAnantaM nirvartitavAniti / uktaM ca prajJaptyAMjaI NaM bhaMte jamAlI aNagAre arasAhAre jAva kamhANaM laMtae kappe terasa sAgarovamaTThiIe sudevakibvisie sudevattAe uvanno goyamA ! jamAlINaM AyariyapaDiNIe ityAdi jAva jamAlINaM bhaMte tAo devalogAo AukkhaeNaM jAva kahi uvavajjihi tti / goyamA paMcatirikkhajoNINaM maNussadevalogagamaNAI saMsAramaNupariyaTTitA tao pacchA sijjhissai ityAdi / / 459 / / TImArtha : AjIvanti ..... sijjhissai ityAdi / / dravyaliMgathI ko 652 ve che the 1948 Mera che, temano gaNagaMgaccha, tenA netA=lAyaka=guru, rAjyalakSmIne choDIne, pravrayAne grahaNa karIne ane 2 zabdathI Agamane bhaNIne jamAlie=bhagavAnanA jamAIe jo Atmahita karyuM hota to Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-459-460 ahIM=lokamAM ke pravacanamAM, vacanIyamAM=niMghapaNAmAM paData nahi, te A pramANe mithyAbhinivezathI A=jamAli, 'karAtuM hoya te karAyuM', e pramANe bhagavAnanA vacananI azraddhA karato 'karAyeluM karAyuM che' e prakAre viparIta prarUpaNArUpa ahita AcaraNathI ja A nihnava che e pramANe lokanI madhyamAM niMghapaNAmAM paDyo, atyaMta duSkara tapane karato hote chate paNa kilbiSika devapaNAne ane anaMtabhavane prApta karyA ane prajJaptimAM kahevAyuM che he bhagavAna ! jo jamAli arasa AhAravALA aNagAra che to kayA kAraNathI lAMtaka devalokamAM tera sAgaropamanI sthitivALA sudeva kilbiSikamAM sudevapaNAthI utpanna thayA ? bhagavAna kahe che he gautama ! jamAli AcAryanA zatrupaNAthI vagere kAraNathI kilbiSikamAM utpanna thayA. he bhagavAna! te devalokathI AyuSyanA kSaya vaDe kyAM utpanna thaze ? he gautama ! pAMca tiryaMca yonimAM manuSya devaloka gamana karIne saMsAramAM bhamIne tyArapachI siddha thaze. / / 459I] = avataraNikA :vizva 113 bhAvArtha : pUrvanI gAthAmAM kahyuM e prakAre zamabhAvamAM yatna karanArA mahAtmAo corI Adi pApothI dUra rahe che ane jeo zamabhAvanA pariNAmavALA nathI, teo sarva anucita pravRtti kare tevI saMbhAvanA che. vaLI zamabhAvane pAmyA pachI paNa koI mahAtmA skhalanA pAme to te paNa sarva prakAranAM pApa kare tevI saMbhAvanA che. sarva niSnavomAM prathama jamAli nihnava thayA, tethI te niSnava gaNanA netA kahevAyA. temaNe rAjyalakSmIne choDIne AtmakalyANa mATe saMyama grahaNa karyuM, chatAM mithyA abhinivezane vaza thaIne bhagavAnanA vacanano apalApa karIne A lokamAM ane pravacanamAM niMghatA pAmyA; kema ke marIne philbiSika deva thayA ane durgatinI paraMparA pAmyA, tethI vivekI lokoe pramAda vagara zamabhAvamAM udyama karavo joIe, jethI zamabhAvanA paramArthane batAvanArA bhagavAnanA mArgano apalApa karIne jamAlinI jema nihnavatA prApta na thAya. II45lA avataraNikArya : vaLI=pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke sanmArgamAM pravartelA paNa skhalanA pAmelA mahAtmAo jamAlinI jema avastutAne prApta kare che. bIjuM zuM prApta kare che ? te vizvathI batAve che gAthA = iMdiyakasAyagAravamaehiM, sayayaM kiliTThapariNAmo / kammaghaNamahAjAlaM, aNusamayaM baMdhaI jIvo ||460 / / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-460-461 gAthArtha : Indriya, kaSAya, gArava ane madathI satata kliSTa pariNAmavALo jIva karmarUpa ghana mahAjALane dareka samaye bAMdhe che. ll46oll TIkA : indriyakaSAyagauravamadaiH pUrvoktasvarUpaiH satatamanavarata kliSTapariNAmaH kaluSAdhyavasAyaH san kiM ? kriyata iti karma jJAnAvaraNAdi, tadeva jIvacandratirodhAyakatvAt ghanA meghAsteSAM mahAjAlaM bRhadvandaM karmaghanamahAjAlamanusamayaM pratikSaNaM badhnAti svapradezaiH zleSayati jIvaH kevalaM, na punaH kazcidatra paramArtho, vaiSayikasukhasya duHkhasvarUpatayA pAmAkaNDUyanakalpatvAnmahA'rativinodadvAreNa viparyAsAt, tatrAvivekinAM sukhbuddhiprvRtteriti||460|| TIkArya : viSAra .... suhabuddhipravRtti / pUrve kahevAyelA svarUpavALA indriya-kaSAya-gArava ane madathI satata=niraMtara, kliSTa pariNAmavALo jIva kaluSa adhyavasAyavALo chato, karAya e karma jJAnAvaraNIya Adi karma te ja jIvarUpI caMdrane AcchAdakapaNuM hovAthI ghana megha, teonI mahAjALane moTA samUhane, karmaghana mahAjALane anusamaya=pratikSaNa=dareka kSaNe, bAMdhe che=jIva potAnA AtmapradezonI sAthe kevaLa saMzleSa karAve che, paraMtu ahIM=Idriya vagerene vaza thavAmAM koI paramArtha nathI; kema ke vaiSayika sukhanuM duHkharUpapaNuM hovAthI kharajavAne khaNavA samAtapaNuM hovAthI mahAarati rUpa vinoda dvArA vipayasa hovAthI tyAM=vaiSayika sukhamAM, avivekIone sukhabuddhinI pravRtti che. Im460| bhAvArtha saMsArI jIvo indriyone vaza thaIne satata kaSAyovALA kliSTa pariNAmo kare che, gArava kare che, rUpa, baLa vageremAM mada karIne pratyeka samaye karmanAM ghana mahAjALAM bAMdhe che, paraMtu koI prakAranA sukhane prApta karatA nathI, tethI sukhanA arthIe guNamAM ja yatna karavo joIe, jethI tRNa, kAMcana vageremAM samAna pariNAmarUpa guNasaMpatti pragaTa thAya. jethI vartamAnamAM kleza na thAya ane mahAklezakArI karmabaMdhanI prApti thAya nahi ane jeo mUDhanI jema kAMI vicAraNA karatA nathI teo kliSTa pariNAma karIne karmanAM jALAM bAMdhIne sarva prakAranI durgatinI kadarthanAne prApta kare che. I46nA avataraNikA : Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-461 avataraNikArya : * ane kahe che=gAthA-460mAM kahyuM ke kliSTa pariNAmavALo jIva dareka samaye karmajALane bAMdhe che ane bIjuM zuM kare che ? te batAve che gAthA : - paraparivAyavisAlA, aNegakaMdappavisayabhogehiM / saMsAratthA jIvA, araiviNoyaM kariMtevaM / / 461 / / gAthArtha : aneka kadarpa ane viSayanA bhogo vaDe paraparivAdathI vizAla evA saMsArastha jIvo A rIte arati vinodane kare che=mUDhatAthI aratimAM AnaMda mANe che. II461|| TIkA H 115 paraparivAdenA'nyAvarNavAdena vizAlA vistIrNAH paraparivAdavizAlAH, anena dveSakAryaM lakSayati, anekakandarpaviSayabhogairbahuvidhaparihAsazabdAdyanubhavanaiH karaNabhUtaiH, anena rAgakAryaM darzayati, kiM ? saMsArasthAH bhavasthitAH sakarmakA ityarthaH, anena tu rAgadveSayorbIjaM kathayati / jIvAH prANino'rativinodaM paritApapreraNaM kurvantyevaM mohAt, na cAsau kartuM zakyo yato viSayAbhyAsamanuvivardhante rAgAH kauzalAni cendriyANAM tathA coktam 1 upabhogopAyaparo, vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau, puro'parAhNe nijacchAyAm / / kiyad vaitanmohopahatAnAM, te hyapuNyamapi puNyabuddhyA carantIti / / 461 / / ..... TIkArtha H paraparivAdena carantIti|| paraparivAdathI=bIjAnA avarNavAdathI vizALa=vistArane pAmelA jIvo paraparivAdavizAlA che, AnA dvArA=paraparivAdavizALa evA jIvanA vizeSaNa dvArA, dveSanuM kArya oLakhAve che, aneka kaMdarpa ane viSayanA bhogo vaDe=karaNabhUta evA ghaNA prakAranA parihAsazabda vagerene anubhavavA vaDe, jIvo paraparivAdavizALa che ema anvaya che, AnA dvArA=aneka kaMdarpa viSaya bhogo vaDe, e vizeSaNa dvArA, rAganuM kArya dekhADe che, zuM ?=aneka kadarpa viSaya bhogo vaDe paraparivAdavizAlA zuM che ? ethI kahe che saMsAramAM rahelA=bhavamAM rahelA=karmathI sahita jIvo che, vaLI AnA dvArA=saMsArasthA e vizeSaNa dvArA, rAga-dveSanA bIjane kahe che, A rIte jIvo=prANIo, aratinA vinodane=paraparivAda dvArA bIjAne paritApa ane kaMdaryAdi - Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-461-462 dvArA preraNAne mohathI kare che ane A gAthA-4pa3mAM kahyuM ke vivekI puruSe Atmahita karavuM joIe, e karavAnuM zakya nathI, je kAraNathI viSayono abhyAsa rAgo vadhAre che ane IndriyonA kauzalyane vadhAre che ane te pramANe kahevAyuM che - upabhoganA upAyamAM tatpara evo je viSayatRSNAne zamAvavAne icche che te jIva aparAhnamAMmadhyAhna pachInA kALamAM, sanmukha rahelI potAnI chAyAne pakaDavA doDe che, paraMtu pakaDI zakato nathI, tema viSayanA upabhogathI viSayatRSNA zamAvavA yatna kare che te viSayatRSNAne zamAvI zakatA nathI. athavA A=viSayonA sevana dvArA tRpti mATeno yatna kare che e, mohathI haNAyelA jIvonuM keTaluM? arthAt kaMI nathI, teo apuNyane paNa puNyabuddhithI AcaraNa kare che. In461II bhAvArtha: saMsArI jIvo mohathI haNAyelI mativALA che, tethI gAthA-460mAM batAvyuM tema indriya vagerene vaza thaIne satata karmajALane bAMdhe che. vaLI aneka prakAranA kaMdarpa ane viSaya bhogothI paraparivAdamAM vizALa hoya che=bIjA jIvonAM kRtyone asadbhAvathI jovAmAM tatpara buddhivALA hoya che, tethI saMsArI jIvo bIjAne paMcAta karIne ane kAMdarSika bhAvone karIne aratino vinoda mANatA hoya che te sarva mohanuM kArya che ane jeo A rIte mohane vaza sarva kRtyo karatA hoya teo mATe gAthA-453mAM batAvyuM e pramANe Atmahita karavuM zakya nathI; kema ke te jIvo saMsAramAM aneka prakAranI kaMdarpakrIDA ane para parivAda karavArUpa viSayano abhyAsa kare che, tenAthI rAganI vRddhi thAya che ane indriyo viSayomAM kuzala thAya che, paraMtu saMvarabhAvane anukULa kuzala thatA nathI ane temano rAga vItarAgatAne abhimukha nathI thato, tethI tevA jIvo Atmahita karI zake nahi. emAM sAkSI Ape che - jeo upabhoganA upAyamAM tatpara thaIne viSayanI tRSNAne zamana karavA yatna kare che teo anucita pravRtti karanArA che, temanI anucita pravRttine daSTAMtathI spaSTa kare che, madhyAhna pachI puruSano paDachAyo tenI sanmukha paDe che, koI puruSane thAya ke huM paDachAyAne pakaDI lauM, paDachAyAne pakaDavA jema jema AgaLa doDe tema tema chAyA AgaLa cAlyA kare che, tethI chAyAne pakaDI zakato nathI, paraMtu doDavAnA klezane anubhave che, tema bhoganI pravRttithI bhoganI icchAnuM zamana nathI thatuM, paraMtu bhoganI tRSNA vRddhi ja pAmyA kare che, tethI jeo aneka kaMdarponA viSayomAM varte che ane paraparivAdamAM vizAla che, teo mohathI haNAIne je kaMI kare che, te kaMI nathI, alpamAtrAnuM che, vastutaH tevA jIvo dharmabuddhithI te AcaraNA kare che, te paNa pApanuM kAraNa bane tevI AcaraNA che; kema ke dharmanA viSayamAM paNa temano moha ja pravartaka che, parapaMcAta karIne potAnuM citta kaSAyonA kAluSyavALuM kare che, paramArthathI dharmakRtyo dvArA AtmAne akaSAya bhAvavALA karavA yatna karatA nathI, tethI teo dharmanuM sevana karIne mohanI vRddhi kare che. II4612aa avataraNikA : zAha 2 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-462 117 avataraNikArya : ane kahe che=mohathI haNAyelA jIvo puNyabuddhithI pApane Acare che, ema pUrvagAthAnI TIkAnA aMtamAM kahyuM ene kahe che - gAthA : AraMbhapAkanirayA, loiyarisiNo tahA kuliMgI ya / duhao cukkA navaraM, jIvaMti dariddajiyaloyaM / / 462 / / gAthArtha : AraMbha ane pAkamAM rakta laukika RSio ane kuliMgIo ubhaya lokathI cUkelA kevala daridratAnI jema AjIvikA karatA jIve che. II46cA. TIkA : ArambhaH snAnAdau pRthivyAdhupamardaH pAkazcarukAdinivRtto dhAnyAdInAM, tayorArambhapAkayorniratA AsaktA iti samAsaH / laukikaRSayaH svabuddhyA nirmAyAdhyavasAyAstApasAdayastathA kuliGginazca mAyAvino bhautAdayaste kimityAha-duhao cukkA navaraM ti kevalamubhayato bhraSTA varAkAH, na te gRhasthAstadviruddhaveSatvAnnApi yatayo hiMsAdipravRttatvAdato jIvanti prANAn dhArayanti dAridryajIvalokamiti dAridryeNa daurgatyena tadvadainyavRttyA jIvaloko jIvikA yasmin jIvane tat tatheti kriyAvizeSaNametaditi // 462 / / TIkArya : sAraH: ... jiyavizeSa meiita | AraMbha snAna vageremAM pRthvIkAya vagerenI hiMsA, pAka= dhAnya vagerenA caruka vagerethI karAyeluM bhojana, te bemAM=AraMbha ane pAkamAM, nirata Asakta, e pramANe samAsa che, laukika RSio potAnI buddhithI mAyA vagaranA adhyavasAyavALA tApasa vagere ane kuliMgIo=mAyAvI bhAta vagere teo kevala ubhayathI bhraSTa bicArA che, te gRhastho nathI; kema ke tenAthI viruddha veSapaNuM che, vaLI yatio nathI; kema ke hiMsA vageremAM pravRttapaNuM che, AthI dAridra jIvalokanetradAridrathI arthAt daurgatyathI tenI jema vyavRttithI jIvaloka che jene arthAt jIvikA che je jIvanamAM te tevA che, e prakAre A=kriyAvizeSaNa che, ethI teo daridratAnI jema AjIvikA karatA jIve che-prANane dhAraNa kare che. ll46rA bhAvArtha:je anya darzananA laukika RSio AraMbha ane potAnA dehanirvAha mATe pAkamAM nirata che ane Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-462-463 teo potAnI buddhithI mAyA vagaranA adhyavasAyavALA che, tevA tApasAdi paNa AraMbha-samAraMbhanI pravRtti karIne ame dharma karIe chIe tema mAne che. vaLI kuliMgIo mAyAvI che, AtmAne ThaganArA che, teo potAnA darzananA AcArone samyag pALatA nathI, paraMtu mAyAthI pote tyAgI che tema batAve che. AthI bhagavAnanA zAsanamAM paNa je AtmAne ThaganArA kuliMgI che te sarva sAkSAt ke paraMparAe AraMbhasamAraMbhanI pravRttimAM vyasta che, teo Aloka ane paraloka banne bhavothI cUkelA che; kema ke AlokamAM potAnA bhujAbaLathI dhana prApta karIne jIvatA nathI, paraMtu loko pAsethI yAcanA karIne jIve che ane sevAyelA pApanA phaLarUpe paralokamAM durgatine pAmaze. tethI jema daridra bhikhArI vagere bhIkha mAgIne jIve che, tevI AjIvikAthI teo potAnA prANa dhAraNa kare che, paramArthathI to teono A bhavano janma paNa niSphaLa che ane parabhava paNa ahitakArI thaze, tethI jeo mohathI ja dharmanI AcaraNA kare che teo kyAreya Atmahita karI zakatA nathI. II462aa avataraNikA : samunmUlitamohAnAM punaridaM cetasi varttate ityAha avataraNikArya : unmUlana karAyo che moha jemanA vaDe evA mahAtmAonA cittamAM vaLI A varte che, ene kahe che gAthA: savvo na hiMsiyavvo, jaha mahivAlo tahA udayapAlo / na ya abhayadAnavaiNA, jaNovamANeNa hoyavvaM / / 463 / / gAthArtha H sarvanI hiMsA karavI joIe nahi, je pramANe mahIpAla, te pramANe udayapAla, abhayadAna vratavALA mahAtmAe janaupamAnathI thavuM joIe nahi. II46311 TIkA - sarvo janturna hiMsitavyo na pIDanIyaH, kiM tarhi ? yathA mahIpAlo rAjA tathodakapAlo raGko'pyaparibhavanIyatayA draSTavya iti zeSaH, na ca naivAbhayadAnapatinA taddAyakatvAt tatsvAminA abhayadAnavratinA vA'bhayaM sarvaprANibhyo mayA dAtavyamityabhyupagamavatA ityarthaH kiM ? janasyevopamAnamupamA yasyA'sau janopamAnastena tathAbhUtena bhavitavyaM yathA''hurlIkikAH Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 119 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-463 agnido garadazcaiva, zastrapANirdhanApahaH / putradAraharazcaiva, SaDete AtatAyinaH / / AtatAyinamAyAntamapi vedAntapAragam / jighAMsantaM jighAMsIyAnna tatra brahmahA bhaved / / iti / pIDApravRtte'pi pare na pIDA karttavyetyarthaH / / 463 / / TIkArya : sava najurna .... tretya badhA prANI hiMsA karavA yogya nathI pIDA karavA yogya nathI, to zuM karavuM joIe, je pramANe mahIpAla=rAjA, te pramANe udakapAlakaraMka paNa, aparibhAvapaNAthI jANavo joIe, abhayadAnanA svAmI vaDe-tenuM dAyakapaNuM hovAthI tenA svAmI vaDe=abhayadAna dAyakapaNuM hovAthI abhayadAnanA svAmI vaDe athavA abhayadAna vratavALA vaDe=sarva prANIone mAre abhaya Apavo joIe, e pramANe svIkAra karanArA mahAtmAe zuM karavuM joIe ? ethI kahe che - janatA jevI upamA che jene evo A janaupamAna tevA prakAranA vaDe thavuM joIe nahi ja=janaupamAnathI thavuM joIe nahi ja, je pramANe laukiko kahe che - agnine denAro, viSane denAro, zastra che hAthamAM jene evo, dhanane haraNa karanAro, putra ane strIne haraNa karanAra, A cha AtatAyI ghAta karanArA che. vedAMta pAra gayelA haNatA AvatA paNa AtatAyIne haNe, temAM brahmane haNanAro na thAya. e pramANe lokiko kahe che. ema avaya che. bIjo pIDAmAM pravRtta hote chate paNa pIDA karavI joIe nahi. I463 bhAvArtha : jemaNe mohane ukheDI nAkhyo che tevA mahAtmAo sarva jIvo pratye samabhAvanI pariNativALA hoya che, tethI teo vicAre che ke koI jIvane hiMsA ke pIDA karavI joIe nahi, jema rAjA koInAthI parAbhava karI zakAya tema nathI, tema raMkano paNa parAbhava karavo joIe nahi. tethI dayALu svabhAvavALA jIvo rAjA ke raMkano paribhava to na kare, paraMtu atyaMta tuccha evA ekendriya vagerethI mAMDIne sarva jIvone abhayadAna ApavAnA svabhAvavALA che athavA abhayadAna vratavALA che, tevA jIvoe janaupamAnathI pravRtti karavI joIe nahi, jema lokomAM kahevAya che ke je pApIo ghaNAnI hiMsA karanArA che, temanI hiMsA karavAmAM doSa nathI, e prakAranI janaupamAthI thavuM joIe nahi, paraMtu parapIDAmAM pravRtta evA bIjA jIvone paNa pIDA na thAya, e prakAre yatna karavo joIe athavA koI jIvane alpa paNa pIDA thAya tevuM karavuM joIe nahi. I463 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 upadezamAlA bhAga-3 gAthA-464 avataraNikA: evaM ca kurvanavivekibhirakSamo gaNyata ityAha cavataraNikArya : ane A pramANe karato avivekI vaDe asamartha gaNAya che. ethI kahe che - gAthA : pAvijjai iha vasaNaM, jaNeNa taM chagalao asatto tti / na vi koi soNiyabaliM, karei vaggheNa devANaM / / 464 / / gAthArtha : ahIM=lokamAM, loka dvArA hIlanArUpa kaSTane pAme che, bakarAnI jema asamartha che, devonA vAghathI koI lohInA baline karato nathI. 464ll TIkA : prApyate iha loke vyasanaM hIlArUpaM janenA'vivekinA kSamAvAn, yaduta tvaM chagalako vasto'zakto'kSama iti kRtvA, tathAhi-nApi naiva kazcicchoNitabaliM rudhirabaliM karoti vyAghraNa karaNabhUtena devAnAM caNDikAdInAM, tasya tejaHpradhAnatvAt tejorahitasya chAgasyaiva tatkaraNocitatvAdatastvamapi tAdRza ityevaM hIlyamAnenApi tena kSamaivAlambanIyA, na punastadvacanena krodho vidheyaH, tasya paralokApakAritvAdAyuSazcAnityatvena paralokasyAbhyarNavartitvAditi // 464 / / TIkArya : prAthate da... -Aviti | A lokamAM hIlanArUpa vyasanane kaSTate, avivekI loka dvArA kSamAvALA prApta karAya che, te hIlanA cakutathI batAve che - kSamAvALo tuM azakta che-asamartha che, ethI karIne chagala vasta=bakarA jevo che, te A pramANe=kSamAvALo jIva loko dvArA kaI rIte hIlanA pAme che te tathAdithI batAve che - koIka jIva devonAgacaMDikA vagere devonA, karaNabhUta= sAdhatabhUta evA vAgha vaDe, rudhiranA baline karato nathI ja, kema ke tenuM-caMDikA vagerenA karaNabhUta vAghanuM, tejapradhAnapaNuM che, te jarahita evA chAgatuM ja taskaraNa ucitapaNuM che=balikaraNane ucitapaNuM che, AthI tuM paNa tevo chuM=bakarA jevo chuM, AthI loko tane dabaDAve che topaNa pratikAra karato nathI, A pramANe halanA karAtA paNa tenA vaDe kSamA ja avalaMbata karavI joIe, paraMtu tenA vacanathI krodha karavo joIe nahi; kema ke tenuM krodhanuM, paralokamAM apakArIpaNuM che ane AyuSyanuM anityapaNuM hovAne kAraNe paralokanuM najIkapaNuM che. II464 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-464-465 bhAvArtha: koI jIva ahiMsA dharma sevavA tatpara thAya, tethI koIne pIDA na thAya tevo yatna kare tevA dayALu svabhAvavALAne joIne kSudra prakRtivALA jIvo temanA dayA guNano durupayoga kare, haMmezAM temane pratikULa vartana kare, chatAM te mahAtmA teno pratikAra kare nahi, te joIne avivekI jIvo temanI niMdA kare che ane kahe che. tenA anucita vartanano pratikAra karavA tuM asamartha che, tethI bakarA jevo che. jema caMDikA devInA karaNabhUta vAghano bali koI kare nahi, badhA bakarAne ja bali kare che, tema tuM paNa bakarA jevo che, jethI temanA anucita vartanane sahana kare che, te sAMbhaLIne paNa vivekIe kSamAnuM ja avalaMbana levuM joIe, paraMtu tenA vacanathI potAne pratikUla vartana karanArA pratye krodha karavo joIe nahi; kema ke krodha paralokamAM apakArI che ane AyuSya nAza pAmI rahyuM che, tethI mRtyu pAmIne tAre paralokamAM ja javAnuM che mATe A bhavamAM tuccha jIvonI hIlanAne vaza thaIne paralokamAM apakArI evA krodhano Azraya levo joIe nahi, kSamApradhAna thavuM joIe ane je kSamApradhAna jIva hoya te koI jIvanI hiMsA kare nahi, pIDA kare nahi, koInA kaSAyano udreka kare nahi, badhA jIvone potAnA tulya mAnIne temanuM pAramArthika hita thAya te rIte pravRtti kare ane potAnA AtmAne kaSAyonI pIDAthI rakSaNa karavA haMmezAM yatna kare. I // 464 // avataraNikA : Ada ya avataraNikArtha = ane kahe che=pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke koI tane asamartha kahe topaNa krodha karavo nahi. kSamAnuM avalaMbana levuM ene dRDha karavA mATe AduthI kahe che gAthA: - 121 vaccai khaNeNa jIvo, pittAniladhAusiMbhakhobhammi / ujjamaha mA visIyaha, taratamajogo imo dulaho / / 465 / / gAthArtha H pitta, anila=vAyu, dhAtuo ane zleSmano saMkSobha thaye chate jIva kSaNamAM mRtyu pAme che, udyama kara, viSAda na kara, A taratama yoga durlabha che. II465 / / TIkA H vrajati gacchati kSaNena svalpakAlena jIvaH prANI, pittaM cAnilazca dhAtavazca rasAdyAH zleSmA ceti dvandvasteSAM kSobhaH prakopastasmin, tadgatazcAyuSazcyavyate ziSyAn pratyAha- udyacchata udyamaM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezamAlA bhAga-3 gAthA-46pa kuruta mA viSIdata sadanuSThAne mA zithilIbhavata, yatastaratamayogaH sAtizayo dharmakAraNasambandho'yaM vakSyamANo durlabho duSprApo'tastatprAptau na yuktaH pramAdaH kartuM taduktamprAptamiha mAnuSatvaM, labdhvA sadgurususAdhusAmagrIm / tadapi na karoSi dharmaM, jIvaka ! nanu vaJcyase prakaTam / / 1 / / / / 465 / / TIkArya : niti pravam II jIva kSaNathI atyaMta alpakALathI, jAya che, pitta, anila, dhAtuo rasAdi ane zlekha e prakAre hRddha che, teono kSobha=prakopa, te thaye chate jIva kSaNamAM mRtyu pAme che ema avAya che ane targata jIvagata, AyuSyathI cyave che, ziSyo pratye kahe che - udyama karo, viSAda karo nahi saanuSThAnamAM zithila thAo nahi, je kAraNathI have kahevAnAro A taratama yogasAtizaya evo dharmakAraNano saMbaMdha=zaktinA atizayavALo dharmakAraNano saMbaMdha durlabha che. AthI tenI prAptimAMadharmakAraNanA saMbaMdharUpa manuSyabhavanI prAptimAM, pramAda karavAne yukta nathI, te kahevAyuM che - "ahIM=saMsAramAM, manuSyapaNuM prApta thayuM, sadguru ane susAdhu rUpa sAmagrIne pAmIne te paNa dharmane karato nathI. he jIva ! kharekhara ! tuM pragaTa ThagAya che." III II46pA. bhAvArtha : zarIramAM pitta, vAyu, dhAtuo ane zleSma hoya che ane AyuSyano kSaya thAya che, tyAre tenI sAthe dhAtuo prakopa pAme che, tenA kAraNe jIva kSaNamAM mRtyu pAme che. saMsArI jIvonI A prakAranI sthiti che. mUDha jIvo teno vicAra karatA nathI, phakta mRtyu Ave che tyAre khedane vahana kare che. tethI mRtyunuM smaraNa karAvIne graMthakArazrI kahe che - mRtyunI prApti pUrve tame udyamazIla thAo, sadanuSThAnamAM viSAda karo nahi arthAt mAtra bAhya anuSThAnamAM nahi, paraMtu AtmAnA krodhAdi kaSAyo tirodhAna pAme te prakAre udyamavALA thAo. AthI pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke koI tamane asamartha kahe topaNa krodha karavo joIe nahi, paraMtu haMmezAM kSamAnuM avalaMbana levuM joIe. tethI mRtyuno vicAra karIne vivekI puruSe kaSAyonuM zamana thAya te rIte sadanuSThAnamAM udyama karavo joIe. kema dharmamAM udyama karavo joIe ? ethI kahe che - dharmanuM kAraNa evo sadguru ane susAdhunI sAmagrI vagereno taratama yogavALo saMbaMdha vartamAna bhavamAM prApta thayo che, te jaldIthI prApta karavo durlabha che mATe kSaNa paNa pramAda karavo joIe nahi. ahIM taratama yogavALo kahevAthI e prApta thAya ke darekane zarIrabaLa, dhRtibaLa, bAhya sAmagrI, sadguruno yoga samAna prApta thatA nathI, paraMtu jene je je prakAre yoga prApta thayo che, tene saphaLa karavo joIe. jethI janmAMtaramAM ekAMte hitanI prApti thAya. I4upaII Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-466 103 avataraNikA : tathA cAha avataraNikArya : ane te prakAre kahe che-pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke taratamayoga durlabha che. te prakAre gAthAmAM kahe che - gAthA : paMciMdiyattaNaM mANusattaNaM, Arie jaNe sukulaM / sAhusamAgama suNaNA, saddahaNA'roga pavvajjA / / 466 / / gAthArtha : paMcendriyapaNuM, manuSyapaNuM, AryadezamAM utpatti, sukula, sAdhuno samAgama, zravaNa, sadhaNA, Arogya ane pravajyA anukrame durlabha durlabha che. I46ll TIkA : paJcendriyatvaM sampUrNacakSurAdiprAptiH, mAnuSatvaM manuSyajanma, Arye magadhAdau jane deze utpattiriti zeSaH / tatrApi sukulaM dharmayogyamugrAdi, sAdhusamAgamaH sugurusamparka ityarthaH / 'suNaNa'tti zravaNaM dharmazAstrAkarNanaM, 'saddahaNaM'ti zraddhAnam evametaditi tattve pratyayaH, ArogyaM nIrogatA saMyamabhArodvahanakSamatetyarthaH, pravrajyA sadvivekAt sarvasaGgatyAgarUpA bhAgavatI dIkSA / etAni sarvANyapyuttarottarakrameNa durlabhAnIti gamyate // 466 / / TIkArca - pandriyavaMte aa paMcendriyapaNuM saMpUrNa cakSu vagere indriyanI prApti, manuSyapaNuM manuSyajanma, Arya evA magadha vagere dezamAM utpatti, temAM paNa sukula=dharmane yogya ugra vagere kula, sAdhuno samAgama=suguruno saMparka, zravaNa dharmazAstrane sAMbhaLavA, zraddhAna=A pramANe ja A che e prakAre tatvamAM nizcaya, Arogya=nIrogatA=saMyamanA bhArane vahana karavAnuM sAmarthya, pravrayA=sadvivekathI sarva saMganA parityAgarUpa bhAgavatI dIkSA, A sarva paNa uttara-uttaranA kramathI durlabha che=pUrva pUrva karatAM uttara-uttaranuM durlabha che, e pramANe adhyAhAra che. I466 bhAvArtha pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke jIvone mokSasAdhaka sAmagrI taratamatAthI prApta thaI che e durlabha che tene ja spaSTa karatAM kahe che - prAyaH jIvone ekendriya vagere bhavonI prApti che, paMcendriyapaNAnI prApti atidurlabha che ane Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-466, 467-468 paMcendriyamAM paNa naraka ke tiryaMcanA bhavonI prApti thAya che, temAM manuSyapaNuM durlabha che. vaLI, koIka rIte jIva manuSyapaNuM prApta kare topaNa anArya dezamAM janme to mArganI prApti durlabha bane, tevA prakAranA puNyanA udaye AryadezamAM janma thAya topaNa kharAba kuLamAM janme to te kuLanA doSone kAraNe teno manuSyajanma niSphaLa thAya. koIka puNyanA udayathI dharmane yogya evA suMdara kuLamAM janma thAya. vaLI tevA kuLamAM janmanI prApti thavA chatAM kuguruno yoga thAya to paNa manuSyajanma niSphaLa thAya che athavA koI guruno yoga na thAya to mUDhatAthI janma niSphaLa thAya che, paraMtu te jIvanuM tevA prakAranuM puNya hoya to tattvanA marmane batAve tevA suguruno yoga thAya che ane suguruno yoga thavA chatAM bhAre karmI jIvone dharmazAstrane sAMbhaLavAne abhimukha pariNAma ja thato nathI, tethI uttama puruSono yoga paNa teo mATe niSphaLa che, koIka rIte karmanI laghutA thavAthI sadguru pAse dharmazAstra sAMbhaLavAnI ruci thAya che, tethI kAMIka te bhAvo sparze che, chatAM saMsAranuM vAstavika svarUpa ane hitAhitano viveka je sadguru batAve che, e ema ja che, e prakAre spaSTa nirNayarUpa zraddhAna atidurlabha che, jemanA te prakAranA zraddhAnanAM pratibaMdhaka karmo zithila che, temane dharmazAstranA zravaNathI tattvanuM zraddhAna pragaTe che ane koI yogya jIvane tevuM zraddhAna thAya topaNa zarIramAM te prakAranuM Arogya na hoya to saMyamanA bhArane vahana karavA samartha bane nahi, eTaluM ja nahi paNa saMyamane anukULa zakti saMcita karavA mATe zrAvaka dharma paNa suMdara sevI zake nahi, paraMtu zarIranI vyAkuLatAthI haMmezAM zarIra mATe ja sarva zaktino vyaya karIne potAnI zraddhAne paNa atizaya phaLavALI karI zake nahi. vaLI koI jIvane zraddhA sAthe te prakAranuM ArogyanuM puNya hoya topaNa pravrajyAne anukULa sadvarya ja ullasita thAya nahi. vaLI koIka rIte pravrajyAno pariNAma thAya topaNa vivekapUrvaka pravrajyAnuM pAlana karIne nigraMthabhAvanI pariNatinI vRddhi kare tevI uttama pravrajyAnI prApti atidurlabha che ane jeo mahA dhIratAvALA che ane tattvano nirNaya karIne nigraMthabhAvanI vRddhinA rahasyane jANanArA che ane nigraMthabhAva vRddhi pAme te prakAre pravrajyAmAM udyamazIla che teo sukhapUrvaka manuSyabhavane saphaLa karIne saMsArasAgarathI taravA samartha che, tevA jIvone pitta vagerenA saMkSobhathI thanAruM mRtyu paNa vyAkuLa karavA samartha nathI. I46SA. avataraNikA : tadevamapyupadiSTe yaH sAmpratekSitvAd durbuddhirdharmaM na kuryAt sa pazcAd bahu zocatItyAha cavataraNikArca - A rIte upadeza apAyelo hovA chatAM je dubuddhi sAMpratane jovApaNuM hovAne kAraNe dharma ta kare te pAchaLathI bahu zoka kare che. ene kahe che - bhAvArtha : gAthA-453thI atyAra sudhI batAvyuM e prakAre upadeza apAye chate paNa keTalAka yogya jIvo paNa te upadezathI kaMIka bhAvita thAya che topaNa vartamAnane jovAnI buddhi nAza pAmatI nathI. tethI vartamAnamAM Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-467-468 125 sukha-zAMtithI bhogavilAsanI vRttipUrvaka jIvavAnI pariNati varte che, tevA durbuddhivALA jIvo dharmane karatA nathI. teo bhagavAnanA zAsananA keTalAka arthone jANanAra hovAthI jyAre mRtyu Ave che, tyAre bahu zoka kare che, tethI potAne tevo zokano prasaMga prApta na thAya mATe paNa zaktinA prakarSathI potAnI bhUmikA anusAra dharmamAM yatna karavo joIe. te batAvavA mATe kahe che gAthA : AuM saMvillaMto, siDhilaMto baMdhaNAraM savvAiM / dehaTThinaM ca muyaMto, jhAyai kaluNaM bahuM jIvo / / 467 / / ikkaM pinatthi jaM suTTu sucariyaM jaha imaM balaM majjha / ko nAma daDhakkAro, maraNaMte maMdaputrassa / / 468 / / gAthArtha H AyuSyane saMveSTa karato sarva baMdhano ane zarIranI sthitine zithila karato ane mUto=parivArane mUkato jIva bahu karuNanuM ciMtavana kare che. eka paNa nathI je suMdara sucarita hoya, je pramANe mAruM A baLa=sugatigamananuM sAmarthya thAya, maMda puNyavALA jIvane maraNakALamAM kayo daMDhakAra hoya=kyuM dRDha avalaMbana hoya ? ||467-468]] TIkA H AyurjIvitaM saMveSTayan sannihitopakramakAraNairlaghUkurvan zithilayan zlathIkurvan bandhanAnyaGgopAGgAnAM sarvANi, dehasthitiM ca zarIrAvasthAnaM, cazabdAt putrakalatradhanakanakAdikaM ca muJcan parityajan dhyAyati cintayati karuNaM vivekinAM kRpAkAraNaM bahvanekAkAraM jIvaH, yaduta hA ! kiM mayA mandabhAgyena labdhe sarvajJazAsane'kSepamokSaprApiNi viSayalavalolupatayA nirantaramahAduHkhakhacitasaMsArakAraNamIdRzamanuSThitamiti sucaritAvaSTambhAbhAvAt / / 467 / / ***** TIkArya HaayurjiivitN . amAvAt / / AyuSyane=jIvitane, saMveSTa karato=najIka rahelA upakramanAM kAraNo vaDe laghu karato, aMgopAMgonAM sarva baMdhanone ane zarIranI sthitine zithila karato, 4 zabdathI putra-strI-dhana-sonuM vagerene tyAga karato bahu aneka AkAravALA vivekIne kRpAnuM kAraNa evA karuNane jIva ciMtavana kare che, zuM ciMtavana kare che te yadyutathI batAve che khedanI vAta che ke maMdabhAgyavALA evA mArA vaDe kSepa vinA mokSane prApta karAvanAra sarvajJanuM zAsana prApta thavA chatAM viSayalavanI lolupatAthI niraMtara mahAduHkhane ApanArA saMsAranuM kAraNa AvuM anuSThAna kema - Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-467-468 karAyuM ? e prakAre ciMtavana kare che; kema ke sucaritanA avalaMbanano abhAva che=manuSyabhavamAM pramAdane vaza kaMI suMdara AcaraNa karyuM nathI, tethI tenA avalaMbanano abhAva che. 467|| TIkA H tathAhi ekamapi nAsti yat suSThu sucaritaM yathedaM balaM sugatigamanasAmarthyaM mameti, yasya tasya ko nAma ! na kazcit sambhAvyate, 'daDhakkAro 'tti draDhimA avaSTambha ityarthaH, maraNAnte maraNalakSaNAvasAne mandapuNyasya nirbhAgyasya, tasyaivaM susAmagrIhAraNAt, taduktam lohAya nAvaM jaladhau bhinatti, sUtrAya vaiDUryamaNiM dRNAti / saccandanaM hyoSati bhasmane'sau yo mAnuSatvaM nayatIndriyArthe / / 468 / / TIkArya : ekamapi nayatIndriyArthe / / te A pramANe - eka paNa je sArI rIte suMdara AcaraNa karAyeluM nathI, je pramANe A baLa thAya=sugatimAM gamana karavA samartha thAya, jeno teno kharekhara koNa ? arthAt kaMI saMbhAvanA karAto nathI, dRDhakAra=dRDha avaraMbha, saMbhAvanA karAto nathI, maraNanA aMtakALamAM maMda puNyavALA=bhAgya vagaranA jIvane, dRDhakAra saMbhavato nathI ema anvaya che; kema ke susAmagrInuM hAravuM che=susAmagrInI prApti nirarthaka karI che, kahevAyuM che ..... - je manuSyabhavane indriyonA viSaya mATe pasAra kare che, te samudramAM lokhaMDa mATe nAvaDIne toDe che, dorA mATe vaiDurya maNine toDe che, rAkha mATe sAcA caMdanane bALe che. 468 // bhAvArtha : jeo paMcendriyapaNAthI mAMDIne zraddhAna sudhInI sarva sAmagrIne pAmyA che topaNa jeo vartamAnane jovAnI atyaMta mativALA che, tethI vartamAnamAM dekhAtA bhogothI vimukha mativALA thatA nathI, teo bhogAdimAM saMzleSavALA thaIne zarIranI kSINatA dvArA potAnA AyuSyane laghu kare che; kema ke bhogAsakta jIva jIvanadhArAnI zaktirUpa vIryano nAza karIne AyuSyane kSINa kare che. vaLI bhogAdimAM Asakti karIne zarIranAM aMgopAMga vagerene zithila kare che ane zarIranI sthitine paNa zithila kare che. tethI zIghra maraNakALa upasthita thAya che ane maraNa vakhate zarIranI vihvaLatA vagere adhika thAya che. vaLI vartamAnane jovAnI dRSTi hovAthI putra, strI, dhana vageremAM atyaMta mamatva varte che, tethI have mAre eno tyAga karavo paDaze, e prakAre jANavAthI karuNA utpanna kare tevA aneka udgArone kADhe che ane te vakhate tene pazcAttApa thAya che ke mane akSepathI mokSa prApta karAvanAruM sarvajJanuM zAsana prApta thavA chatAM tuccha vaiSayika sukhonI lolupatAne kA2Ne maMdabhAgyavALA mArA vaDe koI suMdara anuSThAna karAyuM nathI. kevaLa du:khathI yukta evuM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-467-468, 469 127 saMsAranuM kA2Na mArA vaDe sevAyuM che, tethI mAro janma niSphaLa che. vaLI meM jIvanamAM evuM suMdara caritra karyuM nathI, jethI mane sugati maLaze, tethI maraNakALamAM maMda puNyavALA jIvane sugatinuM AzvAsana paNa maLI zake tema nathI, te jIva kevaLa kheda ane hatAzAthI mRtyu pAmaze mATe tevo prasaMga Ave tenA pUrve ja vivekIe durbuddhino tyAga karIne zakti anusAra dharma sevavA mATe yatna karavo joIe ane te dharma paNa bAhya AcaraNAthI ka2Ine saMtoSa mAnavo joIe nahi, paraMtu SaTkAyanA pAlanano adhyavasAya ane kSamAdi bhAvono pariNAma satata vRddhi pAme te rIte sevavo joIe. II467-468 // avataraNikA : na kevalaM pittAdikSobhAdAyuSazcyAvyate, kiM tarhi ? evaM cyAvyata ityAha ca avataraNikArtha : kevaLa pitta vagerenA kSobhathI AyuSyano nAza thato nathI, to zuM ? ane A rIte nAza pAme che. ene kahe che gAthA: - sUlavisa ahivisUiyapANiyasattha'ggisaMbhamehiM ca / vedaMtarasaMmaLa, rU nIvo muduttuLa / / 46 / / gAthArtha jIva zULa-viSa-sApa-vizUcikA-pANI-zastra-agni ane saMbhrama vaDe eka muhUrtamAM bIjA zarIrane prApta kare che. II469 // // TIkA H zUlaviSA'hivisUcikApAnIyazastrA'gnisambhramaizca pratItaiH hetubhUtaiH kiM dehAntarasaGkramaNaM prastutazarIraM vihAyA'nyadehe saGkrAntiM karoti vidhatte jIvaH prANI muhUrttena svalpakAleneti / / 469 / / TIkArya H ..... bhUviSA . svalpaLAneneti / pratIta hetubhUta evA zULa, viSa, sarpa, vizucikA, pANI=samudra vagere, zastra, agni ane saMbhramo vaDe dehAMtaranA saMkramaNane=prastuta zarIrane choDIne bIjA zarIramAM saMkrAMtine, jIva muhUrtathI=atyaMta alpakALathI kare che. / / 469 / / bhAvArtha: jIvo AyuSyanA kSayathI ke pitta vagerenA kSobhathI jema cyave che, tema zULa vagere upaghAtaka sAmagrI prApta thAya tyAre paNa alpakALamAM bIjA zarIramAM saMkramaNa pAme che. tethI hajI mAruM dIrgha AyuSya che, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-469-470 te prakAre mithyA AzvAsana laIne pramAda ka2vo joIe nahi. paraMtu mRtyu haMmezAM aneka prakAre sanmukha che, tema bhAvana karIne kSaNabhara paNa pramAda vagara AtmahitamAM udyama karavo joIe. II469 // avataraNikA : sa cA'kRtadharmA zocati, vihitasadanuSThAnasya tu nAsti zoka ityAha avataraNikArya : nathI karAyo dharma jenA vaDe evo te jIva zoka kare che. vaLI karAyelA anuSThAnavALA jIvane zoka nathI ene kahe che gAthA: - katto ciMtA sucariya-tavassa guNasuTThiyassa sAhussa ? | suggaigamapasihattho, jo acchai niyamabhariyabharo / / 470 / / gAthArtha H sAruM caritra ane sArA tapavALA guNamAM sArI rIte rahelA sAdhune ciMtA kyAMthI hoya ? je niyamanA bhArathI bharelA sugatigamanamAM dakSa evA rahe che. II470|| TIkA H kutazcintA na kutazcid, viziSTAvaSTambhAt kasya sucaritatapasaH svanuSThitA'nazanAderguNasusthitasya saMyamavata ityarthaH, sAdhormokSasAdhakasya, sugatigamanaparihatthaH svargApavargagamanadakSo ya Aste tiSThati, niyamAnAmanekAkArAbhigrahANAM bhRtaH pUrito bharo jIvazakaTAdheyalakSaNo yena sa tathAbhUta iti / / 470 / / TIkArya H kutazcintA tathAmUta kRti / / konAthI ciMtA ?=koInAthI nahi; kema ke viziSTanuM avalaMbana che, kone ciMtA nathI ? ethI kahe che - sAruM caritra ane sArA tapavALA sAdhune=anazana vagere suMdara AcaraNavALA guNamAM susthita saMyamavALA mokSane sAdhanArA sAdhune koInAthI ciMtA nathI, ema anvaya che. je sAdhu sugatigamana parihatya=svargagamata-mokSagamatamAM dakSa evo rahe che, niyamonA=aneka AkAravALA abhigrahonA, bharAyelA=purAyelA, bharavALA che jIvazakaTa Adheya lakSaNa jenA vaDe te tevo che. / / 470|| bhAvArtha : je mahAtmAo manuSyajanmane pAmIne zakti pramANe uttama AcAro pALe che, tapa kare che, saMyamavALA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-470, 471-472 129 che, tethI ahiMsA vagere mahAvrato ane kSamA vagere sAdhudharmamAM yatna karanArA che. teo svarga ane mokSane prApta karavAmAM dakSa che, tethI manuSyabhavane pAmIne jIvarUpI gADAne aneka abhigrahothI bhare che, tenA uttama saMskAro laIne paralokamAM javAnA che ane niyamonA sevanathI baMdhAyelA uttama puNyathI paralokamAM janArA che, temane mRtyu vakhate koI ciMtA nathI; kema ke temane vizvAsa che ke vartamAna bhavanA mArA kRtyanA phaLa svarUpe bhAvinA sarva bhavo adhika adhika zreSTha prApta thaze, ethI mRtyu vakhate paNa nizcita zubha dhyAnamAM vartI zake che. II470II avataraNikA : etacca jAnAnA apyanye gurukarmakA na kurvntiityaahavataraNikArya : Ane jANatA paNa=niyamamAM rahelA sAdhune paraloka vagereno zoka nathI ene jANatA paNa, bhAre karmavALA bIjA karatA nathI, ene kahe che - gAthA : sAhaMti ya phuDaviyaDaM, mAsAhasasauNasarisayA jIvA / na ya kammabhAragaruyattaNeNa, taM AyaraMti tahA / / 471 / / gAthArtha : "mA sAhasa' pakSInI jevA jIvo spaSTa vikaTa kAryane sAdhe che=kahe che, karmabhAranA garupaNAne kAraNe tene=je kahe che tene, te prakAre AcaratA nathI ja. ll471ll TIkA : sAdhayanti ca parasmai pratipAdayantyeva sphuTavikaTaM vyaktavarNairvistareNetyarthaH / mAsAhasazakunasadRzakA jIvA ityanena vakSyamANagAthAsaMvidhAnakaM sUcayati, na ca naiva karmabhAragurukatvena hetubhUtena tat svayaM kathitamAcarantyanutiSThanti tathA yathA kathayantIti / / 471 / / TIkArya : sAtti ... athati bIjAne kahe che=vyakta varNo vaDe vistArathI spaSTa vikaTane kahe che ja. 'mA sAhasa' pakSI jevA jIvo bIjAne pratipAdana kare che, AnA dvArA vakSyamANa gAthAnA saMvidhAnakane sUcana kare che='mA sAhasa' e pakSInA kathana dvArA kahevAnArI gAthA yathArtha arthane kahenArI che evuM sUcana kare che. hetubhUta evA karmabhAranA gurupaNAne kAraNe teo pote kahelA tene AcaratA nathI ja=sevana karatA nathI ja=je pramANe kahe che te pramANe sevana karatA nathI. II471aaaa. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-471-472 avataraNikA - saMvidhAnakaM tvaahavataraNikArya : saMvidhAnakane vaLI kahe che-gurukarmI jIvo upadeza Ape che, pote karatA nathI tene spaSTa karanAra daSTAMtane kahe che - gAthA : vagghamuhaMmi aigao, maMsaM daMtaMtarAu kaDDai ya / mA-sAhasaM ti jaMpai, karei na ya taM jahAbhaNiyaM / / 472 / / gAthArtha : vAghanA mukhamAM pravezelo dAMtanA AMtaraDAmAMthI mAMsane kADhe che ane "mA sAhasa' e pramANe bole che ane je pramANe bolAyuM, tene karato nathI. II47 TIkA : vyAghramukhe'tigataH praviSTo mAMsaM dantAntarAd dazanavivarAt karSati ca caJcvA gRhNAti cazabdAt khAdati ca mA sAhasamiti jalpati, karoti na ca tadyathAbhaNitaM svayamiti / kila kazcit pakSI mArge gacchatA brAhmaNena mA sAhasamityAraTanAkarNito nirIkSitastena yAvat prasuptavyAghrAnane pravizyA'sau mAMsamAkarSati tato brAhmaNenAbhyadhAyi'mA sAhasaM ti jaMpasi, vagghamuhAo ya AmisaM harasi / muddho'si sauNa ! dIsasi, vAyAsarisaM na ya karesi / / ' evamanyo'pi yo'nyathAvAdI anyathAkArI sa tattulyo draSTavya iti // 472 / / TIkArca - pramudra vya ti | vAghanA mukhamAM gayelo=pravezelo, dAMtanA AMtaraDAmAMthIetenA dAMtanA polANamAMthI, mAMsa kheMce che-cAMcathI grahaNa kare che, 5 zabdathI khAya che, 'mA sAhasa' e pramANe bole che ane je pramANe svayaM bolAyuM tene karato nathI, kharekhara mArgamAM jatA brAhmaNa vaDe koIka pakSI 'mA sAhasa' e pramANe bUmo pADato saMbhaLAyo, tenA vaDe jovAyo, ApakSI, sUtelA vAghanA mukhamAM praveza karIne jeTalAmAM mAMsane kheMce che, tethI brAhmaNa vaDe kahevAyuM - mA sAhasa' e pramANe tuM bole che ane vAghanA mukhamAMthI mAMsane haraNa kare che, mugdha cho, zakuna dekhAya che=bolavAnI kaLA AvaDe che evuM dekhAya che, bolavA pramANe karato nathI. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-471-472, 473-474 A rIte bIjo paNa bolatAro juduM ane karatAro juduM che, te tenI tulya jANavo=mA sAhasa pakSI samAna jANavo. 472aaaa bhAvArtha : pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke sAruM cAritra ane tapamAM rahelA mahAtmAone zoka hoto nathI; kema ke sarvajJanA vacanAnusAra ucita pravRtti kare che, tethI nakkI sugatimAM jaze tevo sthira nirNaya che. vaLI keTalAka mahAtmAone A prakArano bodha hovA chatAM karmanI pracuratAne kAraNe atyaMta asthiratA hovAthI te pramANe karatA nathI. te dRSTAMtathI batAve che - keTalAka jIvo "mA sAhasa' nAmanA pakSI jevA hoya che, teo upadeza Ape tyAre yogya jIvone sanmArganuM yathAvatuM prakAzana kare che, saMsAranuM vAstavika svarUpa jevuM che tevuM ja batAve che ane saMsAranI kadarthanAthI AtmAnA rakSaNano upAya apramAdathI jinavacana anusAra pravRtti che, tevo spaSTa bodha karAve che, topaNa gurukarmavALA hovAthI indriyonA cAMcalyane kAraNe vikAra ApAdaka karma pracura hovAthI te jIvo je pramANe yogya jIvone upadeza Ape che, te prakAre pote apramAdathI karatA nathI. vastutaH avirata samyagdaSTi jIva paNa jo tattvane yathArtha jANanAra hoya to potAnI zaktinuM Alocana karIne je prakAre kaSAyo kSINa thAya te prakAre apramAdathI avazya yatna kare che. jema naMdiSeNa muni aviratinA udayathI vezyAne tyAM rahyA hatA topaNa sanmArganuM yathArtha sthApana karIne cAritranA pariNAmathI AtmAne vAsita karavA yatna karatA hatA, paraMtu bhAre karmavALA jIvo upadeza Ape che te pramANe svayaM karatA nathI; kema ke pramAda ApAdaka balavAna karma temane te te prakAranA vikArane abhimukha yatna karAve che. jema "mA sAhasa' pakSI mukhathI "mA sAhasa e pramANe bole che, chatAM mAMsa pratyenA tIvra AkarSaNane kAraNe mRtyunI paNa upekSA karIne vAghanA mukhamAM dAMtanI vacce rahelA mAMsane khAvA prayatna kare che. vastutaH te vAgha sUtelo che, tenA khullA mukhamAMthI grahaNa karatAM te vAgha jAgI jAya to potAno vinAza thAya te jANe che, chatAM mUDhamati evo te viSayane AdhIna ja rahe che, tema pramAdI jIvo bIjAne Atmahitano yathAvat upadeza Ape che ane indriyane vaza thaIne svayaM pramAda seve che. tethI teo durgatinA paribhramaNane prApta kare che. mATe vivekI mahAtmAe upadezathI AtmAne atyaMta vAsita karavo joIe. jethI prathama potAnA AtmahitamAM pramAda na thAya, tyArapachI yogya jIvone ucita upadeza ApavAmAM yatna karavo joIe. I471-47bhyA avataraNikA : kiM punarasau krotiityaahavataraNitArtha :zuM vaLI A=bolanAro juduM ane karanAro juduM evo sAdhu, kare che ? ethI kahe che - Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-473-74 gAthA : pariyaTTiUNa gaMthasthavittharaM, nihasiUNa paramatthaM / taM taha kareha jaha taM, na hoi savvaM pi naDapaDhiyaM / / 473 / / gAthArtha : graMtha ane arthanA vistArane parAvartana karIne, paramArthane jANIne te pramANe tene kare che, je pramANe te sarva paNa thatuM nathI=adhyayanAdithI thayelo bodha sarva paNa kAryarUpe thato nathI, naTapaThitanI jema. I473ll TIkA : parIvaneriparimara, liM? granthaH sUtrama, arthavistaro vyAdhyAnaWpaSya, abhyazvArthavistrshcetyekvdbhaavstt, tacca ghoSaNikAmAtreNApi parAvartyate'tastadapohAyAha-nighRSya kanakamiva kaSapaTTake paramArthaM tat sAramapi vijJAyetyarthaH / tathApi gurukarmatayA tad granthArthavistaraM tathA karoti yathA tanna bhavati sarvamapi svakAryakaraNAbhAvAdanarthasampAdanAcca paraloke ihApi ca tallAghavaM janayati yathA naTapaThitamiti dRSTAntaH / / 473 / / TIkArya : paravaryA .. kRMAnta: || parAvartana karIne aneka paripATiothI abhyAsa karIne zuM ? ethI kahe che - graMthasUtra, arthano vistAra=vyAkhyAnano prapaMca, graMtha ane arthavistAra e pramANe ekavarbhAva che ane tenetragraMtha ane arthanA vistArane, ghoSaNikA mAtrathI paNa parAvartana kare che koI sAdhu parAvartana kare che, AthI tenA vyApoha mATe kahe che arthAt tevA nathI te batAvatAM kahe che - nivRSya jema kasoTInA paththara upara sonAne ghasIne tema, paramArthane tenA sArane paNa jANIne parAvartana kare che topaNa gurukarmapaNuM hovAne kAraNe te graMthanA arthatA vistArane te pramANe kare che. je pramANe te sarva paNa thatuM nathI; kema ke svakAryakaraNano abhAva che ane paralokamAM anarthanuM saMpAdana che=je prakAre yathArtha bodha che, te prakAre mohanA nAzarUpa kArya karato nathI ane viparIta pravRttine kAraNe paralokamAM anartha prApta thAya che ane ahIM paNa te=viparIta AcaraNa, lAghavane kare che, je pramANe taTapaThita naTa dvArA bhaNAyeluM zAstra lAghavane kare che e daSTAMta che. II473 avatAraNikA : tameva vyaacsstteavataraNitArtha :tene ja kahe che taTapaThitanA daSTAMtane ja kahe che - Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-473-474 133 gAthA : paDhai naDo veraggaM, ninvijjijja bahuo jaNo jeNa / paDhiUNa taM taha saDho, jAleNa jalaM samoyarai / / 474 / / gAthArtha : naTa vairAgyane vairAgyanA caritrone, kahe che, jenAthI ghaNA loko vairAgyane pAme che, te prakAre tene kahIne zaTha evo te jALa dvArA jalamAM Utare che. ll474ll TIkA - paThati vyaktayA girA naTaH zailUSo vairAgyaM kAraNe kAryopacArAt tajjanakaM vRttAdi gRhyate, nirvidyeta saMsArAnirviNNo bhaved bahureva bahuko jano yena paThitena, sa tu pazcAt paThitvA tad vRttAdi vairAgyakaraM tathA tadabhinayAdiprakAreNa, zaTho vaJcako jAlena karaNabhUtena jalaM samavatarati mInAdijighRkSayA, tadvat prastutadharmakathI jJeya ityupanayaH // 474 // TIkArya : pati pratyunaH || vyakta vANIthI naTa vairAgyane kahe che =kAraNamAM kAryano upacAra hovAthI vairAgyanA kAraNarUpa graMthone kahe che. tethI vairAgyane utpanna karanArA vRta vagerene=caritro vagerene, grahaNa karAya che, ghaNA loko je paThitathI nirveda pAme che=saMsArathI vairAgya pAme che. vaLI te pAchaLathI tene bhaNIne=vairAgyane karanArA te vRtta vagerene kahIne, te prakAre=te abhinaya vagere prakArathI, zaTha=vaMcaka evo te, sAdhanabhUta evI jALa dvArA jalamAM Utare che=mAchalAM vagere pakaDavA mATe jalamAM Utare che, tenI jema prastuta dharmane kahenAro jANavo e upAya che. 474 bhAvArtha : koI naTa upadezanA viSayamAM kuzala hoya to vairAgyanuM kAraNa bane tevA AcAronuM sUkSma kathana kare topaNa te zabdo potAnA haiyAmAM sparzatA nathI, mAtra bIjA jIvone nirvedanuM kAraNa bane che, te naTane te zabdo sparzelA nahi hovAthI potAnI AjIvikA anusAra prasaMge jALa laIne mAchalAM pakaDavA mATe nadImAM Utare che athavA bIjA paNa saMsAranAM te te kRtyo kare che, tema je sAdhu sUtra-arthano zAstrAnusArI bodha karIne tenuM parAvartana kare che eTaluM ja nahi, paNa suvarNanI parIkSA karanAra jema kaSaparTaka upara sonAne ghasIne te sAcuM sonuM che ke nahi teno nirNaya kare che, tema zAstrIya padArtho yukti ane anubhava anusAra je rIte saMgata che te rIte vidhipUrvaka yojana kare che. Ama chatAM bhoganI lAlasA pracura hovAthI ane mAna-khyAti vagere pratyenuM valaNa atizaya hovAthI maMgu AcAryanI jema tattvane jANanArA hovA chatAM graMthanA arthathI viparIta pravRtti kare che. jema maMgu AcArya bhagavAnanA vacananA sUkSma padArthone Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-473-74, 475 jANanAra hatA topaNa rasagArava, RddhigArava, zAtAgAravane vaza thaIne je pramANe bodha hato, te pramANe kaSAyonuM umUlana karavA te bodhano upabhoga karyo nahi, tethI paralokamAM anartha prApta karyo. tuccha vyaMtarabhavanI prApti thaI ane A lokamAM paNa ziSTa puruSonuM lAghava karanArA thAya che; kema ke ziSTa lokone jaNAya che ke A mArga anApta puruSathI pravartelo che. AthI ja bhagavAnanA zAsananA sArane jANavA chatAM ziSya vagerenA pralobhanathI ke parSadA vadhAravA mATe pravRtti kare che. tethI temanI upadezanI pravRtti tattvane sparzanArI hoya topaNa naTanA upadeza jevI che; kema ke teo potAnA AtmAnuM ahita ja kare che. ll473-374ll avataraNikA : tadidamavetya yad vidheyaM tdaahavataraNitArtha - te Ane jANIne zAstronA sUkSma paramArthane jANIne gurukarmI jIvo hita sAdhI zakatA nathI, ema pUrvamAM kahyuM tene jANIne, je karavuM joIe=hitAkAMkSI mahAtmAe je karavuM joIe, tene kahe che - gAthA - kaha kaha karemi kaha mA karemi kaha kaha kayaM bahukayaM me / jo hiyayasaMpasAraM, karei so aikarei hiyaM // 475 / / gAthArtha : kaI kaI rIte karuM? kaI rIte na karuM ? kaI kaI rIte karAyeluM mAruM ghaNuM karAyeluM thAya? je hRdaya saMsArane kare che hRdayamAM sparze e rIte vicAraNA kare che, te hitane atizaya kare che. IIchapA TIkA : vivekinA pratikSaNamidaM paryAlocyaM, yaduta kathaM kathaM karomi hitamanuSThAnamAdarAdatizayena paryAlocayet, sambhrame dvivacanaM, kathaM mA karemi ti mA kArSa, kathaM kathaM kRtamanuSThitaM bahivati bahuguNaM kRtamihAnuSThAnaM me mametyevamAlocayato guNamAha-yo vidvAn hRdayasaMprasAraM citte paryAlocaM karoti so'tikarotyatizayena sampAdayati hitamAtmapathyamiti / / 475 / / TIkArca - vivezinA ... pamiti | vivekI jIve dareka kSaNe A vicAravuM joIe, zuM vicAravuM joIe e yadutathI batAve che - kaI kaI rIte karuM ?=hita anuSThAnane AdaranA atizayathI vicAravAnuM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-475-476 135 hovAthI saMbhramamAM be vAra vacana che=vartha thaM e prakAre saMbhrama batAvavA mATe be vakhata vacana che, kevI rIte huM na karuM? kevI rIte karAyeluM mAruM anuSThAna ghaNA guNavALuM thAya, e pramANe vicAratA jIvatA guNane kahe che - je vidvAna hadayasaMprasAranekacittamAM paryAlocana, kare che te ati kare che-atizayathI hitane arthAt Atmapathyane saMpAdana kare che. II47pA bhAvArtha : kalyANanA arthI sAdhue nipuNatApUrvaka sUtra ane arthano vistAra jANavo joIe, tenA paramArthano yathArtha bodha thAya te rIte yatna karavo joIe, jethI zAstravacana, yukti ane anubhava anusAra te padArtha te svarUpe spaSTa jaNAya ane tevo bodha karyA pachI paNa te mahAtmAe prastuta gAthAmAM kahyuM e prakAre satata paryAlocana karavuM joIe, jethI hita thAya. zuM paryAlocana karavuM joIe ? te kahe che - bhagavAne kahelAM te te kRtyo AdaranA atizayathI huM kaI rIte karuM ? e prakAre paryAlocana karavuM joIe arthAtu mAtra kRtyarUpe nahi, paraMtu te te kRtyo dvArA te te guNasthAnakanI vRddhinA bAdhaka kaSAyo kSaya thAya ane uttara-uttaranA guNasthAnakanI prApti thAya te prakAre huM hita anuSThAna karuM, ema sUkSma buddhithI vicAravuM joIe. jema huM sAdhu chuM mATe mAre paDilehaNa karavuM joIe, eTalI buddhi mAtrathI te te kRtya karavuM joIe nahi, paraMtu paDilehaNa viSayaka aMtaraMga bAhya maryAdAnusAra AdarathI huM yatna karuM ane te maryAdAno saheja paNa bhaMga na karuM ane gAyanA pAlanano adhyavasAya atizaya atizayatara thAya te prakAre upayukta thaIne paDilehaNa vagere sarva kriyA huM karuM e prakAre praNidhAnathI te te kRtya karavuM joIe ane kaI rIte karAyeluM mAruM anuSThAna bahu guNavALuM thAya tenuM paryAlocana karavuM joIe arthAt pote je anuSThAna vidhipUrvaka kare che te anuSThAna paNa kaI kaI rIte vizeSatAthI karavuM joIe? jethI bahuguNavALuM thAya tenuM paryAlocana karavuM joIe. jema pote zakti anusAra bAhya tapa ane svAdhyAya vagere karatA hoya topaNa saMyama grahaNathI mAMDIne zarIranI saMlekhanAnI vRddhi ane kaSAyanI saMlekhanAnI vRddhi kaI rIte thAya, tenuM paryAlocana karavuM joIe. jethI aMta samaye zarIranI ane kaSAyanI saMlekhanA karIne pote sukhapUrvaka sugatine prApta karI zake tenuM nipuNatApUrvaka paryAlocana karIne potAnuM kRtya karavuM joIe ane je vidvAna cittamAM te prakAre paryAlocana kare che te mahAtmA potAnA saMyamanAM sarva kRtyo te prakAre sevIne zarIra ane kaSAyanI saMlekhanA karIne AtmAnuM pathya saMpAdana kare che. I475mAM avataraNikA - kimityetAvAnAdara upadizyata ityucyate, anAdareNa sadanuSThAnArAdhanAyogAt tathA caahavataraNitArtha : kayA kAraNathI ATalo Adara karavo joIe ?=zAstra bhaNyA pachI anuSThAna potAnAmAM samyak pariNamana pAme eTalo Adara karavo joIe e prakAre kayA kAraNathI upadeza apAya Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-476 che ? tenA uttara rUpe kahevAya che anAdarathI=te anuSThAna guNavRddhinuM kAraNa bane te prakAranA yatna vagara, saanuSThAnanI ArAdhanAno ayoga che=bAhyathI saMyamanI AcaraNA hovA chatAM tenAthI tenA phLanI prAptino ayoga che ane te rIte kahe chetevI saMyamanI AcaraNAthI saMyamanuM phLa prApta thatuM nathI, te rIte kahe che gAthA : = siDhilo aNAyarakao, avasavasakao tahA kayAvakao / savayaM pamattasIbhasma, saMnamo riso duggA ? / / 476 / / gAthArtha H satata pramAdazIlane zithila anAdarakRta avazavazakarAyela ane kRtaapakRta saMyama kevo hoya ? II476]] TIkA zithilaH saMyamaH kIdRzo bhavediti sambandhaH, sa ca zithilaH kathaM syAdata Aha- -anAvaraLato'ytnaanusstthito yatnenApi parabhayAdanuSThIyamAno na kiJcit syAdityAha - avazavazakRto'vazo gurvAdyAyattatA, tadvazena taddvAreNa nAtmadharmazraddhayA kRto'nuSThita iti samAsaH, yatnena dharmabuddhyA'pi ca kriyamANo'prekSApUrvakAritayA'ntarAntarA yadyapi kriyeta tathApi nAsau syAdityAha - tathA kRtApakRta iti kRtazcAsau kvacit sampUrNAnuSThAnAd apakRtazca kvacit sarvathA virAdhanAditi, tadayaM sarvopAdhizuddha eva sampUrNaH sampadyate nAnyathetyAha - satatamanavarataM pramattazIlasya pramAdaH, pramattaM viSayAdivAJchA tacchIlasya svarasAt tatkAriNaH saMyamaH kIdRzo bhaved ? na kIdRzo'pItyAkUtam / / 476 / / TIkArya H -- zithilaH saMyamaH apItyAttam / / zithila saMyama kevo hoya ? e prakAre saMbaMdha che arthAt zithila saMyama vAstavika saMyama nathI ane te zithila kevI rIte thAya ? AthI kahe che=saMyamanI AcaraNA zithila kevI rIte thAya ? AthI kahe che anAdarakRta=ayatnathI AcarAyelo zithila saMyama thAya, yatnathI paNa bIjAnA bhayathI AcarAto kaMI na thAya=saMyama kaMI na thAya, ethI kahe che avazavazakRta=avaza guru AdinI AdhInatA tenA vazathI=tenA dvArA karAyelo AtmadharmanI zraddhAthI nahi karAyelo=nahi sevAyelo, zithila thAya, e pramANe samAsa che. yatnathI ane dharmabuddhithI paNa karAto aprekSApUrvakArIpaNAne kAraNe vacce vacce joke karAya che topaNa A=saMyama, na thAya. ene kahe che ane kRtaapakRta=kyAreka saMpUrNa anuSThAna hovAthI karAyeluM A ane kyAreka sarva prakAre virAdhana hovAthI apamRta che, te kAraNathI=anAdarathI karAyela avazathI karAyela - - Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 gAthA-476-477 kRtaapakRta karAyela saMyama thAya nahi paraMtu te sarvanA abhAvapUrvaka AtmazraddhAnathI karAyeluM sadanuSThAna thAya te kAraNathI, A=saMyama, sarva upAdhithI zuddha ja saMpUrNa prApta thAya che=saMyamanA aMgabhUta sarva AcAro zaktine gopavyA vagara apramAdathI karAyela hoya to saMpUrNa thAya che, anyathA nahi= tenA aMganI vikalatAthI yukta saMpUrNa saMyama thato nathI, ene kahe che satata=niraMtara, pramattazIlane=pramatta arthAt viSaya vagerenI vAMchA tenA zIlavALAne=svarasathI tenA karanArAne, kevA prakArano saMyama thAya ? arthAt koI prakArano thAya nahi, e pramANe Azaya che. / / 476 / / - bhAvArtha: je mahAtmA saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanA te te anuSThAna dvArA AtmAnA sAmAyikanA pariNAmanI vRddhimAM yatna karatA nathI, temanI saMyamanI AcaraNA jinavacana anusAre thatI nathI, kyAreka bAhyathI jinavacana anusAre thAya topaNa te te anuSThAnathI niSpAdya cittanA svairya mATe yatna thato nathI, te sAdhu zithila che, tenuM saMyama kevuM hoya ? arthAt guNasthAnakanI pariNaNitanuM kAraNa na hoya, te sAdhu zithila kema che ? ethI kahe che - 137 -: temanuM saMyamanuM anuSThAna anAdarathI karAyeluM che=je rIte bhagavAne sadanuSThAna sevavAnI AjJA karI che te rIte sevavAno pariNAma nahi hovAthI te sAdhu zithila anuSThAna kare che. vaLI kyAreka bAhya rIte guru vagerenA bhayane kAraNe yathArtha AcaraNA kare topaNa bhagavAnanA vacanane parataMtra thaIne te te guNonI niSpatti thAya te prakAre te anuSThAna nahi sevAyeluM hovAne kAraNe avaza evA gurune vaza thaIne bAhyathI yathArtha karAyeluM che, paraMtu zamabhAvanA pariNAmathI ane zamabhAvanI vRddhinA kAraNapaNAthI te anuSThAna karAyeluM nathI, tethI e phalita thAya ke jeo zamabhAvanA pariNAmathI vAsita che ane zamabhAvanI vRddhinA upAyarUpe atyaMta AdarapUrvaka te anuSThAna seve che, temanuM pAramArthika saMyama bane che. te vaLI keTalAka jIvo aMtaraMga rIte saMyamane anukULa anuSThAna karavAnI icchAvALA hoya che topaNa temanuM anuSThAna kRtaapakRta hoya che arthAt koIka aMgamAM zamabhAvanI vRddhi thAya tevA yatnavALuM hoya che, to koIka aMgamAM virAdhanAvALuM hoya che arthAt jinavacanathI niyaMtrita thaIne askhalita zamabhAvanI vRddhinuM kAraNa bane te rIte sevAyeluM nathI evA jIvo pramAda svabhAvavALA hoya che, tethI temanuM saMyamanuM anuSThAna kevuM hoya ? mATe kalyANanA arthIe bhagavAnanA vacanamAM atyaMta Adara dhAraNa karIne je rIte uttara-uttaranA guNanI vRddhinuM kAraNa thAya te rIte apramAdathI anuSThAna sevavuM joIe. II476 avataraNikA :tathAhi avataraNikArtha te A pramANe=pramAdavALA sAdhune saMyama nathI ema pUrvamAM kahyuM te tathAdithI batAve che Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 gAthA: upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-477 caMdo vva kAlapakkhe, parihAi pae pae pamAyaparo / taha uggharaviggharaniraMgaNo ya na ya icchiyaM lahai / / 477 / / gAthArtha H kAlapakSamAM=kRSNa pakSamAM, jema caMdra tema pramAdapara sAdhu sthAne sthAne parihAnI pAme che ane ugRha, vigRha ane aMganA vagarano te sAdhu Icchitane prApta karato nathI ja. II477|| TIkA H candra iva kAlapakSe kRSNArddhamAse parihIyate parikSayaM yAti guNApekSayA pade pade sthAne sthAne pramAdaparaH san sAdhuriti gamyate, abhyuccayamAha, tathodgRhavigRhaniraGganazca na ca naiveSTaM labhate iti, tatrodgataM prAbalyena naSTaM gRhaM gRhasthaparyAyasambandhi yasyA'sAvudgRhaH, vigRhaH pravrajyAyAM viziSTavasatirahitaH, nirgatA'GganA yoSidasmAditi niraGganaH, udgRhazca asau vigRhazca sa cAsau niraGganazceti samAsaH / tadayamarthaH - kevalaM kliSTAdhyavasAyena viSayAn vAJchannasau pratikSaNaM karma cinoti, na punarabhilaSitaM prApnoti, gRhagRhiNIprabhRtInAM tatsAdhanAnAmabhAvAditi / / 477 / / TIkArya H candrava ..... amAvAvitti / / kAlapakSamAM-kRSNa ardhamAsarUpa kAlapakSamAM, caMdra parikSayane pAme che, tenI jema pramAdapara sAdhu guNa apekSAthI pagale pagale=sthAne sthAne, parihAnine pAme che, abhyuccayane kahe che * te rIte ugRha-vigRha-niraMgatAvALo iSTane prApta karato nathI ja, tyAM= ugRha vagere traNa padomAM, udgata=prabaLapaNAthI naSTa thayeluM, gRhastha paryAya saMbaMdhI gRha che jene evo A ugRha, vigRha=pravrajyAmAM viziSTa vasati rahita=sarva prakAranI anukULatAyukta vasati rahita evo sAdhu, nIkaLI gaI che strI AnAthI evo niraMgata ugRha-vigRha-niraMgata evA A e pramANe samAsa che, tethI A artha che kliSTa adhyavasAyane kAraNe=saMyamajIvanamAM te te prakAranI anukULatAnI icchArUpa kliSTa adhyavasAyane kAraNe, kevaLa viSayone icchato evo A sAdhu dareka kSaNe karmane bAMdhe che, paraMtu abhilaSitane prApta karato nathI; kema ke ghara-strI vagere tenAM sAdhanono abhAva che=icchita sukhanAM sAdhanono abhAva che. / / 477 / / - bhAvArtha: je sAdhu sthAne sthAne pramAdapara che arthAt saMyamanI sarva kriyAo mAtra bAhyathI kare che ane te paNa prAyaH svamati anusAra kare che, paraMtu zamabhAvanA pariNAmathI vAsita thaIne kriyAmAM yatna karavA dvArA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-477-478 139 zamabhAvanI vRddhi kema thAya, te prakAre praNidhAnathI karatA nathI, teo kRSNapakSamAM jema caMdra kSayane pAme che, tema saMyama grahaNa karatI vakhate saMveganA pariNAmavALA thayelA te temano saMvegano pariNAma saMyama grahaNa karyA pachI satata kSaya pAmI rahyo che, tethI gRhasthaavasthAmAM ke saMyamanA grahaNakALamAM je dharmanA bhAvo hatA te paNa kramasara naSTaprAyaH thAya che. vaLI tevA pramAdI sAdhune vartamAnamAM paNa kleza che te batAvavA mATe kahe che temaNe gharano tyAga karyo che, tethI ghara rahita che ane pravrajyAmAM yAcanA karI je vasati meLave che, te viziSTa nathI. tethI sarva prakAranI anukULatAvALI gRhasthanA jevI vasati nathI ane saMyama grahaNa karyuM che, ethI strI rahita che ane jemanuM citta zamabhAvamAM ane zamabhAvane anukULa vRddhimAM nathI pravartatuM, paraMtu viSayone abhimukha che, teone anukULa vasati ane strI vagereno abhAva hovAthI bhogasAmagrIjanya paNa sukha nathI ane saMyamajanya sukha paNa nathI, tethI kliSTa adhyavasAyane kAraNe te jIvo satata karma bAMdhe che. II477nA - avataraNikA : anyaccAsAvihaiva yadanubhavati tadAha avataraNikArya : ane bIjuM A=pramAdI sAdhu, ahIM ja je anubhave che. tene kahe che gAthA : bhIuvvigganilukko, pAgaDapacchannadosasayakArI / appaccayaM jaNaMto, jaNassa dhI jIviyaM jiyai / / 478 / / gAthArtha : bhayathI udvega pAmelo ane potAne chupAvanAra pragaTa ane pracchanna seMkaDo doSone karanAra lokone avizvAsa utpanna karato dhikkArapAtra jIvitane jIve che. II478 / / TIkA H bhItazcAsau kaH kiM mAM bhaNiSyatItyuttrAsAdudvignazca kvacidapi dhRterabhAvAd bhItodvignaH, sa cAsau nilukkazca saGghapuruSAdibhayena AtmagopanAditi samAsaH, kimityevaMvidha ityata AhaprakaTapracchannAni janena viditAviditAni doSazatAni kartuM zIlaM yasyAsau prakaTapracchannadoSazatakArI, ata evA'pratyayaM dharmasyoparyavizvAsaM janayan janasyotpAdayan lokasya nUnameSAM dharmaH zAstrakAreNaivaMvidha eva pratipAdita iti buddhayutpatteH, kiM ? dhig jIvitamiti kriyAvizeSaNaM, dhikkArArhaprANadhAraNenetyarthaH, jIvati kila prANAn dhArayatIti / / 478 / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-478 TIkArya : mIttazvAso ... pAri II bhaya pAmelo evo A, koNa mane zuM kaheze ? e pramANe utrAsathI udvega pAmelo; kema ke koI sthAne dhRtino abhAva che te bhItodvigna che ane te A tilaka saMghapuruSa vagerenA bhayathI potAne chupAvato hovAthI vilukka, e pramANe samAsa che, AvA prakArano= bhItaudvigna vilakka evA prakArano, kayA kAraNathI che? ethI kahe che - pragaTa ane gupta=lokothI jaNAyelA ane nahi jaNAyelA seMkaDo doSone karavAno svabhAva che jene evo A sAdhu pragaTa pracchanna doSazatakArI che. AthI ja janane=lokane, apratyaya=dharmanI paNa upara avizvAsane utpanna karato dhim jIvitane jIve che. kaI rIte avizvAsane utpanna kare che ? emAM hetu kahe che - kharekhara Amato gharma zAstrakAroe AvA prakArano ja pratipAdana karela che, e prakAre buddhinI utpatti hovAthI viparIta buddhirUpa avizvAsane utpanna kare che ema anvaya che. thin nIvitam e pramANe kriyAvizeSaNa che, dhikkArane yogya prANanuM dhAraNa hovAthI jIve che-kharekhara prANone dhAraNa kare che. I478II bhAvArtha : je sAdhu apramAdathI saMyamayogamAM usthita nathI, eTaluM ja nahi, paNa zakti anusAra sAMsArika bhAvothI para thavAne anukULa leza paNa yatna karanAra nathI, mAtra bAhya kriyA karIne toSa pAmanAra che ane zAtAnA arthI che, temanuM jIvana atyaMta niMdya che, te batAvatAM kahe che - vartamAnakALamAM mane koNa zuM kaheze ? e prakAranA utrAsathI bhayavALA che, kyAreka potAnA bhaktavarganA baLathI niHzaMka jIvatA hoya topaNa potAnuM kharAba dekhAze vagere bhayothI vyagra cittavALA hoya che, vaLI saMyamajIvanamAM dhRti nahi hovAthI ane bAhya anukULa bhAvonI prApti parAdhIna hovAthI udvigna hoya che. vaLI tattvane jANanArA saMghanA puruSo che, temanI AgaLa pote asAdhu che tevuM na dekhAya te mATe potAne gopavavA yatna kare che, tethI nilakka che. kema teo bhIta udvigna ane nilakka che, tenuM kAraNa batAvatAM kahe che - saMyamayogamAM usthita nahi hovAthI teo pragaTa ke pracchanna aneka prakAranA doSo seve che; kema ke aMtaraMga samabhAvanA pariNAmajanya sukhane pAmI zake tema nathI, tethI indriyo bAhya viSayomAM utsuka hoya che ane pote sAdhu che, tethI loko AgaLa pragaTa na thAya te mATe keTalAka doSo pracchanna seve che, to keTalAka doSo lokonI upekSA karIne pragaTa seve che ane AthI lokone dharmamAM avizvAsa utpanna kare che arthAt bhagavAnano dharma AvA prakArano che, je pramANe A sAdhu seve che te rUpa buddhine utpanna karIne lokone pAramArthika dharma pratye avizvAsa utpanna kare che. tevA pramAdI sAdhunuM jIvana atyaMta nidya che; kema ke vartamAna bhavamAM paNa sukhakArI nathI ane bhAvimAM paNa anarthanI paraMparAnuM eka kAraNa che. II478II Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-479 141 avataraNikA : yataH sAticArasyA'yaM doSastasmAdAdita eva niraticAreNa bhAvyam / yastu cintayed drAdhIyAn me paryAyastata eveSTasiddhirbhaviSyati kiM niraticAratayA taM prtyaahavataraNitArtha : je kAraNathI sAticAra cAritravALAne arthAt pramatta sAdhune A doSa che, te kAraNathI pahelethI ja niraticAra rUpe thavuM joIe. vaLI je vicAre che - mAro paryAya dIrgha che, tenAthI ja=sAticAra hovA chatAM te dIrgha paryAyathI ja, ISTasiddhi thaze, niraticArapaNAthI zuM ?=niraticAra cAritra pALavuM ati duSkara che, tethI temAM yatna karavAthI zuM ? tenA pratye tevA pariNAmavALA jIva pratye, kahe cheHupadeza Ape che - gAthA : na tahiM divasA pakkhA, mAsA varisA va saMgaNijjaMti / je mUla uttaraguNA, akkhaliyA te gaNijjati / / 479 / / gAthArtha : temAM=ISTasiddhimAM, divaso, pakhavADiyAM, mahinA athavA varSA gaNAtAM nathI, akhalita je mULaguNo, uttaraguNo che te gaNAya che. ll479II TIkA : na tasmin dharmavicAre tasyAM ceSTasiddhau divasA pakSA mAsA varSANi vA saMgaNyante samyak saGkhyAyante kiM tarhi ? ye mUlottaraguNA askhalitA niraticArAste gaNyante iti, ta eveSTaprApakA ityarthaH / / 479 // TIkArya : tasmin ... temAM=dharmanA vicAramAM athavA te ISTasiddhima=cAritranA pAlanathI thatI ISTasiddhimAM, divaso, pakhavADiyAM, mahilA athavA vaSa gaNAtAM nathI=samyapha gaNanA karAtAM nathI, to zuM gaNAya che ? ethI kahe che - akhkhalita=aticAra rahita, je mULa-uttaraguNo te gaNAya che-te ja ISTa evI nirjarAne prApta karAvanArA che. 479 bhAvArtha : je sAdhu je samayamAM zamabhAvanA pariNAmapUrvaka samabhAvanI vRddhine anurUpa ucita yatanA kare che, te samaye te sAdhumAM mULaguNo ane uttaraguNo akhkhalita che ane jyAre zamabhAvanA pariNAmapUrvaka saMyamanI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-879-480 vRddhine anukULa che te anuSThAna sevIne saMyamanA kaMDakonI vRddhimAM yatna thato nathI te te vakhate te sAdhumAM mULaguNo ane uttaraguNo skUlanA pAmelA che, paraMtu saMyamaparyAyanAM keTalAM varSo che, te pramANe te mahAtmAne saMyamanuM phaLa maLatuM nathI arthAt saMyamakALa daramyAna te mahAtmAe aticAra rahita mULaguNo-uttaraguNonI vRddhi mATe je yatna karyo, tene anurUpa puNyabaMdha ane nirjarA thAya che ane aMte iSTaphaLanI prApti thAya che, mATe sAdhue saMyama grahaNa karyA pachI zamabhAvanI pariNatine sthira sthiratara karavA aticAranA parihArapUrvaka satata yatna karavo joIe ane zamabhAvarUpa sAmAyikanA pariNAmapUrvaka saMyamanI te te kriyAo karavI joIe. jethI satata saMyamanA kaMDako vadhe ane saMyamajIvanamAM je je kSaNo pramAdamAM gaI che, te sarva iSTaphalanI sAdhaka to nathI, paraMtu saMyamanA pAlanathI pragaTa thayela zuddhine kaMIka plAna karanAra hovAthI aniSTanI sAdhanArI che mATe susAdhue niraticAra mULa-uttaraguNonuM svarUpa citta sanmukha rAkhIne tene anurUpa zaktinA prakarSathI udyama karavo joIe, jethI sarva prakAranA iSTanI prApti thAya. l479ll avataraNikA : tasmAdakAraNaM ciradIkSitatA niraticArataiveSTasAdhiketi, sA ca gADhamapramAdino bhavati / yata mAdaavataraNikArca - te kAraNathI=akhkhalita mULa-uttaraguNo saMyamamAM sAdhune gaNanApAtra bane che te kAraNathI, ciradIkSitatA akAraNa che, niraticAratA ja ISTasAdhikA che ane te=niraticAratA, gADha apramAdIne hoya che, je kAraNathI kahe che - gAthA : jo na vi diNe diNe, saMkalei ke ajja ajjiyA mi guNA ? / aguNesu ya na ya khalio, kaha so u karejja appahiyaM ? // 480 / / gAthArtha : Aje mArA vaDe kayA guNo prApta karAyA ane aguNomAM huM khalanA pAmyo nathI, e prakAre je sAdhu dareka divase saMkalanA karato nathI, te sAdhu kaI rIte Atmahitane kare? Il48oll TIkA :___ yo nA'pi naiva dine dine, apizabdAt rAtrau rAtrau ca saGkalayati samyagbuddhyA nirUpayati, yaduta ke adyA'rjitA adhigatA mayA guNA jJAnAdayaH, aguNeSu ca mithyAtvAdiSu na ca naiva skhalitaH sAticAro'haM jAta iti / kathamasau kuryAdAtmahitaM, svapathyaM samyagvAsanAzUnyatvAditi T480 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-480, 481-482 TIkArya : - yo nA'pi zUnyatvAhiti / je sAdhu dareka divase ane RSi zabdathI dareka rAtrie saMkalanA karato nathI=samyag buddhithI avalokana karato nathI, zuM avalokana karato nathI te yadyutathI batAve che * kayA jJAnAdi guNo mArA vaDe prApta karAyA=AtmAmAM sthira karAyA ane aguNomAM=mithyAtva vageremAM, huM skhalanA pAmyo nathI ja=huM aticAravALo thayo nathI ja, e pramANe saMkalanA karato nathI, te sAdhu kevI rIte Atmahitane kare ? arthAt kare nahi; kema ke svapathyane AzrayIne samyag vAsanAnuM zUnyapaNuM che. ||480nA ..... 143 bhAvArtha: susAdhu saMyamanI ucita kriyAo karIne te te kriyAo dvArA saMyamanI satata vRddhi kare che, tenA baLathI potAnAmAM zamabhAvanA pariNAmanI keTalI vRddhi thaI, tenI saMkalanA kare che. tethI jema jema pUrvamAM te te nimittathI zamabhAvano pariNAma skhalanA pAmato hato te ja abhyAsanI vRddhine kAraNe te nimittathI pharI saMyama skhalanA na pAme tevo dRDha yatna thAya che, tenAthI sAdhu nakkI kare che ke mArAmAM zamabhAvano sthirabhAva pahelA karatAM adhika adhika thato jAya che ane tenA kAraNe pUrvamAM nimittane pAmIne je doSo thatA hatA, te alpa alpatara thatA dekhAya che. paraMtu je mahAtmA saMyamanI kriyA karIne pratidina te prakAre saMkalanA karatA nathI ke AjanI mArI saMyamanI kriyAthI keTalA guNo prApta karAyA arthAt pUrvanA mArA bodhamAM keTalI atizayatA thaI ? kayA prakAranA sUkSma bhAvonuM jJAna thayuM, bhagavAnanA vacana viSayaka mArI zraddhA keTalI sthira sthiratara thaI ane zamabhAvanA pariNAmarUpa cAritrano pariNAma keTalo atizaya thayo, e prakAre jeo saMkalanA karatA nathI ane mithyAtvAdi bhAvomAM arthAt bodhano viparyAsa, rucino viparyAsa ane zamabhAvanA viparyAsamAM pote kyAMya skhalanA pAmyA nathI, teno vicAra karatA nathI, paraMtu te te nimittone pAmIne skhalanA thatI hoya chatAM tenI upasthiti karatA nathI, te sAdhu kaI rIte Atmahita karI zake ? arthAt teo saMyamanI kriyA kare, navuM navuM bhaNe topaNa Atmahita thAya nahi; kema ke svapathyane AzrayIne samyag vAsanAnuM zUnyapaNuM che=mAruM pathya vRddhi pAme ane apathya dUra thAya te prakAranA prayatnano abhAva che. II480mA avataraNikA : tadevamAdita ArabhyAnekAkAreSUpadezeSu sadanuSThAnagocareSu datteSvapi kecid na pratipadyante, apare pratipannamapi zithilayantIti darzayannAha avataraNikArtha H A rIte AdithI mAMDIne aneka AkAravALA sadanuSThAna viSayaka upadezo apAye chate paNa keTalAka tene te upadezane svIkAratA nathI, vaLI bIjA svIkArAyelAne paNa zithila kare che, e prakAre batAvatAM kahe che Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-481-482 bhAvArtha : upadezamAlAnA prAraMbhathI mAMDIne atyAra sudhI graMthakArazrIe sadanuSThAna viSayaka aneka prakAranA upadezo ApyA ane keTalAka jIvo prastuta graMthanA abhyAsa dvArA te sarva upadezane vAMce che, sAMbhaLe che, paraMtu tenA viSayaka koI pariNAma karatA nathI, mAtra graMtha vAMcIne saMtoSa mAne che, teo te upadezano leza paNa svIkAra karatA nathI. temanA mATe prastuta graMthanuM adhyayana niSphaLaprAyaH che. vaLI keTalAka yogya jIvo te sarva upadeza sAMbhaLe che te vakhate te prakAre sevana karavAno kaMIka pariNAma kare che, topaNa te upadezane satata daDha avadhAraNa karIne zakti anusAra svabhUmikAnI ucita AcaraNA karavA yatna karatA nathI, paraMtu upadeza sAMbhaLe tyAre pariNAmavALA thAya che. tyArapachI te upadezanAM vacano temanA cittamAM zithila zithilatara thAya che tene batAvatAM kahe che - gAthA : iya gaNiyaM iya tuliyaM, iya bahuhA darisiyaM niyamiyaM ca / jai tahavi na paDibujjhai, kiM kIrau ? nUNa bhaviyavvaM / / 481 / / kimagaM tu puNo jeNaM, saMjamaseDhI siDhilIkayA hoi / so taM ciya paDivajjai, dukkhaM pacchA u ujjamai / / 482 / / gAthArtha : A rIte gaNanA karAyuM, A rIte tulanA karAyuM, A rIte ghaNA prakAre dekhADAyuM ane niyamita karAyuM topaNa jo pratibodha pAmato nathI, to zuM kare? kharekhara thavuM joIe=anaMtakALa sudhI te jIve saMsAramAM bhaTakavuM joIe. aMgakahe prANI, zuM vaLI jenA vaDe saMyamazreNI zithila karAyelI che te=zithila puruSa, tene jaEzaithilyane prApta kare che, pAchaLathI duHkhe karIne udhama kare che. Il481-48thI TIkA : ityuktena prakAreNa gaNitaM parisaGkhyAtaM 'saMvatsaramRSabhajina' ityAdinA sadanuSThAnamiti sarvatra yojyamiti, tulitamAkalitam avantisukumArodAharaNAdinA iti, bahudhA'nekaprakAraM darzitamAryamahAgiridRSTAntAdinA, niyamitaM ca niyantritaM cazabdAdanvayavyatirekAbhyAM, samitikaSAyagauravendriyetyAdiyatanayA'nvayena, dvicatvAriMzadeSaNA na rakSatItyAdinA vyatirekeNa ca niyataM darzitamiti yAvat, yadi tathApi iyatA'pyAdareNa kathayatA na pratibudhyate gurukarmakairna tattvadarzibhirbhUyate, tataH kiM kriyatAmanyat samadhikataraM !, nUnaM nizcitaM bhavitavyamanantakAlaM saMsAre tairiti gamyate / / 481 / / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-481-482 TIkArya : tyuna ... gIte ukta prakArathI=gAthA-3mAM kahyuM ke RSabhadeva bhagavAne bAra mahinA tapa karyo ItyAdi dvArA sadanuSThAna gaNita che kahevAyuM che, e pramANe sarvatra joDavuM=AgaLanAM sarva sthAnomAM sadanuSThAna zabdanuM yojana karavuM, avaMti sukumAranA udAharaNAdi dvArA tulanA karAyeluM che=sadanuSThAna jaNAyeluM che, AryamahAgirinA dAMta vagerethI bahudhA aneka prakAre, sadanuSThAna batAvAyeluM che. ane niyamita che aneka prakAre niyaMtrita che ane zabdathI avaya vyatirekathI niyamita che, kaI rIte anvaya vyatirekathI niyamita che te batAve che - samiti-kaSAya-gArava-Idriya ItyAdi gAthA-25nI yatanAthI anvayathI niyaMtrita che ane betAlIsa eSaNA doSone rakSaNa karato nathI ItyAdi gAthA-354thI vyatirekathI niyata batAvAyuM topaNa jo=ATalA AdarathI kahevAtAne paNa jo, gurukarmavALA jIvo vaDe pratibodha pamAto nathI ane tatvadarzI thavAtuM nathI, to bIjuM samAdhi karanAruM zuM karI zakAya ? arthAt kaMI karI zakAya nahi, nakkI teoe anaMta saMsAramAM bhaTakavAnuM che, e pramANe jaNAya che. 481aaaa TIkA :___ 'kimagaMtu puNo'tti ageti ziSyAmantraNam, anusvAraviparyayaH prAkRtatvAt, tuzabdazcazabdArthe, tatazca kiJcetyabhyuccaye gRhItvA'pi punarbhUyo yenApuNyavatA saMyamazreNirguNapaddhatirityarthaH, zithilIkRtA anAdRtA bhavati so'pratipannaguNAt gADhataraM jaghanyatara ityabhyuccayaH / taduktamvaraM kRtadhvastaguNAdatyantamaguNaH pumAn / / prakRtyA hyamaNiH zreyAnAlaGkArazcyutopalaH / / punarapi guNapaddhatiM santhAsyatIti cet naitadasti yata Aha-sa zithilastadeva zaithilyaM pratipadyate, duHkhaM kRcchreNa pazcAt tuzabdAccintayannapyudyacchatyudyamaM kurute, mahAmohavRddheriti / / 482 / / TIkArca - vimai tu putti.... mahAnodavRtti e zabda ziSyanA AmaMtraNa mATe che, anusvArano viparyaya prAkRtapaNAne kAraNe che=vimamAM rahelo anusvAra na upara joIe enA badale ja upara karelo che te prAkRta bhASA hovAnA kAraNe che, te zabda ra zabdanA arthamAM che ane tethI tu zabda ziSya e prakAre amyuccayamAM che, vaLI grahaNa karIne paNa apuSyavALA evA jenA vaDe saMyamazreNI-guNapaddhati, zithila karAI=anAdara karAyelI che, te sAdhu apratipatra arthAta nahi svIkArAyelA guNavALAthIegRhasthathI atyaMta jaghanyatara che, e pramANe amyuccaya che tu zabdathI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-481-482 e prakAre amyuccaya che te kahevAyuM che karAyA che dhvasta guNa jenA vaDe evA puruSathI atyaMta aguNavALo puruSa zreSTha che, prakRtithI amaNi suMdara che, nIkaLI gayelA paththaravALo alaMkAra zreSTha nathI. zithila thayelo jIva pharI paNa guNapaddhati prApta karaze e pramANe jo pUrvapakSI kahe, to kahe che - e nathI=pharI guNapaddhati prApta thAya che e nathI, je kAraNathI kahe che te=zithila sAdhu, tene ja=zaithilyane, svIkAre che-uttara-uttaranA bhavomAM zaithilyane prApta kare che, pAchaLathI duHkhapUrvaka= kaSTathI=muzkelIthI, udyama kare che, tu zabdathI udyama karavAnuM ciMtavana karato paNa duHkhe karIne udyamavALo thAya che; kema ke mahAmohatI vRddhi thayelI che. / / 482aa - bhAvArtha : graMthakArazrIe pUrvamAM RSabhadeva bhagavAna ane vIra bhagavAnanA dRSTAMtathI tapamAM udyama karavo joIe tema batAvyuM, vaLI kSamA vageremAM udyama karavo joIe tema batAvyuM. temAM avaMtisukumAra vagerenA udAharaNAdi dvArA te kSamA vagere bhAvono bodha karAvyo. vaLI Arya mahAgiri vagerenA dRSTAMta dvArA aneka prakAranA apramAdano bodha karAvyo. vaLI tyArapachI samiti kaSAya gaurava ityAdi gAthA dvArA yatanA batAvI ane jeo bhikSAnA betAlIsa doSonuM rakSaNa karatA nathI temane kevA kevA anartho thAya che te batAvyuM. A rIte saMyamajIvanamAM sAdhue zuM karavuM joIe ? e graMthakArazrIe atyaMta AdarathI batAvyuM ane saMyamajIvanamAM asamartha che temaNe saMyamanI zaktino saMcaya karavA mATe zrAvakajIvanamAM kaI rIte apramAdathI udyama karavo joIe e batAvyuM. Ama chatAM bhArekarmI jIvo prastuta graMtha bhaNe che, vAMce che, sAMbhaLe che topaNa pratibodha pAmatA nathI ane tattvane jonArA thatA nathI, paraMtu anAdinA mohanA pariNAmane vaza yathAtathA saMyamajIvana Acare che ke yathAtathA zrAvakajIvana Acare che, teo AtmAnA hitanI upekSA kare che ene graMthakArazrI kahe che AnAthI adhika ame zuM karIe ? Atmahita mATe je kaMI kahevA jevuM che te ame kahyuM che, chatAM jeo te sarva bhAvone sparzIne zakti anusAra AtmahitamAM udyama karatA nathI, teo nakkI saMsAramAM anaMtakALa bhaTakavAnA che; kema ke temanAmAM mithyAtvanA udayathI anaMta saMsArane calAve evo anaMtAnubaMdhI kaSAya varte che. AthI Atmahita mATe ATalo gaMbhIra upadeza ApavA chatAM teo leza paNa sAvadhAna thatA nathI, tethI bhArekarmI evA te jIvo saMsAramAM avazya anaMtakALa bhaTakaze. vaLI keTalAka jIvo A prakArano upadeza sAMbhaLIne saMyamazreNIne svIkAre che. tethI zakti anusAra zrAvakapaNuM ke sAdhupaNuM svIkAre che ane svIkAratI vakhate kaMIka utsAhathI te te kriyAo karIne kaMIka zubha bhAvo kare che topaNa saMyamanI kriyAo kaSTasAdhya jaNAvAthI pAchaLathI pramAdI thAya che. tethI saMyamajIvanamAM jematema jIve che, teo atyaMta hIna che arthAt jemaNe saMyama svIkAryuM nathI ke dezavirati svIkArI nathI, tenA karatAM paNa saMyama svIkArIne ke dezavirati svIkArIne pAchaLathI pramAdI bane che teo atyaMta hIna che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-481-482, 483 147 ahIM prazna thAya ke eka vakhata saMyamano pariNAma thayo che, tethI vartamAnamAM pramAda kare che topaNa pharI teo saMyamanA pariNAmane abhimukha thaze. tethI kahe che jeo saMyamane svIkAryA pachI zithila pariNAmavALA thayA che, temanAmAM te zithilapaNAno bhAva dRDha thAya che, tethI aneka bhavo sudhI zithilatAnI prApti thaze ane pAchaLathI ghaNI muzkelIthI udyama ka2ze, jema zItalavihArI sAdhue saMsArathI virakta thaIne saMyama grahaNa karela, pachI nimittone pAmIne pramAdI thayA, te pramAdanA saMskAro atyaMta dRDha thavAthI anaMtakALa sudhI dareka bhavamAM te pramAdano svabhAva ja sAthe Ave che, tethI saMsAranA paribhramaNanI kadarthanAne pAmIne kevaLI pAse pratibodha pAmIne pharI udyama kare che, tethI jeo saMyamane svIkAryA pachI koIka nimitte pramAdI thayA pachI zIghra sAvadhAna na thAya to te pramAdanA saMskArothI uttarottara pramAdanI vRddhi karIne mArgathI bhraSTa thaze, pAchaLathI ghaNA prayatnathI udyama karavo paDaze mATe saMyamazreNI nahi svIkAranAra karatAM paNa pramAdI sAdhu adhika hInatara che; kema ke jeNe saMyamazreNI svIkArI nathI te jIva vartamAnamAM saMsArI bhAvomAM varte che ane kyAreka upadezanA nimittane pAmIne, mArgane pAmIne Atmahita sAdhaze, paraMtu jeo saMyamazreNi svIkAryA pachI teno anAdara kare che teo tenAthI baMdhAyelAM kliSTa karmone kAraNe ghaNA bhavo sudhI sanmArga pAmI zakatA nathI, mATe prastuta graMthanuM adhyayana karIne zakti anusAra tapa ane kSamA vagere bhAvomAM sadA udyamazIla thavuM joIe. ll481-482 avataraNikA : laghukarmakAstu yadupadizyate tadevAcarantyata eva tAnuddizyopadezasarvasvamAha avataraNikArya : vaLI laghukarmavALA jIvo je upadeza apAya che tene ja Acare che ja, temane uddezIne upadezanA sarvasvane kahe che gAthA: = jai savvaM uvaladdhaM, jai appA bhAvio uvasameNaM / kAyaM vAyaM ca maNaM ca uppaheNaM jaha na dei / / 483 / / gAthArtha H jo sarva=pUrvamAM kaheluM sarva, upalabdha che--bodha karAyo che, jo upadezathI AtmA bhAvita che, to kAyA, vANI ane mana utpathathI na pravarte, te pramANe karavuM joIe. II483 / / TIkA H yadi sarvaM samastamanantaroktaM vakSyamANaM siddhAntAbhihitaM copalabdhaM samyak paricchinnaM bhavadbhiryadyAtmAntaryAyI bhAvito vAsita upazamena rAgAdijayena, anena samyagupAlambhakAryaM darzayati, tato he ! Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-483 vivekino bhAvidoSanirodhArthaM prAcInadoSakSapaNArthaM ca kAyaM dehaM vAcaM giraM ca manazca cittamutpathenonmArgeNa yathA na dadadhvaM yUyaM tathA vidheyam yathotpathapravRttA yogA na bhavanti tathA vartitavyamityarthaH, tadanenaitallakSayati yo yogatrayaM samyag niyantrayati tena sarvo'pyAgamArtho'nuSThito bhavatIti / / 483 / / TIkArca - di sarva ... mavatIti | jo sarva=anaMtaramAM kahevAyeluM samasta ane AgaLa kahevAze e siddhAMtamAM kahevAyeluM, upalabdha che tamArA vaDe samyapha bodha karAyo che, jo AtmA-aMtaryAyI-deha aMtavartI AtmA, upazamathI=rAgAdinA jayathI, bhAvita cheHvAsita che, AnA dvArAAtmA upazamathI vAsita che e kathana dvArA, samyagU upAlambanA kAryane batAve che. tethI=samyam bodharUpa kArya thayuM che. tethI, he vivekI jIvo, bhAvi doSanA virodha mATe ane prAcIna doSanA kSaya mATe kAyAne-dehane, vANI ane manane=citane, utpathathI-unmArgathI, je pramANe pravarte nahi, te pramANe karavuM joIe=je pramANe utpathamAM pravRta yogo thatA nathI, te pramANe pravartavuM joIe, te prakArano artha che. te kAraNathI AnA dvArA=gAthAnA uttarArdha dvArA, Ane jaNAve che - je yogatrayane samyam niyaMtraNa kare che tenA vaDe sarva paNa Agamano artha sevAyelo che. I483aaaa bhAvArtha avataraNikAmAM kahyuM ke laghukarmavALA jIvone je upadeza apAya che tenuM ja AcaraNa kare che, tethI e prApta thAya ke je jIvo saMsArathI atyaMta bhaya pAmyA che, saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI che, tethI tattvane jANavA mATe tatpara thayA che ane tattvane jANIne te rIte zakti anusAra sevavA mATe abhimukha thayA che te jIvo laghukarmavALA che. pUrvamAM kahelA sarva upadezane te rIte jANavA yatna kare che. jethI potAnA nAmanI jema te upadezanAM vacanonuM tAtparya temane sadA smaraNamAM rahe ane jemane te upadezanuM tAtparya te rIte smaraNamAM rahe che ane AgaLa graMthakArazrI je kahevAnA che tenuM paNa tAtparya smaraNamAM rahe che temaNe ja tenA paramArthane prApta karyo che. AthI ja graMtha bhaNyA pachI gItArtha guru tene sthiraparicita karavAnI AjJA Ape che, tethI jeo prastuta upadezamAlAnA vaktavyane sthiraparicita kare che, teo laghukarmI jIvo che ane A upadezane sthira karyA pachI potAnI zaktinuM Alocana karIne zakti anusAra tapamAM ane kaSAyonA upazamamAM yatna karavA mATe te te sUtrothI AtmAne avazya bhAvita kare che, je samyagbodhanA kAryarUpa che, tethI e phalita thAya ke sUtro sthira paricita karyA pachI te sUtrothI AtmAne punaH punaH bhAvita karavAmAM Ave to, jema RSabhadeva bhagavAne ane vira bhagavAne tapa karyo, tema pote paNa anya ucita yogono nAza na thAya te rIte bAhya tapamAM avazya yatna kare. vaLI vIra bhagavAne upasargo ane pariSahone sahana karyA, tema mokSanA arthI te mahAtmA paNa potAnI zakti anusAra pratikULa bhAvonI upekSA karIne potAnA cittane kSamA vagere bhAvomAM pravartAvavA avazya yatna kare ane te bhAvone pragaTa Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 gAthA-483-484 149 karavA mATe prastuta upadezamAlAnAM vacanothI AtmAne bhAvita kare. A rIte je mahAtmAe AtmAne bhAvita karyo che, teNe zuM karavuM joIe ? te gAthAnA uttarArdhathI batAvatAM kahe che - tattvathI bhAvita thayelA che vivekI jIvo, bhaviSyamAM doSa na thAya tenA nirodha mATe ane pUrvanA sevAyelA doSothI AdhAna thayelA saMskAronA nAza mATe tame mana-vacana-kAyAnA yogone te rIte utpathamAM na pravartAvo. jethI AtmA kaSAyanA zamananA atizayabhAvane prApta kare; kema ke traNeya yogo utpathathI nivartana pAmIne mArgamAM pravarte to pUrvamAM thayelA kusaMskAro te uttama yogonA baLathI kSINa thAya ane bhAvimAM doSonI prApti na thAya, AthI potAnI zaktinuM Alocana karIne dezaviratinI bhUmikA hoya ke sarvaviratinI bhUmikA tene anurUpa mana-vacana-kAyAnA yogone pravartAvavA joIe. jethI zIdhra saMsArano kSaya thAya ane jeo svabhUmikA anusAra traNeya yogonuM niyaMtraNa kare che, te mahAtmA bhagavAnanA vacananuM samyagu sevana karanArA che; kema ke Agamano te prakArano upadeza che ke prApta thayelI zaktine saMsArakSayamAM pravartAvavo. I483 avataraNikA - etadeva vyAcaSTe tatra taavtkaaymdhikRtyaahavataraNitArtha - Ane ja kahe che-traNa yogone utpathamAM jatA rokavA joIe ene ja kahe che, tyAM-traNa yoganA viSayamAM, prathama kAyAne AzrayIne kahe che =kAyAne ubhArgamAM jatI rokavAnA upAyane kahe che - gAthA - hatthe pAe na khive, kAyaM cAlijja taM pi kajjeNa / kummo bva sae aMgammi aMgovaMgAi govijjA / / 484 / / gAthArtha : hAtha ane pagane niSThayojana halAve nahi, te paNa kAyAne kAryathI halAve, kAcabAnI jema potAnA aMgamAM aMgopAMgane saMkocI rAkhe. 484 TIkA - hastau pAdau na kSipeniSprayojanaM na prerayet, kAyaM dehaM cAlayet, tamapi na yathAkathaJcit kiM tarhi ? kAryeNa jJAnAdiprayojanena, anyadA punaH kUrmavat kacchapa iva svake AtmIye aGge zarIre'GgopAGgAni bhujanayanAdIni gopayellInAni kuryAditi / / 484 / / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 upadezamAlA bhAga-3| gAthA-484-485 TIkArca - sto pato yuiitta hAtha ane pagane kSepa kare nahi=tiSThayojanA pravartAve nahi, kAyAne= dehane, calAve tene paNa jema tema calAve nahi, to zuM ? ethI kahe che - kAryathI=jJAnAdinA prayojanathI, calAve, atyadA vaLI jJAnAdinuM prayojana na hoya to, kAcabAnI jema potAnA aMgamAM=potAnA zarIramAM, aMgopAMgone hAtha-AMkha vagerene, gopave=lIna kare. I484 bhAvArtha : susAdhu bhagavAnanA vacanathI atyaMta bhAvita hoya che. tethI kAyagupti dvArA cittane saMvRta karavA mATe hAtha-paga vagerene niSThayojana pravartAve nahi, paraMtu pratiniyata sthAnamAM sthira AsanamAM besIne sUtraarthathI AtmAne vAsita kare ane jJAna-darzana-cAritranA prayojanathI kAyAne pravartAve te yathAkathaMcid pravartAve nahi=zAstraadhyayana karIne jJAnavRddhi mATe guru pAse javuM vagere ke vaMdana vagere kRtyamAM Avazyaka hoya te rIte teTalA pramANamAM kAyAne pravartAve. vaLI cAritranI vRddhi mATe bhikSA vagere mATe javuM Avazyaka hoya topaNa saMyamanuM prayojana hoya teTalI ja kAyAne pravartAve, adhika nahi. vaLI navakalpI vihAra karIne gRhasthanA ane kSetranA pratibaMdha TALavA mATe upayogI hoya teTalA ja vihArAdi karIne kAyAne pravartAve. paraMtu niprayojana vihArAdi karIne yogamArgamAM dRDha yatna karavAnI zaktine kSaya na kare. vaLI jyAre jJAnAdi prayojanathI kAyAne pravartAvavI Avazyaka nathI. tyAre jJAnAdinI vRddhi mATe ane jJAnAdinI vRddhinA aMgabhUta saMvaranI vRddhi mATe kAcabAnI jema potAnAM aMgopAMgone gopavIne rAkhe arthAtu hAthapaga calAve nahi. AMkha vagere Amatema pherave nahi, paraMtu sthira besIne AtmAne zAstrothI vAsita karavA yatna kare. jethI cAMcalya doSajanya pUrvanA je saMskAro AtmAmAM paDyA che, teno kSaya thAya ane bhAvimAM AtmAmAM cAMcalya doSa pragaTa thAya tema hato, teno kAyagupti dvArA nirodha kare. vaLI vivekI zrAvaka paNa bhAvasAdhunI jema ja kAyaguptimAM yatna karavAnA arthI che, chatAM hajI mAtra dharma sevIne svAcya prApta karI zake tema nathI, tethI cittanA svAthya mATe dharmapradhAna artha-kAmane paNa seve che ane te dharma, artha, kAmanA sevana dvArA cittanA svAthya mATe yatna kare che ane te cittanA svAsthanA aMgabhUta kAyanirodhamAM suzrAvaka paNa avazya yatna kare. AthI rAtre ke ardharAtrie jAge tyAre sthira Asana para besIne zrAvako paNa dharmajAgarikA kare che, tyAre kAyaguptimAM yatna karIne sarvaviratinI prAptino abhilASa kare che. I484 avataraNikA: adhunA vaacmurriikRtyaahavataraNikArya :have vANIne AzrayIne utpathagamananA nivAraNano upadeza Ape che - Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-485 151 gAthA : vikahaM viNoyabhAsaM, aMtarabhAsaM avakkabhAsaM ca / jaM jassa aNiTThamapucchio ya bhAsaM na bhAsijjA / / 485 / / gAthArtha :| vikathAne, vinodabhASAne, aMtarabhASAne, avAkyabhASAne, ke jene aniSTa evI bhASAne ane nahi puchAyelo sAdhu bole nahi. Il485ll TIkA : virUpA kathA vikathA dezAdisambandhinI, tAM na bhASeta iti sarvatra sambandhaH, jJAnAdiprayojanarahitA vinodanimittaM kAlanayanAya bhASA vinodabhASA tAm, antare gurubhASAvivare bhASA antarabhASA tAm, avAkyenAvacanIyena yakAramakArAdinA bhASA avAkyabhASA tAM ca, yAM kAJcidyasya kasyacidaniSTAmapriyAmapRSTazca kenacid vAcAlatayA bhASAM na bhASeta na brUyAditi // 485 // TIkArya : virUpa tathA nUyAviti | virUpA kathA vikathA deza vagere saMbaMdhI tene bole nahi, e prakAre sarvatra sarva vizeSaNomAM, saMbaMdha che, jJAna vagerenA prayojatathI rahita vinodanA nimitte kAla pasAra karavA mATe bhASA vinodabhASA, tene bole nahi, aMtaramAMkaguru bolatA hoya tenI vacamAM bolavuM, aMtarabhASA, tene bole nahi, avAkyathI=avacanIya evA jakAra-makAra vagerethI bolAya te avAkyabhASA tene bole nahi, je koI jene koIne aniSTa che-apriya che, tevI bhASA bole nahi ane nahi puchAyelo=koI vaDe nahi puchAyelo vAcAlapaNAthI bhASAne bole nahi. II48pA bhAvArtha vacanaguptinA arthI sAdhu saMyamanuM prayojana na hoya to mauna rahIne AtmAne bhAvita kare che ane saMyamanA prayojanathI je bhASA bole tenAthI zamabhAvanA pariNAmanI vRddhi thAya che. Ama chatAM anAbhogAdithI asaMyamanI vRddhinuM kAraNa thAya tevI bhASA bolavAno saMbhava che, tevI bhASA vacanaguptinA arthI sAdhu bole nahi, te batAvatAM kahe che - sAdhu vikathAvALI bhASA bole nahi, jema vartamAna saMyogomAM zuM zuM banI rahyuM che, te sarva mAhitI sAMbhaLavA abhimukha saMyamI na hoya, chatAM kyAreka koInA vacanaprayogathI saMbhaLAya topaNa te saMbaMdhI bhASA bole nahi; kema ke tenA dvArA zamabhAvanI vRddhi thatI nathI, paraMtu loko je kSudra mAnasathI dezAdinI kathA karIne AnaMda lenArA che, tenAthI mohanA bhAvonuM poSaNa thAya che. vaLI ratnatrayInI vRddhinA prayojana vagara vinoda mATe je bhASA bolAya, tenAthI saMsArI jIvo te te vAto karIne sukhapUrvaka kALa pasAra Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-485-486 kare che, tevI bhASA sAdhu bole nahi, paraMtu vacanaguptine saMvRta karIne sUtrothI AtmAne vAsita rAkhavA yatna kare. vaLI guru sanmArgano upadeza ApatA hoya ane ziSyane vacamAM koI vastunuM smaraNa thAya to gurunA kathananI vacamAM kathana kare nahi; kema ke te prakAranA mohanA AvegathI te kathana karavAnI icchA thAya che. tevI aMtarabhASA vivekI sAdhu bole nahi. vaLI je bhASAmAM koI niyata artha na hoya tevI jakAra-makAravALI avAkya bhASA sAdhu bole nahi, vaLI koIe pUchyuM na hoya, paraMtu potAnI te te bolavAnI vRttine kAraNe je vAcALatA che, tene vaza paNa bole nahi. paraMtu vacanaguptithI AtmAne saMvRta rAkhIne saMyamanA prayojanathI jeTaluM ucita jaNAya teTaluM kathana parimita zabdomAM kare, jethI potAnA saMveganI vRddhi thAya ane yogya jIvone mArgano bodha thavAthI upakAra thAya. II48pA avataraNikA : sAmprataM mno'dhikRtyaahavataraNikArca - have manane AzrayIne utpathathI AtmAnuM kaI rIte rakSaNa karavuM joIe ? te batAvatAM kahe che - gAthA : aNavaTThiyaM maNo, jassa jhAyai bahuyAI aTTamaTTAI / taM ciMtiyaM ca na lahai, saMciNai ya pAvakammAiM // 486 / / gAthArtha : jenuM mana anavasthita che, ghaNA prakAranAM pApa saMbaMghI kRtyonuM dhyAna kare che ane te ciMtavAyelAne prApta karato nathI ane pApakarmone ekaThAM kare che. AthI mana sthira karavuM joIe, ema saMbaMdha che. II486 TIkA : anavasthitamaticaJcalaM manazcittaM yasya sambandhi dhyAyati cintayati bahUni nAnArUpANi, 'aTTamaTTAiMti pApasambandhInyadavitardAni tadasau cintitaM ca yathAbhipretaM na labhate na prApnoti, saJcinoti ca pratikSaNaM badhnAti pApakarmANi narakAdiyogyAnyasAtAdIni, ataH sthiraM zuddhaM mano vidheyamiti // 486 // TIkArya : navasthita .... viSeti | avasthita mana aticaMcaLa cita, jenA saMbaMdhI che te bahu ghaNA rUpavALA, pApasaMbaMdhI arka-vitardIne ciMtavana kare che, tene=ciMtavana karelI vastune, A= Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-48-487 153 ciMtavana karanAra jIva, ciMtitane je pramANe abhipreta arthAt icchita che tene, prApta karato nathI ane dareka kSaNe pApakarmone=narakAdi yogya azAtA vagerene, bAMdhe che. AthI zuddha mana sthira karavuM joIe. I486il. bhAvArtha : AtmAnuM mukhya prayojana anAdinA saMskArono kSaya karavo ane anAdikALathI karAyelI pravRttithI baMdhAyelAM karmone kSaya karavo che. Ama chatAM anAdinA saMskArane kAraNe saMsArI jIvonuM mana ati caMcaLa che. tethI haMmezAM pApanA saMbaMdhavALA aneka padArthono vicAra kare che ane ciMtita arthane prApta karato nathI, kevala pApakarmane bAMdhe che. ethI vivekIe jinavacanathI manane atyaMta bhAvita karIne AtmahitanuM prayojana na hoya tevo vicAramAtra paNa na karavo joIe. kadAca manogupti anukULa baLano saMcaya na thayo hoya tenA kAraNe athavA te mahAtmA zrAvakanI bhUmikAmAM hoya to paNa potAnA saMyoga anusAra dharma-artha-kAma viSayaka pravRtti zakya hoya teTalo ja vicAra karavo joIe ane manane susAdhutAnA bhAvothI atyaMta bhAvita karavuM joIe. jethI saMyamanA prayojana sivAyano eka paNa vicAra pravarte nahi, te rIte potAnuM citta zuddha pathamAM pravarte, anyathA vacanathI ane kAyAthI je bhAvo saMbhavita nathI te bhAvone manathI karIne jIva durgatine anukULa aneka prakAranAM pApakarmone bAMdhe che. tenAthI potAnA ja AtmAnuM ahita kare che. I48nA avataraNikA - punarapi gurukarmaNo viparItacAritAM drshytiavataraNikArya : pharI paNa gurukarmavALA jIvonI viparIta cAritAne batAve che-pUrvamAM gAthA-481-482mAM gurukarmavALA jIvo kaI rIte viparIta AcaraNAvALA che te batAvyuM. have temanI viparIta AcaraNAne bIjI rIte batAve che - gAthA - jaha jaha savvvaladdhaM, jaha jaha suciraM tavovaNe vutthaM / taha taha kammabharagurU, saMjamanibbAhiro jAo / / 487 / / gAthArtha - je je prakAre sarva upalabdha karAyuM, je je pramANe lAMbo vakhata tapaupavanamAM rahevAyuM, te te prakAre karmanA bhArathI guru thayelo jIva saMyama nirbAhya thayo. II487ii. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-487-488 TIkA : yathA yathA sarvaM samastamupalabdhaM jJAnAvaraNakSayopazamenAgamarahasya, yathA yathA suciraM prabhUtakAlaM tapaupavane susAdhumadhye uSitaM sthitaM tena tathA tathA karmabharagururmithyAtvAdikarmabhArAkrAntaH san saMyamanirbAhira AgamoktAnuSThAnabahirbhUto'sau jAtaH sampanna iti / / 487 / / TIkArya : yathA yathA. sampannati aa je je pramANe sarvatrasamasta, jJAnAvaraNanA kSayopazamathI Agamarahasya upalabdha karAyuM, je je pramANe suci=ghaNo kALa, tapaupavanamAM=susAdhunI madhyamAM rahevAyuM, tenA kAraNe te te prakAre karmanA bhArathI guru thayelo jIva=mithyAtva vagere karmanA bhArathI AkrAMta thayo chato jIva, saMyama nibaMhira AgamamAM kahelA anuSThAnathI bahirbhata evo, A thayo. I48mA bhAvArtha : je jIvomAM mithyAtva pracura parimANamAM che, te jIvo gurukarmavALA che. tethI tevA jIvo suMdara AlaMbanane paNa vinAzanuM ja kAraNa kare che te batAvatAM kahe che - gurukarmI jIvo je je prakAre zAstra bhaNIne jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI AgamanA rahasyane prApta kare che, te te prakAre huM vidvAna chuM, zAstramAM nipuNa chuM, jagapUjya chuM vagere bhAvo karIne saMyamathI bahirbhata anuSThAnavALA thAya che arthAt jJAna bhaNIne paNa saMsAranA anya kAraNa tulya kArya karIne vinAzane prApta kare che. vaLI je je prakAre dIrghakALa susAdhunI madhyamAM rahe che te te prakAre karmaguru jIvo mahAtmAnI suMdara prakRtivALA pariNAmathI vAsita thatA nathI, paraMtu mahAtmAonI kSati joIne temanI hInatAnI ja vicAraNA kare che ane potAnI tuccha AcaraNAnA garvathI kaSAyonI vRddhi kare che, paraMtu saMyamanAM anuSThAno sevIne AgamamAM kahevAyelA anuSThAnathI bahirbhata bane che; kema ke AgamamAM kahevAyela sarva anuSThAno kaSAyonA zamanamAM pravarte che ane mithyAtvAdi karmathI AkrAMta jIvo je kAMI kare che, te mohadhArAnI vRddhinuM kAraNa bane te rIte kare che. tethI temanI adhyayananI kriyA ane susAdhunI madhye rahevAnI kriyA sarva vinAzanuM kAraNa bane che. ll48LA avataraNikA - tadetadasya sadRkSamiti drshynnaahavataraNikArya : te A=gAthA-487mAM kahyuM ke karmaguru jIvo viparIta pravRtti kare che te A, AnI sadaza che=gAthA-488mAM batAve che enI sadaza che. e prakAre batAvatAM kahe che - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-488 155 gAthA - vijjappo jaha jaha, osahAI pajjei vAyaharaNAI / taha taha se ahiyayaraM, vAeNAUriyaM poTeM / / 488 / / gAthArtha : Ata evo vaidha jema jema vAtaharaNa auSadhone pivaDAve che, tema tema tenuM-rogInuM, adhikatara vAyuthI purAyeluM peTa thAya che. ll488 TIkA : Apto avipratArakaH, sa cA'sau vaidyazcAptavaidyaH, gAthAyAmAptazabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt, sa yathA yathauSadhAni nAgarakAdIni pajjei tti pAyayati anAtmavantamAturamiti gamyate, vAtaharaNAni vAyunAzakAni, tathA tathA 'se' tasya AturasyAdhikataraM prAgavasthAyAH samargalataraM vAtenApUritaM vAyunAkrAntaM 'poTTe'ti jaTharamiti, tathA bhagavati suvaidye karmavAtaharaNAni siddhAntapadauSadhAni pAyayatyapyanekadhA pApiSThaprANirogiNAM cittodaraM pApavAyunA gADhataraM pUryata ityupanayaH / / 488 / / TIkArya : mApta ... rUtyupanAH Ata=nahi ThaganArA, te A vaidya Aptavaidha che, gAthAmAM nAta zabdano paranipAta prAkRtapaNAne kAraNe che, te=Apta vaidya, jema jema auSadho=nAgaraka vagere auSadho, AturanetrarogIne, pivaDAve che, tema tema tenuM-rogInuM, peTa=jaThara, adhikatara pUrva avasthAthI adhikatara, vAyuthI purAyeluM vAyuthI AkrAMta thAya che, te pramANe karmavAtane haNanArA bhagavAna suvaidya siddhAMta padarUpI auSadhine aneka prakAre pivaDAvate chate paNa pAdhiSTha prANIrUpa rogIonA cittarUpI udara pApavAyuthI gADhatara purAya che, e prakAre upAya che. 488 bhAvArtha : sAmAnyathI ucita auSadha te te roganuM nAzaka che. paraMtu prabaLa roganI avasthAmAM auSadhanuM pAna karAvavAmAM Ave to te rogane vadhAre che, paraMtu roganuM zamana thatuM nathI, tethI Apta koIka vaidya koIka rogIne vAtadoSamAM tenuM ucita auSadha Ape topaNa vAyuno nAza to na thAya, paraMtu tenuM peTa vAyuthI adhika bharAya che, tethI te adhika duHkhI thAya che, tema bhArekarmI jIvo bhagavAne Apela siddhAMtarUpa auSadhane grahaNa kare to paNa te auSadha temane viparIta pariNamana pAme che. AthI zAstra bhaNIne huM vidvAna chuM vagere bhAvo kare che ane saMyama grahaNa karIne yathAtathA AcaraNA kare che, chatAM ame saMyamI chIe tema abhimAna dhAraNa kare che, nAma-khyAtinI AzaMsA kare che athavA A lokanA-paralokanA tuccha phaLonI AzaMsA kare che, paraMtu vItarAganA vacananuM daDha avalaMbana laIne zakti anusAra daDha yatna Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa6 upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-488-489 karatA nathI. temanuM aguptivALuM mAnasa siddhAMtanA adhyayana dvArA adhika adhikatara anupta thAya che, jenAthI kliSTa pApone bAMdhIne temano vinAza thAya che. temAM te auSadhano doSa nathI, paraMtu temanI ayogyatAne kAraNe temano vinAza thAya che. joke vivekI vaidya ayogya rogIne auSadha Ape nahi, tema suvaidya evA bhagavAna ayogyane siddhAMta padarUpa auSadha Ape nahi. tethI A dRSTAMta te aMzamAM nathI, paraMtu suvaidyanuM auSadha gADha rogIne pivaDAvavAmAM Ave to teno roga vRddhi pAme, tema bhagavAnanI dezanA sAMbhaLavA AvelAmAM paNa bhArekarmI jIvone bhagavAnanuM auSadha viparIta pariNamana pAme che ane vartamAnamAM paNa bhagavAnanAM zAstro bhaNIne ane saMyama grahaNa karIne je jIvo yathAtathA pravRtti kare che, te jIvone bhagavAnanA vacanarUpI auSadha vinAza pamADe che. e arthamAM dRSTAMtanuM yojana che. II488aaaa avataraNikA : ye ca jinavacanavaidyacikitsAyA apyasAdhyAH te'sAdhyA evetyatrArthe laukikdRssttaantaanaahavataraNitArtha - ane jeo jitavacanarUpa vaidyanI cikitsAthI paNa asAdhya che, teo asAdhya ja che. A arthamAM lokika daSTAMtane kahe che - gAthA : daDDajaumakajjakaraM, bhinnaM saMkhaM na hoi puNa karaNaM / lohaM ca taMbaviddhaM, na ei parikammaNaM kiMci // 489 / / gAthArtha : baLeluM lAkha akAryakara che, bhedAyelo zaMkha pharI karavAnuM zakya nathI, tAMbAthI vIMdhAyeluM lokhaMDa kaMIpaNa parikarmane pAmatuM nathI. II489ll TIkA - dagdhaM jatu bhasmIbhUtaM lAkSAvikArarUpamakAryakaraM prayojanakAri na tad bhavati, bhinnaM vidalitaM, zaGkha jalajaM na tad bhavati, punaH kriyata iti punaHkaraNaM punaH kartuM na zakyata ityarthaH, loham ayastacca tAmraviddhaM zulbamizraM naiti nAgacchati 'parikammaNaM ti parikarma punaHkaraNarUpaM kiJcid ghaTAntAni lohAnIti prasiddhastathA te'pi na cikitsituM zakyA ityupanayaH / / 489 / / TIkArya : uM navuM... phakyupanaH || dagdha jatu=bhasmIbhUta thayela lAkSAvikAra rUpa jatu, akAryakara che= lAkhanA prayojana karanAruM thatuM nathI, bhedAyelo zaMkha=vibhAga karAyelo jalamAM utpanna thanAro Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa7 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-489-490 zaMkha, pharI te thatuM nathI, pharI karAya e punaHkaraNa pharI karavAne mATe zakya nathI, lokhaMDa ane te tAMbAthI vIMdhAyeluM=zulbathI mizra thayeluM, kaMI parikarmane pAmatuM nathI=punaHkaraNarUpa kaMIpaNa parikarmane pAmatuM nathI; kema ke ghaDavAnA aMta pAmeluM ghaDI na zakAya evuM, lokhaMDa che e prakAranI prasiddhi che, te prakAre je prakAre dAMto batAvyAM te prakAre, teo paNa=bhArekarmI jIvo paNa, cikitsA karavA mATe zakya nathI, e prakAre upAya che. 489I bhAvArtha : lAkhane agnithI bALIne bhasmIbhUta karavAmAM Ave tyArapachI te lAkha kArya karavA samartha banatuM nathI, zaMkhane toDI nAkhavAmAM Ave to temAMthI pharI zaMkha thato nathI ane tAMbAthI mizra lokhaMDa hoya to te barachaTa thaI jAya che. tethI zastra vagere rUpe ghaDI zakAtuM nathI, tema karmanI pracuratAvALA jIvone bhagavAnarUpI vacananI auSadhithI paNa guNanI prApti thatI nathI. AthI ja saMsArI jIvo anaMtakALathI saMsAramAM bhaTake che, anaMtI vakhata tIrthakarono ane uttama puruSono yoga thayo topaNa temano karmaroga alpa thayo nahi ane koIka rIte karmaroga alpa thAya che tyAre jIva caramAvartamAM Ave che te vakhate yogya upadezaka maLe to ucita auSadhapAna dvArA temano bhAvaroga alpa thAya che. vaLI caramAvartamAM AvelA jIvane paNa koIka nimitte bhAvaroga pracura bane che, tyAre temane bhagavAnanuM auSadha paNa samyagu pariNamana pAmatuM nathI. AthI haLavA karmavALA jIvo prastuta graMthanA upadezane sUkSma rIte bhAvana karIne potAnI zakti anusAra traNa guptinI vRddhi thAya te rIte yatna karaze ane je bhArekarmI jIvo che, temane A upadeza samyagu pariNamana pAmaze nahi, tethI teo mATe upadeza bhAvaroganuM auSadha thaI zake nahi. I48lA avataraNikA : tathA cAha avataraNikArya :ane te rIte kahe cheHayogyane upadeza pariNamana pAmato nathI te rIte kahe che - gAthA : ko dAhI uvaesa, caraNAlasayANa duviyaDDANa ? iMdassa devalogo, na kahijjai jANamANassa / / 490 / / gAthArtha - cAritramAM ALasu evA durvidagdhane koNa upadeza Ape? devalokanA svarUpane jANatA evA Indrane devaloka kahevAno hoto nathI. II490 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 upadezamAlA bhAga-3| gAthA-490 TIkA - ko dAsyatyupadezaM tattvagocaraM ? na kazcit, caraNe cAritre'lasAH pramAdinasta eva caraNAlasakAsteSAM, durvidagdhAnAM viparItazAstrapallavagrAhiNAM tadabhimAnadvAreNa dRSTAntamAha-indrasya devaloko na kathyate jAnAnasyeti tadguNajJatvAt tasya tatpuratastaM varNayataH kevalamupahAsyatA, tathA te'pi kila vayameva jAnIma ityupadizantamupahasanti na punaste kiJcijjAnanti prabalamohanidrAvaSTabdhatvAd, anyathonmArgapravRtterayogAditi // 490 / / TIkArya : je vAsthatyuleza ..... gopati | tattva viSayaka upadezane koNa Ape ?=koI Ape nahi, kone Ape nahi ? ethI kahe che - cAritramAM ALasu=pramAdI, te ja cAritranA ALasu che, temane upadeza koNa Ape ? ema avaya che. vaLI te kevA che ? tethI kahe che - durvidagdhone=viparIta zAstrapallavagrAhI evA abhimAna dvArA durvidagdha jIvone, koNa upadeza Ape ? dAMtane kahe che - jANatA evA indrane devaloka kahevAto nathI; kema ke tenA guNanuM jJAna che, tethI tenuM-devalokavuM, tenI AgaLa=IndranI AgaLa, tenuM varNana karatAM kevala upahAsyatA thAya, te pramANe teo paNa=durvidagdha jIvo paNa, kharekhara ame ja jANIe chIe, e pramANe upadeza ApanArane hase che, paraMtu prabaLa mohanidrAnuM avaSTabdhapaNuM hovAthI teo kaMI jANatA nathI, anyathA=prabaLa mohanidrAthI yukta na hoya to, unmArganI pravRttino ayoga cheDyazAstranA bodhathI unmArganI pravRttino ayoga che. 490mA bhAvArtha : keTalAka jIvo dharmabuddhithI saMyama grahaNa kare che topaNa jaDatA ane mUDhatAne kAraNe jinavacananA niyaMtraNathI zAstranI pravRtti karatA nathI. zAstro bhaNe che, paraMtu zAstrano uparachallo bodha karIne saMtoSa mAnatA hoya che. temanI mati zAstranA tAtparyane sparzanArI hotI nathI, chatAM temane abhimAna hoya che ke ame zAstranA marmane jANIe chIe, tevA jIvone upadeza ApavA koI samartha nathI; kema ke mohanA prAcuryane kAraNe svacchaMda matithI AcaraNa karavAnI temanI manovRtti hoya che ane bodhanA viparyAsa ApAdaka karmone kAraNe zAstranA paramArthane sparzavAne abhimukha temanI mati nathI, tethI sthUlathI zAstronA zabdonA arthone grahaNa karIne pote bodhavAnA che, tema mAne che ane mUrkha loko AgaLa pote zAstronA padArtho kahI zake che, tethI pote vidvAna evuM abhimAna dharAve che, temane upadeza dvArA mArgano bodha karAvavo azakya che, paraMtu jeo bhavathI bhaya pAmelA che, vaLI potAnI alpa buddhimAM rahelI alpatAne Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-490-491 1pa9 yathArtha jonArA che, vaLI zAstronuM tAtparya atigahana che, ethI tenA tAtparyane jonArA mahAtmAnI sadA gaveSaNA karanArA che ane temane anusaravA mATe tatpara che evA jIvone upadeza dvArA sUkSma bhAvono bodha karAvI zakAya che, paraMtu jemane gADha jJAnAvaraNIya karma ane gADha cAritra mohanIya karma vidyamAna che ane tethI zAstro bhaNIne paNa yathAtathA bodha kare che ane cAritranI kriyA karIne paNa yathAtathA kriyA kare che, temane bodha karAvavo azakya che, temAM dRSTAMtane kahe che - devalokanA svarUpane jANanArA indra pAse koI devalokanuM varNana kare to te indra AgaLa upahAsane pAtra bane che, tema cUlathI zAstro bhaNIne pote zAstranA paramArthane jANanArA che, tema mAnanArA jIvo pAse koI zAstranA sUkSma bhAvo kahe topaNa te ame jANIe chIe, tema mAnIne kahenArAno upahAsa kare che, paraMtu teo zAstranA paramArthane jANatA nathI; kema ke prabaLa mohano udaya varte che. AthI mArgaviruddha pravRtti kare che. joke keTalAka jIvo kalyANanA arthI hoya che, tethI ja zAstra bhaNe che, zuddha AcaraNA karIne hita sAdhavuM che tevI buddhivALA hoya che to paNa tevA bodhanI sAmagrInA abhAvane kAraNe ane sthUla mativALA jIvothI zAstrono pUla bodha thayo hovAne kAraNe sthUla cAritranI AcaraNAmAM temane cAritranI buddhi thayelI hoya che, tethI potAnuM hita sAdhI zakatA nathI, chatAM viparyAsa ApAdaka karma kaMIka zithila hovAthI sAmagrIne pAmIne mArga pAme tevA hovAthI teo upadezane yogya che topaNa viziSTa upadezakanA abhAvane kAraNe svazakti anusAra hita sAdhI zakatA nathI ane bhinna bhinna upadezako dvArA zAstranA arthone te te prakAre viparIta yojana karIne jeTalA aMzathI vyarDsAhita mativALA thAya che, teTalA aMzathI teo paNa kaMIka aMzathI upadezane ayogya bane che. I49nA avataraNikA - nanu kathamayamunmArga ityaashngkyaahavataraNitArtha : AcaraNa-karaNamAM ALasu evA dudhidagdhanI AcaraNArUpa mArga e, unmArga kevI rIte che? e prakAranI AzaMkA karIne kahe che - gAthA - do ceva jiNavarehiM, jAijarAmaraNavippamukkehiM / logammi pahA bhaNiyA, sussamaNa sussAvago vA vi // 491 / / gAthArtha : janma-jarA-maraNathI mukAyelA jinezvaro vaDe lokamAM be ja mArga kahevAyA che, suzramaNa mArga ane suzrAvaka mArga athavA pi zabdathI trIje saMvignapAkSika mArga che. ll491II Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 TIkA H dvAveva jinavarairjAtijarAmaraNavipramuktairloke patha bhaNitau / yaduta suzramaNaH syAdityeko mArgaH, suzrAvako vA bhavediti dvitIyaH, apizabdAttRtIyaH saMvignapAkSikamArgo'pyasti, kevalamasAvanayorevAntarbhUto draSTavyaH, sanmArgopabRMhakatvena tanmadhyapAtitvAvirodhAditi / / 491 / / upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-491 TIkArya H dvAveva avirodhAvitti / / janma-jarA-maraNathI mukAyelA jinezvaro vaDe lokamAM be ja mArga kahevAyA che, te thavutathI batAve che suzramaNa thAya e eka mArga che ane suzrAvaka thAya e bIjo mArga che. api zabdathI trIjo saMvizvapAkSika mArga paNa che, kevaLa A paNatrIjo mArga paNa, A bemAM aMtarbhUta jANavo; sanmArganuM upabRhakapaNuM hovAne kAraNe tenA madhyapAtatvano avirodha che. / / 491|| ***** - bhAvArtha: bhagavAne saMsAranA kSaya mATe be ja mArga batAvyA che ane bhagavAna pote janma-ja2A-maraNathI mukAyelA che, tethI potAnI tulya thavAnA upAyarUpe be mArgo kahyA che. eka susAdhupaNuM ane bIjo suzrAvakapaNuM. tethI e prApta thAya ke jemanuM citta saMsArathI atyaMta virakta che ane jagatanA bhAvothI para thavA mATe nigraMthabhAvamAM javA samartha che, tevA sAttvika jIvo mATe traNa gupti che pradhAna jemAM evo sAdhudharma ja saMsAranA ucchedano zreSTha mArga che ane jeo saMsArathI bhaya pAmelA che, saMsAranA ucchedanA arthI che topaNa kAmAdi vikAra ApAdaka karmo baLavAna zaktivALA che, tethI kAmane vikRtirUpe jonArA hovA chatAM kAmanA vikArono sarvathA 2odha karavA asamartha che, teo potAnI zakti anusAra kAmavikAranA rodha mATe dezivaratinuM pAlana karIne sAdhudharmanI zaktino saMcaya kare te bIjo suzrAvaka dharma mArga che, paraMtu te susAdhu dharma karatAM kaMIka dUravartI mArga che, A sivAya bIjo koI mokSano mArga nathI, tethI jeo cAritramAM ALasu che ane zAstronA pallavane grahaNa karIne ame zAstra jANanArA chIe ema mAne che, teo unmArgagAmI che ane A bannemAMthI eka paNa mArgamAM nathI. gAthAmAM rahela pi zabdathI trIjo saMvignapAkSika mArga che, tema bodha thAya che topaNa teno aMtarbhAva A banne mArgamAM thAya che; kema ke saMvignapAkSika jIvo sAdhuveSamAM rahIne sAdhvAcAranI kriyA kare che ane sAdhudharma pratye badgha rAgavALA che topaNa kliSTa cAritra mohanIyanA udayathI teo sAdhudharmanA AcAro te prakAre suvizuddha pALavA samartha nathI, chatAM suvizuddha AcAronA paramArthane jANanArA che ane tenA pakSapAtavALA che, tethI haMmezAM sanmArganuM ja upabRhaNa kare che ane loko AgaLa potAnI AcaraNAnI hInatA dekhADIne paNa sanmArga to guptipradhAna ja che tema loko AgaLa kahe che ane potAne paNa guptipradhAna sanmArga ja tattva dekhAya che, tethI suzrAvakonI jema temane suzramaNapaNuM sAra dekhAya che, te apekSAe Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-491-492 161 temano suzrAvakamAM aMtarbhAva che ane susAdhupaNAnI kaMIka kriyAo kare che, susAdhu pratye baddha rAga che ane susAdhuno veSa che te apekSAe saMvignapAkSikano suzramaNamAM aMtarbhAva che, tethI A be mArgamAM trIjo mArga aMtarbhata che tema kahela che. AnAthI e phalita thAya ke sarva zAstro nigraMthabhAvarUpa sAmAyikanA pariNAmanA rahasyane sUkSma sUkSmatara batAve che ane jeo zAstra bhaNIne sAmAyikanA sUkSma sUkSmatara rahasyane jANIne zakti anusAra nigraMthabhAvane anukULa yatna kare che, teo ja mArgamAM che, AthI susAdhu sarva udyamathI nigraMthabhAvamAM atizaya yatna kare che, suzrAvaka paNa pratidina sAdhu samAcAra sAMbhaLIne ane tenuM bhAna karIne nigraMthabhAvane anukULa zaktino saMcaya kare che ane saMvignapAkSika jIvo paNa nigraMthabhAvanA paramArthane sparzanArA che ane zAstro bhaNIne nigraMthabhAvanI prAptinA sUkSma upAyonA rahasyane jANanArA che, tethI mArgamAM che ane jeo nigraMthabhAvane anukULa cAritranI kriyA karavA mATe ALasu che ane mAtra te te zabdothI zAstrono bodha karIne pote bodhavAnA che tema mAne che, teo kadAca bAhyathI tapa vagere kaSTo sahana karatA hoya to paNa mArgamAM nathI; kema ke temane nigraMthabhAva zuM che, tenI gaMdha mAtra paNa nathI, zabdathI potAne nigraMtha mAne che, paraMtu zAstro kaI rIte vItarAgatAne abhimukha ucita yatna karAvIne saMsArano kSaya karAve tene leza paNa jANatA nathI, mAtra zAstra bhaNyA che mATe pote zAstranA bodhavAnA che tema mAne che, teo unmArgagAmI hovAthI temano unmArgano bhAva jeTalo dRDha thAya teTaluM temanuM saMsAranuM paribhramaNa atizaya atizayatara thAya che. II491TI avataraNikA : etAveva mArgoM bhaavaarcndrvyaarcnshbdaabhidheyaavityaahavataraNitArtha : A ja be mArgo bhAvastava ane dravyastava zabdathI abhidheya che. ene kahe che - gAthA : bhAvaccaNamuggavihArayA ya davvaccaNaM tu jiNapUyA / bhAvaccaNAu bhaTTo, havijja davvaccaNujjutto / / 492 / / gAthArtha - bhAvapUjA ugra vihAratA che, dravyapUjA vaLI jinapUjA che, bhAvaarcanathI bhraSTa thayelo dravyaarcanAthI yukta hoya. I49zA TIkA : bhAvArcanaM tAttvikapUjanaM bhagavatAM, kim ? ugravihAratA, cazabdasyAvadhAraNArthatvAdudyatavihAritaiva, Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-42 dravyArcanaM bhAvArcanApekSayA'pradhAnapUjanameva, tuzabdAvadhAraNe kiM ? jinapUjA mAlyAdibhirbhagavadabimbAbhyarcanaM, tatra bhAvArcanAd bhraSTastathAvidhazaktivikalatayA tat kartumazakta ityarthaH, bhavejjAyeta dravyArcanodyuktastatparasyasyA'pi puNyAnubandhipuNyahetutayA pAramparyeNa bhAvArcanahetutvAditi // 492 / / TIkArya - mAvAna ....mArcanadetutvAti | bhAvArcana bhagavAnanuM tAtvika pUjata che, zuM tAtvika pUjana zuM che? ugravihAratA, 4 zabdanuM avadhAraNa arthapaNuM hovAthI udhatavihAritA ja bhagavAnanuM tAtvika pUjata che, dravyArcata bhAvArcatanI apekSAe apradhAna pUjana ja che, te zabda avadhAraNamAM che, zuM dravyAcana zuM che? ethI kahe che - jinapUjA phUlanI mALA vagerethI bhagavAnanA biMbanuM abhyarcata che, tyAM bhAvArcanathI bhraSTa thayelo-tevA prakAranI zaktinI khAmI hovAne kAraNe tene= bhAvArcana, karavA mATe azakta evo jIva dravyathI arcanamAM ughukta thAya tatpara thAya; kema ke tenuM paNa=dravyathI arcananuM paNa, puNyAnubaMdhI puNyanuM hetupaNuM hovAthI paraMparAthI bhAvArcananuM hetupaNuM che. 492aaaa bhAvArtha : pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke suzramaNa dharma ane suzrAvaka dharma e rIte be prakArano mArga che, temAM bhAvArcana e suzramaNa dharma che ane dravyAcana e suzrAvaka dharma che, bhAvArcana zuM che, e spaSTa karatAM kahe che - je mahAtmAo traNa guptinA prakarSathI vItarAga thavA mATe vitaraNa kare che=mokSamArgamAM yatna kare che, te ugravihArI che ane temanAmAM ugravihAratA che, ane e bhagavAnanuM tAttvika pUjana che; kema ke pUjya evA bhagavAnanA guNonuM dRDha avalaMbana laIne temanA tulya thavA mATe je yatna kare te bhAvArcana che ane susAdhu potAnI sarva zaktithI vItarAga tulya nigraMtha thavA mATe yatna kare che. AthI ja bAhya parigraharUpa sarva graMthano tyAga kare che ane aMtaraMga kaSAya ane nokaSAyarUpa parigrahanuM umUlana thAya e prakAre traNa guptimAM asmalita yatna kare che. AthI zamabhAvano upayoga pratikSaNa vardhamAna thAya te rIte jeo saMyamanI sarva kriyAo kare che teo ugravihArI che ane teo ja bhagavAnanuM tAtvika pUjana kare che. vaLI susAdhunI jema suzrAvako ugra vihAratAnA atyaMta arthI che; kema ke vivekI zrAvako saMsAra atyaMta nirguNa che tema jANe che ane bhagavAnanuM tAttvika pUjana ja saMsAranA ucchedano upAya che, bIjo koI upAya nathI evo sthira nirNaya che topaNa bhAvArcanane anukULa zaktino abhAva hovAthI teo bhAvArcana karavA samartha nathI tethI bhAvArcananA pAramArthika svarUpane haMmezAM bhAvana kare che, ane zrAvakomAM ugra vihAranI zaktinA abhAvathI te bhAvothI bhraSTa che, tethI bhAvArcanane anukULa zaktino saMcaya karavA mATe jagatagurunI uttama dravyothI bhakti kare che te vakhate jagatagurunA kSamAdi bhAvo ane kSamAdibhAvanA prakarSanA phaLarUpe kevaLajJAnanI avasthA ane tenA phaLarUpe bhagavAna siddha avasthAne pAmyA, te sarvanuM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-492-493 163 smaraNa karIne vAraMvAra tenAthI AtmAne vAsita karavA yatna kare che ane te bhAvo pratye bhaktino atizaya karavA mATe jinapratimAnuM pUjana kare che, jethI bhAvaarcananA pratibaMdhaka kaSAyo kSaya thAya. vaLI dravyArcana puNyAnubaMdhI puNyanI prApti dvArA bhAvArcananuM kAraNa che, AthI dravyArcana karIne saMcita vIryavALA thayelA keTalAka mahAtmAo vartamAnanA bhavamAM ja saMyama grahaNa kare che ane traNa guptipUrvaka saMyamanI dhurAne vahana karIne saMsArano kSaya kare che. keTalAka mahAtmAo dravyArcananA phaLarUpe janmAMtaramAM bhAvArcanane prApta karIne avazya saMsArano kSaya karaze, A be prakArano mArga mokSamArga che, anya koI mokSano mArga nathI. AzA avataraNikA : yadyevaM tarhi kiM prastute sthitmityaahavataraNikArya : jo A pramANe che=be prakArano mArga che, e pramANe che, to prastutamAM zuM sthita che ? ethI kahe che - bhAvArtha : gAthA-490mAM kahyuM ke caraNa-karaNamAM ALasavALA durvidagdha pramAdI sAdhuone koNa upadeza Ape ? tyArapachI temanI pravRtti unmArga kema che ? te batAvavA mATe be prakArano mArga batAvyo, A prakAre kahevAthI prastuta evA zithilAcArI sAdhuonA viSayamAM zuM prApta thayuM ? ethI kahe che - gAthA : jo puNa niraccaNo cciya, sarIrasuhakajjamittatalliccho / tassa na ya bohilAbho, na suggaI neya paralogo / 493 / / gAthArtha : je vaLI zarIrasukhanA kAryamAtramAM tenI lisAvALo arcana vagarano ja che=bhagavAnanuM dravyArcana ke bhAvArcana karato nathI, tene bodhilAbha nathI, sugati nathI=mokSa nathI ane paraloka nathI ja= sudevatvarUpa sadgatinI prApti nathI ja. ll49all TIkAH evaM manyate dvAvevAnantaropavarNitau mArgo sarvajJAbhimatau, ayaM tanmArga evobhayaliGgazUnyatvAd, ata eva yaH punariti tadvyatirekatAM lakSayati, tAmAha-nirarcana eva dravyabhAvArcanavikala eva caraNakaraNasamyagjinapUjanarahitatvAt, zarIrasukhakAryameva tadanyA'pohena zarIrasukhakAryamAna, tasmin lipsA lampaTatA tallipsA, zarIrasukhakAryamAne tallipsA yasyAsau tathA, tacchabdasya gatArthasyApi Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-493 prayogeNa tatra gADhapratibandhaM lakSayati, tasyaivaMvidhasya na ca naiva bodhilAbhaH pretya jinapraNItadharmaprAptilakSaNaH, na sugatirmokSAkhyA, naiva paralokaH sudevatvAvAptirUpa iti // 493 // TIkArya : vaM anya ... sudevatvAvatirU5 rUti | A rIte mAne che - hamaNAM kahevAyelA be ja mArga sarvajJane abhimata che, AcaraNakaraNamAM ALasu durvidagdha sAdhunuM AcaraNa, vaLI unmArga che; kema ke ubhayaliMgathI zUnyapaNuM che, AthI ja je vaLI tavyatiriktatAne jaNAve che-ubhaya mArgathI rahitapaNAne jaNAve che, tene ja kahe che - nirarcata ja che=dravyAcana ane bhAvArcatathI rahita ja che; kema ke caraNa-karaNa ane samyam jinapUjanathI rahitapaNuM che, zarIranA sukhanuM kArya ja che-tenAthI anya kAryane choDavA dvArA=zarIrasukhathI anya kArya bhagavAnanA arcanane tyAga karavA dvArA, zarIranA sukhanuM kArya mAtra che, temAM lipsA=laMpaTatA che te talipsA, zarIrasukha kAryamAtramAM talipsA che jemane te A tevA che=zarIrasukha kArya mAtra lipsAvALA che, jaNAyo che artha evA paNa tat zabdanA prayogathI tyAM=zarIrasukhanA kAryamAtramAM, gADha pratibaMdhane jaNAve che, AvA prakAranA tene bodhilAbha nathI ja=janmAMtaramAM jinapraNIta dharmanI prAptirUpa bodhilAbha nathI, mokSa nAmanI sugati nathI paralokakasudevatvanI prAptirUpa paraloka, nathI ja. In493 bhAvArtha : jeo saMyama grahaNa karyA pachI mAtra saMyamanI skUla kriyAo kare che, paraMtu aMtaraMga rIte bhagavAnanA vacanAnusAra vItarAgatAne abhimukha bhAvo karavA mATe leza paNa yatna karatA nathI ane zarIrasukhanA kArya mAtramAM lipsAvALA che, tethI loko AgaLa pUjAIne mAna-khyAti meLave che, ame susAdhu chIe evo garva dhAraNa kare che, paraMtu bhagavAnanA guNonuM smaraNa karIne saMsAranA ucchada mATe koI yatna karatA nathI teo jinapratimAnAM darzana karatA hoya topaNa jinatulya thavAne anukULa aMtaraMga koI yatna karatA nathI, temano manuSyabhava niSphaLa che ane temanA saMyamanAM bAhya kaSTonuM koI phaLa nathI. tevA jIvone janmAMtaramAM bhagavAnanA zAsananI prAptirUpa bodhilAbha nathI ane paralokamAM sudevatvanI prApti nathI; kema ke bhagavAnanA arcanathI kaMIka vItarAgatAne abhimukha bhAvo thAya che, zrAvako paNa bhagavAnanuM arcana karIne bhagavAnanA guNothI raMjita thAya che ane susAdhu paNa bhagavAnanA batAvelA AcArone sevIne bhagavAna tulya thavA yatna kare che, tenAthI temane bodhilAbhanI prApti che ane tevo koI yatna jemanA AcAramAM nathI, teo pUrvabhavamAM karelA pApanA udayathI saMyamane pAmIne saMyamanI virAdhanA kare che, tenA phaLarUpe duraMta saMsAranI prApti thAya che. phakta sAdhuveSamAM paNa jeo bhadraka pariNAmavALA che, pApathI bhaya pAmelA che, kaMIka dayALu svabhAvavALA che, sUkSma bodhano abhAva che topaNa bhagavAnanA vacana pratye oghathI bahumAna che, zuddha AcAra pratye pakSapAta che, temanA dayALu svabhAvane anurUpa kaMIka suMdara phaLa paNa prApta thAya che. I493 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-494 avataraNikA : nanu ca dravyArcanabhAvArcanayoH kimabhyadhikataramityatrocyate avataraNikArya : nannuthI zaMkA kare che apAya che gAthA: - dravyArcata ane bhAvArcatamAM adhikatara kaMcaNamaNisovANaM, thaMbhasahassUsiyaM suvaNNatalaM / jo karijja jiNaharaM, tao vi tavaMsajamo ahio / / 494 / : 165 che ? ethI emAM uttara gAthArtha H suvarNa ane maNinA pagathiyAvALuM, hajAro thAMbhalAthI vizALa suvarNanA taLiyAvALuM jinabhavana je karAve tenAthI paNa tapa-saMyama adhika che. 5494]] .... TIkA H kAJcanaM svarNaM, maNayazcandrakAntAdyAstatpradhAnAni sopAnAni yasmiMstattathA, stambhasahasrocchritam, anena vistIrNatAmudbhAvayati, suvarNapradhAnaM talaM yasya tat tathA sarvasauvarNikamityarthaH / yaH kArayennirmApayejjinagRhaM bhagavadbhavanaM, tato'pi tathAvidhajinagRhakAraNAdapi AstAmanyasmAt kiM ? tapaH saMyamastapaH pradhAnaH saMyamo'dhikaH samargalatarastata eva mokSAvApteriti / / 494 / TIkArya : kAJcanaM mokSAvAOriti / / kaMcana=suvarNa, maNio=caMdrakAMta vagere maNio, te che jemAM mukhya evAM sopAna=pagathiyAM che jemAM te tevuM che=suvarNa ane maNinA pagathiyAvALuM jinabhavana che, hajAro thAMbhalAthI baneluM che, AnA dvArA vistIrNatAne udbhAvana kare che, suvarNa che mukhya jemAM evuM taLiyuM che jene te tevuM che=suvarNatalavALuM che, AvuM jinagRha=bhagavAnanuM bhavana, je karAve=nirmANa kare, tenAthI paNa=tevA jinabhavananA karAvaNathI paNa, bIjAthI=sAmAnya jina gRhathI, to dUra raho, paraMtu suvarNanA jinagRhathI paNa, tapasaMyama=tapapradhAna saMyama, adhika che= samargalatara che; kema ke tenAthI jatapasaMyamathI ja, mokSanI prApti che. / / 494]] bhAvArtha koI vivekI zrAvakane saMyama atyaMta priya hoya, bhagavAna saMyama sevIne kSAyikabhAvane pAmelA che, tevo sUkSmabodha che ane bhagavAnanA kSAyikabhAvo pratye atyaMta bhakti che, vaLI bhUtakALanA karelA puNyathI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-494, 495-496 te zrAvaka atyaMta samRddha che, tethI te zrAvaka bhaktinA atizayathI suMdara vizALa jinAlayanuM nirmANa karAve, tenA dvArA saMsAranA ucchedanI zaktino saMcaya kare tevo paNa dravyastava bhAvastava karatAM ghaNo alpa che; kema ke dhanAdinA pratibaMdhathI yukta vItarAgatA tarapha javAnA yatna svarUpa dravyastava che, tethI dhanAdinA pratibaMdharUpa aMzathI vItarAga thavAno yatna alpamAtrAmAM thAya che, jyAre susAdhu traNa guptimAM dRDha vyApAra karIne ane tapa dvArA zarIranI ane kaSAyonI saMlekhanA karIne vItarAga thavA yatna kare che, tethI te mahAtmA sarva prakAranA pratibaMdhonA tyAgapUrvaka mAtra vItarAga tulya thavAno pUrNa udyama kare che, mATe dravyastava karatAM bhAvastava adhika che; kema ke tapasaMyama dvArA kaSAyono kSaya karIne te mahAtmA zIghra mokSa pAme che. II494 avataraNikA : yata evaM tasmAt sati sAmarthye bhAvArcane yatitavyam / kevalamaGgIkRte tasmin pramAdo na vidheyo'nyathA mahAnapAyaH syAdata eva taM darzayituM laukikadRSTAntamAha avataraNikArtha : je kAraNathI Ama che=pUrvamAM gAthAmAM kahyuM evA zreSTha paNa dravyArcanathI bhAvArcana adhika che ema che, te kAraNathI sAmarthya hote chate bhAvArcamAM yatna karavo joIe, kevala te aMgIkAra karAye chate=bhAvArcana karavA mATe tenA aMgabhUta pAMca mahAvrato svIkArAye chate, pramAda karavo joIe nahi, anyathA=pramAda karAye chate, mahAna apAya thAya=atyaMta anartha thAya, AthI ja tene=saMyama svIkAryA pachI pramAda karavAthI je anartho thAya tene, batAvavA mATe laukika dRSTAMtane kahe che gAthA : - nibbIe dubbhikkhe, rannA dIvaMtarAu annAo / AUNaM bIyaM iha dinaM kAsavajaNassa / / 495 / / kehivi savvaM khaiyaM, painnamannehisavvamaddhaM ca / vuttuggayaM ca keI, khitte khoTTeti saMtattha / / 496 / / gAthArtha H nirbIja ane durbhikSa kALa hote chate bIjA dvIpamAMthI bIjane lAvIne ahIM=prastuta dezamAM, kheDUtavargane apAyAM=vAvavA mATe bIja apAyAM. keTalAka vaDe sarva khavAyuM, keTalAka vaDe sarva vavAyuM, bIjA vaDe ardhI vavAyAM ane keTalAka khetaramAM vAvIne UgelAne kUTe che, ethI saMtrasta che. / / 45-496|| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-495-496 TIkA H nirbIje yatra vapanayogyamapi dhAnyaM nAsti tasmin durbhikSe duSkAle sati kenacid rAjJA kenacinnRpatinA dvIpAntarAdanyasmAt kutazcidAnIya bIjamiheti prastutadeze dattaM karSakajanasya kRSIvalalokasya bhUridhAnyotpattaye vapanArthaM, tatra tad bIjaM kaizcitkarSakaiH sarvaM samastaM khAditaM bhakSitaM, prakIrNamuptam anyaiH karSakairarddhamiti sambandhaH, arddha tu khAditamityarthaH, sarvaM cAnyaiH prakIrNaM niSpattiM ca nItamiti gamyate, uptodgataM ca prakIrNaprarUDhaM ca kecit karSakAH kSetre vartamAnaM khoTTeti tti kuTTayaMti, rAjJazcarikayA vimardya svagRheSu netukAmA ityarthaH / ata eva santrastAstaralitalocanayugalA bhayAd, yaduteme gRhyAmahe, te ca rAjapuruSaiH prAptA mahatA klezena vinAzamApnuvanti prcnnddshaasntvaanRpateriti dRSTAntaH / / 4-46 / / 167 DhIkArya H nirbIje yatra dRSTAntaH / / nirbIja dubhikSa hote chate=jyAM vAvavAne yogya paNa dhAnya nathI, tevo nirbIja duSkALa hote chate koIka rAjA vaDe bIjA koIka dvIpathI bIja lAvIne prastuta dezamAM khetI karanArA lokone apAyuM=ghaNA dhAnyanI utpatti mATe vAvavAnA prayojanathI apAyuM, tyAM te bIjane keTalAka kheDUto vaDe sarva bhakSaNa karAyuM. bIjA kheDUto vaDe ardha prakIrNa karAyuM=ardha khavAyuM ane ardha vapana karAyuM ane bIjA vaDe sarva vAvaNI karAyuM ane niSpattine prApta karAyuM ane vavAyeluM ane UgeluM=khetaramAM vartatA vavAyelAne ane UgelAne, keTalAka kheDUto phUTe che= rAjAnI corI karavAnA AzayathI toDIne potAnA ghare laI javAnI icchAvALA phUTe che. AthI ja saMtrasta che=bhayathI caMcaLa cakSuvALA che arthAt jyAre phUTe che tyAre rAjapuruSothI pakaDAI javAnA bhayathI jonArA che, te yadyutathI batAve che AnAthI ame grahaNa karAzuM, e prakAre bhayathI jonArA che ane teo=corI karanArA kheDUto, rAjapuruSo vaDe pakaDAyelA moTA klezathI vinAzane pAme che; kema ke rAjAnuM pracaMDa zAsanapaNuM che, e prakAre dRSTAMta che. / / 495-496 // bhAvArtha: koIka kSetramAM vAvavA yogya bIja nathI ane vaLI dukALa che, tethI lokonA anugraha mATe rAjAe bIjA dvIpathI bIjone lAvIne kheDUtone vAvavA mATe ApyAM. temAMthI keTalAka kheDUto badhAM bIja khAI gayA. keTalAka kheDUto arthAM bIja khAI gayA ane ardhAM bIjane vAvyAM. keTalAka te badhAM bIjane vAve che, keTalAka kheDUto vAvelA ane UgelA potAnA khetaramAM rahelA te dhAnyane kUTe checorI karIne te dhAnyane ukheDIne potAnA ghare laI javA tatpara thAya che tyAre ame rAjapuruSothI pakaDAI jaIzuM, e prakAre cAre bAju dRSTi nAkhe che, tyAre rAjapuruSoe temane pakaDIne moTA klezathI vinAza karyo; kema ke te rAjAnuM pracaMDa zAsanapaNuM hatuM. I45-496 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 avataraNikA : dAntikamAha avataraNikArya : AvA dAEtikane kahe che gAthA = - rAyA jiNavaracaMdo, nibbIyaM dhammavirahio kAlo / khittA kammabhUmI, kAsavavaggo ya cattAri // / 497 / / assaMjaehiM savvaM khaiyaM addhaM ca desaviraehiM / sAhUhiM dhammabIyaM, vuttaM nIyaM ca niSpattiM / / 498 / / upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-497 thI 499 gAthArtha H jinavaracaMdra rAjA che, dharmarahita kALa nirbIja che, karmabhUmio khetaro che, cAra kheDUtonA varga che. asaMyato vaDe sarva khavAyuM, dezavirato vaDe ardha khavAyuM ane sAdhuo vaDe dharmabIja vavAyuM ane niSpanna karAyuM. II497-498] TIkA H rAjA'tra jinavaracandro bhagavAn, nirbIjaM kimityAha - dharmavirahitaH kAlaH, kSetrANi kAni ? karmabhUmayaH, karSakavargazca ka ityAha- catvAro'saMyatadezaviratasusAdhupArzvasthA iti, teSAM jinarAjena dharmabIjaM kevalAlokadvIpAdAnIya mokSadhAnyAvAptaye samarpitamiti, tatrAsaMyaterdharmabIjaM viratirUpaM sarvaM khAditaM tadrahitatvAt teSAmarddhaM ca dezavirataiH khAditaM, tadarddhasyaiva teSu darzanAt, sAdhubhiH punardharmabIjamutaM svakSetre nihitaM nItaM ca niSpattiM samyakpAlaneneti / / 497-498 / / TIkArya H ..... rAjA'tra samyapAlaneneti / / ahIM=prastuta dASkRtikamAM, rAjA jinavaracaMdra bhagavAna che, nirbIja zuM che ? ethI kahe che dharma vagarano kALa nirbIja che, kSetra kayAM che? ethI kahe che - karmabhUmio che ane kheDUtavarga kayo che ? ethI kahe che cAra che asaMyata, dezavirata, susAdhu ane pArzvasthA, temane-te cAra prakAranA kheDUtone, jinarAja vaDe kevaLajJAnarUpI dvIpathI lAvIne mokSarUpI dhAnyanI prApti mATe dharmabIja samarpita karAyuM, tyAM asaMyata evA jIvo vaDe viratirUpa dharmabIja sarva khavAyuM; kema ke temanuM=asaMyatonuM, tenAthI=dharmabIjathI rahitapaNuM che ane - - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-497 thI 499 169 dezavirativALA vaDe ardha khavAyuM; kema ke tenA ardhanuM ja=dharmabIjanA ardhanuM ja temanAmAM darzana che. vaLI sAdhuo vaDe potAnA khetaramAM dharmabIja vavAyuM ane samyapha pAlana dvArA niSpatine pamADAyuM. m497-498 avataraNikA : pArzvasthaistatra kiM kRtaM kIdRzAzca te ucyanta ityaahavataraNikArya :pAsthAo vaDe tyAM zuM karAyuM ? ane teo kevA prakAranA kahevAya che ? ethI kahe che - gAthA - je te savvaM lahiMuM, pacchA khuTuMti dubbaladhiIyA / tavasaMjamaparitaMtA, iha te ohariyasIlabharA / / 499 / / gAthArtha : sarvane pAmIne sarva dharmabIjane pAmIne, durbaLa dhRtivALA tapa-saMyamamAM thAkI gayelA jeo ahIM=pravacanamAM, pAchaLathI potAnA khetaramAM vartatAne kUTe che, teo apaharaNa karAyelA zIlabhAravALA che. II499II TIkA : ya ete sarvaM labdhvA dharmabIjaM pazcAt kuTTayanti svakSetre vartamAnaM vimardayanti bhagavadanAdiSTAzcaurakarSakA iva, kimityata Aha-durbalA adRDhA dhRtiH aGgIkRtanirvAhakSamaM manaHpraNidhAnaM yeSAM te durbaladhRtikAH, tapaHsaMyamayoH paritrAntAH zrAntA iha pravacane te pArzvasthA ityucyante, te cAvabhRtazIlabharA bhavanti, pArzvato muktazIlabharA ityarthaH // 499 / / TIkArya : ja te sarva ... muzInamAM tyartha che je A pArthasthA sarva prApta karIne dharmabIjane prApta karIne, pAchaLathI kUTe che-potAnA kSetramAM vartatA evA dhAnyane vimardana kare che, cora kheDUtonI jema bhagavAna vaDe anAdiSTa che, kayA kAraNathI cAra kheDUto jevA che? ethI kahe che - durbaLa=daDha nahi evI, vRti=aMgIkAra karelAno nirvAha karavAmAM samartha che mana jemanuM evI vRti, durbaLa evI vRtivALA durbaLa vRtivALA che, tapa-saMyamamAM paritrAMta cheHkAMta che. ahIM=pravacanamAM, teo pArthasthA e pramANe kahevAya che ane teo haraNa karAyelA zIlabhAravALA che=cAre bAjuthI choDI dIdho che zIlano bhAra tevA kahevAya che. 499iaa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-497 thI 499 bhAvArtha : paMdara karmabhUmio che, temAM janmelA jIvo AtmArUpI kSetramAM dharmanA bIjane vAvavA samartha che, paraMtu vAvavAne yogya bIja A bhUmimAM upalabdha nathI, teno duSkALa varte che, tevA samaye rAjA tulya tIrthaMkaro janme che, te tIrthakaro kevaLajJAna pAmIne kevaLajJAnarUpI dvIpathI dharmabIjone lAvIne yogya jIvone mokSarUpI dhAnyanI prApti mATe Ape che; kema ke chabastha jIvone atIndriya evo mokSamArga pratyakSa nathI, jyAre tIrthakaro kevaLajJAna pAmyA pachI kaI rIte yatna karavAthI AtmAmAM mokSane anukULa dharma niSpanna thAya tenA bodhavALA hoya che, tethI kevaLajJAnanA baLathI kaI ucita pravRtti AtmAmAM vItarAgabhAvanI prAptinuM kAraNa bane te jANIne tevA uttama mArgarUpa bIjo lokone batAvyAM ane bhagavAnanA vacanathI jeo te bhAvone AtmAmAM pragaTa kare che temanAmAM te dharmabIjanuM vapana thAya che, temAMthI dhAnyanI utpatti thAya che, te dhAnya mokSarUpa phaLamAM paryavasAna pAme che. A karmabhUmimAM janmelA jIvo cAra prakAranA hoya che. te jIvo potAnI yogyatA anusAre bhagavAna pAsethI te dharmabIjone prApta karIne teno upayoga kaI rIte kare che ? te kahe che - asaMyata jIvo te dharmabIjonA svarUpane bhagavAna pAsethI sAMbhaLe che to paNa te vacanono upayoga bhogavilAsamAM kare che, paraMtu te vacanone dhAnyanI prApti mATe AtmAmAM pariNamana pamADavA yatna karatA nathI, teo te dharmabIjane khAya che arthAtu potAnA tuccha bhogavilAsamAM teno upayoga kare che ane teno aMta lAvI de che, paraMtu AtmakalyANamAM upayoga karIne mokSaphaLane prApta karatA nathI. bIjA prakAranA jIvo bhagavAnanA upadezane sAMbhaLe che, paraMtu bhogavilAsanI pravRtti sarvathA gaI nathI, chatAM AtmakalyANanA arthI che, tethI bhagavAne ApelA dharmabIjomAMthI ardhA AtmAmAM vAve che, tenAthI vItarAgatAne anukULa kaMIka bhAvo pragaTa thAya che ane bhagavAne ApelA vacananA baLathI saMsAranI sarva pravRttio karIne bhogavilAsamAM te bIjono upayoga kare che, teTalAM bIjone bhogavIne vinAza kare che. trIjA prakAranA jIvo susAdhu che, teo sarva zaktithI bhagavAnanA vacanathI AtmAne bhAvana karIne AtmakSetramAM dharmabIjone vAve che ane samyapha pAlana dvArA temAMthI vRkSanI niSpatti kare che, tenAthI temane mokSarUpa dhAnyanI prApti thaze. cothA prakAranA jIvo pArthasthA che teo saMyama grahaNa kare che tyAre AtmAmAM dharmabIjane vAve che ane potAnA khetaramAM kaMIka dharmabIja niSpanna thayA pachI temAMthI dhAnya pragaTa thAya tenA pUrve ja laNavA mAMDe che. bhagavAne laNavAno Adeza karyo nathI topaNa cora kheDUto jevA teo tene laNe che; kema ke durbaLa dhRtivALA che, tapa-saMyamamAM parizrAMta che ane zIlanA bhArane choDI denArA pArzvasthA che, bhagavAnarUpI rAjAnI AjJAno bhaMga karanArA hovAthI zikSA ApanArA rAjapuruSo jevAM kliSTa karmo temane pakaDIne durgatimAM vinAza pamADe che. vaLI pote atyaMta pramAdI che, tethI bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karanArA hovAne kAraNe mRtyu vakhate saMtrasta mAnasavALA hoya che; kema ke te vakhate teone bhaya thAya che ke ame Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-47 thI 499, 500 171 A rIte pramAdathI jIvyA chIe, tethI bhaviSyamAM amane anartha thaze topaNa pramAdano ghaNo abhyAsa karyo hovAthI moharUpI rAjapuruSo dvArA durgatiomAM vinAza karAya che ane jeo dharmabIjane vAvIne rAjAnI AjJA anusAra tenI vRddhi kare che temane mokSarUpa dhAnyanI prApti thAya che. vaLI zrAvako ardhA bIja vAvanArA hovAne kAraNe vilaMbathI mokSarUpa dhAnyanI prApti kare che ane jeo asaMyata che, teo paNa rAjAnI AjJAno bhaMga karanArA hovAthI cAra gatimAM bhramaNa karavArUpa vinAzane pAme che, paraMtu mokSarU5 dhAnyane prApta karatA nathI. II47thI 49lA avataraNikA - tadevaM dArTAntikaghaTanAM kRtvA sAmprataM yadarthamidamupakrAntaM tdrshyitumaahavataraNikArya : A rIte dANatika ghaTanAne karIne have jenA mATe A upakrAMta che, tene batAvavA mATe kahe che - gAthA : ANaM savajiNANaM, bhaMjai duvihaM pahaM aikkaMto / ANaM ca aikkaMto, bhamai jarAmaraNaduggammi / / 500 / / gAthArtha - be prakAranA mArgane atikrAMta karato sarva jinonI AjJAne bhAMge che ane AjJAne atikrAMta karato jarA-maraNarUpa durgamAM bhaTake che. I5ool TIkA - AjJAM sarvajinAnAM sambandhinI bhanakti Amardayati, dvividhaM sAdhuzrAvakasambandhinaM pathaM mArgamatikrAntaH samulladhya vyavasthitaH san AjJAM cAtikrAnto bhramati paryaTati jarAmaraNadurge'nantasaMsAre rUti zeSa: 100 TIkArya : gAza ..... ti zeSaH | sarva jino saMbaMdhI AjJAne bhAMge che toDe che, be prakAranA sAdhu ane zrAvaka saMbaMdhI mArgane atikramaNa karato=ullaMghana karIne rahelo chato ane AjJAne atikramaNa karato jIva jarAmaraNarUpa durgamAM-anaMta saMsAramAM bhaTake che. i5001 bhAvArtha :bhagavAne sarvavirati ane dezaviratirUpa be prakArano dharma batAvyo che, jemane te oghathI paNa rUce Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-500-501 che, teTalA aMzathI teo be prakAranA mArga pratye rucine dhAraNa karanArA che ane tenA sanmukha bhAvathI je kaMI ucita pravRtti kare che te pravRtti krame karIne te be prakAranA mArganI prAptinuM kAraNa che. AthI avirata samyagdaSTi jIvo paNa susAdhu dharma ane suzrAvaka dharmanuM bhAvana karIne te dharma pratye daDha pakSapAtavALA thAya che. phakta aviratino tIvra udaya hovAthI te be mArgane sAkSAt AcaraNArUpe tevI zakatA nathI topaNa jema jema te mArgonuM bhAvana kare che tema tema te be mArganI prAptimAM bAdhaka kaSAyo kSINa kare che, teTalA aMzamAM teo paNa te be mArgane sevanArA che ane pUla bodhavALA mArgAnusArI jIvo paNa te be mArgane potAnA pUla bodha anusAra bhAvana kare che. AthI ja teone paNa niSpApa jIvana suMdara jaNAya che ane AraMbha-samAraMbhamaya pravRttio paNa pApa svarUpa jaNAya che. phakta sthUla bodha hovAne kAraNe sthUlathI niSpApa jIvanano ane sapApa jIvanano vibhAga kare che ane abhyAsanA baLathI jyAre sUkSma bodhane prApta kare che tyAre sUkSma bodha anusAra sAdhudharma ane zrAvakadharmanuM bhAvana kare che, tenAthI te be dharmonI prAptinAM bAdhaka karmo kSINa thAya che ane jemanA zrAvakadharmanAM bAdhaka karmo kSINa kare che, teo sAkSAt zrAvakadharmane sevIne sAdhudharmanAM bAdhaka karmone kSaya karavA yatna kare che ane jemanA sAdhudharmanAM bAdhaka karmo kSINa thayAM che teo sAdhudharmane sevIne kSapakazreNInAM bAdhaka karmone kSaya karavA yatna kare che ane jemanAM kSapakazreNInAM bAdhaka karmo kSaya thayAM che, teo kSapakazreNImAM yatna karIne kSAyikabhAvanAM bAdhaka karmone kSINa karavA yatna kare che. A rIte bhagavAne batAvelA sAdhudharmanuM ane zrAvakadharmanuM jeo sarvathA ullaMghana kare che, teo sarva jinonI AjJAno bhaMga kare che; kema ke teo je kaMI saMsAranI AcaraNA kare che, tenAthI paNa mohadhArAnI vRddhi kare che, kadAca bAhyathI dharmanI kriyA kare topaNa kaSAyonA kSayamAM udyama karatA nathI, paraMtu te tapa-saMyamanI kriyA dvArA paNa mAna-khyAti Adi mohanA bhAvone daDha kare che, teo sAdhudharma ane zrAvakadharmanuM ullaMghana karIne sarva jinonI AjJAno nAza kare che. AthI sarva pArthasthAdi sAdhuo sAdhuveSamAM hovA chatAM banne prakAranA dharmono nAza karIne sarva tIrthakaronI AjJAno bhaMga kare che ane jeo bhagavAnanI AjJAnuM atikramaNa kare che, teo jarA-maraNarUpa anaMta saMsAramAM bhame che, tethI saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmelA mahAtmAoe sAdhudharma ane zrAvakadharma jANavA satata yatna karavo joIe ane jANIne tenA sevanano dRDha abhilASa karavo joIe ane zakti anusAra tene ucita kRtyo karIne bhagavAnanI AjJA anusAra ja samyakta, dezavirati Adi bhAvomAM yatna karIne saMsAranA paribhramaNathI AtmAnuM rakSaNa karavuM joIe. Apa00nA avataraNikA : yadA tarhi bhagnapariNAmatayA na zaknoti vrataM dhArayituM tadA kiM vidheymityaahavataraNitArtha - to jyAre bhagna pariNAmapaNAne kAraNe vratane dhAraNa karavA samartha nathI, tyAre zuM karavuM joIe ? ethI kahe che - Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-501-102 gAthA jar3a na tarasi dhAreDaM, mUlaguNabharaM sauttaraguNaM tu / muttUNa to tibhUmI susAvagattaM varatarAgaM / / 501 / / gAthArtha H jo uttaraguNa sahita ja mULaguNanA samUhane dhAraNa karavAne mATe tuM samartha nathI, to traNa bhUmine choDIne suzrAvakapaNuM zreSThatara che. II501II TIkA H yadi na tarasi=na zaknoSi dhArayitumAtmani vyavasthitaM mUlaguNabharaM vratAdiguNavrAtaM sottaraguNameva, turavadhAraNe, muktvA parityajya, tatastisRNAM bhUmInAM samAhArastribhUmi, tat kiM ? suzrAvakatvaM sampUrNagRhasthadharmapAlanaM varataraM zreya iti, bhUmayastu janmasaMvarddhanadIkSAsambandhinyo jJeyA kRti / / 02 / / 173 TIkArtha H yadi na tarasi sevA kRti / jo uttaraguNa sahita ja mULaguNanA bhArane=AtmAmAM vyavasthita vrata vagerenA guNasamUhane, tuM dhAraNa karavA samartha nathI to traNa bhUmino samAhAra te traNa bhUmi tene choDIne suzrAvakapaNuM zreya che=saMpUrNa gRhasthadharmanuM pAlana kalyANakara che, bhUmio vaLI janmasaMvardhana ane dIkSAnA saMbaMdhavALI jANavI. 501 ***** bhAvArtha: koI mahAtmAe saMyama grahaNa karyuM hoya te vakhate sadgIrya ullasita thayuM hoya, tethI saMyamano pariNAma sparzo hoya te mahAtmA saMyamanI ucita kriyA dvArA krame karIne sarvaviratinA pariNAmane prApta kare che ane teo uttaraguNa sahita mULaguNanA bhArane dhAraNa kare che, tenA baLathI prApta thayelo saMyamano pariNAma atizaya thAya che ane bhAvathI saMyamano pariNAma prApta thayo hoya topaNa te uttaraguNapUrvakanI mULaguNanI AcaraNAthI pragaTa thAya che. Ama chatAM pAchaLathI kliSTa karmanA udayathI jeo uttaraguNa sahita mULaguNane dhAraNa karavA samartha nathI, temaNe potAnI janmabhUmi, saMvardhanabhUmi ane dIkSA saMbaMdhI bhUmino tyAga karIne anya koIka bhUmimAM zrAvakapaNuM grahaNa karIne jIvana jIvavuM joIe; kema ke te bhUmiomAM rahevAthI saMyamanA tyAgavALA te jIvane joIne anyane paNa saMyamano pariNAma maMda thAya che. I501 avataraNikA : amumevArthaM samarthayannAha Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-502 avataraNikArya : A ja arthataMtrasAdhudharmanuM pAlana karavA asamartha evA jIve zrAvakadharma pALavo joIe e ja arthane, samarthana karatAM kahe che - gAthA : arahaMtaceiyANaM, susAhupUyArao daDhAyAro / sussAvago varataraM, na sAhuveseNa cuadhammo // 502 / gAthArtha : arihaMtanA caityonI pUjAmAM rata, susAdhunI pUjAmAM rata, daDha AcAravALo suzrAvaka zreSThatara che, vyuta dharmavALo sAdhuveSathI suMdara nathI. l502aaaa TIkA : arhaccaityAnAM bhagavadbimbAnAM pUjArata iti zeSaH, tathA susAdhupUjArato vastrAdibhistadabhyarcanodyukto dRDho niSprakampaH AcAro aNuvratAdipAlanAtmako yasyAsau dRDhAcAraH, evambhUtaH suzrAvako varataraM pradhAnataraH na sAdhuveSeNa yatiliGgena rajoharaNAdinA vidyamAnenA'pi cyutadharmo bhraSTAcAraH, zAsanalAghavahetutvAditi / / 502 / / TIkArya :satyAnAM .... detutvAhiti | arihaMtanAM caityonI=bhagavAnanAM biMbonI, pUjAmAM rata ane susAdhunI pUjAmAM rata=vastra vagerethI tenI pUjA karavAmAM udyamavALo thayelo, daDha=niSpakaMpa, AcAra=aNuvrata vagere pAlana svarUpa AcAra che jene e daDha AcAravALo, AvA prakArano suzrAvaka varatara=pradhAvatara che, sAdhuveSathI=rajoharaNa vagere vidyamAna evA yatinA liMgathI, cutadharmavALo=bhraSTa AcAravALo, zreSTha nathI; kema ke zAsananA lAghavanuM hetupaNuM che. pa02A bhAvArtha - susAdhuno dharma satata traNa guptipUrvaka saMyamanI sarva ucita kriyAnA yatna svarUpa che, tethI mahAsAtvika puruSe te prakAre indriyothI saMvRta thaIne haMmezAM mohano nAza karavA udyama karavo joIe ane jeo saMyama grahaNa karatI vakhate utsAhanA baLathI tevo yatna karI zakyA che, chatAM daDha dhRtinA abhAvane kAraNe saMyamanI dhurAne dhAraNa karavA samartha nathI, temane mATe zrAvaka dharma ja zreSThatara che, paraMtu vyuta dharmavALo sAdhuveSa suMdara nathI; kema ke vivekI zrAvako bhagavAnanI pUjAmAM rata rahIne vItarAga tulya thavAnI zaktino saMcaya kare che. susAdhunI pUjA karIne susAdhu tulya thavA yatna kare che ane aNuvrata vagerenA pAlanamAM dRDha yatna karIne paNa mahAvratanI zaktino saMcaya kare che, jyAre zithila AcAravALA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa02-503 175 sAdhu mahAvratanI zaktino saMcaya karatA nathI, paraMtu svIkArelA vratano anAdara karIne tenI prApti paNa durlabha bane tevuM AcaraNa kare che, tethI bhavathI bhaya pAmelA ane sAdhudharmapAlana mATe asamartha jIve sAdhudharmano tyAga karIne zrAvakadharma svIkAravo e ja zreSThatara che. ApaNA avataraNikA : anyacca avataraNikArya : ane bIjuM=zithilAcArI sAdhu karatAM zrAvaka zreSTha te viSayamAM bIjuM kahe che - gAthA - savvaM ti bhANiUNaM, viraI khalu jassa savviyA natthi / so savvaviraivAI, cukkai desaM ca savvaM ca / / 503 / / gAthArtha : sarva e pramANe bolIne "sarva sAvadhano tyAga karuM chuM" e prakAre pratyAkhyAna karIne, jene sarvavirati nathI ja, te sarvavirativAdI dezane ane sarvane cUke che. pa03 TIkA : savvaM ti upalakSaNatvAt sarvaM sAvadhaM yogaM pratyAkhyAmi yAvajjIvatayA trividhaM trividhenetyevaM bhaNitvA'bhidhAya viratinivRttiryasya sarvikA sarvA nAstyeva, khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt sa sarvavirativAdI 'cukkai' tti bhrazyati, 'desaM ca savvaM ca' tti dezavirateH sarvaviratezca prtijnyaa'krnnaaliti pArU TIkArya : saa . pratijJADa rati sarva e upalakSaNapaNuM hovAthI sarva sAvadha yoganuM pratyAkhyAna karuM chuM. jIvuM tyAM sudhI trividha trividhathI e pramANe kahIne virati-pApanI nivRtti, jene sarva nathI ja, thar zabdanuM avadhAraNapaNuM hovAthI tathI ja ema kahela che, te sarvavirativAdI dezane ane sarva=dezaviratithI ane sarvaviratithI, cUke che=bhraMza pAme che, kema ke pratijJAnuM akaraNapaNuM che. pa03 bhAvArtha : saMyama grahaNa karanAra sAdhu sarva pApanI nivRtti kevA prakAranI bAhya ucita AcaraNAthI thAya, kevI ucita AcaraNA kevA adhyavasAyane niSpanna kare, jethI citta pApathI parAkSukha bane tenA paramArthane Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-503-504 jANIne te prakAranA dRDha adhyavasAyathI zakti anusAra te ucita AcaraNA kare ane cittane te prakAranA saMvarabhAvamAM rAkhe to ja sarva sAvadya yoganuM pratyAkhyAna trividha trividhathI grahaNa karyuM kahevAya. tevA paramArthane jANIne te pratijJA kare che tema kahI zakAya; kema ke jJAtvA myuveta viramaLa e viratinuM svarUpa che ane jemane te prakAranuM koI jJAna nathI, teo je pratyAkhyAna kare che te pratyAkhyAnane anurUpa koI AcaraNA karatA nathI. eTaluM ja nahi paNa te prakAre AcaraNA karavAnuM jJAna nahi hovAthI te prakAranI ruci paNa nathI, tethI teone sarvathA virati nathI. chatAM pote sarvavirativALA che tema bole che. paramArthathI teo sarvaviratithI ane dezaviratithI cUke che; kema ke je prakAre pratijJA karI che te prakAre karatA nathI, vastutaH prAyaH pArzvasthA sAdhu paNa sarvavirati grahaNa kare che, tyAre sarvaviratinA svarUpano yathArtha bodha kare che, trividha trividhanI maryAdA jANe che, tyArapachI teo mahAvrata uccarAve che, tethI temaNe bhagavAne Apela bIjanuM khetaramAM vapana karyuM che, paraMtu pAchaLathI pramAdI thavAne kAraNe bhraMza pAmelA che ane jemane trividha trividha viSayaka mArgAnusArI bodha nathI teo to prathamathI ja saMyamamAM utthita nathI. vaLI jeo mugdhatAthI saMyama grahaNa kare che ane trividha trividha zabdanI maryAdAne jANatA nathI, temanuM sarvaviratinuM grahaNa paramArthathI anya darzananA avivekI jIvonA saMnyAsa tulya avivekamUlaka pravRttirUpa che, phakta anya darzanamAM paNa bhadraka prakRtivALA tAmalI tApasa vagere dayALu svabhAva vagerene kAraNe kAMIka hita sAdhI zakyA, tema bhagavAnanA zAsanamAM rahelA paNa trividha trividhanA paramArthanA ajJAnI jIvo dayA vagerenA pariNAmane kAraNe bhadraka prakRtivALA hoya to teTaluM hita sAdhI zake che ane jemane te prakAranI koI jijJAsA nathI, mAtra potAnI buddhi anusAra te te AcaraNA karIne saMtoSa mAne che teo dezavirati ane sarvaviratithI to bhraSTa che, paraMtu tenA sanmukhabhAvathI paNa rahita che, mATe vivekIe trividhe trividha sAvadya yoganA paccakkhANane sUkSma buddhithI jANavA yatna karavo joIe, jethI bodha ane rucinA baLathI duSkara evuM sarvaviratinuM pAlana kaMIka sanmukha bhAvavALuM thAya. I503 // avataraNikA : na kevalamubhayaviratyorabhAva:, mithyAdRSTitvaM ca sampadyate tasyetyAha avataraNikArtha H kevaLa ubhaya viratino abhAva nathI=jeo sarvaviratino svIkAra karIne te prakAre sarvaviratinuM pAlana karatA nathI, temanAmAM kevaLa dezavirati ane sarvaviratino abhAva nathI ane tene mithyAdRSTipaNuM prApta thAya che e prakAre kahe che gayA : jo jahavAyaM na kuNa, micchaddiTThI tao hu ko anno ? | vaDDei ya micchattaM, parassa saMkaM jaNemANo / / 504 / / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-504 gAthArtha : je yathAvAdane karato nathI, tenAthI bIjo koNa mithyAdaSTi che ? ane bIjAne zaMkA utpanna karato mithyAtvane vadhAre che. II504]] 177 TIkA H yo yathAvAdaM na karoti yathoktaM nAnutiSThati, mithyAdRSTirviparItadarzanastataH sakAzAt huralaGkAre, ko'nyaH ?, na kazcit sa eva mUrddhAbhiSikto mithyAdRSTirityarthaH, varddhayati ca vRddhiM nayati eva mithyAtvaM viparItAbhinivezaM parasyAtmavyatiriktasya zaGkAM sarvajJAgamagocaraM sandehaM janayannutpAdayan kimevaMvidha eva dharma iti buddhyutpatterna vA kiJcit kriyate'tra kevalamabhidhIyata vAmAvitti / / 04 / / TIkArtha H yo yathAvAdaM * kRtyavAvitti / / je yathAvAdane karato nathI=je pramANe kahevAyeluM che te pramANe anuSThAna karato nathI, tenAthI bIjo koNa mithyAdaSTi che ?=viparIta darzanavALo che ? arthAt koI nathI, te ja mastake abhiSeka karAyelo mithyAdaSTi che=mithyAddaSTionI mokhare rahelo mithyAdgaSTi che, parane=potAne choDIne bIjAne, zaMkAne utpanna karato=sarvajJanA Agama viSayaka saMdehane utpanna karato, mithyAtvane=viparIta abhinivezane=bhagavAnanA vacanathI viparIta Agrahane vadhAre che kaI rIte parane zaMkA utpanna kare che ? ethI kahe che -- - zuM AvA prakArano ja dharma che ? e prakAranI buddhi utpanna thavAthI athavA kaMI karAtuM nathI, kevaLa kahevAya che athavA kevaLa pratijJA karAya che, kaMI AcaraNa karAtuM nathI, e prakArano bodha thavAthI bIjAne zaMkA utpanna kare che. / / 504 / bhAvArtha : bhagavAnanA vacanAnusAra trividha trividhanI AcaraNArUpa sAdhudharma kevI ucita AcaraNAvALo ane kevA uttama cittavALo che, teno sUkSma bodha te ja samyaktva che ane suvizuddha AcaraNA karanArA mahAtmAo je prakAre pratijJA kare che, te prakAre indriyono saMvara karIne saMyamanI ucita kriyAo kare che, tene joIne ghaNA yogya jIvone saMvega utpanna thAya che ane sthira buddhi thAya che ke Avo ja uttama dharma AtmakalyANanuM kAraNa che, tethI susAdhue mana-vacana-kAyAnI gupti dvArA yAAdane karIne samyaktvanI vRddhi karavI joIe ane je sAdhu huM trividhathI sAvadya yoganuM paccakkhANa karuM chuM, e pramANe bolIne tene anurUpa bAhya ucita pravRttio karatA nathI ane tenA dvArA asaMgabhAvane anukULa citta pravartAvatA nathI, tenAthI moTo bIjo kayo mithyAdRSTi che ? arthAt te ja mahAmithyAddaSTi che; kema ke svayaM viparIta AcaraNA karIne Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-504-505 tene daDha kare che, grahaNa karAyelI pratijJA pratye anAdaranA pariNAmavALA thavAthI potAnAmAM vartatA mithyAtvane dRDha kare che ane bIjA jIvone zaMkA thAya che ke kharekhara sarvavirati dharma AvA prakArano che, tethI pAramArthika dharmamAM bIjAne zaMkA utpanna kare che athavA keTalAka jIvone ema thAya ke pratijJA levAthI dharma thAya che, te pramANe karAtuM nathI, tene dharma kahevAya. AvI zaMkA bIjA jIvone utpanna karIne teo mithyAtvanI vRddhi kare che; kema ke jema mithyAtvane anukULa bhAvo karIne potAno vinAza kare che, tema bIjAnA mithyAtvanI vRddhine anukULa yatna karIne bIjAnI bhAvahiMsAmAM prabaLa nimitta banIne mithyAtvanI vRddhi kare che. AthI ja saMyama grahaNa karyA pachI alpa sattvane kAraNe saMvignapAkSika jIvo haMmezAM potAnI mithyA pravRttinI AtmasAkSika niMdA kare che ane tene alpa alpatara karavA yatna kare che ane bIjA yogya jIvone potAnI pravRttithI viparyAsa na thAya te mATe zuddha mArga batAvIne potAnI hInatA batAve che, tethI teo bIjAnA mithyAtvane vadhAratA nathI ane potAnI paNa sarvaviratinI rucine dRDha karIne mithyAtvathI AtmAnuM rakSaNa kare che ane te prakAre jeo karatA nathI ane potAnI sarvajJanA vacanAnusAra yathAvAda vagaranI AcaraNAnA baLathI pote susAdhu che, tevo bhrama dhAraNa kare che teo mahAmithyAdRSTi ja che; kema ke potAnA mithyAtvanI vRddhi kare che ane anya jIvomAM mithyAtva utpanna kare che. II504 // avataraNikArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke yathAvAdane karato nathI, tenAthI bIjo kayo mithyAdaeNSTi che ? tyAM prazna thAya ke jeo sAdhuveSamAM che ane viparIta pravRtti kare che, teo jeTalA aMzamAM tapa-tyAga vagere pravRtti kare che teTalA aMzamAM suMdara che. ethI kahe che gAthA: ANAe cciya caraNaM, tabbhaMge jANa kiM na bhaggaM ti ? | ALa 4 avato, ssAsA Lapha sema ? / / 10 / / gAthArthaH AjJAmAM ja cAritra che, tenA bhaMgamAM zuM bhaMgAyeluM nathI ?=sarva ja bhaMgAyeluM che, ema tuM jANa. AjJAne ullaMghana karato konA AdezathI zeSa anuSThAnane kare che ? 505]I TIkA H AjJayaiva bhagavadAdezenaiva caraNaM cAritraM vyavatiSThata iti zeSaH, tadbhaGge AjJAlope jAnIhi avabudhyasva, kiM na bhagnaM ? sarvaM vimarditamityarthaH, AjJAM cAtikrAnta ullaGghya sthitaH kasyAdezAt karoti zeSamanuSThAnaM ? viDambanArUpameva tadbhaGge tadityAkUtam / / 505 / / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-505-506 TIkArya AjJayaiva tavityAotam / / AjJAthI ja=bhagavAnanA AdezathI ja, cAritra che=cAritra rahe che, e pramANe adhyAhAra che. tenA bhaMgamAM=AjJAnA lopamAM, zuM bhaMgAyeluM nathI=sarva nAza karAyeluM che, e pramANe tuM jANa ane AjJAne atikrAMta karato=ullaMghana karIne rahelo konA AdezathI zeSa anuSThAnane kare che ? tenA bhaMgamAM=AjJAnA bhaMgamAM, viDaMbanArUpa je te che=zeSa anuSThAna che, e prakArano Azaya che. / / 505aa : bhAvArtha H bhagavAnanI AjJA svazakti anusAra dezavirati ane sarvaviratirUpa prakAranA dharmanA sevanarUpa che, tethI jeo te be prakAranA dharmano pAramArthika bodha karIne svazakti anusAra dezaviratine ke sarvaviratine seve che athavA dezivaratinI ke sarvaviratinI zakti na hoya topaNa te dezaviratinA ke sarvaviratinA dharmane punaH punaH bhAvana karIne tene anurUpa zaktino saMcaya ka2vA yatna kare che, teo bhagavAnanI AjJA anusAra pravRtti karIne teTalA aMzamAM cAritrane prApta kare che, paraMtu jeo mUDhamativALA che teo sarvaviratine grahaNa kare che ane sarvaviratimAM je prakAranI trividha trividhanI pratijJA kare che e prakAre pALatA nathI. temanA te vratabhaMgamAM zuM bhaMgAyuM nathI ? arthAt sarva prakAranA dharmano nAza thayo che; kema ke potAnA cittane anurUpa bhagavAnanI AjJA zuM che, teno vicAra karyA vagara svamati anusAra dharmanI AcaraNA karIne teo bhagavAnanI AjJAnuM atikramaNa kare che. tevA sAdhuo konI AjJAthI zeSane kare che arthAt sAdhvAcAranAM je koI anuSThAno yathAtathA kare che, te bhagavAnanI AjJAthI karatA nathI, mATe te anuSThAna paNa temanI viDaMbanArUpa ja che. jo temane bhagavAnanI AjJAnuM bahumAna hoya to gAthA-501mAM kahyuM e pramANe saMyamano tyAga karIne suzrAvaka dharmane svIkAre, paraMtu svamati anusAra saMyamajIvana jIvIne saMsArasamudrane taravAne icche che, temanI te anuSThAnanI kriyA cAritrarUpa nathI, paraMtu viDaMbanA svarUpa ja che. 505aa avataraNikA : 179 abhyuccayamAha avataraNikArya : abhyuccayane kahe che=AjJAbhaMga thavAthI cAritrano nAza thAya che e kathanamAM amyuccayane kahe che gAthA: - saMsAro ya aNaMto, bhaTThacarittassa liMgajIvissa / paMcamahavvayatuMgo, pAgAro bhillio jeNa / / 506 / / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-50-507 gAthArtha : je sAdhu vaDe pAMca mahAvratarUpa UMco killo toDI naMkhAyo che, bhraSTa cAritravALA liMgajIvIne anaMta saMsAra che. pa06 TIkA : saMsArazcAnanto'parimito bhraSTacaritrasya viluptacaraNasya, ata eva liGgena vANijyeneva jIvituM zIlamasyeti liGgajIvI, iyatA AntaracaraNapariNAmAbhAvo darzitaH, adhunA tatkAryamAha-paJcamahAvratatuGgo hiMsAdiviratyabhyunato bahirapi prAkAra iva prAkAro jIvanagararakSAkSamo guNakalApa iti gamyate, 'bhillio'tti vilupto yenApuNyavateti // 506 / / TIkArya : saMsArasthAnattaH cenApukhyavaktati anaMta saMsAra=aparimita saMsAra, bhraSTa cAritravALAne=lopa karAyelA cAritravALAne, AthI ja liMgathI-vANijyanI jema jIvavAno svabhAva che ane e liMgajIvI tene aparimita saMsAra che ema atraya che, AnAthI=bhraSTa cAritra ane liMgajIvI e kathanathI, aMtaraMga cAritranA pariNAmano abhAva batAvAyo. have tenA kAryane=aMtaraMga cAritranA abhAvanA kAryane, kahe che - pAMca mahAvratathI UMco=hiMsAdi viratine abhimukha uSata, bahAra paNa killA jevo, prAkAra=jIvarUpI nagaranI rakSA karavAmAM samartha evo guNano samUha, jenA vaDe= apuNavALA vaDe, bhedAyo=vinAza karAyo. pa06 bhAvArtha : sAdhune aMtaraMga cAritra traNa guptinA pariNAmarUpa che ane jeo traNa guptine dhAraNa karavA yatna karatA nathI, traNa guptimAM ruci nathI ane traNa guptine anukULa je ucita AcaraNAo che, te pramANe karatA nathI, teo bhraSTa cAritravALA che ane jema vANiyA vyApArathI potAnuM jIvana calAve che, tema jeo sAdhuveSanA baLathI potAnI AjIvikA calAve che, temanAmAM aMtaraMga cAritranA pariNAmano abhAva che; kema ke vItarAgagAmI pariNAmarUpa traNa guptino sarvathA abhAva che. vaLI jemaNe jIvanI rakSAnuM kAraNa evo hiMsA vagerenI viratirUpa arthAt pAMca mahAvratarUpa UMcA killAno tyAga karyo che, tethI mAtra svamati anusAra bAhya pravRtti karIne jIve che, temane anaMta saMsAranuM paribhramaNa prApta thAya che. pakA avataraNikA : adhunA mahAsAhasikatvaM tasya lkssynnaahavataraNitArtha :have tenA=bhraSTacAritrInA, mahAsAhasikapaNAne batAvatAM kahe che - Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 gAthA-507-508 gAthA :va na karemi tti bhaNittA, taM ceva nisevae puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI, mAyAniyaDIpasaMgo ya / / 507 / / gAthArtha : nahi karuM," e pramANe bolIne te ja pApane pharI seve che, pratyakSa mRSAvAdI ane mAyAkapaTanA prasaMgavALo che. II507ll TIkA : na karomIti bhaNitvA tadeva svayaM niSiddhaM niSevate samAcarati punaH pApaM yaH pratyakSamRSAvAdI sAkSAdalIkavAvadUkaH pazyatohara ivAcikitsya ityarthaH / tasya mAyAnikRtyorAntarabAhyasAdhyayoH prasaGgo'vazyambhAvinI prAptiH sa ca sampadyata iti / / 507 / / TIkArya : romIti ... sapUta kRti | huM karuM nahi, e pramANe pratijJA karIne vaLI te ja pApane=pote niSedha karelA te pApane, je seve che, pratyakSa mRSAvAdI=sAkSAt jUThuM bolanAro, pathatohara=dekhatA corI karanArA sonInI jema acikitsya che, tene mAyAvikRtino=aMtaraMga ane bAhya sAdhya evI mAyAvikRtino, prasaMga che=avayaMbhAvinI prApti che ane te prApta thAya che=mAyA-vikRtino prasaMga prApta thAya che. paMpa07 bhAvArtha : je sAdhu "huM trividhathI trividhathI pApa nahi karuM', e pramANe bolIne pharI te pApane seve che arthAt mana-vacana-kAyAnI aguptimAM vartatA hovAthI te sarva pApone seve che, teo pratyakSa mRSAvAdane bole che ane jeo pratidina karemi bhaMte sUtrane bolIne "huM pApa nahi karuM' ema potAnI pratijJAne anurUpa uccAraNa kare che ane haMmezAM agupta thaIne sarva pravRttio kare che, teo dekhatA corI karanAra sonInI jema je bole che, tenAthI viparIta pratyakSa AcaraNA kare che mATe temanI cikitsA thaI zake nahi arthAt teo asAdhya rogavALA che ane tevA jIvone potAnA AtmAne ThagavA svarUpa mAyAnikRtino prasaMga che arthAt aMtaraMga rIte mAyAno pariNAma che ane te prakAre kRtyaviruddha pratijJA karavAno nikRtino prasaMga che. AthI kRtya anya prakAre kare che ane pratijJA anya prakAre kare che, teo duraMta saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmyA vagara mahAsAhasika pravRtti karanArA che. ApaNA avataraNikA :tathA cA'sau prAkRtalokAdapi pApiSTha ityAvedayatrAha Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na mAruM rAjA 182 upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-508 avataraNikArya : ane te prakAre=trividha trividhanuM pratyAkhyAna karI viparIta sevana kare che te prakAre, A pramAdI sAdhu, prAkRtalokathI paNa=sAmAnya lokathI paNa pApiSTha che e pramANe jaNAvatAM kahe che - gAthA : loe vi jo sasago, aliyaM sahasA na bhAsaI kiMci / aha dikkhio vi aliyaM, bhAsai to kiM ca dikkhAe / / 508 / / gAthArtha : lokamAM paNa je sazUka che kaMIka dayALu che te ekadama kaMI jUThuM bolato nathI. have dIkSita paNa jUThuM bole che to dIkSAthI zuM prayojana? kaMI nahi. I508 TIkA : loke'pi yaH sazUko manAgapi pApabhIruH, alIkamanRtaM sahasA tatkSaNAnna bhASate kiJcid, asAvapi vimRzyakAritvAd, atha dIkSito'pi pravrajito'pi alIkamanRtaM bhASate, tataH kiM dIkSayA ? na kiJcit, caH pUraNArtha iti / / 508 / / TIkArya : toDapi : pUrapArtha vRtti che. lokamAM paNa je sazUka che=thoDo paNa pApabhIru che, te alika= jUThuM, sahasA=AtmANathI, kaMI bolato nathI; kema ke A paNa=pApabhIru loka paNa, vicArIne karavApaNuM hovAthI alika bolato nathI, have dIkSita paNa=pravrajita paNa, mRSA bole che, to dIkSAthI zuM? arthAt koI prayojana nathI, gAthAmAM ghaH zabda pUraNa arthamAM che. ll108 bhAvArtha : saMsAramAM keTalAka jIvo saMyoga anusAra mRSAvAda bolatA hoya topaNa jUThuM bolavuM ucita nathI tema mAnatA hoya che, tethI thoDA pApabhIru che ane jeo jUThuM na bolAya tevA dRDha saMkalpavALA che, teo atyaMta pApabhIru che, temAM jeo atyaMta pApabhIru nathI, paraMtu niSkAraNa jUThuM na bolavuM tevA pariNAmavALA che teo koI prayojana na hoya to sahasA jUThuM bolatA nathI; kema ke mRSAvAdamAM pApa che, tevI buddhi hovAthI te jIvo vicArIne bole che ane saMyama grahaNa karyA pachI "karemi bhaMte' sUtra dvArA pote je pratijJA kare che, te pratijJA anusAre mAre zuM karavuM joIe ? teno vimarza karyA vagara pratidina te sUtra bole che ane te pratijJAthI viparIta yathAtathA AcaraNA kare che, te sAdhu dIkSita hovA chatAM niHzuka rIte mRSAvAda bole che; kema ke je pratijJA kare che te pratijJA kayA bhAvone sparze che, teno vicAra karyA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-508-509 vagara niHzuka rIte pravRtti kare che, tenI dIkSAthI zuM ? arthAt dIkSA nirarthaka che, vastutaH 'karemi bhaMte' sUtra bodha karAve che ke mAre traNa guptimAM 2hevA prayatna karavo joIe ane traNa guptinI vRddhi thAya, tevI saMyamanI ucita kriyA utsargamArgathI zakya hoya to utsargamArganuM sevana karavuM joIe ane utsargathI azakya hoya to apavAdanuM sevana karI traNa guptimAM yatna karavo joIe ane jene traNa gupti priya che, te sAdhu vizeSa bodha na hoya to saMkSepathI kSamA, mArdava, Arjava ane bAhya padArtha pratye nirapekSatArUpa nirlopatAnuM bhAvana karI te bhAvonI vRddhi thAya te rIte yatna kare to avazya guptine abhimukha thaI zake, mATe saMkSepathI ke vistArathI traNa guptinA hArdane jANIne jeo tene anurUpa yatna kare che, temanI karAyelI pratijJA mRSAvAdarUpa nathI ane teno leza paNa vicAra jeo karatA nathI, bAhyathI satya bhASaNa kare che, te paNa mRSAvAdarUpa ja che. I508l avataraNikA : yastu 'sarvaM tattapasaH sAdhyaM, tapo hi duratikramamityAdivacanazravaNAt saMyamaM vihAya tapasyevAdriyate taM pratyAha avataraNikArya : vaLI sarva tenA tapathI sAdhya che, =ije kAraNathI, tapa duratikrama che ityAdi=tapa potAnuM kArya karavAmAM samartha che tethI tapathI sarva sAdhya che ityAdi, vacananA zravaNathI saMyamane choDIne je tapane Adare tenA pratye kahe che gAthA: - mahavvayaaNuvvayAI, chaDDeuM jo tavaM carai annaM / so annANI mUDho, nAvAboddo muNeyavvo / / 509 / / gAthArtha H mahAvrato ane aNuvratone choDIne je anya evA tapane kare che, ajJAnI mUDha evo te nAvabodra jANavo. 509 TIkA H mahAvratANuvratAni pratItAni 'chaDDeDaM' ti parityajya yastapazcaratyanyad azanAdi tIrthAntarIyasambandhi vA so'jJAnI, yato mUDho mohopahato'ta eva cA'sau naubodro mantavyaH, yo hi jaladhau nAvaM bhittvA lohakIlakaM gRhNAti mUrkhatayA tadvad draSTavyaH, saMyamanobhaGge gRhItatapo'yaH kIlakasyA'pi bhavajaladhau nimajjanAd vyarthaM tadgrahaNamiti / tasmAd dvayorapi yatno vidheyaH / / 509 / / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-509 TIkArca - madAtratAlukatAni ... viveka | jANItA evA mahAvrato ane aNuvratone tyAga karIne je aca=saMyamathI anya evA, tapad=anazana vagere athavA tIrthAtarIya saMbaMdhI tapa, Acare che te ajJAnI je kAraNathI mUDha che=mohathI haNAyelo che ane AthI ja e nobodra jANavo, nIMbodrano artha spaSTa kare che - samudramAM mUrNapaNAthI je tAvane toDIne loDhAnA khIlAne grahaNa kare che, tenI jema jANavo. saMyamarUpI taukAnA bhaMgamAM grahaNa karAyela tArUpI lokhaMDanA khIlAnuM paNa bhavasamudramAM DUbavuM hovAthI tenuM grahaNa vyartha che, te kAraNathI bannemAM paNa tapa-saMyama baMnemAM paNa, yatna karavo joIe. pa00 bhAvArtha : keTalAka mahAtmAo AtmakalyANanA artha che topaNa indriyo aticaMcaLa che, tethI mahAvratonA pAlanamAM asamartha che. vaLI keTalAka zrAvako paNa mahAvratone lakSya karIne tenI zaktino saMcaya thAya te rIte aNuvratonuM pAlana karavA mATe asamartha che; kema ke indriya ane mananI caMcaLatAne kAraNe je vrato pote svIkAryA che tene anurUpa ucita yatna karIne saMvarabhAva karI zakatA nathI, tethI vicAre che ke A mahAvrato ane aNuvratonuM pAlana atiduSkara che. tethI anazanAdi bAhya tapa karIne manamAM saMtoSa pAme che teo ajJAnI che; kema ke bAhya sarva tapa-saMyamane atizaya karavAnuM aMga che, ethI jo saMyama na hoya to tapa niSphaLaprAyaH che, tethI saMyamane choDIne tapa karanArA jIvo ajJAnI nobodra jevA che. jema koIka puruSa samudramAM hoya tyAre tene khIlAnI AvazyakatA jaNAya to nAvane toDIne khIlo grahaNa kare to te samudramAM DUbe che ane lokamAM te mUrkha kahevAya che, tema karmabaMdhanA nirodha mATe jeo mahAvratamAM ke aNuvratamAM zakti anusAra leza paNa yatna karatA nathI, teo tapa karIne saMvaranA atizayane karI zakatA nathI, tethI saMyamarUpa nAvano nAza karIne khIlAnA grahaNa jevuM tapa bhavasamudramAM DUbatA tenuM rakSaNa karavA samartha nathI, AthI susAdhue mahAvratonA pAlana mATe nirdoSa bhikSAcaryAmAM yatna karI saMyamanI vRddhi karavA yatna karavo joIe. tyArapachI tapamAM vizeSa prakAre yatna karavo joIe, paraMtu jeo tapamAM yatna kare che ane nirdoSa bhikSAcaryA ke svAdhyAya vagere dvArA saMvarabhAvanI vRddhi mATe yatna karatA nathI, teo anukULatAnI lAlasAvALA pramAdI svabhAvavALA sadoSa bhikSAdi grahaNa kare che ane mananA saMtoSa mATe bAhya tapa karIne ame ArAdhanA karIe chIe, tevo bhrama dhAraNa kare che. vastutaH prathama saMyamane suvizuddha karavA mATe yatna karavo joIe ane saMyamane atizaya karavA mATe tapamAM udyama karavo joIe. jethI saMvarano atizaya thAya. pa09II Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-510 185 avatAraNikA : tadvatA ca sakliSTakAle bahUn tadvikalAnavekSya mAdhyasthyamAlambanIyaM, na maukharyaM kAryam, anyathA prastutakSatiH syAditi Aha cavataraNikArya : ane tadvAna puruSeetapa-saMyamavAna puruSe saMkSiNa kALamAM tadvikala ghaNA jIvone=saMyamavikala ghaNA jIvone, joIne mAdhyasthanuM avalaMbana karavuM joIe, vAcALatA karavI joIe nahi, anyathA=bIjAnI tapa-saMyamanI vikalatAne joIne asahiSNutAne kAraNe upadezAdi pravRtti karavAmAM Ave to, prastutanI kSati thAya=saMyamanA yatnanI kSati thAya ane kahe che - bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM e prakAre jeo mahAvrato ke aNuvratonuM samyagu pAlana karatA hoya ane tapa karatA hoya chatAM sakliSTa kALamAM sAdhuo ke zrAvako bahudhA vratonI maryAdAthI vikala varte che tene joIne teo pratye mAdhyazmanuM avalaMbana levuM joIe, paraMtu teo anucita kare che, tema vicArIne bIjAe upadeza Apavo joIe nahi. phakta yogya prajJApanIya jIva hoya ane ajJAnane vaza viparIta pravRtti karato hoya to madhyasthatAno bhaMga na thAya te rIte sAraNA-vAraNA vagere karavuM joIe. paraMtu tenI anucita pravRtti joIne asahiSNu thavuM joIe nahi. asahiSNu thavAthI mAdhyacya bhAvanA avalaMbananA abhAvane kAraNe saMyamamAM yatnanI kSati thaze, e pramANe gAthAmAM kahe che - gAthA - subahuM pAsatthajaNaM, nAUNaM jo na hoi majjhattho / na ya sAhei sakajjaM, kAgaM ca karei appANaM / / 510 / / gAthArtha : aneka prakAravALA pArzvasthA lokane jANIne je madhyastha thatA nathI, te potAnA kAryane sAdhatA nathI ja ane potAne kAgaDo kare che. pa1 ll TIkA : subahumanekAkAraM pArzvasthajanaM zithilaM svayUthyalokaM jJAtvA yo na bhavati madhyastho maunazIlaH sa kimityAha-na ca naiva sAdhayati niSpAdayati svakAryamAtmaprayojanaM mokSalakSaNaM rAgadveSApatteH, kAkaM ca karotyAtmAnaM, pratyuta roSAt sarvaistaiH sambhUyAtmano guNavattvakhyApanAya haMsakalpatAmAropya lokamadhye sa eva nirguNatayA prakhyApya kAkakalpa kriyata ityarthaH / / 510 / / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 upadezamAlA bhAga-3 gAthA-pa10 TIkArya : suva6mane vAraM zvita cartha | subahu aneka AkAravALA, pArzvasthAjanane=zithila evA potAnA yUthanA lokone, jANIne je madhyastha thatA nathI=maunazIla thatA nathI, te svIkAryane=mokSa svarUpa potAnA prayojanane, niSpAdana karatA nathI, kema ke rAga-dveSatI Apatti che-temanI anucita AcaraNA pratye asahiSNutAne kAraNe rAga-dveSanI Apatti che, ane potAne kAgaDo kare che, kaI rIte kAgaDo kare che ? te spaSTa kare che - sAdhu mauna le nahi ane badhAne upadeza Ape to UlaTuM roSa thavAne kAraNe te sarva pArzvasthAo vaDe ekaThA thaIne potAnA guNavAnapaNAne jaNAvavA mATe haMsakalpatAnuM AropaNa karIne ame haMsa chIe e pramANe potAnAmAM AropaNa karIne, lokamAM te jannatapa-saMyamamAM yatna karanAra sAdhu, nirguNapaNAthI jaNAvIne kAgaDA jevo karAya che, e prakArano artha che=A rIte te sAdhu potAnA AtmAne kAgaDo kare che e prakArano artha che. i510mAM bhAvArtha : keTalAka jIvo svayaM ArAdhaka hoya che, mahAvratonI vizuddha AcaraNa karanArA hoya che to paNa sUkSma bodhanA abhAvane kAraNe samudAyavartI zithila sAdhuonI AcaraNA joIne teo mauna dhAraNa karI zakatA nathI ane temanuM kaI rIte hita thaze ? teno nipuNaprajJApUrvaka nirNaya karIne ucita upadeza ApavA yatna karatA nathI ane koI anucita pravRtti kare ane pote teno pratikAra na kare to potAne doSanI prApti thAya te prakAranA bhramane vaza thaIne sahavartI sAdhuonI anucita pravRttino satata virodha kare che, te mahAtmA potAnuM mokSarUpa kArya sAdhI zakatA nathI; kema ke temanI pravRtti joIne satata rAgadveSa kare che. jethI pote saMyamanuM anuSThAna karIne mokSane anukULa bhAvo karavA samartha thato nathI, paraMtu sahavartI pramAdI sAdhunA zithila AcArothI asahiSNu banIne potAnA hitano nAza kare che, eTaluM ja nahi paNa UlaTuM te sarva pramAdI sAdhuo roSathI ekaThA thaIne ame ucita AcaraNA karanArA chIe, tevuM batAvavA mATe susAdhune nirguNa batAvavA prayatna kare che, tethI asahiSNu svabhAvavALA sAdhu AtmAnA hitane sAdhavAnuM choDIne loko AgaLa "kAgaDA tulya che" te prakAre prasiddhine pAme che, mATe vivekIe jyAM suMdara phaLa dekhAya tyAM ja atyaMta madhyasthabhAvapUrvaka tenuM hita thAya te rIte ucita upadeza Apavo joIe. mAtra satyanuM kathana karavuM joIe tevo mUDha pakSapAta karIne jenAthI potAne kleza thato hoya ane bIjAnuM ahita thatuM hoya tevuM satya paNa paramArthathI satya nathI tema vicArIne nirarthaka upadezamAM yatna karavo joIe nahi; kema ke jagatamAM te ja satya che ke jenAthI potAnA kaSAyono kleza zAMta thAya ane upadezayogya jIvamAM paNa kaSAyono kleza zAMta thAya ane je kRtyathI upadezayogya jIvomAM klezanI vRddhi thatI hoya ane potAne paNa kleza thato hoya te kRtya bAhyathI satya hovA chatAM paramArthathI asatya che, AthI je upadezathI te pArthastha vagere roSa karIne lokamAM pote ucita che tema sthApana karavA yatna kare che, tyAre teo je kliSTa karma bAMdhe che te karma bAMdhavAmAM upadezaka prabaLa nimitta bane che Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-510-511 187 ane te upadezaka saMyamanI suMdara AcaraNA karavA chatAM pote kAgaDA jevo che tema dekhAya che tyAre je kheda anubhave che ane pArthasthAnI anucita pravRtti joIne asahiSNu bane che, te sarvathI teno potAno AtmA avazya malina thAya che, chatAM mUDhatAthI upadezanI pravRtti kare che tenAthI paNa potAne kliSTa karmanI prApti thAya che. pa1nA avataraNikA - tadayaM susthitasyopadezo datto duHsthitena tu yad vidheyaM tat kaakvaa''havataraNikArya : te A=gAthA-pa10mAM apAyelo upadeza, susthita tapa-saMyamamAM udhamavALAne apAyo. vaLI duHsthite je karavuM joIe tene kAkvA kahe che athapattithI kahe che - bhAvArtha : jeo tapa-saMyamamAM udyamavALA che, phakta ajJAnane vaza temane bhrama thayo che ke sahavartI sAdhu anucita karatA hoya to mAre tenuM vAraNa karavuM joIe, jo huM vAraNa na karuM to mane tenI anumodanA vagere doSo prApta thAya, tevA bhramavALA jIvone gAthA-510mAM upadeza Apyo ke ghaNA pArzvasthA joIne madhyastha thavuM joIe. jo madhyastha thavAmAM nahi Ave to svakArya sAdhI zakaze nahi. have je duHsthita che samudAyamAM pramAdI sAdhu che, teNe zuM karavuM joIe ? te sAkSAt zabdathI kahetA nathI, paraMtu arthapattithI kahe che arthAt kAkvA dhvanithI kahe che - gAthA : pariciMtiUNa niuNaM, jai niyamabharo na tIrae voDhuM / paracittaraMjaNeNaM, na vesametteNa sAhAro / / 511 / / gAthArtha : jo nipuNa pariciMtavana karIne niyamano bhAra vahana karavA mATe zakya nathI to bIjAnA citaraMjanarUpa veSamAtrathI rakSaNa thatuM nathI. II511II TIkA - paricintya paryAlocya nipuNaM sUkSmabuddhyA yadi niyamabharo mUlottaraguNarUpo na tIryate na zakyate voDhuM jIvitAntaM yAvanetuM bhavateti zeSaH tataH paracittaraJjanenA'yamapi pravrajita iti pareSAM buddhijanakena na veSamAtreNa rajoharaNAdinA sAdhArastrANamiti, tadayamAzayaH nirguNasya liGgaM dhArayato janamithyAtvotpAdahetutvena gADhatarAnantasaMsArAvAptestattyAgaH zreyAniti / / 511 / / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-pa11-512 TIkArya : pariva7 ... zreyAniti nipuNa=sUkSma buddhithI, paryAlocana karIne jo niyamabhAra=mULauttaraguNarUpa niyamano samUha vahana karavA mATe samartha nathI tamArA vaDe jIvananA aMta sudhI laI javA mATe zakya nathI, to bIjAnA cittanA raMjanarUpa veSamAtrathI A paNa pravrajita che, e pramANe bIjAne buddhi utpanna karanArA rajoharaNa vagerethI, sAdhAra nathI==ANa nathI=rakSaNa nathI. te A Azaya che - liMgane dhAraNa karatA nirguNanuM lokane mithyAtva utpanna karavAnuM hatupaNuM hovAthI gADhatara anaMta saMsAranI prApti hovAthI teno tyAga zreya che. 511|| bhAvArtha : gAthA-510mAM kahyuM e prakAre ghaNA pArzvasthA hoya, temAM paNa keTalAka pramAdI hovA chatAM hitanA arthI hoya evA jIvone hita mATe upadeza ApatAM kahe che - sUkSma buddhithI vicAravuM joIe ke pAMca mahAvratarUpa mULaguNa ane uttaraguNane dhAraNa karavA huM samartha chuM ke nahi. mAtra veSa laIne asthira cittapUrvaka kriyAo karavAthI mahAvrato prApta thatAM nathI ane mahAvrato na hoya to uttaraguNo prApta thatA nathI, paraMtu jemanuM citta saMsArathI atyaMta bhaya pAmeluM che, phakta veSa ane ucita pravRttinA AlaMbana dvArA indriyo saMvarabhAvamAM rahI zake che, teo ja saMyamanI sUkSma yatanApUrvaka nigraMtha pariNatine pragaTa karavA samartha bane che. tevI nigraMtha pariNatine pote pragaTa karI zake tema che ke nahi teno nipuNatAthI vicAra karavo joIe. jo ema jaNAya ke pote indriyonI atyaMta caMcaLatAne kAraNe jIvananA aMta sudhI A rIte mahAvratonI dhurAne vahana karavA samartha nathI, to paracittanA raMjananuM kAraNa evo veSamAtra saMsAranA paribhramaNathI potAnuM rakSaNa karaze nahi mATe je sAdhuveSa pote dhAraNa karyo che, tene anurUpa guNo jo sarvathA nahi hoya to potAnA veSathI lokomAM mithyAtvanuM utpAdana thaze; kema ke A sAdhuveSamAM A prakAre asthira pravRtti karIne mokSanI prApti thaI zake che, tevA lokone bhrama thaze. tethI anya jIvonA cittamAM thatA mArganAzanuM prabaLa kAraNa sAdhuveSamAM pravartatI zithila pravRttio che, mATe te rIte jIvavAthI gADhatara anaMta saMsAranI prApti thaze mATe veSano tyAga karavo zreya che tema pramAdI sAdhue vicAravuM joIe, jethI te upadezane anusarIne paNa teo ghaNA ahitathI AtmAnuM rakSaNa karI zake. pa11AA avataraNikA - tatratatsyAdyadi nAma cAritramanena vinAzitaM tathApi jJAnadarzane staH, tatazca naikAntanirguNaH, tathA ca na liGgatyAgaH paryavasyenaitadasti caraNAbhAve tattvataH tayorapyabhAvAdyata aahavataraNikArya : tyAM=gAthA-511mAM upadeza Apyo ke saMyamanA bhArane vahana karavAmAM asamartha sAdhue veSano Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-512 189 tyAga karavo joIe. tyAM, A thAya=AgaLa kahevAze e thAya, zuM thAya e spaSTa kare che - jo kharekhara AnA vaDe=pramAdI sAdhu vaDe cAritra vinAza karAyuM che topaNa jJAnadarzana che ane tethI ekAMta nirguNa nathIete sAdhu ekAMte guNa vagarano nathI ane te rIte liMga tyAga paryavasAna nathI teNe liMgano tyAga karavo joIe tevuM prApta thatuM nathI. A prakAranI zaMkAmAM kahe che - A nathI=cAritranA vikAzamAM jJAna-darzana vidyamAna che mATe liMgano tyAga Avazyaka nathI evuM nathI; kema ke cAritranA abhAvamAM tattvathI te banneno paNa abhAva che=jJAna-darzanano abhAva che, je kAraNathI kahe che - gAthA : nicchayanayassa caraNassuvaghAe nANadaMsaNavaho vi / vavahArassa u caraNe hayaMmi bhayaNA u sesANaM / / 512 / / gAthArtha : nizcayanayanA mate rAtrinA upaghAtamAM jJAna-darzanano vadha paNa che, vyavahAranayanA mate cAritra haNAye chate zeSa evA jJAna-darzananI bhajanA che koIkane jJAna-darzanano nAza thAya. koIkane na thAya e rIte bhajanA che. ApanA. TIkA : nizcayanayasyAntastattvanirUpaNAbhiprAyasyedaM darzanaM yaduta caraNasyopaghAte sati jJAnadarzanavadho'pi sampanna iti, tayostatsAdhakatvenaiva pAramArthikasvarUpAvasthiteH, tadabhAve tvakiJcitkaratayA'vastutvaprApteH vyavahArasya tu bahistattvanirUpakAbhiprAyasya punazcaraNe hate sati bhajanA vikalpanA zeSayonidarzanayoH kAryAbhAvenaikAntataH kAraNAbhAvAsiddheH, nirdUmasyA'pi vahnardarzanAditi / / 512 / / TIkArya : nizvayanathI ... vadarzanAliti nizcayanayanuM-AMtarika tatvane kahenArA abhiprAyavALA nayanuM, A darzana che=A mata che, te yahutathI batAve che - cAritrano upaghAta thaye chate jJAnadarzanano vadha paNa prApta ja che; kema ke te benI=jJAna-darzananI, tenA sAdhakapaNAthI ja cAritranA sAdhakapaNAthI ja, pAramArthika svarUpanI avasthiti che. vaLI tenA abhAvamAM=cAritranA sAdhakanA abhAvamAM, akiMcitkarapaNuM hovAthI=jJAna-darzananuM akiMcitkarapaNuM hovAthI, avaDutvanI prApti thavAnA kAraNe jJAna-darzanano vadha che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa12 vaLI vyavahAranayanuM=bahirtatvane kahenArA vyavahAra nayanuM, A darzana che - cAritra haNAye chate zeSatI=jJAna ane darzananI, bhajatA che=vikalpanA che; kema ke kAryanA abhAvanA kAraNe ekAMtathI kAraNanA abhAvanI asiddhi che, kema asiddhi che ? temAM hetu kahe che - nidhUma paNa agninuM darzana che. I512aaaa bhAvArtha : gAthA-511mAM kahyuM ke jo pote mULaguNa-uttaraguNano bhAra vahana karavA samartha na hoya to veSano tyAga karavo joIe, tyAM vicArakane prazna thAya ke je mahAtmA sAdhuveSamAM che chatAM mULa-uttaraguNanA bhArane vahana karavA samartha nathI teo cAritra rahita hovA chatAM jJAna-darzanavALA che. tethI sarvathA nirguNa nathI. tenA samAdhAnarUpe kahe che - nizcayanayanI dRSTithI cAritrano upaghAta thaye chate jJAna ane darzanano paNa vadha thAya che. tethI nizcayanayanI dRSTithI to teo sarvathA mokSamArgamAM nathI mATe temaNe veSano tyAga karIne zrAvakadharma ja svIkAravo joIe; kema ke nizcayanaya mAne che ke je jJAna-darzana-cAritranA sAdhaka na hoya te jJAnadarzana pAramArthika nathI, AthI ja jemane vastuno yathArtha bodha che, temane te prakAre ja ruci hoya che ane je prakAre ruci hoya che, te prakAre te mahAtmA zaktinA prakarSathI hitamAM pravRtti kare che ane jemane spaSTa bodha che ke potAnuM nirabhimpaMga citta vartamAnamAM sukharUpa che, AgAmI sukhanuM paNa kAraNa che, temane tevA nirabhimpaMga cittamAM ja ruci che ane jemane tevA nirabhimpaMga cittamAM ruci hoya teo avazya temAM ja yatna kare che ane jo nirabhimpaMga cittamAM yatna na kare to temane yathArtha jJAna ane yathArtha ruci nathI, mATe sUkSmadRSTithI vicArIe to te mahAtmAmAM jJAna-darzana paNa nathI, tethI nizcayanayanI dRSTithI teNe veSano tyAga karIne gRhastha veSamAM rahIne Atmahita mATe yatna karavo joIe. vaLI, vyavahAranaya cAritrano nAza thavA chatAM jJAna-darzananI bhajana svIkAre che; kema ke keTalAka jIvone cAritrano nAza thAya tyAre niHzukatA hoya che. tenuM samyajJAna ane samyagdarzana paNa nAza pAme che, paraMtu keTalAka jIvone nirabhimpaMga cittamAM pramAda ApAdaka karmo balavAna che, teo nirabhimpaMga cittane anukULa yatna karI zakatA nathI. tethI mULaguNa ane uttaraguNa rUpa cAritrano nAza thAya che topaNa AtmAnuM ekAMta hita sarvatra abhivRMga vagaranuM citta che tevo yathArtha bodha che ane tevA nirabhinkaMga cittanI prAptinI utkaTa icchA che. AthI tevA jIvo haMmezAM potAnA pramAdanI niMdA kare che, yogya jIvone saMyama saMpUrNa abhivaMganA tyAgarUpa che ane tenA upAyabhUta sarvajJanA vacanAnusAre ucita AcaraNA che tevo ja bodha karAve che, tevA mahAtmAmAM cAritra nahi hovA chatAM jJAna-darzana che tema vyavahAra svIkAre che, tethI tevA jIvoe paNa gRhastha thaIne zrAvakadharma pALavo joIe, chatAM lajjA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 gAthA-512 513 191 vagerethI teo gRhastha na thayA hoya ane cAritramAM pakSapAtapUrvaka kaMIka yatanAthI jIvatA hoya to teo sarvathA mokSamArgathI bahirbhUta nathI, tema vyavahAranaya svIkAre che. I512 // avataraNikA : tadiyatA granthena yaduktam - 'dvAveva mArgoM jinavarairuktau' iti tad vyavasthApitam / tayorevApizabdasUcitasya ca saMvignapAkSikamArgasya svakAryasAdhakatvaM darzayannAha avataraNikArtha : te ATalA graMthathI=gAthA-491thI mAMDIne atyAra sudhI eTalA graMthathI, je kahevAyuM=gAthA491mAM je kahevAyuM - 'bhagavAna vaDe be mArgo ja kahevAyA che' te vyavasthApana karAyuM arthAt kaI rIte bhagavAne be mArga kahyA che ? tenI spaSTatA karAI. have te benA ja ane api zabdathI sUcita saMvignapAkSika mArganuM=gAthA-491nA aMte kahela pi zabdathI sUcita evA saMvignapAkSika mArganuM svakAryasAdhakapaNuM batAvatAM kahe che gAthA: sujjhai jaI sucaraNo, sujjhai sussAvao vi guNakalio / osannacaraNakaraNo, sujjhai saMviggapakkharuI / / 513 / / gAthArtha H sArA cAritravALA yati zuddha thAya che, guNathI yukta suzrAvaka paNa zuddha thAya che, avasanna caraNa-karaNavALA saMvignapakSanI rucivALA zuddha thAya che. II513|| TIkA H zuddhyatyazeSakarmamalakalaGkaprakSAlanena nirmalo bhavati yatiH sucaraNo dRDhacAritraH, zuddhyati suzrAvako'pi guNakalitaH samyagdarzanANuvratAdiSu supratiSThaH, avasannacaraNakaraNaH zithilospi svayam, apizabdo'trApi sambadhyate, zuddhyati, kimbhUtaH sannityAha- saMvignA mokSAbhilASiNaH susAdhavaH tatpakSe tadanuSThAne rucirabhilASo yasyA'sau saMvignapakSaruciriti, bahuzaH kriyA'bhidhAnaM zuddherbhedadarzanArthaM, tathAhi - yateH sAkSAcchuddhiranyathetarayoriti / / 513 / / TIkArya : zuti . phatavoriti / / sucAritravALA=dRDha cAritravALA, yati samagra karmamalarUpa kalaMkanA prakSAlanathI nirmaLa thAya che, guNathI kalita=samyagdarzana-aNuvrata vageremAM susthita suzrAvaka paNa zuddha thAya che, avasannacaraNakaraNavALo=svayaM zithila paNa, zuddha thAya che, kevA prakArano chato Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa13 zuddha thAya che ? ethI kahe che - saMvigna mokSanA abhilASavALA susAdhuo che, tenA pakSamAM tenA anuSThAnamAM, ruci=abhilASa che jene tevo A saMvignapakSanI rucivALo svayaM zithila paNa zuddha thAya che ema atraya che. ahIM paNa=avasannacaraNakaraNavALA zabdamAM paNa, Apa zabda=sussAo vi mAM rahelo gapi zabda joDAya che, gAthAmAM aneka vakhata kriyAnuM kathA=zuti e prakAranuM kriyAnuM kathana, zuddhino bheda dekhADavA mATe che, te A pramANe - munine sAkSAt zuddhi che, Itarane= suzrAvakane ane saMvigsapAlikane, anyathA zuddhi che-sAdhupaNAnA kAraNarUpe zuddhi che. pa13nA bhAvArtha : susAdhu sarvatra abhidhvaMganA tyAgapUrvaka eka vItarAgabhAva sAthe pratibaddha mAnasavALA che, tethI vitarAganA vacananuM smaraNa karIne vItarAga tulya thavAne anukULa aMtaraMga vIrya ullasita thAya e prakAre saMyamanI sarva kriyAo kare che, tethI teo mULaguNa ane uttaraguNathI yukta che. kyAreka anAbhoga ke sahasAtkArathI uttaraguNamAM alanA thAya topaNa nirabhimpaMga citta pratye baddha rAgavALA hovAthI te alanAne zIdhra dUra karIne nigraMthabhAvanI vRddhi thAya te rIte teo yatna kare che. tethI temanA mana-vacanakAyAnA yogo sarva zaktithI saMpUrNa karmamalanA nAza mATe pravarte che, mATe daDha cAritravALA yati sAkSAt zuddhine pAmI rahyA che. vaLI suzrAvaka yatinI jema ja mokSanA arthI che, mokSano eka upAya nigraMthabhAva che tevo sthira nirNaya che topaNa pratyAkhyAnAdi klAyano udaya hovAthI bhoganI icchArUpa vikAra paNa thAya che, tethI bhoganI icchAvALA che ane nirabhivaMga cittanI icchAvALA che. eTaluM ja nahi paNa bhoganI icchA karatAM nirabhivaMga citta pratye adhika rAga che, tethI bhoganI icchAne kSINa karavA mATe ane nirabhimpaMga cittane pragaTa karavA mATe zrAvakadharma zreya che, tema jANe che topaNa nirabhimpaMga cittanA dRDha vyApArano vyAghAta kare tevI bhoganI utkaTa icchA che mATe ja bhoga mATe paNa kaMIka prayatna kare che, chatAM bhoganI icchA jIvanI vikRti che ane nirabhinkaMga citta jIvanI suMdara prakRti che tevo sthira nirNaya hovAne kAraNe suzrAvaka potAnI bhUmikA anusAra zrAvakadharmane sevIne nirabhivaMga cittane anukULa baLano saMcaya thAya te prakAre yatna kare che, tethI te paNa zuddha thAya che. phakta susAdhu jeTalA sattvavALA nahi hovAthI tenI jema zuddhine pAmatA nathI topaNa susAdhunI najIka thavAmAM bAdhaka karmono nAza karIne zuddhine pAme che. vaLI jeo sAdhuveSamAM che, paraMtu nirabhimpaMga cittane ullasita karavA samartha nathI, tethI saMyamanI kriyA nirabhimpaMga cittathI karIne viziSTa nigraMthabhAva pragaTa thAya tevo yatna karI zakatA nathI, paraMtu zAtA vagerenA artha thavAthI abhimpaMganI pariNatine kAraNe jemanI saMyamanI kriyA haNAyelI che, tevA zithila sAdhu paNa saMvignapakSanI rucivALA che saMvigna evA susAdhunA pakSanI rucivALA che, teo haMmezAM susAdhunA guNonI prazaMsA kare che, susAdhunI bhakti kare che ane potAnA AcAronI hInatA dekhADIne paNa lokamAM nigraMtha muniono mArga kevo che, te ja yathArtha batAve che, tethI teone paNa zuddha mArganI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-513-514 atyaMta ruci hovAthI zuddha mArgamAM prayatna karavAmAM bAdhaka karmono kSaya kare che mATe tevA zithila AcAravALA mahAtmA zuddha thAya che, phakta susAdhu jevI vItarAgatAne anukULa zuddhine prApta kare che, saMvignapakSanI rucivALA sAdhu tevI zuddhi prApta karI zakatA nathI topaNa saMvigna sAdhu jevA thavAnuM kAraNa bane tevI zuddhine prApta kare che mATe A traNeya mahAtmAo mokSanA mArgamAM ja che. ApaNA avataraNikA - te tarhi saMvignapakSarucayaH kathaM lakSyanta ityaahavataraNikArya : teo=zithila cAritranA pariNAmavALA, saMviglapakSanI rucivALA che te kaI rIte jaNAya che ? ethI kahe che - gAthA : saMviggapakkhiyANaM, lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi jeNa kammaM visohiMti / / 514 / / gAthArtha : saMvignapAkSikonuM A lakSaNa saMkSepathI kahevAyuM. jenAthI avasanna caraNakaraNavALA paNa karmane=jJAnAvaraNIyAdi karmane vizuddha kare che. I514ll TIkA : saMvignapakSe-mokSAbhilASiNi susAdhuvarge, sundarA buddhirvidyate yeSAM te saMvignapAkSikAsteSAM, lakSyate'neneti lakSaNaM pararUpavyAvarttako dharmaH, tadetad vakSyamANaM samAsataH saGkSapeNa bhaNitamuktaM gaNadharAdibhiH, avasannacaraNakaraNA api svayaM karmaparatantratayA pramAdino'pi prANino yena lakSaNena satA karma jJAnAvaraNAdi vizodhayanti pratikSaNaM kSAlayantIti / / 514 / / TIkArya : saMvinA ..... kSAtravetteti | saMviglapakSamAM=mokSanA abhilASavALA susAdhunA vargamAM, suMdara buddhi vidyamAna che jemane teo saMvigsapAliko che, temanuM lakSaNa =AnA dvArA jaNAya che, parasvarUpa vyAvartaka dharma, have kahevAtAra te A lakSaNa gaNadharo vaDe saMkSepathI kahevAyuM che. avasA caraNakaraNavALA paNa svayaM karmanuM parataMtrapaNuM hovAthI pramAdI chatAM je lakSaNa vaDe jJAnAvaraNAdi karmone vizodhita kare che pratikSaNa kSAlana kare che. i514 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa14-515 bhAvArtha : susAdhu jema mokSanA abhilASavALA che, tema saMvignapAkSika mokSanA abhilASavALA susAdhunA vargamAM suMdara buddhivALA che, tethI e prApta thAya ke sUkSma dRSTithI vicArIe to jeo sarva udyamathI nigraMthabhAvane anukULa yatna kare che, teo ja mokSanA abhilASavALA che, bIjA sAkSAt mokSanA abhilASavALA nathI, paraMtu susAdhu mokSanA kAraNabhUta bAhya ane atyaMtara parigraharUpa graMthano tyAga karI rahyA che ane saMpUrNa nigraMthabhAvavALA siddhanI tulya thavA mATe asmalita udyama karanArA che, tethI mokSanA abhilASavALA che tevA sAdhuo suMdara che tema saMvignapAkSika mAne che ane potAne paNa temanA jevuM suMdara thavuM che, tevI pariNativALA saMvignapAkSika che. tenuM lakSaNa saMkSepathI AgaLanI gAthAomAM kaheze, tevuM gaNadhara vageree kahyuM che, tethI saMvignapAkSika saMyamanI bAhya kriyAo bhUlathI karatA hoya to paNa sAbhidhvaMga cittavALA hovAthI pramAdI che, tethI temanI kriyA nigraMthabhAvane anukULa nathI te apekSAe teo zithila AcAravALA che, vaLI susAdhuno pakSa karanArA che, tethI tattvanA pakSapAtanA pariNAmane kAraNe teo paNa jJAnAvaraNIya Adi karmonuM zodhana kare che; kema ke mUDhatAthI jJAnAvaraNI Adi karmo baMdhAya che ane teo susAdhu jevA sattvavALA nahi hovA chatAM susAdhu pratye rAga karIne mUDhatAno parihAra kare che ane potAnAM pramAda ApAdaka karmone paNa susAdhu pratyenA pakSapAta dvArA zithila kare che, tethI jJAnAvaraNIya, cAritramohanIya Adi karmono paNa teo nAza kare che. pa14 avataraNikA : tatra 'bahuvacanoddeze'pyekavacananirdezo bhavatIti nyAyaM darzayan tadeva lkssnnmbhidhitsuraahavataraNikArya : tyAM=saMvi4pAkSika e kathanamAM, bahuvacanamAM uddeza hote chate paNa ekavacanamAM nirdeza cheH gAthA-pa14mAM bahuvacanathI uddeza karela hovA chatAM teno nirdeza ekavacanathI che, e nyAyane batAvatAM tenA ja lakSaNane=saMgnipAkSikanA lakSaNane, ekavacananA nirdezathI kahevAnI IcchAthI kahe che - gAthA : suddhaM susAhudhammaM, kahei nidai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANa purao, hoi ya savvomarAiNio / / 515 / / gAthArtha : zuddha susAdhudharmane kahe che saMvignapAkSika kahe che, potAnA AcAranI niMdA kare che, satapasvIonI AgaLa sarvathI (potAne) avamaratnAdhika kare che. pa15ll Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa15 15 TIkA : sa saMvignapAkSikaH, zuddhaM niSkalaGka susAdhudharmaM yathoktakAri yatyAcAraM kathayati lokebhyaH pratipAdayati, nindati ca jugupsate eva nija eva nijakastamAtmIyamAcAramanuSThAnaM, tathA sutapasvinAM zobhanasAdhUnAM purato'grataH kathaJcit tanmadhyApana ityarthaH, bhavati ca bhavatyeva sarvAvamaratnAdhiko'dyadinadIkSitebhyo'pyAtmAnaM nyUnaM vidhatta ityarthaH / / 515 / / TIkArya : sa saMvipakSa .... vidatta cartha: 5 te saMvigsapAkSika zuddha=niSkalaMka, susAdhu dharmane=je pramANe zAstramAM kahevAyuM che te pramANe karanArA yationA AcArane kahe cheHlokonI AgaLa kahe che ane nijaka tene=potAnA AcArane arthAt anuSThAnane, niMde che=jugupsA kare che ane sutapasvInI AgaLa=zobhana sAdhuonI AgaLa=koIka rIte temanI madhyamAM prApta thayela, sarvathI avamaratnAdhika thAya che ja=AjanA divase dIkSita thayelAthI paNa potAne nyUna kare che. pa1pA. bhAvArtha : susAdhu haMmezAM traNa guptimAM daDha yatna karIne tenI puSTi thAya te prakAre saMyamanI sarva ucita kriyAo kare che. tethI temanI te te kriyA dvArA temanAmAM vartatuM gupta mAnasa abhivyakta thAya che. te gupta mAnasa nirabhimpaMga cittamAMthI utpanna thayeluM che ane te adhika adhika nirabhimpaMga bane che, tethI susAdhu haMmezAM nigraMthabhAva pratye prasthita che ane susAdhu kaI rIte AcAro karIne nigraMthabhAva pratye prasthita che teno sUkSma bodha saMvignapAkSika mahAtmAone hoya che ane tenA pratye atyaMta ruci hoya che, tethI saMvignapAkSika zrotAo AgaLa susAdhudharmane kahe che. jenAthI yogya jIvone bodha thAya che ke A prakAranI guptino atizaya thAya tevA zuddha AcAro ja saMsAranA ucchedanuM prabaLa kAraNa che, tethI yogya jIvone sanmArganI prApti thAya che; kema ke bhAvasAdhutAnA sUkSma bodha vagara samyakta saMbhave nahi ane saMvignapAkSika susAdhunuM vAstavika svarUpa batAve che, jethI ghaNA yogya jIvone sanmArganI prApti thAya che. vaLI saMvignapAkSika sAdhu je saMyamanI zithila AcaraNa kare che, tenuM kAraNa temanAmAM te prakAranI guptino abhAva che, paraMtu te prakAranI guptinA abhAvathI karAtI potAnI kriyA nirjarAnuM kAraNa nathI tevo bodha che. tethI saMvignapAkSika potAnA AcAranI niMdA kare che ane lokone paNa kahe che ke ame pramAdI chIe, tethI guptimAM daDha yatnapUrvaka te te AcAro sevavA samartha nathI, paraMtu susAdhu je prakAre guptithI te te AcArone sevIne guptine atizaya kare che te AcAro mokSanuM kAraNa bane che, amArA pramAdavALA AcAro mokSanuM kAraNa nathI tema kahe che. vaLI saMvignapAkSika sutapasvInI AgaLa pote nAnA che ema mAne che, AthI pote dIrgha saMyamaparyAyavALA hoya ane koI navadIkSita sAdhu bhagavAnanA vacana pramANe gupta thaIne yatna karanArA hoya, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa1pa-516 tenAthI pote nyUna che tema mAnIne tevA navadIkSita sAdhunI paNa bhakti kare che; kema ke teo mAna khyAtinA arthI nathI, zuddha sAdhudharmanA atyaMta arthI che, phakta susAdhunI jema atyaMta usthita thaIne saMyamamAM yatna karI zake tevuM dhRtibaLa temanAmAM nathI topaNa susAdhunI bhakti vagere karIne tevA dhRtibaLane teo pragaTa karavA icche che. AthI AjanA dIkSita thayelA paNa susAdhune potAnAthI adhika mAne che. pa1paNA avataraNikA : tathA avataraNikArya : ane saMvigsapAkSika anya zuM kare che ? te batAve che - gAthA : vaMdai na ya vaMdAvai, kiikammaM kuNai kAravai neya / attaTThA na vi dikkhe, dei susAhUNa boheuM / / 516 / / gAthArtha : - saMvignapAkSika susAdhune vaMdana kare che, vaMdana karAvatA nathI, kRtikarmane kare che, karAvatA nathI, potAnA parivAra mATe dIkSA ApatA nathI, bogha karAvIne susAdhuone Ape che. I516 TIkA : vandate susAdhUna svayaM na ca naiva vandayati tAn, na tad vandanaM pratIcchatItyarthaH, kRtikarma vizrAmaNAdikaM svayaM karoti teSAM kArayatyAtmanastAna ca naiva, tathAtmArthaM svanimittamupasthitamapi ziSyaM nApi naiva dIkSayati pravrAjayati, kiM tarhi ? dadAti-prayacchati susAdhubhyo bodhayitvA tharmalezanati kaddA TIkArya : vanate gharezanari II susAdhuone pote vaMdana kare che, teone=susAdhuone, vaMdana karAvatA tathI ja=temanA vaMdanane svIkAratA nathI ja, temanuM susAdhuonuM, kRtikarma=vizrAmaNAdi, pote kare che, potAnA vizrAmaNAdi teo pAse karAvatA nathI ja ane potAnA mATe=potAnA nimittathI upasthita thayelA paNa ziSyane, dIkSA ApatA nathI ja, to zuM kare che? ethI kahe che - dharmadizanAthI bodha pamADIne susAdhuone Ape che=saMyama mATe taiyAra thayelo ziSya susAdhuone Ape che. 516. bhAvArtha :saMvignapAkSika sAdhune zuddha dharmano atyaMta pakSapAta che, tethI susAdhunA guNane joIne tene temanA Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-510-517 197 pratye atyaMta bhakti thAya che, tethI temane haiyAnI bhaktithI vaMdana karIne te mahAtmA temanA jevI zaktino saMcaya kare che. mAtra bAhya vaMdana karIne saMtoSa pAmatA nathI. vaLI te susAdhu traNa guptivALA che, chatAM te saMvignapAkSika dIrgha paryAyavALA che, tema mAnIne vaMdana kare topaNa saMvignapAkSika temanA vaMdanane svIkAratA nathI, paraMtu niSedha kare che ane susAdhunI prazaMsA karIne kahe che ke tamAruM jIvana dhanya che ke tame traNa guptimAM apramAdathI yatna karo cho, jyAre mArAmAM evuM dhRtibaLa nathI, AthI guNAdhika evA tame vaMdanIya cho, hanaguNavALo huM vaMdanIya nathI. vaLI saMvignapAkSika sanmArgano upadeza Ape che, tenA upadezathI bhAvita thaIne koI temanI pAse saMyama grahaNa karavA upasthita thAya topaNa yogya jIvane te kahe che ke A mahAtmA traNa guptithI gupta che mATe temanI pAse ja saMyama grahaNa karavAthI hitanI prApti thaze, paraMtu potAnAthI bodha pAmela che, tema vicArIne potAno ziSya karatA nathI. potAnAmAM pramAdavaza kAMdapikAdi bhAvo varte che, te munibhAvanA bAdhaka che ane saMvignapAkSikane te kAMdapikAdi bhAvo doSarUpa jaNAya che topaNa alpasattvane kAraNe tenuM nivAraNa karavA asamartha che. pa16AA avataraNikA - kimityAtmArthaM na pravrAjayatItyatra kaarnnmaahavataraNikArya :kayA kAraNathI potAnA mATe dIkSA ApatA nathI ? AthI kAraNane kahe che - gAthA : osano attaTThA, paramappANaM ca haNai dikkhaMto / taM chuhai duggaIe, ahiyayaraM buDDai sayaM ca / / 517 / / gAthArtha : potAne mATe dIkSA Apato avazaa sAdhu parane ane potAne haNe che=bhAvaprANanI apekSAe nAza kare che, tene ziSyane, durgatimAM nAkhe che ane svayaM adhikatara DUbe che. Apa17nA TIkA : avasanaH zithilAcAra AtmArthaM svanimittaM paraM ziSyamAtmAnaM ca hanti bhAvaprANApekSayA, dIkSayan pravrAjayan, kathamityAha-taM ziSyaM kSipati durgatau narakAdikAyAm, adhikataraM prAgavasthAyAH samargalataraM 'buDDaitti nimajjati svayaM ca bhavajaladhAviti / / 517 / / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa17-518 TIkArya : savalatraH ... bhavananAviti | avasa==zithila AcAravALA sAdhu, potAnA mATe potAnA nimitte, dIkSA ApatA parane ziSyane ane potAne bhAvaprANanI apekSAe haNe che, kevI rIte haNe che? ethI kahe che - tene=ziSyane, durgatimAM=narakAdi durgatimAM, nAkhe che ane pote adhikatara= pUrvanI avasthAthI adhikatara, bhavasamudramAM DUbe che. pa1AA bhAvArtha : jeo sAdhuveSamAM che ane traNa guptinA paramArthane jANIne satata gupta guptatara thavA mATe saMyamanI sarva AcaraNA karavA samartha nathI, teo zithila AcAravALA hoya che; kema ke temanI saMyamanI bAhya AcaraNA AtmAnA saMvarabhAvanA atizayanuM kAraNa nathI, paraMtu mohane AdhIna thaIne temanI sarva AcaraNA yathAtathA thAya che ane tevA zithilAcArI saMvignapAkSika paNa che, chatAM potAnI parSadA mATe ke potAnI sevA karAvavA mATe bIjAne dIkSA Ape te dIkSA lenAranA ahitanuM kAraNa che; kema ke parane apAyelI dIkSA potAnI jema zithila AcAranuM kAraNa bane che ane bhavathI virakta thayelA evA tenA bhAvaprANano nAza karanAra hovAthI ziSyanuM ahita kare che ane dIkSA ApanAra pote bIjAno vinAza karavAmAM nimitta hovAthI potAnA bhAvaprANono nAza kare che arthAtu potAnA vidyamAna kaSAyone dRDha kare che. vaLI dIkSA ApIne te ziSyane aguptiomAM vRddhi karAvIne viparyAsa karAve che, jethI kalyANa mATe AvelA ziSyane naraka vagere durgatimAM mokale che ane pote zithilAcArane kAraNe je saMsAramAM DUbela che, te anya jIvanA vinAzamAM yatna karIne kliSTa bhAvo karavA dvArA potAno adhika vinAza kare che, AthI bhavathI bhaya pAmelA saMvignapAkSika sAdhu potAnA agupta mAnasane jonArA hovAthI potAnI pAse koIne dIkSA ApatA nathI, paraMtu tene mArgano bodha karAvIne susAdhu pAse mokale che. kadAca te vakhate susAdhu prApta na hoya to tene jJAnAdi mATe dIkSA ApIne ane potAnI hInatA batAvIne sanmArgano sAco bodha karAve che ane susAdhunI prApti thAya tyAre te ziSyone susAdhune Ape che; kema ke zaraNAgatano vinAza thAya tevI pravRtti atyaMta pApasvarUpa che, mATe saMsArathI bhaya pAmelA saMvignapAkSika te prakAre karatA nathI. ApaNAM avataraNikA: na kevalaM pravrAjayan vitathaM prruupynnpiityaahavataraNitArtha : kevala dIkSA Apato nahi=potAne mATe bIjAne dIkSA Apato zithilAcArI sAdhu mAtra svapara vinAza karato nathI paraMtu viparIta prarUpaNA karato paNa svaparano vinAza kare che, ene kahe che - Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa18 199 gAthA : jaha saraNamuvagayANaM, jIvANaM nikiMtai sire jo u / evaM Ayario vi hu, ussuttaM panavaMto u / / 518 / / gAthArtha : jema je vaLI zaraNane pAmelA jIvonA mastakone chede che, tema usUtrane kahetA AcArya paNa potAne ane parane durgatimAM nAkhe che, ema anvaya che. Apa18ll TIkA : yathA zaraNaM bhayArttatrANalakSaNam, upagatAnAmabhyupagatAnAM jIvAnAM dehinAM nikRntati chinatti zirAMsi mastakAni yastu sa tathA durgatAvAtmAnaM kSipatIti varttate, evamanenaivopamAnenAcAryo'pi gururapyAstAmaparaH, huralaGkAre, utsUtramAgamAduttIrNaM prajJApayan prarUpayan, tuzabdAdAcaraMzca tAn AtmAnaM ca durgatau kSititi pa28AA TIkArca - yathA zaradi ... kSipratIti | jema zaraNane=bhayathI duHkhI thayelAnA rakSaNarUpa zaraNane, pAmelA jIvonA mastakone je vaLI chede che, tema te durgatimAM potAne rAkhe che, e rIte=A ja upamAnathI, AcArya paNa guru paNa=bIjA dUra raho guru paNa, usUtrane=AgamathI uttIrNane, prajJApata karato= kaheto, tu zabdathI AcaraNa karato=usUtranuM AcaraNa karato, teone ane potAne durgatimAM nAkhe che, du zabda alaMkAramAM che. pa18. bhAvArtha : susAdhu yogya zrotAone saMsAranuM raudra svarUpa batAve che, mukta avasthA jIvanI suMdara avasthA che te batAve che ane mukta avasthAnI prAptino upAya sarvatra jIvanI asaMga pariNati che, tethI mokSanA arthIe asaMga pariNatinI vRddhi thAya te rIte mana-vacana-kAyAne pravartAvavAM joIe, te prakAre zrotAnI yogyatA anusAra upadeza Ape che, jenAthI zrotAne sanmArganI prApti thAya che ane svayaM paNa saMsArano uccheda thAya te rIte asaMgabhAvamAM javA yatna kare che ane te mahAtmAnI asaMgabhAvane anukULa ucita pravRtti joIne yogya jIvone asaMgabhAvane anukULa ucita AcaraNA karavAno utsAha thAya che. te ja sAcA mArganI prarUpaNA che, te prakAre mArganI prarUpaNA karatA ane svayaM te mArgamAM samyagU yatna karatA sAdhu upadeza dvArA ane AcaraNA dvArA yogya jIvone mArgamAM pravartAve che ane je te prakAre mArganI prarUpaNA karatA nathI, paraMtu bIjI vAto kare che, tenAthI kalyANanA arthI jIvone paNa sanmArganI prApti durlabha bane che ane viparIta bodha pAmIne unmArgamAM mArgabuddhi kare che ane teonI svakalpita AcaraNAne Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-518-519 joIne A AcaraNAo mokSamArga che tevo bhrama rAkhe che, tevA utsUtra prarUpaNA karanArA ane utsUtra AcaraNA karanArA sAdhu potAno ane parano vinAza kare che. jema koI jIva potAnA zaraNe AvelAnuM mastaka chede tema viparIta prarUpaNA ane viparIta AcaraNA karanArA potAnA ane 52nA AtmAne durgatimAM nAkhe che, AthI ja saMvignapAkSika sAdhu potAnA zithila AcArothI unmArga na pravarte te mATe zuddha mArganI prarUpaNA karIne potAnI hInatA jaNAve che ane lokone kahe che ke A prakAranuM agupta mAnasa saMsArasAgarathI taravAno upAya nathI, paraMtu pote alpasattvanA kAraNe bhagavAnano mArga sevavA samartha nathI ane jeo apramAdathI saMyamamAM udyama kare che, temanAM guNagAna karIne yogya jIvone te prakAre sanmArgamAM pravartAvavA yatna kare che. I518 // avataraNikA : nigamayannAha - avataraNikArya : nigamana karatAM kahe che - bhAvArtha : gAthA-513mAM zuddha cAritravALA suzrAvaka ane saMvignapAkSika zuddha thAya che, tema kahyuM, tyArapachI tenuM atyAra sudhI varNana karyuM ane kahyuM saMvignapAkSika kevaLa potAnA mATe kema dIkSA ApatA nathI ane kema viparIta prarUpaNA karatA nathI te batAvyuM, have te kathanane nigamana karatAM kahe che - gAthA: sAvajjajogaparivajjaNAe, savvuttamo jaIdhammo / bIo sAvagadhammo, taio saMviggapakkhapaho / / 519 / / gAthArtha H sAvadhayoganA parivarjanathI yatidharma sarvottama che, bIjo zrAvakadharma che ane trIjo saMvignapakSano mArga che. II5195 TIkAH tasmAt sthitametat sAvadyayogaparivarjanayA sapApavyApAraparihAralakSaNayA hetubhUtayA sarvottamo yatidharmaH sAdhvAcAro mokSamArga iti zeSaH, dvitIyaH zrAvakadharmastRtIyaH saMvignapakSapathaH, taddhetutvAt tAvapi mokSamArgAviti / / 519 / / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 gAthA-519-520 TIkAryaH tasmAt A sthita che mokSamArgAvitti / / te kAraNathI=gAthA-513thI atyAra sudhI varNana karyuM te kAraNathI, sAvadhayoganA parivarjanathI=hetubhUta evA pApavALA vyApAranA parihAra-rUpa sAvadhayoganA parivarjanathI sarvottama yatidharma che=sAdhunA AcArarUpa mokSamArga che, bIjo zrAvakadharma che, trIjo saMvignapakSano mArga che tenuM hetupaNuM hovAthI te banne paNa=zrAvakadharma ane saMvignano pakSa e baMne paNa, mokSamArga che. 519 / / = 201 bhAvArtha: sAdhuo mana, vacana, kAyA rUpa traNeya yogothI saMsAranA bAhya padArtho pratye ni2pekSa thaIne AtmAnA akaSAyabhAvamAM sthira thavA mATe yatna karanArA che, ethI temane saMpUrNa sAvadyayoganuM varjhana che; kema ke bAhya padArthane avalaMbIne kaSAyano upayoga e sAvaghayoga che ane susAdhu jinavacananuM avalaMbana laIne kaSAyanuM unmUlana thAya te prakAre dRDha praNidhAnapUrvaka satata saMyamanI kriyA kare che, tethI sAdhunI pUrNa zakti mokSane anukULa vyApAravALI che mATe yatidharma sarvottama che. vaLI zrAvako susAdhunI jema ja traNa guptinA paramArthane jANanArA che, traNa guptinA atyaMta arthA che, paraMtu traNa guptimAM sAkSAd yatna karavA asamartha che; kema ke indriyonI caMcaLatA ane cittano vikAra zAMta thayo nathI, tethI sAdhunI jema sarvathA nirapekSa thavAmAM zrAvaka yatna karavA samartha nathI topaNa sAdhudharmanA arthI thaIne ane sAdhudharmanuM paribhAvana karIne sAdhudharmanuM kAraNa bane te rIte apramAdathI zrAvakadharma seve che, tethI sAdhudharma karatAM kaMIka hIna bIjo zrAvakadharma che. vaLI saMsA2thI bhaya pAmIne saMyama grahaNa karyA pachI guptinuM pAlana talavAranI dhAra para cAlavA jevuM atiduSkara kArya che, tema jANIne tenuM pAlana karavA asamartha che, chatAM sAdhudharmanA atyaMta arthA che evA zithila AcAravALA sAdhuo haMmezAM sAdhudharmanI prazaMsA karIne ane potAnA pramAdanI niMdA karIne saMvignapakSanA pathamAM rahelA che, tethI samyagdaSTi che temano trIjo mArga che; kema ke zuddha mArganI rucine kAraNe samyaktva hovAthI zrAvaka karatAM hIna hovA chatAM sAdhudharmane abhimukha pariNativALA che. I519nA avataraNikA : zeSANAM kA vArttetyata Aha avataraNikArya : zeSanI=traNa mArgamAM rahelA sivAyanAnI, kaI vArtA che ? ethI kahe che gAthA : sesA micchaddiTThI, gihiliMgakuliMgadavvaliMgehiM / jaha tini u mukkhapahA, saMsArapahA tahA tiNi / / 520 / / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa00 gAthArtha - gRhastha liMga, kuliMga ane dravyaliMgo vaDe zeSa mithyASTio che, jema traNa mokSapatha che, tema traNa saMsArapatha che. pi2 ll TIkA : zeSAH proktavyatirekiNo mithyAdRSTayo viparItAbhinivezAd bhavAnuyAyina ityarthaH / ke te ? ata Aha-gRhiliGgakuliGgadravyaliGgaH karaNabhUtairye vartante, evaM ca sthite kiM sampannamityAhayathA 'tini u' tti traya eva mokSapathAH susAdhuzrAvakasaMvignapAkSikalakSaNA nirvANamArgAH, saMsArapathA bhavamArgAstathA traya eva, gRhasthacarakAdipArzvasthAdirUpA iti // 520 / / TIkArya : zeSa: pArthasthatirUpa ti pA zeSa pUrvamAM traNa kahyA tenA sivAyanA, mithyAdRSTioviparIta abhiniveza hovAne kAraNe mithyASTio, bhavane anusaranArA che, te koNa che? AthI kahe che - karaNabhUta=sAdhatabhUta evA, gRhasthaliMga-kuliMga ane dravyaliMgo vaDe jeo varte che ane A pramANe hote chate zeSa traNa mithyASTio che e pramANe hote chate, zuM prApta thayuM ? ethI kahe che - je pramANe traNa ja mokSamArgo che=susAdhu-zrAvaka ane saMvignapAkSika rUpa nivaNanA mArgo che, te pramANe gRhastha-caraka vagere ane pArzvastha vagere traNa ja saMsArapatha che=bhavanA mArgo che. para! bhAvArtha : jeo saMpUrNa sAvadyayogathI virata che, AthI ja sAmAyikanI pariNativALA che, AthI ja AtmAnI nirlepa pariNatinI vRddhi thAya te rIte mana-vacana-kAyAnA yogomAM yatna kare che, teo mokSapathamAM che. vaLI jemane tevo ja mokSapatha atyaMta priya che ane zaktinA prakarSathI evA mokSapathane anukULa baLasaMcaya karavA mATe zrAvakadharma seve che, teo paNa mokSapathamAM che ane jemane aviratino tIvra udaya che, tethI sAdhudharmane ke zrAvakadharmane sevI zakatA nathI topaNa sAdhudharma pratye atyaMta ruci che tevA saMvignapAlika sAdhunA veSamAM rahelA zithila AcAravALA athavA gRhasthaveSamAM rahelA athavA aviratasamyagdaSTi je saMvignapathano pakSapAta kare che, ethI saMvignapAkSika che ane teo mokSamArgamAM che ane jeo skUla bodhavALA che, teo paNa samyaktanI sanmukha che. tethI skUlabodha anusAra susAdhunA pakSapAtI che mATe teo paNa hetuthI samyagdaSTi che mATe saMvignapAkSika che. vaLI jeo mAtra bhogavilAsanA arthI che tevA gRhastho, vaLI jeo viparyAsa buddhivALA che ane ekAMta darzananI mithyAvAsanA pratye abhinivezavALA che, tevA kuliMgIo ane sAdhuveSamAM rahelA dravyaveSadhArI ane sAdhu pratye nirapekSa thaIne svamati anusAra pravRtti karIne ame sAdhu chIe tevA garvane Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa20-pa21 203 dhAraNa karanArA saMsArapathamAM che; kema ke saMsArathI vistAranA mArganA viSayamAM viparIta dRSTi hovAthI mithyASTi che. vaLI anya darzanamAM paNa jeo tattvanI sanmukha che, teo hetuthI samyagdaSTi che, phakta teo jyAre kadAgraha vagara tattvanI vicAraNA kare che tyAre temanAmAM sanmukhabhAva varte che ane jyAre koIka nimittane pAmIne temanuM citta svadarzananA ekAMtavAdanA pakSapAtamAM varte che, tyAre mithyAtvane abhimukha che. tethI je aMzathI teo paNa tattvanI sanmukha vicAraNA kare che, te aMzathI teo dUravartI paNa mArgamAM che. Apa2nA avataraNikA : nanu ca gRhicarakAdayo bhavantu bhavAnuyAyinaH bhagavalliGgadhAriNastu kthmitytraahavataraNikArya : nanuthI zaMkA kare che - gRhastha ane caraka vagere bhavane anusaranArA thAo, bhagavAnanA liMgane dhAraNa karanArA vaLI kevI rIte bhavane anusaranArA thAya ? e prakAranI zaMkAmAM kahe che - gAthA : saMsArasAgaramiNaM, paribbhamaMtehiM savvajIvehiM / / gahiyANi ya mukkANi ya, aNaMtaso davaliMgAiM / / 521 / / gAthArtha : A saMsArasAgaramAM paribhramaNa karatA jIvo vaDe anaMtavAra dravyaliMgo grahaNa karAyAM ane mukAyAM. para1pa TIkA : evaM manyate samyagjJAnAdivikalena, na kiJcilliGgamAtreNa trANaM, yataH saMsArasAgaraM bhavodadhimimaM sAkSAdanubhUyamAnaM paribhramadbhiH paryaTadbhiH sarvajIvaiH samastaprANibhiH, kiM ? gRhItAni copAttAnyeva, muktAni ca tyaktAnyeva, anantazo'nantavArA dravyaliGgAni rajoharaNAdirUpANyanAditvAt kAlasya, sarvabhAvaiH saMyogadharmakatvAcca prANinAmanantazastatsambandho na viruddha tti bhAvanA sArA TIkArya : parva ane ... bhAvanA A rIte vicArAya che - samyajJAna vagerethI rahita evA liMgamAtrathI kaMI rakSaNa nathI, je kAraNathI AmAM=sAkSAt anubhavAtA saMsArasAgaramAM, paribhramaNa karatA sarva jIvo vaDe zuM ? ethI kahe che - avaMtI vakhata dravyaliMgo grahaNa karAyAM che ja ane mukAyAM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-521-522 che ja; kema ke kAlanuM anAdipaNuM che ane sarva bhAvo sAthe saMyogadharmakapaNuM che, jIvone anaMtI vakhata teno saMbaMdha virodha pAmato nathI, e prakAranI bhAvanA che. / / 521 // bhAvArtha: jeo tattvane jovAmAM mUDha mativALA che temane saMsAranuM paribhramaNa kaI rIte cAle che, te saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa zuM che ? tenA ucchedano upAya zuM che ? tenA viSayaka koI Uha nathI tevA jIvo saMsAramAM paribhramaNa karatA karatA kyAreka ekendriya thAya che, to kyAreka koI puNyanA sahakArathI paMcendriya thAya che, temAM kyAreka manuSya thAya che, to kyAreka pazu thAya che. vaLI manuSyabhavamAM paNa kyAreka dhanADhya thAya che, kyAreka buddhicAturyavALA thAya che topaNa tattvamAM mUDha ja hoya che ane kyAreka duHkhI daridra thAya che, te ja rIte saMsAramAM paribhramaNa karatA karatA koIka nimittane pAmIne anya darzananA sAdhuveSa grahaNa kare che, to koIka vakhata svadarzananA arthAt jaina darzananA sAdhuveSa grahaNa kare che, paraMtu mUDhamati hovAne kAraNe je kaMI AcaraNA kare che, tenA dvArA kASAyika bhAvonI vRddhi kare che arthAt sAdhupaNuM grahaNa karIne mAna-khyAti meLavavAnA bhAvo kare che, paraMtu saMsAranA ucchedane anukULa koI vyApAra karatA nathI. vaLI kyAreka A lokanAM mAna-khyAti Adi pratye nirapekSa thAya che topaNa paralokanA bhogasukho ja tene tattva dekhAya che ane tenA upAyarUpe ja kaSAyonA apravartanarUpa zubhalezyA dekhAya che, paraMtu kaSAyo ja jIvanA klezarUpa che, jIvanI akaSAya avasthA ja suMdara che tenA paramArthane jovAnI nipuNa mati pragaTa thaI nathI, tevA jIvo mUDhatAne vaza sarva bhAvone cAra gatiomAM anaMtI vakhata prApta kare che, tema A lokamAM mAna-khyAti meLavavA mATe anaMtI vakhata sAdhupaNuM prApta kare che, kyAreka paralokanAM bhautika sukho mATe sAdhuveSane prApta kare che. paraMtu susAdhu jema asaMgabhAvamAM yatna kare che, tene ati dUravartI paNa tevo yatna lezathI paNa te jIvo karatA nathI ane te rIte paribhramaNa karatA karatA sarva jIvo anaMtI vakhata 2joharaNa vagere grahaNa kare che, saMyamanI kriyAo kare che, paraMtu saMsAranA aMtane anurUpa leza paNa yatna karatA nathI mATe bhagavAne kahela sAdhuveSa dhAraNa karanArA paNa saMsAranA pathamAM che. I521 // avataraNikA : kiJcAtyantanirguNasya liGgatyAga eva jyAyAnityuktamatastatra kaivAsthA ?, anyaccAsau tadamuJcannAgamajJaiH prajJApanIyastathApi ca yo na tyajet taM pratyAha avataraNikArya : vaLI atyaMta nirguNane liMgano tyAga ja zreSTha che, e pramANe kahevAyuM. AthI tyAM kaI AsthA ? arthAt tevA liMgamAM kalyANa thaze tevI zraddhA rAkhavI joIe nahi ane bIjuM - AdravyaliMgadhArI sAdhu, tene nahi mUkato=sAdhuveSane nahi choDato, AgamanA jANanArA vaDe Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-para prajJApanIya che tenA tyAga mATe upadeza ApavA yogya che topaNa je tyAga karato nathI, tenA pratye kahe che - gAthA : accaNuratto jo puNa, na muyai bahuso vi panavijjaMto / saMviggapakkhiyattaM, karejja lajjhihisi teNa pahaM / / 522 / / gAthArtha : je vaLI atyaMta anurakta evo anekavAra paNa prajJApanA karAto dravyaliMgane mUkato nathI, te saMvignapAkSikapaNAne kare, tenAthI pathane=bhavAMtaramAM mokSamArgane prApta karaze. IFparacA TIkA : atyanurakto gADhaM tadvAreNa pratibaddho yaH kazcit punaHzabdasya vizeSaNArthatvAt manAk sazUkazca na muJcati dravyaliGgaM bahuzo'pyanekavArA api gItAthaiH prajJApyamAno guNadoSakathanayA zikSyamANaH, sa kimityAha-saMvignapAkSikatvaM pUrvoktalakSaNaM kuryAd vidadhyAdityupadezaH, yato'sau lapsyate tadbIjAdhAnAt prApsyate bhavAntare tena saMvignapAkSikatvena kriyamANena pathaM jJAnAdikaM mokSamAmiti 22aa. TIkArya : gatyanuro .... mokSamALamiti . atyaMta anurakta=gADha tenA dvArathI pratibaddha, je koI kaMIka salUka-pApa pratye kaMIka sUgavALo, ghaNI vakhata paNa anekavAra paNa, gItArtho vaDe samajAvAto=guNadoSanA kathanathI anuzAsana apAto, dravyaliMgane mUkato nathI, to zuM? ethI kahe che - pUrvamAM kahelA lakSaNavALuM saMvigsapAkSikapaNuM kare, e prakArano upadeza che, je kAraNathI AkapApa pratye thoDI sUgavALA mahAtmA, bhavAMtaramAM tenA vaDeHkarAtA evA saMvignapANikapaNA vaDe, pathane=jJAnAdi mokSamArgane, prApta karaze=mokSamArganA bIjanA AdhAnathI prApta karaze, punaH zabdanuM vizeSaNa arthapaNuM hovAthI temanA samU: e pramANe jANavuM. parA bhAvArtha : susAdhu haMmezAM yogya jIvone ja hitazikSA Ape che ane te yogya jIvo kyAreka pUla bodhavALA hoya topaNa gItArthanA anuzAsanathI saMyamanI ucita kriyA karIne krame karIne sUkSma bodhavALA thAya che ane sUkSma bodhavALA jIvo saMyamanI sarva kriyAo guptinI vRddhi thAya te prakAre zakti anusAra kare che, jethI temanAmAM saMyamasthAna varte che. Ama chatAM koIka jIvo saMyama grahaNa karyA pachI pramAdI thayA che, chatAM saMyama veSa pratye gADha pratibaMdha che ane pApa pratye thoDIka sUga che, ane saMyamanI kriyAo Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-522-523 utthita thaIne karatA nathI, temane gItArtha sAdhuo vAraMvAra pramAdanA doSo ane samyagpAlananA guNo kahe che ane preraNA kare che ke jo saMyama pALavAne anukULa dhRtibaLa na hoya ane A rIte caMcaLatAthI saMyamanI kriyA karavAnI pravRtti thatI hoya to dravyaliMgane choDIne sArA zrAvaka thavuM joIe, jethI Atmahita thAya, chatAM te sAdhu dravyaliMgane mUkavA taiyAra na thAya to gItArtha sAdhu tene saMvigna sAdhuno pakSapAta ka2vAno upadeza Ape che arthAt kahe ke tArAmAM saMyamanI kriyAo samyag karavAnuM sattva nathI topaNa je sAdhuo saMyamamAM utthita thayA che temanI bhakti karavI, temanAM guNagAna karavAM, potAnI hInatA batAvavI vagere tAre karavuM joIe ane potAnI viparIta pravRttinA baLathI lokone mArgano viparIta bodha na thAya te mATe potAnI pravRttinI hInatA batAvIne zuddha mArga sthApana ka2vo joIe, tenAthI tane bIjanI prApti thaze, tenA kAraNe bhavAMtaramAM tuM mokSamArgane prApta karIza. I522aa avataraNikA : sa tarhi saMvignAnAM kvopayujyate ityAha - avataraNikArya : to te=saMvignapAkSika, saMvignone=susAdhuone, kyAM upayogI thAya che ? ethI kahe che gAthA = kaMtArarohamaddhANaomagelanamAikajje / savvAyareNa jayaNAe, kuNai jaM sAhu karaNijjaM / / 523 / / = gAthArtha H araNya, rodha, mArga, durbhikSa, glAnatva vagere kAryomAM sarva AdarathI yatanA vaDe je suMdara karaNIya che tene saMvignapAkSika kare che. II523]I TIkA H kAntAraM mahadaraNyaM, rodho nagarAdau paracakrajanitaH, adhvA mArgaH, avamaM durbhikSaM, glAnatvaM jvarAdirogeNa mAndyaM, kAntArazca rodhazcetyAdidvandvaH, tAnyAdiryeSAM rAjopasarpaNAdInAM tAni tathA makArAvalAkSaNikau kAntArarodhAdhvA'vamaglAnatvAdIni ca tAni kAryANi ceti samAsaH, teSu kiM ? sarvAdareNa samastaprayatnena yatanayA''gamoktayA yathA teSAM cittoparodho na bhavati tathA'sau saMvignapAkSikaH karoti, yat sAdhu zobhanaM karaNIyaM karttavyaM sAdhu kAryaM vA tapasviprayojanamiti / / 523 // TIkArya -- kAntAraM tapasvIprayokhanamiti / / kAMtAra=moTuM jaMgala, rodha=nagara vageremAM paracakrathI utpanna Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-523-524 200 thayela aTakAyata, adhva=mArga, avama=durbhikSa, glAnatva=vara vagere rogathI thayelI maMdatA, kAMtAra, rodha ityAdino dvandva samAsa, te che AdimAM jemane rAja upasarpaNa vagere te tevA che=kAMtArarodha-adhva-avama-glAnatvAdivALA che, be makAra alAkSaNika che ane kAMtAra-rodha-adhva-avamaglAnatva vagere kAryo che e samAsa che, te kAryomAM sarva AdarathI=samasta prayatnathI, yatanA vaDe= AgamamAM kahevAyelI yatanA vaDe, je rIte temanA=susAdhunA, cittano uparodha thato nathI, te rIte A=saMvignapAkSika, kare che, je sAdhu=zobhana, kartavya che athavA sAdhukArya che=tapasvInuM prayojana che. 523. bhAvArtha : saMvignapAkSika sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI koIka rIte pramAdane kAraNe saMvignapAkSika thayelA che ane saMyama grahaNa karIne jeoe susAdhu pAsethI grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA mArgane jANyo che, ethI susAdhue kaI rIte yatanApUrvaka sarva kRtya karavAM joIe teno bodha che topaNa cAMcalyadoSane kAraNe saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya te prakAre saMyamanI kriyA karatA nathI, chatAM susAdhu pratye temane baddharAga che. AthI ja saMvignapAkSika che tema kahevAya che, tenA kAraNe sAdhuo araNyamAM hoya, nagaranA rodhamAM hoya, durbhikSa hoya athavA koI sAdhu glAna hoya, te sarva sAdhunA kAryamAM saMvignapAkSika sAdhu atyaMta Agama ukta yatanAthI pravRtti kare che, jethI susAdhune cittano uparodha thato nathI; kema ke yatanA vagara te kAryo thAya to susAdhu anya pAse karAve nahi, paraMtu saMvignapAkSika sAdhu veSamAM che, svayaM pramAdI che topaNa susAdhunAM te te kRtyo Agamokta vidhithI karIne temanI bhakti kare che, tethI saMvignapAkSikanuM susAdhunI bhaktinuM te kRtya zobhanakRtya che athavA tapasvI evA sAdhunuM A kRtya che, tethI saMvignapAkSika sAdhu susAdhunI bhakti karIne mArganA pakSapAtI thAya che. 523 // avataraNikA : etaccAtiduSkaramata evAsau prazasyatayoktaH yata Aha avataraNikArya : ane A=pUrvagAthAmAM kahyuM evI yatanApUrvakanI AcaraNA je saMvignapAkSika kare che e, atiduSkara che. AthI ja A=saMvignapAkSika, prazasyapaNAthI kahevAyo che, je kAraNathI kahe che gAthA = AyaratarasammANaM sudukkaraM mANasaMkaDe loe / saMviggapakkhiyattaM, osaneNaM phuDaM kAuM / / 524 / / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-para4 gAthArtha : mAnathI sAMkaDA lokamAM avasanna sAdhu vaDe Adaratara sanmAnarUpa saMvignapAkSikapaNAne spaSTa karavA mATe suduSkara che. pa24|| TIkA - AdaratareNa sAtizayaprayatnena sanmAnaM susAdhUnAmabhyarcanaM yasmin saMvignapAkSikatve tad AdaratarasanmAnaM suduSkaraM duranuSTheyaM mAnasaGkaTe garvatucche loke svAbhimAnagrastaprANigaNamadhye duHzakyaM kartumiti bhAvaH, taduktam sarvasyAtmA guNavAn, sarvaH paradoSadarzane kuzalaH / sarvasya cAsti vAcyaM na cAtmadoSAn vadati kazcit / / 1 / / kiM tat ? pakSeNa caratIti pAkSikaH saMvignAnAM pAkSikaH saMvignapAkSikastadbhAvastattvaM, tadavasannena zithilena svayaM sphuTaM lokaprakAzaM nirvyAjaM vA kartuM vidhAtuM suduSkaramiti saNTaGkaH / / 524 / / TIkArya : mAre... sadA AdaratarathI atizaya prayatnathI sahita, susAdhuonuM sanmAna=abhyarcata che jemAM evA saMvignapANikapaNAmAM te Adaratara sanmAna suduSkara che-du:khe karIne AcarI zakAya evuM che, kema duSkara che ? ethI kahe che - mAnathI sAMkaDA lokamAM duSkara che-garvathI tuccha svaabhimAnathI grasta evA prANInA samUhanI madhyamAM karavuM duSkara che, e prakArano bhAva che, te kahevAyuM che - sarvane potAno AtmA guNavAna dekhAya che. paradoSadarzanamAM sarva kuzaLa che ane sarvanA doSo vAcya che ane koI potAnA doSo kahetuM nathI. te zuM che ?=mAtathI sAMkaDA lokamAM Adaratara sanmAna duSkara che ema pUrvamAM kahyuM e zuM che ? ethI kahe che - pakSathI care che te pAkSika, saMviglonA pAkSika saMvigsapAkSika che, teno bhAva tatva, te saMvigsapAkSikapaNuM, avasatra vaDe=zithila vaDe, svayaM spaSTa=lokamAM kahevuM athavA livyaMja arthAt niSkapaTa karavA mATe, atyaMta duSkara che. pirasavA bhAvArtha : sAmAnyathI saMsArI jIvo sarvatra mAna sabhara jIvavAnA abhilASI hoya che, kyAreka tevuM puNya na hoya to te prakAranuM mAna na maLe topaNa potapotAnA sthAnamAM mAna sabhara jIvavAnI icchAvALA hoya che, tethI potAnI mahAnatAnuM lokamAM prakAzana karIne Adara-satkAra pAmavAnI pariNativALA hoya che, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-para4-parapa phakta nirlepa munio loka pAsethI mAna-khyAti maLe tevA pariNAmavALA nathI; kema ke teo haMmezAM vicAre che ke loko A mAna-sanmAna Ape che te saMyamane Ape che, mane nahi, tethI te mahAtmAo mAnanA garvathI tuccha svabhAvavALA thatA nathI, paraMtu guNathI pUrNa puruSa AgaLa pote ghaNA alpa che tema mAnIne haMmezAM pUrNa guNavALA puruSane tulya thavAne sanmukha pariNAmavALA hoya che, tethI temane lokomAM maLatuM mAna ke lokothI karAtuM apamAna samAna jaNAya che. Ama chatAM jeo sAdhuveSamAM che ane saMyamanI dhurAne samyaguM vahana karavA samartha nathI, tethI saMyamanA AcAro avizuddha pALIne mohano nAza karavA mATe udyama karavA samartha nathI evA avasatra sAdhu saMyamanI bAhya kriyAo karatA hoya topaNa utAvaLa Adi doSane kAraNe saMyamanI kriyAmAM samyaguM yatna karatA nathI ane jANe che ke mArAmAM evuM dhRtibaLa nathI ke traNa guptithI gupta thaIne mohano nAza karavAmAM udyama karI zakuM ane potAnI te rItanI indriyanI caMcaLatAne jonArA hoya che ane susAdhunA traNa guptinA samyak pariNAmane joIne harSita thanArA hoya che, tevA avasatra sAdhu svayaM saMvegapUrvaka saMyamanI pravRtti karavA samartha nathI topaNa saMvigna sAdhuo pratye temane baddharAga varte che, tethI potAnI hInatA batAvIne paNa saMvignapAkSika sAdhuo susAdhunuM Adaratara sanmAna kare che atizaya sanmAna kare che, AthI ja dIkSAnA paryAyamAM pote moTA hovA chatAM navadIkSita paNa sAdhu traNa guptithI gupta thaIne saMyamamAM yatna karatA dekhAya tyAre temane viMdana kare che ane potAne te vaMdana kare to teno niSedha kare che ane kahe che ke tamAruM jIvana dhanya che ke mohano nAza karavA mATe subhaTanI jema yatna karavA samartha cho, huM hina vRtibaLavALo chuM, tethI tattvane jANavA chatAM te prakAranA saMvarabhAvane karavA asamartha chuM, susAdhu ja kharekhara jagatamAM pUjya che, tema khyApana karIne temanI bhakti kare che, A duSkara kArya che, AthI ja saMvignapAkSika paNa prazaMsApAtra che. pirAmAM avataraNikA : nanu bhagavadbhiridamabhyadhAyi yaduta trayaH saMvignatatpAkSikasuzrAvakalakSaNA mokSamArgAstatra ye susAdhuvihAreNa bahukAlaM vihatya pazcAtkarmaparatantratayA zaithilyamavalambate te kutra nikSipyantAmityata yAda avatarANikartha - nanuthI zaMkA kare che - bhagavAna vaDe A kahevAyuM che, zuM kahevAyuM che te yadutathI spaSTa kare che - saMvigna, tatpAkSika ane suzrAvakanA lakSaNavALo traNa mokSamArga che, tyAM=bhagavAna vaDe kahevAyelA mArgamAM jeo susAdhunA vihArathI ghaNo kALa vihAra karIne pAchaLathI karmanA parataMtra-paNAthI zithilatAnuM avalaMbana kare che, teo kayA pakSamAM vikSepane pAme ? ethI kahe che - Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 GTezabhAlA bhAga-3 | gAthA-525 gAthA: sAraNacaiyA je gacchaniggayA paviharaMti pAsatthA / jiNavayaNabAhirA vi ya, te u pamANaM na kAyavvA / / 525 / / gAthArtha : sAraNAthI tyAga karAyelA gacchathI nIkaLI gayelA je pArthasthAo vicare che, jinavacanathI bAhira paNa teo pramANa karavA joIe nahi. Ifpara5ll TIs: smAraNatyAjitA ityupalakSaNatvAt smAraNavAraNacodanAdibhiH prAguktasvarUpAbhiniveditAH santo ye gacchAt sadgurvadhiSThitasusAdhugaNAt nirgatA bahirbhUtA gacchanirgatAH praviharanti yatheSTaceSTayA vicaranti te pramANaM naiva karttavyA iti sambandhaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt susAdhutayA naiva draSTavyA ityarthaH api ca pArzvasthAste yato jinavacanabAhirA bhagavadvacanapArzvavartina iti, ayamAzayaHnAtra jAtyaiva saMvignAdinA, kiM tarhi ? sampUrNayatigRhidharmAnuSThAyinau saMvignasuzrAvako, kAyenAnyatra pravRtto'pi dRDhaM mokSamArgapratibaddhacittastu saMvignapAkSika iti, idameSAM prAtisvikam lakSaNaM, tadrahitAstu pArzvasthAdaya eva, na prAgavasthAnuSThAnaM teSAmapekSyata iti / / yadi vA tathAbhUtAneva pramANIkRtyA'pare pramAde vartamAnA gItArthaH sUtreNa coditA yadi brUyuryaduta kiM kurmo vayamasmatto mahattarairapyetadAcaritaM tAn pratIdamucyate sa evArtho'yaM tu vizeSaH-ye jinavacanabAhyatayA pArzvasthAste viduSA pramANaM pravarttamAnena kvacidapi na kAryAH, sUtrameva pramANayitavyam anyathA arthApattyA bhagavato'pramANatApanIpadyate / tathA cAvAci paropakArabhUribhirbhagavadbhiH haribhadrasUribhiHsuyabajjhAyaraNarayA, pamANayaMtA tahAvihaM loyaM / bhuvaNaguruNo varAyA pamANayaM nAvagacchaMti / / sutteNa coio jo, annaM uddisiya taM na paDivajje / so tattavAyabajjho, na hoi dhammammi ahigArI / / (paMcavastuka0 gAthA 1708-1709) ityAdi / / 525 / / TIvArtha: smAraNatyAjitA ..... ahigArI / / ityAdi / / sArathI tyA yesA me pramANa Guaagrugj hovAthI pUrvamAM kahevAyelA svarUpavALA smaraNa, vAraNa, codatA vagerethI nirveda pAmelA chatAM jeo Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-525 gacchathI=sadguruthI adhiSThAna karAyelA susAdhuonA gaNathI nIkaLelA=bahirbhUta thayelA, gacchanirgatA vicare che=jevI icchA thAya tevI ceSTA karatA vicare che, teo pramANa karavA joIe nahi ja, e pramANe saMbaMdha che, tu zabdanuM avadhAraNa arthapaNuM hovAthI susAdhupaNAthI jovA joIe nahi ja, e prakArano artha che arthAt temane susAdhu tarIke mAnavA joIe nahi ja, vaLI pArzvasthA evA teo je kAraNathI jinavacanabAhira che=bhagavAnanA vacanane pArzvavartI che, A Azaya che ahIM=sAdhuomAM, saMvignaAdi jAtithI ja nathI=saMvignatA-saMvignapAkSikatA ke suzrAvakatA nathI, to zuM che ? ethI kahe che saMpUrNa yatidharmane AcaranArA ane gRhasthadharmane AcaranArA saMvigna ane suzrAvaka che, kAyAthI anyatra pravRtta thayelA paNa dRDha rIte mokSamArgamAM pratibaddha cittavALA vaLI saMvignapAkSika che, A AmanuM=susAdhu-zrAvaka ane saMvignapAkSikanuM, prAtisvika= asAdhAraNa lakSaNa che. vaLI tenAthI rahita=thati Adi traNanA lakSaNathI rahita, pArzvasthAdi ja che, temanuM pUrva avasthAnuM anuSThAna apekSA karAtuM nathI arthAt pUrvamAM teo susAdhu thaIne vicarelA tenI apekSA rAkhIne zithila thayA pachI temano susAdhu Adi traNamAM aMtarbhAva karAto nathI. bIjI rIte prastuta gAthAnI avataraNikA kare che = - athavA tevA jIvone ja pramANa karIne=pUrvamAM susAdhu thaIne vicarIne pAchaLathI gacchathI nIkaLelA tevA jIvone pramANa karIne, gItArtho vaDe sUtrathI preraNA karAyelA pramAdamAM vartatA bIjA sAdhuo jo kahe, zuM kahe te yadyutathI batAve che ame zuM karIe ? amArAthI mahattaro vaDe paNa A AcaraNa karAyeluM che=ame karIe chIe tevuM AcaraNa karAyeluM che, teo pratye A kahevAya che 211 - - te ja artha che=pUrvamAM gAthAno je artha karyo te ja artha che. vaLI A vizeSa che jeo jinavacananA bAhmapaNAthI pArzvasthA che, teo vidvAne pramANa karavA joIe nahi=pravartamAna evA kRtyathI kyAre paNa pramANa karavA joIe nahi arthAt pUrvamAM suMdara AcaraNA karIne pAchaLathI pramAdI AcaraNA kare pravartamAna kRtyathI kyAreya pramANa karavA joIe nahi, sUtra ja pramANa karavuM joIe, anyathA=sUtrane pramANa karavAmAM na Ave ane temanA kRtyane pramANa karavAmAM Ave to, arthApattithI bhagavAnanI apramANatA prApta thAya ane te pramANe paropakAramAM nipuNa evA bhagavAna haribhadrasUri vaDe kahevAyuM che - - sUtranI bAhya AcaraNAmAM rata jIvo tevA prakAranA lokane pramANa karatA=tevI bAhya AcaraNA karanArA pUrvanA puruSone pramANa karatA, bicArA bhuvanagurunA apramANapaNAne jANatA nathI. sUtrathI preraNA karAyelo je anyane uddezIne=bIjAnI AcaraNAne uddezIne, tene svIkArato nathI=sUtranI preraNAne svIkArato nathI te taMtravAdathI bahAra evo dharmamAM adhikArI thato nathI. para5A bhAvArtha : avataraNikAmAM zaMkA karela ke bhagavAna vaDe saMvigna vagere traNa mokSanA mArgo batAvyA che, paraMtu Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-para5 jeo saMyama grahaNa karIne susAdhunA mArgamAM ghaNo samaya yatnazIla hoya ane pAchaLathI karmane paravaza thaIne zithilatAnuM avalaMbana le che, temane A traNamAMthI kayA pakSamAM grahaNa karI zakAya ? tenA samAdhAnarUpe kahe che - jeo gacchamAM rahetA gItArtha guru vaDe saMyamayogamAM utthita thaIne kriyAo karatA na hoya ane guru smAraNa, vAraNa, codana vagere karatA hoya, tenA kAraNe teo gacchanI bahAra nIkaLelA hoya arthAt karmadoSane kAraNe saMyamanuM dhRtibaLa nAza pAme tyAre smAraNAdi ucita upadeza paNa jemane pratikara thato nathI, tethI sAdhunA gacchano tyAga kare che, teo bhagavAnanA vacanathI bahAra che. joke pUrvamAM ghaNA kALa sudhI susAdhunA pathamAM vicarelA hoya topaNa vartamAnamAM bhagavAnanA vacanamAM rucivALA nathI, ethI jinavacanathI bahAra che mATe temane pramANabhUta karavA joIe nahi arthAt susAdhu che tema AdarapAtra nathI ane saMvignapAkSika che, tema paNa AdarapAtra nathI, paraMtu vartamAnamAM svacchaMda matithI vicaranAra hovAthI susAdhurUpe apramANabhUta che. jema jamAli saMyama grahaNa karyA pachI mahAsaMvegapUrvaka saMyamamAM usthita hatA, chatAM nidbhava thayA pachI utsutra bhASaNane kAraNe saMyamanI bAhya AcaraNA suMdara karavA chatAM jinavacanathI bAhya che tema keTalAka sAdhu sukhazIla svabhAvane kAraNe saMyamanI kriyAmAM utthita nathI ane gItArthonI preraNA ke sUtraadhyayananI preraNA jhIlavA tatpara nathI, paraMtu karmonI preraNA grahaNa karIne te prakAre saMyamanA zithila AcAro pALe che, teo ArAdhaka evA saMvigna, saMvignapAkSika ke suzrAvaka e traNe mArgathI rahita che, ema mAnavA joIe. tethI teo anukaMpAne pAtra bane che, paraMtu ArAdhaka tarIke AdarapAtra banatA nathI. vaLI temanuM pUrvanuM sAruM saMyama anuSThAna hatuM, tenI apekSA rAkhIne paNa vartamAnamAM teo AdarapAtra thatA nathI. athavA prastuta gAthAnI avataraNikA bIjA prakAre kare che - koI sAdhuo pUrvamAM koI mahAtmAonA pramAdane pramANa karIne vartamAnamAM pramAda karatA hoya ane gItArtho tenuM vAraNa kare athavA zAstraadhyayana dvArA temane te kRtyanuM vAraNa dekhAtuM hoya, chatAM vicAre ke amArAthI pUrvanA mahApuruSoe AcaryuM che mATe ame A AcaraNA karIe chIe, temAM doSa nathI ema koI mAnatuM hoya tevA sAdhuone prastuta gAthAmAM upadeza Ape che. bhagavAnanA vacanathI bAhya evA pArthasthAdi che, tethI vidvAne temanI AcaraNAne pramANa mAnavI joIe nahi, paraMtu sUtrane ja pramANa karavuM joIe. jo teo ema vicAre ke amArAthI mahAna evA teoe A AcareluM che mATe ame tema karIe to doSa nathI, ema vicArIne potAnA pramAdI svabhAvanuM avalaMbana le to teo bhagavAnane apramANa kahe che; kema ke bhagavAne vItarAga thayA pachI vItarAgatAne pragaTa karavA mATe satata ucita upadeza Apyo che ane jenAthI traNa guptinI vRddhi thAya tevI sarva ucita kriyAo utsargathI ke apavAdathI karavAnI kahela che, paraMtu mohano nAza karavAmAM kAraNa na bane ane pramAda poSAto hoya tevI koI kriyA karavAnI bhagavAne anujJA ApI nathI, chatAM je sAdhumAM kaMIka pramAda pravezyo che, tethI potAnA pUrvajonI te prakAranI pramAdI AcaraNAnuM avalaMbana laIne pramAdane Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-parapa-para6 213 abhimukha thayA che temane prastuta gAthAthI hitopadezarUpe kahe che. jo teo A rIte pUrva puruSanuM avalaMbana laIne te prakAranI anukULatAvALI AcaraNA karaze ane mohanA nAza mATenI apramAdane anukULa AcaraNAnI upekSA karaze to teo paramArthathI bhagavAnane apramANa karaze mATe kalyANanA arthI sAdhue prastuta gAthAnA upadezanA baLathI bhagavAnane pramANa karIne pUrvanA pramAdI sAdhunI AcaraNAnuM avalaMbana levuM joIe nahi. pirapA avataraNikA : tasmAdAgamaparatantrataiva lokAcaritanirapekSA paralokAGgam, tasyAM satyAM zaktyanurUpaM yadevAnuSThIyate tadeva nirjarAkArItyamumevArthamabhyuccayadvAreNAha - avataraNitArtha : te kAraNathI lokaAcaritathI nirapekSa AgamaparataMtratA ja paralokanuM aMga che, te hote chate zaktine anurUpa je anuSThAna karAya che te ja nirbhara karanAra che, e ja arthane abuccaya dvArA kahe che - bhAvArtha : pUrvamAM saMvignapAkSika mArgamAM che ane te kevA guNovALA che te batAvyuM, te kathananuM nigamana karatAM kahe che - jeo lokamAM mAna-khyAtinI prAptithI nirapekSa che, teo loka AcaritathI nirapekSa che ane AgamaparataMtra che, teo je pravRtti kare che te paralokanuM aMga che. AthI ja saMvignapAkSika bhagavAnanA vacanAnusAra saMpUrNa kriyA karI zakatA nathI to paNa zuddha prarUpaNA kare che, saMvignano pakSapAta kare che ane potAnI zakti anusAra je saMyamanI kriyAo kare che, emAM kaMIka AgamaparataMtratAno pariNAma che. tethI temanuM anuSThAna saMsAranA kSayanuM kAraNa che mATe suMdara evA paralokanuM aMga che, te pote chate zaktine anurUpa je anuSThAna karAya che, te nirjarAnuM kAraNa thAya che, e arthane saMvignapAkSika sAdhunA svarUpamAM abhyaccaya karavA dvArA batAve che - gAthA - hINassa vi suddhaparUvagassa saMviggapakkhavAissa / jA jA havejja jayaNA, sA sA se nijjarA hoi / / 526 / / gAthArtha : hIna evA paNa zaddha prarUpaka saMvinApAkSikanI je je jayaNA thAya te te tene nirjarA thAya che. paravA Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 214 asi : AstAM tAvanniSkalaGkacAritriNaH hInasyA'pyuttaraguNAdyapekSayA nyUnasyA'pi zuddhaprarUpakasya yathAsthitasarvajJAgamaprakAzakasya, saMvijJeSu pakSapAto'syA'stIti saMvignapakSapAtI tasya, yA kAcid bhavejjAyeta yatanA manAkpariNatiH parimitodakAdigrahaNarUpA sA sA 'se' tasya saMvignapakSapAtino nirjarA bhavati karmavilayahetutvAt, tasya kAyenAnyat pravRttasyApi sadanuSThAna evaDhaM cittapratibandhAt, tathA coktam saMviggapakkhio puNa, annattha payaTTao vi kANaM / dharmo ndriya tatttio, Dharatti sthi risammi / / / / 26 / / - gAthA-526 TIkArya : AstAM purisanmi 11 niSkalaMka cAritravALA to dUra raho, hInanI paNa=uttaraguNa vagerenI apekSAe nyUnanI paNa, zuddha prarUpaNA karanArA=yathAvasthita sarvajJanA Agamane prakAza karanArA, saMvignapAkSikanI je je yatanA thAya che, saMvignapAkSikano artha kare che saMvignamAM pakSapAta che Ane e saMvignapAkSika, tene je je koI thoDI pariNati rUpa yatanA thAyaparimita pANI AdinA grahaNa rUpa thoDIka thatanA thAya, te te tene=saMvignano pakSapAta karanArAne, nirjarA thAya che; kema ke karmavilayanuM hetupaNuM che, saMvignapAkSikane yatanAthI kema karmano nAza thAya che, temAM hetu kahe che - kAyAthI anya sthAne pravRtta thayelA evA paNa tene sadanuSThAnamAM ja gADha cittano pratibaMdha che ane te pramANe kahevAyuM che puruSamAM dRDha rativALI strInI jema kAyAthI anyatra pravRtta thayelo paNa saMvignapAkSika vaLI dharmamAM tenI lipsAvALo hoya che. / / 526 / / bhAvArtha : saMvignapAkSika sAdhu prAyaH uttaraguNonI apekSAe pramAdI hoya che ane uttaraguNonI zithilatA kramasara mULaguNano nAza kare che, tethI saMvignapAkSika sAdhu cAritranA pariNAmathI hIna che tema kahevAya che; kema ke bahulatAe saMvignapAkSika sAdhune asaMkliSTa pariNAmavALI kAMdarpikAdi krIDAo hoya che, Ama chatAM temane zuddha saMyamano rAga che, ethI saMkliSTa evA tvarA vagere bhAvo nathI, AthI ja zuddha mArganI prarUpaNA karanArA che. te prarUpaNAnA kAraNe spaSTa rIte potAnI AcaraNA hIna che ane pote AcaraNA kare che te mArga nathI, paraMtu traNa guptimAM sudaDha yatna karanArA mahAtmAo seve che te ja mArga che tevo bodha karAve che, AthI tevA mahAtmAnA upadezathI ghaNA yogya jIvone bhAvasAdhunA pAramArthika Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-para6-527 215 svarUpano bodha thAya che ane tevA svarUpa pratye dRDha rAga thAya to te jIvo paNa samyakta pAme che ane sattvano prakarSa thAya to tevA saMyamajIvanane sevavA mATe paNa teo samartha thAya che, tethI saMvignapAkSika sAdhu potAnI hInatA dekhADIne paNa yogya jIvone zuddha mArgano bodha karAvanArA hoya che, chatAM prabaLa cAritra mohanIyanA udayathI teo satata uttaraguNanI pratisevanA karIne mULaguNa rahita thayelA che topaNa zuddha mArgano pakSapAta hovAthI pariNata ane parimita udaka vagerenA grahaNarUpa je thoDI yatanA kare che, tenAthI paNa temane nirjarA thAya che. Azaya e che ke saMvigna sAdhu saMyamanI vRddhimAM atyaMta yatnazIla hoya che, tethI teo sarva zaktithI nirdoSa ane parimita jala-AhAra-vastra-pAtrane grahaNa kare che, je kevaLa saMyamanA upakAraka thAya che, tethI utsargathI ke apavAdathI teo je AcaraNA kare che, tenAthI temanuM citta bahulatAe nirlepa nirlepatara thAya che. kyAreka skUlanAne vaza aticAro thavAnI saMbhAvanA rahe che to paNa zuddha cAritra sevavAnA baddha rAgavALA hoya che, jyAre saMvignapAkSika sAdhune zuddha cAritra pratye pakSapAta hoya che to paNa zuddha cAritra evI zake te prakAre susAdhunI jema pariNata-parimita udakAdi grahaNarUpa yatanA karatA nathI topaNa kaMIka yatanA kare che, te yatanA karatI vakhate saMyamano pakSapAta vidyamAna hovAthI cAritra mohanIya kaMIka zithila thAya che, tethI te suvizuddha AcaraNAne kAraNe saMvignapAkSikane paNa nirjarA thAya che; kema ke saMyamanI suvizuddha AcaraNAmAM kaMIka yatanA hovA chatAM ghaNI yatanA nahi hovAne kAraNe kAyAthI asaMyamamAM pravRtta thayelA paNa saMvignapAkSika sAdhune traNa guptinuM prabaLa kAraNa bane tevI zuddha AcaraNAmAM cittano gADha pratibaMdha che, tethI saMyama pratyenA gADha rAgane kAraNe ane kaMIka yAtanAne kAraNe bhAvacAritranI prAptinAM pratibaMdhaka karmo nAza pAme che ane mokSapathamAM susAdhu jevuM sadvarya nahi hovAthI bIjI pravRttio pramAdayukta hovAnA kAraNe saMyamanI nirlepa pariNatine tatkSaNa prApta karI zakatA nathI, topaNa saMvignapAkSikanI suMdara AcaraNA nirlepa pariNatinuM kAraNa bane tevI hoya che. parA avataraNikA : yastu gItArtho bahustokaguNadoSaparikalanayA bhagavadupadezena kiJcidAsevate sa mahato nirjarAlAbhasya bhAjanamiti Aha cavataraNikArya : je vaLI gItArtha ghaNA guNa ane thoDA doSathI yukta hovAne kAraNe bhagavAnanA upadezathI kaMIka Asevana kare che te te gItArtha, mahAna nirjarAnA lAbha bhAjana thAya che ane te pramANe kahe che - bhAvArtha :pUrvamAM saMvignapAkSikanI zuddha AcaraNA alpa ja hoya che ane pramAdavaza viparIta AcaraNA kare Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-527 che topaNa zuddha AcaraNA pratye pakSapAtI hovAthI alpa zuddha AcaraNAthI paNa temane nirjarA thAya che tema batAvyuM. have gItArtha sAdhu saMyoga anusAra kyAreka apavAdika viparIta AcaraNA kare te sthUlathI saMvignapAkSika jevI jaNAya topaNa gItArtha sAdhu traNa guptivALA hovAthI pramAdavaza thaIne saMvignapAkSikanI jevI viparIta AcaraNA karatA nathI, paraMtu aMtaraMga guptinI vRddhinA aMgarUpe apavAda Avazyaka jaNAya tyAre te AcaraNAthI ghaNA guNo ane thoDA doSo che arthAt mAtra bAhya viparIta AcaraNArUpa alpa doSo che, tema jANIne bhagavAnanA upadezathI te prakAranI AcaraNA kare che, tenAthI mahAna nirjarAnI prApti thAya che. vastutaH saMvignapAkSika tattvanA arthI hovA chatAM zuddha AcaraNAne anukULa sattvabaLa nathI, tethI pramAdane kAraNe viparIta AcaraNA kare che, jyAre susAdhu viparIta AcaraNA karatA nathI, paraMtu saMyamanA kaMDakonI vRddhinA aMgarUpe jinavacananuM avalaMbana laIne kaMIka sthUlathI viparIta sevana kare che te prAmANika apavAda mArgarUpa che, jethI susAdhu mahAna nirjarAnuM bhAjana thAya che. gAthA = suMkAIparisuddhe sai lAbhe kuNai vANio cedUM / meva ya zIyastyo, AyuM vaDuM samAyarapha / / 27 / / gAthArtha : zulkAdithI parizuddha chatAM lAbhamAM vANiyo ceSTAne kare che, e rIte ja gItArtha Ayane jANIne=apavAda sevanamAM adhikatara lAbhane jANIne, samyak AcaraNa kare che. II527mA TIkA H zulkaM rAjadAtavyo bhAgaH, tadAdiryeSAM karmakaravyayAdInAM te zulkAdayaH taiH sadbhirapi parizuddho nirghaTitaH zulkAdiparizuddhaH tasminnevaMvidhe sati vidyamAne lAbhe karoti vANijakazceSTAM vyavahArAtmikAM kriyAm, evameva cAnenaiva krameNa gItArtho gRhItAgamasAraH puruSa AyamadhikataraM jJAnAdilAbhaM dRSTvA''gamalocanena nirIkSya samAcarati yatanayA kiJcidAsevata iti / / 527 / / TIkArya : zulkaM vignivAsevata kRti / / zulka=rAjAne ApavA yogya bhAga, te che Adi je nokaronA pagAra vagerenA te zulkAdi che, tenAthI=vidyamAna evA te kharcAthI, parizuddha=nirghaTita=niSpanna thayela, zulkAdi parizuddha che, te AvA prakArano kharco vidyamAna hote chate lAbhamAM vANiyo ceSTAne kare che=levaDa-devaDanI vyavahArAtmikA kriyAne kare che ane e rIte ja=je rIte vANiyo kare che e ja rIte, gItArtha=grahaNa karyo che Agamano sAra evo puruSa, Ayane joIne=adhikatara jJAnAdi lAbhane AgamanA AlocanathI nirIkSaNa karIne, yatanAthI kaMIka Asevana kare che. 527nA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa27-pa28 217 bhAvArtha - vivekasaMpanna vyApArI pote vyApAra karaze, temAMthI kara cUkavavo paDaze, mANasone pagAra cUkavavo paDaze te sarva kharca karyA pachI potAne zuM lAbha thAya che ? tenI vicAraNA karIne viziSTa lAbha dekhAya to vyApAranI kriyA kare che, na dekhAya to te kriyA karato nathI, tevI rIte gItArtha sAdhu paNa AtmAnA suvizuddha bhAvothI karmanI nirjarA thAya tevI kriyA kare che arthAtu apramAdapUrvaka jinavacana anusAra karAtI kriyAthI suvizuddha bhAvo ullasita thAya che ane te bhAvonA prakarSano upAya gItArthane nirdoSa bhikSAcaryA vagere jaNAya tyAre apavAdanuM avalaMbana na le, paraMtu utsargamArgamAM daDha udyama karIne potAnI nirlepa pariNatine atizaya kare che, Ama chatAM tevA viSama saMyogamAM utsargamArganI AcaraNAthI potAnuM citta vItarAgabhAvane anukULa nirlepabhAvamAM javA asamartha bane tyAre AgamanA sArane jANanArA gItArtha vicAre che ke bhagavAne batAvela apavAdika AcaraNA paNa utsargamArganI AcaraNAthI janya nirlepa pariNati mATe ja sevAya che, jema vANiyo rAjAno kara, nokarono pagAra cUkavyA pachI lAbha dekhAya to vyApAra kare che. tema gItArtha mahAtmA paNa apavAdathI janya vyaya karatA aMtaraMga niHsaMgabhAvanI vRddhijanya lAbha adhika che tema jaNAya tyAre apavAdanI AcaraNA kare che; kema ke gItArthane icchAnA ucchedamAM saMsArano kSaya dekhAya che, tethI icchAnA ucchedanA aMgabhUta kaMIka apavAdika pravRtti Avazyaka jaNAya tyAre apavAdane sevIne paNa potAnI icchAone vizeSa vizeSatara zAMta karIne saMtoSanA sukhane prApta kare che. paravA. avataraNikA - nanu cAyavyayatulanayA pravarttamAnasya gItArthasyAstu nirjarAlAbho yastu niSprayojanaM sampUrNAnuSThAnavikalaH saMvignapAkSikamArgaH sa kimarthaM samarthita ityaahavataraNikArya : nanuthI zaMkA kare che - Aya-vyayanI tulanAthI pravartamAna gItArthane nirjarAno lAbha thAo= apavAdathI viparIta AcaraNA karavAmAM nirjarAno lAbha thAva, je vaLI niprayojana saMpUrNa anuSThAnavikala evo saMvigsapAkSika mArga che, te zA mATe samarthana karAyo ? ethI kahe che - bhAvArtha : gItArtha sAdhu nirlepa pariNatinI vRddhinA aMgarUpe viparIta AcaraNA kare che, tethI tene nirjarAno lAbha thAya te kahevuM saMgata che; kema ke te viparIta AcaraNA dvArA paNa te gItArtha sAdhu potAnI guptinI pariNatine atizaya kare che, tethI nirjarA thAya che, paraMtu je saMvignapAkSika che te niSThayojana saMyamanA saMpUrNa anuSThAnavikala che, gItArthanI jema saMyamanI vRddhi mATe bAhya anuSThAnavikala nathI, tethI temanuM vikala saMyama anuSThAna guptinI vRddhinuM kAraNa nathI ane je anuSThAnathI guptinI vRddhi thAya nahi te anuSThAna nirjarAnuM kAraNa che, tema kema kahyuM ? ethI kahe che - Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 GTezabhAlA bhAga-3/gAthA-528 gAthA: AmukkajogiNo cciya, havai thovA vi tassa jIvadayA / saMviggapakkhajayaNA, to diTThA sAhuvaggassa / / 528 / / gAthArtha: Amukta yogI evA paNa tenI saMvignapAkSikanI, susAdhu varganI jIvadayA thoDI thAya che ja, te kAraNathI saMvignapAkSikanI yatanA jovAI che=saMvijhapAkSikamAM nirjarAne anukULa vatanA bhagavAna vaDe jovAI che. pa28ll TIkA: AsamantAnmuktA yogAH saMyamavyApArA yenAsAvAmuktayogI sarvadhanAderAkRtigaNatvAd insamAsAntaH, tatazcaivaM padAnAM ghaTanA draSTavyA, Amuktayogino'pi tasya susAdhuvargasya stokA jIvadayA bhavatyeva, tataH kAraNAt saMvignapakSayatanA mokSAbhilASAnurAgeNa pUrvoktarUpA varttanA dRSTopalabdhA bhagavadbhiriti, tadayamoM-yathAhyAturo bahukAlamapathyAsevI suvaidyasamparkAdinA vijJAtapathyA''sevanaguNatvAdArogyakAGkitayA apathyaM hAtukAmaH pathyAsevane bhAvataH pratibaddho'pi krameNaiva tanmuJcet tathA coktamAyurvedeucitAdahitAddhImAn, kramazo viramennaraH / hitaM krameNopacaret, kramazcAtropadekSyate / / ityAdi / tathA kathaJcideva bahukAlaM yaH pArzvasthAdibhAvabhAjI sa sAdhusamparkAdinA prAdurbhUtatIvradharmazraddhAno'pi 'Na ya osannavihArI duhio osannayaM cayai' ityAdi prAguktayuktyA dustyajatvAt tadbhAvasya kramazo nivartamAno gADhaM saMyame pratibaddhAbhiprAyaH sampUrNavIryalAbhAdArAt saMvignapAkSikaH syAt tadarthaM tanmArgopi mokSahetutayA prajJApita iti / / 528 / / TIvArtha: AsamantAnmuktA ..... prajJApita iti / / yAre nAthI muAyA cha yogAsaMyamanA vyApArI, henA vaDe te Amukta yogI, sarva dhanAdinuM AkRtigaNapaNuM hovAthI rUd samAsa aMtavALo che, tethI A pramANe padonI racanA jANavI, Amukta yogI evA paNa tenI=saMvigsapAkSikanI, sAdhuvarganI jIvadayA thoDI thAya che ja=sAdhuvargane pakAyanA pAlananI pUrNa dayA hoya che. jyAre saMvignapAkSikane thoDI thAya che ja, te kAraNathI saMvigsapAkSikanI yatanA=mokSanA abhilASanA anurAgathI pUrve kahevAyelA svarUpavALI vartatA=gAthA-para6mAM kahI, e prakAranI pariNata parimita udaka grahaNa vagere rUpa thoDI yatanA bhagavAna vaDe jovAI che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-528 219 tethI A artha che je pramANe ghaNo kAla apathyanuM sevana karanAro rogiSTha suvaidyanA saMparka vagerethI jaNAyelA pathyanA AsevananuM guNapaNuM hovAthI ArogyakAMkSIpaNAthI apathyane choDavAnI icchAvALo pathyanA AsevanamAM bhAvathI pratibaddha paNa kramathI ja teno tyAga kare che ane te pramANe AyurvedamAM kahevAyuM che buddhimAna nara ucita evA ahita AhArathI kramathI virAma pAme che, kramathI hitane Acare che, e krama ahIM=AyurvedamAM, upadeza apAyelo che, te pramANe koIka rIte ja ghaNo kALa je pArzvastha vagere bhAvane bhajanAro che, te susAdhu vagerenA saMparka vagerethI pragaTa thayelI tIvra zraddhAvALo paNa ane banne prakAre avasanvihArI avasannapaNAne tyAga karato nathI ityAdi pahelAM kahevAyelI yuktithI du:styAjyapaNuM hovAne kAraNe tenA bhAvane kramasara nivartana karato saMyamamAM gADha pratibaddha abhiprAyavALo saMpUrNa vIryalAbhathI pUrve saMvizvapAkSika thAya, tenA mATe te mArga paNa mokSahetupaNAthI kahevAyelo che. 528 / - bhAvArtha : saMvignapAkSika sAdhu saMyamayoganA vyApArathI saMpUrNa mukta che, tethI Amukta yogavALA che ema kahyuM, tenAthI e prApta thAya ke saMvignapAkSika sAdhuveSamAM che, saMyamanI sarva kriyAo daDha praNidhAnapUrvaka je rIte susAdhuo kare che, te rIte karatA nathI. je kriyAthI susAdhunuM citta pAMce indriyonA saMvaranA atizayane prApta karIne kramasara indriyanA viSayothI unmanIbhAvane prApta karavAnA vyApAravALuM che, tevo vyApAra saMvignapAkSika sAdhu karatA nathI; kema ke temanAmAM indriyonI utsukatA tvarA vagere doSo varte che, joke te saMvignapAkSika sAdhuomAMthI paNa ghaNA saMyama grahaNa kare che, tyAre saMyamayogamAM tIvra saMvegapUrvaka utthita thaIne keTaloka kALa sArI rIte saMyamanuM sevana kare che ane tyAre indriyono saMvara uttarottara vRddhi pAmato hoya che topaNa pramAda anAdithI bhavaabhyasta che, tethI koIka nimitte karmadoSane kAraNe teo pramAda doSavALA thAya che, tyAra pachI saMyamayoga pratye dRDha rAgavALA hovA chatAM saMyamanI kriyAo dvArA temanuM citta saMvarabhAvane abhimukha pravartatuM nathI, tethI temanI AcaraNA uttaraguNomAM hIna hoya che ane utta2guNonuM viparIta sevana jIvane kramasara mULaguNa rahita kare che, tethI teo Amukta yogI che topaNa sAdhuvarga je jIvadayA kare che arthAt sarva jIvo pratye zamabhAvane dhAraNa kare che ane koI jIvane pIDA na thAya, koI jIvanA prANano nAza na thAya, koI jIvane kaSAyano udreka na thAya, te prakAre SaTkAyanA pAlananI yatanA kare che, tenAthI kaMIka alpa jIvadayA saMvignapAkSikane thAya che ja; kema ke saMvignapAkSika sAdhu saMvigna sAdhunA pakSapAtI che ane saMvigna sAdhune traNa gupti ane pAMca indriyono saMvara varte che, temanA pratye temane atyaMta pakSapAta che, tethI jema suzrAvako susAdhunA guNanA parijJAnapUrvaka temanA te te saMvaranA pariNAmanA smaraNapUrvaka temanI bhakti kare che, jethI teo paNa kramasara bhAvasAdhune anukULa saMcita vIryavALA bane che, tema saMvignapAkSika paNa kaMIka yatanA kare che arthAt svabhUmikA anusAra kupathya sevanano tyAga ane pathya sevanano yatna kare che, tethI teo je saMyamanA bAhya AcAro seve che, tenA dvArA sAdhu jevI gupti pragaTa thAya tevo yatna nahi hovA chatAM kaMIka tene abhimukha yatna varte che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa28-59 A ja kathanane TIkAkArazrI rogInA dRSTAMtathI spaSTa kare che - jema koI rogI ghaNo kALa apathya seve ane suvaidyanA saMparkathI tene jJAna thAya ke supaththanA sevanathI guNa thAya che, tethI ArogyanI icchAvALo te rogI apathyane choDavA icche che ane pathyane sevana karavAmAM bhAvathI pratibaMdhavALo hoya che topaNa rogIne prAyaH apathya bahu priya hoya che, tethI apathyanuM sevana choDavuM duSkara hoya che, chatAM Arogyano artha evo te rogI kramasara apathyane mUke che, tema pArthasthAdi sAdhu ghaNo kALa sudhI indriyonA asaMvarapUrvaka saMyamanI kriyA karelI hoya che, tethI mokSanA arthI hovA chatAM anAdikALathI levAyelA vikAro rU5 rogo temanA indriyanA cAMcalyanA sAtatyane kare che ane aMtaraMga rogo kaSAyarUpa che, tethI te pArthasthAdi sAdhuomAM kaSAyonA vikAro satata varte che, chatAM saMvigna sAdhuno pakSapAta hovAthI vAraMvAra potAnA pramAdanI niMdA kare che ane susAdhunI prazaMsA kare che. tevA saMvignapAkSika sAdhu jyAre susAdhunA saMparkane prApta kare che, tyAre te sAdhunA apramAdapUrvakanA yatnane joIne ke temanA upadezane sAMbhaLIne kaSAyanA uccheda mATe temane tIvra zraddhA utpanna thAya che topaNa pote je ghaNA samaya sudhI pramAdapUrvaka kriyAo karelI che ane kriyAkALamAM cAMcalyarUpa kaSAyone satata poSyA che, teno tyAga duSkara che, chatAM bhavabhramaNathI bhaya pAmelA saMvignapAkSika sAdhuo potAnA adhairyabhAvane kramasara nivartana kare che ane saMyamamAM gADha pratibaMdhanA pariNAmavALA thAya che, tethI sAdhunA jevuM saMpUrNa vIrya saMcaya na thAya tyAM sudhI saMvignapAkSika rahe che ane jyAre teo paNa kupathyanA tyAga mATe samartha bane che tyAre jinavacananuM daDha avalaMbana laIne susAdhunI jema saMyamayogamAM apramAdavALA bane che. AthI ja saMvignapAkSika sAdhuo maraNanA aMtakALamAM tIvra saMvegavALA thAya to pharI sAdhubhAvane sparze che ane traNa guptinA pariNAmane prApta kare che ane pote sevelA pramAdanI niMdA vagere karIne pote je asaMkliSTa bhAvathI cAMcalyAdi bhAvone sevelA tenAthI paDelA kusaMskArono ane tenAthI baMdhAyelA karmono paNa nAza kare che, mATe saMvignapAkSika bhAvasAdhutAnI sanmukha bhAvavALA che tethI temanI AcaraNAne paNa mArgarUpe kahela che. phakta keTalAka susAdhu pramAda vagara akhkhalita saMyamayogamAM usthita hoya che, teo mULaguNane paNa samyak pALe che, uttaraguNomAM paNa alanA pAmatA nathI ane kyAreka anAbhoga vagerethI skUlanA thAya to tatkSaNa ja kAMTAnI jema tene kADhavA yatna kare che, tethI susAdhunI uttaraguNanI alanA mULaguNanA nAzanuM kAraNa banatI nathI ane saMvignapAkSika paNa prAyaH sAkSAt mULaguNanI virAdhanA karatA nathI, chatAM uttaraguNanA pramAdane kAraNe kramasara saMyamano nAza thAya che ane sAdhunI jevA mahAvIryavALA nahi hovAthI tatkaNa te pramAdano tyAga karavA samartha thatA nathI, paraMtu te prakAranA adhairyane kAraNe indriyonI caMcaLatA temanA kRtyamAM haMmezAM varte che. kyAreka susAdhu jevI kaMIka yatanA kare che topaNa bahulatAe uttaraguNanI pratisevAne kAraNe teo mULaguNa rahita bane che, chatAM susAdhu pratyeno pakSapAta hovAthI keTalAka saMvignapAkSika susAdhunA saMparka vagerenA baLathI vaLI saMyamayogane anukULa saMpUrNa vIryavALA bane che. A prakArano susAdhu ane saMvignapAkSika sAdhu vacceno pAramArthika bheda che. Apa28mAM avataraNikA:tdevmnekaakaaraan sadupadezAn pratipAdya teSAM supAtranyAsayogyatAM vipakSavikSepadvAreNAha Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-529 avataraNikArya : A rIte aneka AkAravALA sadupadezonuM pratipAdana karIne tenI=sadupadezanI, supAtra vyAsanI yogyatAne vipakSanA vikSepathI kahe che gAthA: kiM mUsagANa attheNa ? kiM vA kAgANa kaNagamAlAe ? | mohamalakhavaliyANaM, kiM kajjuvaesamAlAe / / 529 / / 221 gAthArtha : uMdarone dhanathI zuM ? athavA kAgaDAone sonAnI mALAthI zuM ? arthAt kaMI prayojana nathI, (te rIte) mohamalathI kharaDAyelA jIvone upadezamAlAthI zuM ? arthAt upadezamAlA temane anupakAraka che. 529II TIkA H kiM mUSakANAmAkhUnAmarthena dInArAdinA ? na kiJcinniSprayojanatvAt kiM vA kAkAnAM kanakakhacitA kanakamayI vA mAlA ratnAnAM mANikyAnAM vA paddhatiH kanakamAlA tayA ?, na kiJcid evaM mohamalakhavalitAnAM mithyAtvAdikarmapaGkadigdhAnAM prANinAM kiM kAryaM prayojanamupadezamAlayA ? na kiJcittadupakArAbhAvAditi / / 529 / / TIkArya H kiM mUSakANAm tavupArAmAvAvitti / / uMdarone arthathI=sonAmahora vagerethI zuM prayojana che ? arthAt kaMI prayojana nathI; kema ke niSprayojanapaNuM che=uMdaro mATe sonAmahoronuM niSprayojanapaNuM che athavA kAgaDAone suvarNathI banelI athavA suvarNamaya mALA athavA ratno ke mANikyanI paddhati=kanakamALA, tenAthI zuM prayojana ? arthAt koI prayojana nathI, e rIte mohamalathI kharaDAyelA jIvone=mithyAtva vagere karmanA kAdavathI lepAyelA prANIone, upadezamAlAthI kayuM kArya che ?=zuM prayojana che ? arthAt koI prayojana nathI; kema ke tenAthI upakArano abhAva che. 529 bhAvArtha: je jIvo saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA che ane saMsAranA ucchedanA atyaMta arthI che, Ama chatAM saMsAranA uccheda mATe kevo yatna karavo joIe ? teno sUkSma bodha nathI topaNa upadezamAlA graMthanA zabdone avalaMbIne tenA paramArthane sparzavAne abhimukha pariNativALA che, te jIvone upadezamAlA graMtha jinavacanAnusAra pAramArthika upadezanI prApti karAvIne kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane che, paraMtu jema uMdaraDAone sonAmahorothI koI prayojana nathI, chatAM koIka uMdaraDo koIka sthAne rahelI sonAmahorone Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa29-530 grahaNa karIne tenA upara nAce che ane joIne khuza thAya che, chatAM te sonAmahoro temanI jIvanavyavasthAmAM upakAraka thatI nathI, tema saMsAranA vAstavika svarUpane jovAmAM jemanI viparyAsa buddhi atyaMta sthira che, tethI ramya padArtho indriyone sukhakArI jaNAya che ane araNya padArtho duHkhakArI jaNAya che, paraMtu AtmAmAM vartato kaSAyono kleza, indriyonI utsukatA vagere potAnA bhAvarogo che, tevuM jaNAtuM nathI, teo upadezamAlA graMtha bhaNe topaNa te upadezanAM vacano jovA mAtrathI suMdara jaNAya, jema uMdarane sonAmahora jovA mAtrathI suMdara jaNAya, topaNa asthira pariNAmavALA jIvone upadezamAlA dvArA kaSAyonA unmelanane anukULa yatna thAya tevo koI upakAra thato nathI, phakta A suMdara graMtha che, meM adhyayana karyuM che, tema vAMcIne saMtoSa pAme che, tethI tevA jIvo upadezamAlA bhaNavA mATe ayogya che tema sUcita thAya che. vaLI kAgaDAne suvarNanI mAlA ke ratnamAlAnuM koI prayojana nathI, teo kaMThamAM dhAraNa kare topaNa tenAthI zobhatA nathI; kema ke temanI asuMdara AkRtimAM ratnonI mAlA zobhAnI vRddhinuM kAraNa banatI nathI, tema je jIvo atyaMta viparyAsa buddhivALA che, teo kadAca upadezamAlA graMthane kaMThastha kare, tenA zloko bole ke tenAM vacanono upadeza Ape topaNa jemane mAna-khyAti ja suMdara jaNAya che, temAM ja potAnA prayatnanuM sAphalya jaNAya che tevA kAkatulya jIvone ratnanI mALAtulya upadezamAlAthI koI prayojana nathI; kema ke atyaMta vikArI mAnasavALA jIvone upadezamAlAnAM vacanothI paNa zobhAnI vRddhi thatI nathI. paraMtu jeo svAbhAvika suMdara prakRtivALA che, teo sonAnI mALA jevI upadezamAlAne kaMThamAM dhAraNa kare to te vacanothI AtmAne atyaMta bhAvita karIne svayaM adhika suMdaratAne pAme che, tevA jIvone upadezamAlA ApavA yogya che. parA avataraNikA : kiJca avataraNitArtha - vaLI bIjA paNa upadezamAlA mATe kupAtra koNa che ? te batAve che - gAthA : caraNakaraNAlasANaM, aviNayabahulANa sayayamajogamiNaM / na maNI sayasAhasso, Abajjhai kocchubhAsassa / / 530 / / gAthArtha - caraNa ane karaNamAM ALasavALA avinaya bahulone A=upadezamAlAnuM vacana sarvadA ayogya che, lAkha mUlyavALo maNi kAgaDAne paherAvAto nathI. pa30II Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa30 223 TIkA : caraNakaraNAlasAnAM sadanuSThAnapramAdinAmavinayabahulAnAM duvinItAnAM jIvAnAM, vinayasya prAdhAnyakhyApanArthaM, pRthaga vizeSaNaM, satataM sarvadA ayogyamanucitamidamupadezamAlAvastu, kimityata Aha'na maNI sayasAhasso' tti zatasAhasriko lakSamUlya ityarthaH, Abadhyate paridhIyate kenacit 'kocchubhAsasse'tti kAkasya, tatparidhAyakasyApyupahAsyatvaprApteriti / / 530 / / TIkArya : varaVIRUInAsAnAM . 35dAsthitva prAptariti | caraNa-karaNamAM ALasu sadanuSThAnamAM pramAdI, avinayabahula evAne-durvinIta jIvone, A upadezamAlA vastu, sarvadA ayogya che anucita che, vinayanuM pradhAnapaNuM jaNAvavA mATe pRtha vizeSaNa che=caraNa-karaNamAM ALasavALA e vizeSaNamAM aMtarbhAva hovA chatAM pRtha vizeSaNa che, tevA jIvone upadezamAlA kema ayogya che? ethI kahe che - zatasAhasika=lAkha mUlyavALo maNi, komplabhAsane=kAgaDAne, koI vaDe paherAvAto nathI; kema ke tene paherAvanArane paNa upahAsyatvanI prApti che. ll130gA. bhAvArtha - je jIvo guNo tarapha atyaMta namelA che, AthI ja guNavAnane joIne vinayabahula thAya che ane cAritranA anuSThAnane sevavAnA atyaMta arthI che chatAM, kadAca zaktinA prakarSathI sevavA mATe asamartha hoya chatAM tenA abhimukha bhAvavALA che, te jIvone upadezamAlAnI prApti temanA tattva abhimukha vIryane ullasita karavAnuM kAraNa bane che, paraMtu jeo avinayabahula che arthAt kyAreka vaMdanAdi kriyA karatA hoya, hAtha joDavAnI kriyA karatA hoya topaNa guNo pratye leza paNa abhimukha bhAva nathI, paraMtu bAhya viSayo pratye abhimukha bhAva che, teo moTAne vaMdana ke zAtA pRcchA kare te zabdamAtrarUpa kare che, guNone abhimukha bhAva karatA nathI, AthI cAritranI kriyAmAM pramAdI che, AthI saMyama grahaNa karyuM che, tethI kriyAo kare che topaNa yathAtathA karIne meM kriyA karI che, tevuM mithyAbhimAna kare che tevA jIvo A upadezamAlAne ayogya che, kema ayogya che te dRSTAMtathI bhAvana kare che - koI buddhimAna puruSa lAkha mUlyavALA maNine kAgaDAnA kaMThamAM AropaNa kare nahi ane koI kare to te upahAsanuM sthAna bane che, tema je jIvo guNone abhimukha bhAvavALA thayA nathI, AthI guNavAnanA guNone jovAnI nirmaLa dRSTi jemane prApta thaI nathI, mAtra saMyamanI bAhya kriyAo kare che ane tenA dvArA lokamAM khyAtine pAme che ke "A tyAgI che' tevA jIvo kAgaDA jevA che. jema kAgaDo svabhAvathI asuMdara che, tema pracura karmone kAraNe te jIvo svabhAvathI asuMdara che. jema kAgaDAnA kaMThamAM lAkha mUlyavALo maNi AropaNa karavAthI tenI zobhAnI vRddhi thatI nathI, paraMtu mUrkhatAnuM pradarzana thAya che, tema jeo vItarAgatAne abhimukha, nirlepa pariNatine abhimukha ke asaMgabhAvane abhimukha thaIne sadanuSThAna karatA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-530-531 nathI ke asaMga anuSThAnavALA munio pratye bahumAnabhAvavALA thatA nathI, tevA sAdhuveSamAM rahelA ke zrAvakaveSamAM rahelA jIvone upadezamAlA vastu ApavAthI upadezamAlAnuM avamUlyana thAya che, temanI zobhAnI vRddhi thatI nathI, mATe tevA jIvone mATe upadezamAlA ayogya che. II530nA avataraNikA : kimevamapyupadizyamAne kecinna samyag vartteran yenaivamabhidhIyate ityucyate, bADhaM karmaparatantratvAt tadAha avataraNikArya : A rIte upadeza karAye chate=upadezamAlAmAM atyAra sudhI varNana karAyuM te rIte upadeza karAye chate, keTalAka jIvo zuM samyag vartana karaze nahi ? je kAraNathI A pramANe kahevAya che=ayogyane upadezamAlA ApavI nahi, e pramANe kahevAya che. teno uttara apAya che bADha=atyaMta nahi pravarte=jeo caraNakaraNamAM atyaMta ALasu che guNone abhimukha nathI teo upadezamAlAnA upadezathI atyaMta pravartaze nahi; kema ke karmane parataMtrapaNuM che, tene kahe che - 1 bhAvArtha: pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM ke caraNa-karaNamAM ALasu ane avinItane upadezamAlA ApavI joIe nahi, tyAM vicArakane prazna thAya ke prastuta graMthamAM Avo suMdara upadeza apAyo che, tevo upadeza apAye chate cAritramAM ALasu, avinIta jIvo zuM samyag pravartaze nahi ? arthAt te upadeza sAMbhaLIne samyag pravartaze mATe ayogyane A graMtha Apavo joIe nahi, tema kahevuM ucita nathI, e prakArano zaMkAkArano Azaya che. tene uttara ApatAM kahe che - jeo saMyama anuSThAnamAM pramAdI che, guNone abhimukha nathI mATe avinIta che, teo karmane atyaMta parataMtra che. tethI pApakarmanA udayathI saMyamane grahaNa karyuM che ane saMyamanI kriyA karIne mohadhArAnI vRddhi kare che, tevA atyaMta mohane abhimukha jIvone upadezavacanathI lAbha thaI zake nahi; kema ke karmagurutA ja bAdhaka che, te te karma gurunA upadezane pariNamana pamADavAmAM bAdhaka che, tene spaSTa karatAM kahe che - gAthA: nAUNa karayalagayA''malaM va sabbhAvao pahaM savvaM / dhammammi nAma sIijjai ti kammAI garuyAI / / 531 / / gAthArtha H hAthamAM rahelA AmaLAnI jema sadbhAvathI sarva pathane jANIne dharmamAM sidAya che, ethI gurukarmo che ema jaNAya che. II531 / / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa31 5 TIkA : jJAtvA karatalagatAmalakavat parisphuTaM sadbhAvata upAdeyabuddhyA'pi pathaM jJAnAdikaM mokSamArga sarvaM niHzeSaM, tathApi dharme nAmeti sambhAvyate etat keSAJcit sIdyate pramAdibhirbhUyate yattad jJAyate karmANi gurukANi tad vijRmbhitaM tadityAkUtam / / 531 / / TIkArya : jJAtvA .... tarityAghUtam II hAthamAM rahelA AmaLAnI jema=atyaMta spaSTa sadbhAvathI=upAdeya buddhithI paNa, sarva pathane=samagra jJAnAdi mokSamArgane, jANIne te rIte paNa dharmamAM keTalAka sidAya che=pramAdIthI thavAya che, je te gurukarmo jaNAya che, tenAthI vijaibhita gurukarmothI pragaTa thato vilAsa che, e pramANe abhiprAya che, nAma e pramANe A zabda keTalAkane saMbhave che, te batAve che. li531aaaa bhAvArtha : - je jIvo saMsArathI atyaMta bhaya pAmyA nathI, tethI temane saMsAranI raudratA atyaMta spaSTa dekhAtI nathI ane saMsAranA ucchedanuM kAraNa traNa guptinI pariNativALo saMyama patha che ane tenA aMgabhUta saMyamanI bahiraMga AcaraNA che, tenA avalaMbanathI mahAtmAo aMtaraMga guptine ullasita karIne saMsArano uccheda kare che. tenA rahasyane jANavA yatna karatA nathI, te jIvo saMyama grahaNa karIne je pramAda kare. che, temAM mUDhatA ApAdaka karmo ja prabaLa kAraNa che. te karmanA vazathI sarva saMsArI jIvo jema bhogAdimAM pravRtti kare che, tema saMyamajIvana grahaNa karIne paNa mUDhatAthI jIvavA yatna kare che, paraMtu saMvignapAkSika sAdhu to hAthamAM rahelA AmaLAnI jema saMpUrNa mokSamArgane jonArA che, tethI temane saMyamanI sarva kriyAo kaI rIte upayukta thaIne karavAthI saMvarabhAva pragaTa thAya che, tenA rahasyano bodha che ane te rIte karAyelI kriyA saMvarane atizaya karIne saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane che, te prakAre sthira nirNaya che ane saMsAranI raudratA paNa temane spaSTa dekhAya che, mukta avasthA jIvanI suMdara avasthA che, te paNa spaSTa dekhAya che. tethI tenA upAyabhUta ratnatrayano mArga temane atyaMta upAdeya jaNAya che to paNa teo pramAdavALA thAya che. tenAthI jaNAya che ke temanAmAM prasAda ApAdaka karmo guru che, mUDhatA ApAdaka karmo guru nathI, AthI ja jeo apramAdathI sAdhupaNAne seve che, temane joIne te mahAtmA harSita thAya che, temanA pratye bhakti thAya che ane haMmezAM temanA sattvanI stuti karIne temanA jevA baLasaMcaya mATe yatna kare che topaNa svayaM saMyamanI kriyA kare che, tyAre te prakAre guptimAM apramAda ullasita thato nathI, jethI susAdhunI jema nirlepa pariNatine atizaya karI zake, AmAM prabaLa kAraNa temanuM te prakAranuM cAritra mohanIya karma atizaya che, tenA kAraNe ja saMvignapAkSika jIvo cAritramAM zithilAcArI bane che. A gAthAno anvaya avataraNikA sAthe A rIte joDavo - jeo karmane atyaMta parataMtra che, teo to mUDhatAthI ja jIvana jIvanArA che, tethI saMyama grahaNa karyA pachI karmane parataMtra thaIne manuSyabhava niSphaLa karanArA che, paraMtu jeo tattvane spaSTa jANe che, tevA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa31-532 saMvignapAkSika paNa karmane atyaMta parataMtra che, tethI prastuta graMthathI A rIte upadeza apAye chate paNa kalyANanA atyaMta arthI paNa teo zaktinA prakarSathI kSamAdi bhAvonI vRddhi thAya te rIte yatna karatA nathI, tethI caraNakaraNamAM ALasu evA paNa temane prastuta upadeza kalyANanuM kAraNa banaze nahi, paraMtu jeo saMsArathI bhaya pAmelA che, mokSanA arthI che ane jemanA saMyamamAM pramAda ApAdaka karmo zithila che, temane prastuta graMthano upadeza haiyAne sparzaze, jenA baLathI teo apramAda karIne kSamAdi bhAvonI vRddhi thAya te rIte zakti anusAra saMyamamAM udyama karaze, mATe teo ja paramArthathI prastuta graMthanA adhikArI che, gurukarmI jIvo nahi. pa31I avataraNikA : anyccavataraNikArya - vaLI bhArekarmI jIvo prastuta graMthanA adhikArI che, te batAvavA mATe bIjuM kahe che - gAthA : dhammatthakAmamokkhesu jassa bhAvo jahiM jahiM ramai / veraggegaMtarasaM, na imaM savvaM suhAvei / / 532 / / gAthArtha : dharma-artha-kAma ane mokSamAM jeno bhAva jyAM jyAM rame che, tene vairAgyaekAMtarasavALuM A sarva=prastuta upadezamAlAnuM sarva varNana, sukhanuM kAraNa banatuM nathI. pa3raNA TIkA : dharmArthakAmamokSeSu kathyamAneSu yasya prANino bhAvo'bhiprAyo yasmin yasmin ramate, vIpsayA sarvarasikatvaM lakSayati, tasya vairAgyamekAntena raso yasya tad vairAgyaikAntarasaM, nedaM prakaraNaM sarvaM samastamapi sukhayatyAlAdamutpAdayati, pratyuta vaimukhyaM karotItyarthaH / / 532 / / TIkArya : gharthanamokSepu. varatIrtha upadezaka dvArA kahevAtA dharma-artha-kAma-mokSamAM je prANIno bhAva-abhiprAya, jemAM jemAM rame che, jemAM jemAM e prakAranI vIsAthI sarvarasikapaNAne batAve che arthAt cAreya puruSArthamAM te rasika che tema batAve che, tene te jIvane, vairAgyaekAMtathI rasa che jene te vairAgyaekAMtarasavALuM evuM A sarva paNa=samasta paNa prakaraNa upadezamAlAnuM varNana sukha utpanna karatuM nathI=AlAda utpanna karatuM nathI, UlaTuM vimukhapaNAne kare che. pa3rA bhAvArtha :je jIvo saMsArathI atyaMta udvigna thayA che, mokSa mATe eka pratibaddha mAnasavALA che, temane mAtra Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa32-533 227 mokSanI niSpattino upAya jANavAmAM rasa che tevA jIvone prastuta upadezamAlAno upadeza sukha Ape tema che, paraMtu jeo upadezaka dvArA dharmanuM varNana sAMbhaLe tyAre dharmane sevavAmAM utsAhita thAya che; kema ke yogya upadezaka dharmanuM varNana karatAM kahe che ke artha, kAma ane mokSa traNeya puruSArthane sAdhI ApanAra dharma ja che ane artha, kAma ane mokSa e traNeya puruSArthamAM saMsAraavasthAmAM jIvone arthathI paNa sukha thAya che, kAmathI paNa sukha thAya che, mokSamAM atyaMta sukha thAya che, te sAMbhaLIne temanI mati dharmamAM rame che. vaLI upadezaka kahe ke jagatanAM sarva prayojano arthathI siddha thAya che, kema ke dhanavAna puruSa lokamAM Adara-satkAra pAme che, dharmanAM suMdara anuSThAno paNa arthanA baLathI sArI rIte sevI zake che ane A lokanAM pAMca indriyanAM sukho paNa arthanA baLathI evI zake che, te sAMbhaLIne temanI mati arthamAM rame che. vaLI kAma kaI rIte pAMca indriyonA AhvAda dvArA jIvane sukha utpanna kare che ane vivekapUrvaka sevAyelo kAma vikAronuM zamana kare che, sukha paNa Ape che ane krame karIne dharmane sevavAmAM paNa sahAyaka thAya che; kema ke vikArothI AkuLa jIva dharmamAM cittane sthira karavA asamartha bane che ane icchita kAmanI prAptithI svastha thayeluM citta dharma sAdhavA samartha bane che, te sAMbhaLIne tenuM citta kAmamAM rame che. vaLI jyAre upadezaka kahe ke saMsAranuM paribhramaNa mAtra jIvanI viDaMbanArUpa che; kema ke karmane parataMtra janmavAnuM, mRtyu pAmavAnuM ane karmajanya aneka klezothI pUrNa cAra gatinA bhavo che, ethI mokSa ja jIvanI suMdara avasthA che, jyAM karmakRta upadravo leza paNa nathI, kevaLa jIva dravya che, tethI saMpUrNa upadrava vagarano jIva hovAthI mukta avasthA jIvanI suMdara avasthA che, te sAMbhaLIne tenuM citta mokSamAM rame che. tenAthI jaNAya che ke te jIvone sukhI avasthA ja joIe che ane sukhI avasthAno upAya dharma dekhAya che ane saMsAraavasthAmAM sukhanuM sAdhana artha dekhAya che ane vikArano nAza thAya to mokSanuM sukha ja pAramArthika che tema paNa dekhAya che. tevA vivekI zrAvako dharma-artha-kAma puruSArthane aviruddha sevavA tatpara thAya che, mokSanA paNa arthI hoya che topaNa ekAMta vairAgyarasa temanA cittane AlAda utpanna karI zakato nathI ane prastuta graMthamAM ekAMtavairAgyarasanuM varNana che. ethI teo paNa prastuta graMthane sAMbhaLIne kaMIka vaimukhyabhAvane dhAraNa karaze; kema ke tevA zrAvakone mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI artha-kAma vagerenI prApti paNa thAya ane saMsAraavasthAmAM sukhapUrvaka jIvIne dharmanI vRddhi karIne aMte mokSa meLavavAnI icchA hoya che, temane cAreya puruSArthanA rasane utpanna kare tevA ja graMtho sukhakArI thAya che, paraMtu ekAMtavairAgyarasane kahenAro prastuta graMtha AlAda utpanna karI zakato nathI mATe paramArthathI teo paNa A graMthanA anadhikArI che. ApaNA avataraNikA :vizvaavataraNikArya - vaLI pUrvamAM kahyuM ke dharma-artha-kAma-mokSamAM jeno bhAva jyAM rame che, tyAM temane samasta paNa A prakaraNa sukha Apaze nahi, tethI arthathI phalita thayuM ke temane paNa kaMIka kaMIka sukha Apaze Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-533 topaNa samasta sukha nahi Ape tene spaSTa karavA mATe vizvathI kahe che ke je saMvignapAkSika saMyama sAthe atyaMta pratibaddha mAnasavALA che, temane A graMtha sukha Apaze. te batAvatAM kahe che - gAthA : saMjamatavAlasANaM, veraggakahA na hoi kannasuhA / saMviggapakkhiyANaM, hojja va kesiMci nANINaM / / 533 / / gAthArtha : saMyama ane tapamAM ALasu evA jIvone vairAgyanI kathA kAnane sukha karanArI thatI nathI, saMvignapAkSika evA keTalAka jJAnIone thAya che=vairAgyathA sukhane karanArI thAya che. II533 / / TIkA H saMyamatapo'lasAnAM saMyamatapasoranutsAhavatAM gurukarmaNAM vairAgyakathA prastutaprakaraNarUpA na bhavati karNasukhA zravaNadvAreNa cittAhlAdaheturna bhavatItyarthaH, saMvignapAkSikANAM pUrvoktasvarUpANAM svayaM saMyamatapo'lasAnAmapi bhavedvA karNasukhA vairAgyakathA keSAJcit jJAninAM sNymprtibddhcitttvaadvdaatjJAnAnAmiti yAvat |rUA TIkArya H ..... saMyamatapo'lasAnAM , yAvat / / saMyama ane tapamAM ALasune=saMyama ane tapamAM utsAha vagaranA gurukarmavALA jIvone prastuta prakaraNarUpa vairAgyanI kathA karNasukhane karanArI thatI nathI=zravaNa dvArA cittane AhlAda ApavAnA hetubhUta thatI nathI, saMvignapAkSikone=pUrvamAM kahevAyelA svarUpavALA saMyama ane tapamAM ALasavALA paNa keTalAka jJAtIone=saMyamamAM pratibaddha cittapaNuM hovAthI nirmaLa jJAnavALAne, vairAgyanI kathA karNasukhane denArI thAya paNa athavA na paNa thAya. 533 // bhAvArtha : jeo sAdhuveSamAM che ke gRhasthaveSamAM che, paraMtu pAMca indriyonA saMyama ane mohanAzane anukULa ucita tapa ka2vAmAM anutsAhavALA che, teo gurukarmavALA che ane tevA jIvone indriyonA AhlAdamAM ja rasa hoya che. zarIranI zAtAmAM rasa hoya mAna-khyAtimAM rasa hoya che, tevA jIvone prastuta upadezamAlAnI kathA kevaLa vairAgyane kahenArI che. tethI te sAMbhaLIne karNanuM sukha prApta thatuM nathI arthAt teo vicAre che, A graMthAnusAra to kevaLa ApaNane kaSTo veThavAno upadeza che. sukha-zAMtithI jIvavAno kyAMya upadeza nathI. kvacit dharmagraMtha tarIke tene vAMce, sAMbhaLe, paraMtu teno paramArtha vicArIne potAno manuSyabhava saphaLa ka2vAno abhilASa thAya, tevo utsAha thato nathI. tethI prastuta graMthanA zravaNathI teone AnaMda thaI zake nahi. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa33-134 229 vaLI saMvignapAkSika jIvo paNa tapa-saMyamamAM ALasu hoya che. temAM paNa keTalAka saMvipAkSika saMyama pratye atyaMta pratibaddha cittavALA hoya che. tethI potAnA jIvanamAM thato pramAda teone atyaMta zalyanI jema khaTakato hoya che. tethI tene dUra karavA mATe teo abhimukha pariNAmavALA hoya che. tevA nirmaLa jJAnavALA saMvignapAkSika jIvone mokSanA eka kathanamAM rasa hoya che. teone prastuta kathA sukhAkArI paNa thAya che. jema haribhadrasUri saMvignapAkSika hatA topaNa bhavaviraha pratye temanuM citta atyaMta pratibaddha hatuM, tenA kAraNe temanAM sarva kathanomAM "bhavathI viraktanAM sUcaka vacano prApta thAya che. tethI upalakSaNathI tevA bhavathI virakta zrAvako ke jeone artha-kAmakathAmAM rasa nathI, mAtra mokSanI kathAmAM rasa che ane mokSanA upAyabhUta tIvra saMvegane ullasita karavAnA abhilASavALA che, Ama chatAM anAdi abhyAsane kAraNe indriyanI caMcaLatA hovAthI saMyamanI pravRttimAM te prakArano yatna karI zakatA nathI. jethI gupta guptatara thaIne nirlepabhAva pragaTa karI zake tevuM dhRti baLa nathI, topaNa saMyama ja sAra che tevI sthira buddhi hovAne kAraNe ane saMyama pratye atyaMta pratibaddha citta hovAne kAraNe teo paNa susAdhu tulya thavAnA atyaMta arthI che, tethI tevA jIvone paNa prastuta graMtha karNanA sukhane denAro thAya che. pa33 avataraNikA : anyaccedaM prakaraNaM mithyAtvAhidaSTajantUnAM sAdhyAsAdhyatvavijJAnAya prayuktaM saGgrahaparicchedakArIti drshytraahavataraNikArya : ane bIjuM, A prakaraNa sAdhya-asAdhyatvanA vijJAna mATe=AtmA mATe saMsArano uccheda sAdhya che ane saMsAranA bhAvo varSa che arthAt asAdhya che, tenA bodha mATe karAyeluM mithyAtvarUpI sApathI DasAyelA jIvonA saMgrahanA pariccheda karanAra che-teone bodha karAvavA mATe samartha nathI tethI teonA saMgrahanA niSedha karanAra che. tene batAvatAM kahe che - bhAvArtha - graMthakArazrIe upadezamAlA graMtha yogya jIvone potAnA puruSakArathI zuM sAdhya che ane zuM asAdhya che, teno bodha karAvavA arthe prastuta graMthanI racanA karela che. jethI yogya jIvo sAdhya evA AtmAnA guNone puruSakAra dvArA pragaTa karI zake ane asAdhya evA bAhya bhAvonI upekSA karavA yatna karI zake topaNa te bodha jeomAM gADha mithyAtva varte che, tevA jIvone karAvavA samartha nathI. tethI teonA saMgrahano niSedha karanAra che te pramANe batAvatAM kahe che - gAthA - soUNa pagaraNamiNaM, dhamme jAo na ujjamo jassa / na ya jaNiyaM veraggaM, taM jANa aNaMtasaMsArI / / 534 / / Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa34 gAthArtha : A prakaraNane sAMbhaLIne jene dharmamAM udhama thayo nathI ane vairAgya thayo nathI tene anaMtasaMsArI jANavo. pa34ll. TIkA : zrutvA''karNya prakaraNamidamupadezamAlAkhyaM dharme sarvajJokte jAtaH samutpanno nodyamo viziSTotsAho yasya jantoH, na ca naiva janitamutpAditaM zrUyamANenApyanena vairAgyaM viSayavaimukhyaM yasyeti varttate, taM jAnIyAstvam yadutA'yamanantasaMsArIti, kAladaSTavadasAdhya ityarthaH / / 534 / / TIkArca - kRtvAiDarva ....... tyartha che. A upadezamAlA nAmanuM prakaraNa sAMbhaLIne dharmamAM=sarvajJae kahelA dharmamAM je jIvane udyama=viziSTa utsAha utpanna thayo nathI, sAMbhaLatAM paNa AnA vaDe=prastuta graMtha vaDe vairAgya=viSayanuM vaimukhya, jene thayuM nathI, tene tuM jANa. zuM jANa? te yahutathI batAve che. A jIva=graMtha sAMbhaLanAra jIva, anaMtasaMsArI che=kAladaSTanI jema asAdhya cheHmRtyunuM kAraNa bane evA sApathI kaMsAyelAnI jema asAdhya che. i534 bhAvArtha : saMsAravartI jIvo prakRtithI sarva samAna che, chatAM je jIvonAM karmo jyAre pracura varte che, temAM paNa viparyAsa ApAdaka karmo atipracura che, tyAre te jIva tattvanI sanmukha thavA mATe yogya banato nathI. te jIvanAM jyAre te karmo koIka rIte alpa thayA che, temAM paNa viparyAsa ApAdaka karmo naSTa thAya tevAM alpa thayAM che, te jIva tyAre tattvane sanmukha thaI zake tevI bhUmikAmAM hoya che. AthI vartamAnakALamAM jeo mokSamAM jAya che, teo paNa anaMtakALa pUrve dharmanI sAmagrI pAmIne paNa dharmane sanmukha thayA nahi ane vartamAnamAM tevI ja koI sAmagrI pAmIne dharmamAM udyama mativALA thayA. tethI kyA jIvo pracura karmavALA che ane kayA jIvo alpa karmavALA che, tenA nirNaya mATeno upAya vivekapUrvaka samyagu rIte nirUpaNa karAto upadezamAlA graMtha che. AthI koI upadezaka atyaMta saMvegathI bhAvita thaIne yogya zrotAnA haiyAne sparze te rIte upadezamAlA graMthanuM varNana kare, chatAM je sAMbhaLIne je jIvone bhagavAne kahelA dharmane sevavAno viziSTa utsAha thato nathI ane prastuta graMtha nipuNa prajJAvALA puruSa dvArA nirUpaNa karAto sAMbhaLavA chatAM je jIvone viSayano vaimukhya bhAva thato nathI, te batAve che ke te jIvomAM viparyAsa ApAdaka karmo atipracura che. tethI yukti ane anubhava anusAra sarvajJanA vacananA paramArthane sAMbhaLIne paNa te jIvonuM citta bhogathI vimukha thatuM nathI, paralokanI ciMtA karanAruM banatuM nathI, mAtra viSayamAM sukhabuddhi sthira che, tevA jIvo kvacit sAdhuveSamAM hoya, sAdhvAcAranI kriyA karatA hoya, zrAvakAcAra pALatA hoya topaNa bhagavAne kahelA traNa guptinA bhAvanA paramArthane sparzI zakatA nathI. mAtra bAhya kriyA karIne paNa te te prakAranA klezonI potAnI prakRtine sthira kare che te jIvo gADha viparyAsavALA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-534-535 hovAthI anaMtasaMsArI che. tethI jema mRtyunuM kAraNa bane tevA arthathI DaMsAyelo puruSa ucita auSadhathI asAdhya hoya che, tema pracura karmavALA te jIvo prastuta graMthathI paNa bhAvarogane maTADavA mATe asAdhya 99.1143811 avataraNikA : kimityevamata Aha avataraNikArtha : kayA kAraNathI A pramANe che ? AthI kahe che bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke prastuta praka2Na sAMbhaLavA chatAM jene dharma sevavAno utsAha thato nathI, viSayathI vimukhabhAva jene thato nathI, te anaMtasaMsArI che. te kayA kAraNathI che ? AthI tenuM kAraNa batAvavA arthe kahe che gAthA : - kammANa subahuyANuvasameNa uvagacchaI imaM sammaM / kammamalacikkaNANaM, vaccai pAseNa bhannaMtaM / / 535 / / gAthArtha H subahu karmonA upazamathI A=prastuta prakaraNa samyak prApta thAya che. karmamala cikkaNa jIvone kahevAnuM pAsethI jAya che. II535 / / TIkA H karmaNAM mithyAtvAdInAM subahUnAmatipracurANAmupazamenetyupalakSaNatvAdudIrNAnAM kSayeNa, anudIrNAnAmupazamena svakAryakaraNAzaktilakSaNena satA kiJciccheSakarmaNAmeva prANinAmupagacchati saddbodhaM na svakAryakaraNazaktilakSaNe janayatIdaM prastutaprakaraNaM samyagaviparItasthityA, vyatirekamAha -karmamalacikkaNAnAM=mithyAtvAdipaGkadigdhAnAmasumatAM, vrajati = gacchati pArzvena, bhaNyamAnaM nAntaH pravizatyupari plavata ityarthaH / / 535 / / TIkArya : karmaNAM tyarthaH / / subahu=atipracura karmonA=mithyAtvAdi karmonA upazamathI=upalakSaNapaNuM hovAne kAraNe udIrNanA kSayathI ane anudIrNanA upazamathI=svakAryakaraNanI azakti lakSaNavALA chatA upazamathI, kAMIka zeSa karmovALA ja prANIone A prastuta prakaraNa samyag-aviparIta ..... Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-parUpa sthitithI sabodhane utpanna kare chesvakAryakaraNa zaktirUpa saddhodhane utpanna kare che, vyatirekane kahe che=viparIta jIvone sabodha nathI karatuM, e pramANe vyatirekane kahe che. karmamala cikkaNa jIvone=mithyAtvAdi kAdavathI lepAyelA jIvone kahevAnuM A prakaraNa pAsethI jAya che, aMdaramAM praveza thatuM nathI. uparamAM aDe che=zabdothI zAbdabodhamAtra thAya che. pa3pA. bhAvArtha : je jIvomAM buddhinA viparyAsanuM ApAdaka mithyAtva mohanIya ane bhogamAM saMkleza ApAdaka anya kaSAyo vidyamAna hovA chatAM ghaNA upazamabhAvane pAme che. tethI teonuM tattvane jovAmAM viparyA. ApAdaka karma upadezanI sAmagrIthI kSayane pAmI zake tevuM kSINa che, tevA jIvone yogya upadezaka zrotAnA buddhine prastuta graMthanAM dareka sthAno saMvegapUrvaka kare. jethI tevA jIvone graMthakArazrIe je abhiprAyathI je je kathano karyA che, te te kathano te te abhiprAyathI zrotAne saddhodha utpanna kare che ane je zrotAnAM karmo kAMIka maMda thayA hovA chatAM kAMIka prayatnathI kSayopazamabhAva pAme tevAM che, chatAM upadezaka navanipuNatApUrvaka ane zrotAnI buddhinuM samyagu samAlocana karIne tenI buddhine sparze te prakAre nirUpaNa na kare to kAMIka prayatnathI te karmo kSayopazamabhAvane pAme tevAM che, topaNa te jIvone te upadezakanA vacanathI A graMtha samyagu sambodhane prApta karAvI zakato nathI. vaLI jeonAM karmo ati cIkaNAM che, te jIvo ativiparyAsa buddhivALA che, bhoga pratye atyaMta saMklezavALA che. teo kvacit prastuta graMtha sAMbhaLe topaNa te graMtha teonA bahArathI pasAra thAya che, aMdaramAM praveza pAmatuM nathI. jema marIci pAse kapila dharma sAMbhaLavA Avela che. mahAprAjJa marIci nipuNatApUrvaka saddharmane kahe che, bhagavAnanI pAse mokale che, chatAM marIcithI ane bhagavAnathI bhAvasAdhunuM pAramArthika svarUpa tenA haiyAne sparzatuM nathI. sukhazelIyo dharma karavAnA abhilASavALo che ane tevo dharma sevIne Atmahita sAdhavuM che, tevI viparyAsa buddhi pracura che. tethI marIcinAM vacano ke bhagavAnano upadeza tenI pAsethI pasAra thAya che, aMdaramAM pravezato nathI ane marIcie ahIM paNa dharma che, tema kahyuM. tethI sukhazelIyo dharma tene dharmarUpe bhAse che. vastutaH vivekI zrAvako paNa tevo sukhazelIyo dharma kare che topaNa teonI buddhimAM bhAvasAdhunuM svarUpa ja dharmarUpe pratibhAsa thAya che. tenI zaktino abhAva hovAthI tenI zaktinA saMcaya arthe svabhUmikAnusAra teo dharma kare che. jyAre kapilane gADha viparyAya ApAdaka karmane kAraNe traNa guptinA paramArthane sparze tevo dharma dharmarUpe jaNAto nathI, paraMtu marIcie kalpita karelA veSamAM rahelo dharma ja dharma jaNAya che, tema jeo prastuta upadezamAlA sAMbhaLe che topaNa je rIte traNa guptimAM javAne anukULa mahAparAkrama karavAno sUkSma bodha prastuta graMtha karAve che, tenA hArdane jeo sparzavA yatna karatA nathI ane pote svakalpita sAdhvAcArAdinI kriyA ke zrAvakAcAranI kriyAo karIne dharma seve che, tevI buddhivALA jIvo paNa cIkaNA karmavALA hovAthI teone vivekI upadezaka dvArA kahevAto paNa prastuta graMtha aMtaraMga praveza pAmato nathI; kema ke prastuta graMthano sAra e nathI ke dharmabuddhithI yathAtathA dharma kare tene dharma kahevAya. paraMtu je dharmanuM sevana kSamAdibhAvonA prakarSanuM kAraNa bane te ja pAramArthika dharma che. tethI gajasukumAlAdi RSioe potAnA sattvane anurUpa Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-535-536 233 jema kSamAdibhAvomAM yatna karyo, te sarvanAM kathanonA baLathI pote paNa vartamAnanA potAnA zarIra balAdino vicAra karIne zakti anusAra kSamAdimAM yatna karaze to ja dharma AtmAmAM pragaTa thaze, anyathA nahIM thAya. tevo bodha jeone prastuta graMthathI thato nathI, teo cIkaNA karmavALA che, tethI yogya upadezaka dvArA upadeza apAto paNa prastuta graMtha teonA haiyAmAM praveza pAmato nathI. II535 // avataraNikA : adhunA'syaiva prakaraNasya pAThAdiphalamAha - avataraNikArtha have A ja prakaraNanA pAThAdinA phLane kahe che=jeo A upadezamAlAnuM paThana-pAThana karaze, tenA arthonuM punaH punaH bhAvana karaze ane tenA kahelA padArthonA tAtparyanuM spardhAtmaka jJAna karaze, tenAthI teone zuM phLa prApta thAya che ? te kahe che gAthA: - uvaesamAlameyaM, jo paDhai suNai kuNai vA hiyae / so jANai appahiyaM, nAUNa suhaM samAyarai / / 536 / / gAthArtha H je jIva A upadezamAlAne bhaNe che, sAMbhaLe che ane hradayamAM kare che, te Atmahitane jANe che, jANIne sukhapUrvaka Atmahitane Acare che. II536nA TIkA H upadezamAlAmenAmanantaroktAM yo dhanyaH paThati sUtrataH, zRNotItyarthataH karoti vA hRdaye, pratikSaNametadarthaM bhAvayatItyarthaH, sa jAnAtyAtmahitam ihalokaparalokayoH svapathyaM, jJAtvA sukhamakRcchreNaiva samAcaratyanutiSThatyAtmahitamiti / / 536 / / TIkArtha : 3paddezamAAme ..... Atmadimiti / anaMtaramAM kahevAyela A upadezamAlAne je dhanya puruSa sUtrathI bhaNe che, arthathI sAMbhaLe che ane hRdayamAM kare che=pratikSaNa A arthane=upadezamAlAnA graMthathI prApta thayelA arthane bhAvana kare che, te Atmahitane jANe che=Aloka ane paralokanA svapathyane jANe che, jANIne=Atmahita jANIne, sukhapUrvaka=akRcchathI ja Acare che=Atmahitane seve che. 536 // bhAvArtha : AtmAne vartamAnamAM ane AgAmImAM hitanI paraMparAnI prApti thAya, tene anukULa upadezanA pravAha Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa36-537 svarUpe prastuta graMtha che. ethI guNane anurUpa tenuM nAma upadezamAlA kahela che ane je puNyazALI puruSa zakti hoya to svasAmarthya anurUpa prastuta upadezamAlAnAM sUtrone kaMThastha kare, tenA tAtparyano sparza thAya, e prakAre yogya upadezaka pAsethI arthanuM zravaNa kare. kvacit tAtparyano nirNaya na thAya to pRcchA kare ane tAtparyano nirNaya karyA pachI te sUtronA te artho yathArtha tAtparyapUrvaka sthiraparicita kare ane tyAra pachI te bhAvothI AtmAne te rIte bhAvita kare che jethI te bhAvo haiyAne sadA sparzatA rahe, te mahAtmA Aloka ane paralokanuM svapathya jANe che; kema ke jIvane AlokamAM paNa sukha ja iSTa che, paralokamAM paNa sukha iSTa che ane sukha klezaNayathI thAya che. tethI prastuta graMthanA bhAvanathI je je aMzathI te mahAtmAno kleza kSaya thaze, te ja tenuM AlokanuM pathya che ane klezakSaya thavAne kAraNe paralokanuM paNa te ja pathya che; kema ke alpa klezavALA jIvo uttama puNya bAMdhIne sadgatimAM jAya che ane sarva klezanA aMtane kare che. tethI A upadezamAlA dvArA te mahAtmAne Aloka ane paralokanA sukhanI paraMparAno ucita upAya prApta thAya che ane te upAyane jANyA pachI te mahAtmA sukhapUrvaka Atmahitane evI zake che; kema ke gajasukumAlAdi uttama puruSonAM dRSTAMtonA hArdane jANyA pachI jema te RSio kSamAdithI yatna karIne vartamAnamAM sukhI thayA, aMte sarva klezono kSaya karIne pUrNa sukhane pAmyA, tema upadezamAlAnAM te te vaktavyothI bhAvita thayela te mahAtmA svabhUmikAnusAra klezakSayanA sarva ucita upAyo sevIne vartamAnamAM indriyonI tRSA, kaSAyonA klezo alpa karaze ane AtmAmAM vartatA karmamalane alpa karaze. jethI paralokamAM paNa sadgatinI paraMparAne prApta karaze mATe kalyANanA arthIe vizeSa zakti na hoya topaNa nipuNatApUrvaka prastuta graMthanA hArdane jANavA mATe samyaguM yatna karavo joIe, jenAthI sarva kalyANanI prApti thAya. pa3AA avataraNikA : sAmprataM sUtrakAraH svAbhidhAnaM vyutpaadynnaahavataraNitArtha - have sUtrakArazrI potAnA nAmane batAvatAM kahe che - gAthA : dhaMtamaNidAmasasigayanihipayapaDhamakkharAbhihANeNaM / uvaesamAlapagaraNamiNamo raiyaM hiyaThAe / / 537 / / gAthA - daMta, maNi, dAma, zazi, gaja, nidhi, padanA prathama akSaranA abhidhAnavALA puruSa vaDe A upadezamAlA prakaraNa hita mATe racAyuM che. Apa37I Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3/ gAthA-537-538 235 TIkA : dhaMtAdInAM SaNNAM padAnAM prathamAkSarairabhidhAnaM nAma yasya sa tathA, taccedaM 'dhammadAsagaNi' tti tenopadezamAlAprakaraNamidaM racitaM, siddhAntAduddhRtyArthaM sUtrato nibaddhaM, kimarthamityAha-hito mokSaH sattvAnugraho vA, taddhetutvAt tadarthaM tanimittamiti / / 537 / / TIkArya : vaMtADInAM .. tatrimiti || daMtAdi cha padonA prathama akSara vaDe abhidhAna=nAma che jene te tevA che ane teo dharmadAsagaNi che. temanA vaDe A upadezamAlA prakaraNa racAyuM che=siddhAMtathI arthano uddhAra karIne sUtrathI tibaddha che. zenA mATe sUtrathI tibaddha che ? ethI kahe che - hita=mokSa athavA sattvano anugraha, tenuM hetupaNuM hovAthI taartha=tanimitta racAyuM che. pa3thA bhAvArtha : dhaMta Adi uttama vastuonA vAcaka, zabdonA prathama akSarathI vAcya dharmadAsagapaNanuM nAma che ane temaNe siddhAMtathI arthano uddhAra karyo che ane sUtrathI A prakaraNa raceluM che. jethI tenAthI bhAvita thaIne pote mokSane pAme arthAt mokSarUpa hitane prApta kare athavA yogya jIvo tenuM bhAvana karIne mokSane prApta kare, tenA mATe racyuM che. tethI phalita thAya ke jeo A graMthanA paramArthathI bhAvita thaze, teo potAnA puruSakArane kSamAdibhAvomAM pravartAvIne sukhapUrvaka saMsArano kSaya karavA samartha banaze ane jeo mAtra graMtha vAMcIne manathI saMtoSa mAnaze, teone vAcana mAtranA zramarUpa phaLanI prApti thaze, mATe vivekI puruSe prastuta graMthane samyagu bhAvana karIne graMthakArazrInA zramane saphaLa karavo joIe. pa3nA avataraNikA : yatazcedaM bhagavatpravacanArthaM gRhItvA viracitamata eva tasya kalpatarurUpakeNa stavaM kurvnaahavataraNitArtha - je kAraNathI A bhagavad pravacananA arthane grahaNa karIne racAyeluM che. AthI ja tenuM upadezamAlA graMthanuM, kalpatarurUpapaNArUpe stavanane karatA graMthakArazrI kahe che - gAthA : jiNavayaNakapparukkho, aNegasattatthasAlavicchinno / tavaniyamakusumaguccho, soggaiphalabaMdhaNo jayai / / 538 / / gAthArtha : jinavacanarUpI kalpavRkSavALo, aneka zAstranA artharUpI zAkhAthI vistIrNa tapa-niyamarUpI kusumanA gucchAvALo, sugatinA phaLanA baMdhavALo upadezamAlA graMtha jaya pAme che. I538II. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa38 TIkA - jinavacanameva dvAdazAGga yatheSTaphaladAyitvAt kalpavRkSo jinavacanakalpavRkSo jayatIti kriyA, anekazAstrArthA eva vyApakatvAt sacchAyAkAraNatvAcca zAkhAstAbhivistIrNo vizAlo'nekazAstrArthazAkhAvistIrNaH, taponiyamA eva munimadhukaranikarapramodahetutvAt kusumagucchAH sumanasastabakA yasminnasau taponiyamakusumagucchaH, sugatiH svargApavargo, saivAnantasukharasampUrNatvAt phalaM, tad badhyate niSpAdyate yasminnasau sugatiphalabandhano jayati, kadAgamatarUnabhibhavati bhagavAniti / / 538 / / TIkArya : binavAnava .... bhavAniti . dvAdazAMga rU5 jitavacana ja yatheSTa phaladAyIpaNuM hovAthI kalpavRkSa che ane tevuM jitavacana kalpavRkSa jaya pAme che, e pramANe kriyA che=kriyApadano saMbaMdha che. aneka zAstranA arthomAM ja vyApakapaNuM hovAthI ane sAcchAyAnuM kAraNa paNuM hovAthI zAkhA che, tenAthI vistIrNa=vizAla aneka zAstrArtha rUpa zAkhAthI vistIrNa upadezamAlA graMtha che. tapa-niyama ja mutirUpI madhukaranA samUhanA pramodanuM hetupaNuM hovAthI kusumano guccho che=suMdara puSponA samUha che jemAM tevo A tapa-niyamatA kusumanA gucchAvALo upadezamAlA graMtha che. sugati svarga ane mokSa che, te ja=sugati anaMta sukhanA rasathI pUrNapaNuM hovAthI phaLa che. te vacca=niSpAdana karAya che jemAM e sugatiphalanA baMdhanavALo che, tevo upadezamAlA graMtha jaya pAme che. upadezamAlA graMtharUpa bhagavAna kadAgamataruno abhibhava kare che. pa38 bhAvArtha : bhagavAnano siddhAMta sAmAyika sUtrathI mAMDIne dvAdazAMgI sudhInA vistArane kahenAro che. tethI bhagavAnano mRtadharma jIvamAM sAmAyikanA pariNAmane pragaTa karavA mATe sarva prakArano upadeza Ape che ane te dvAdazAMgarUpa jinavacana che ane jeo te dvAdazAMgIrUpa jinavacanathI AtmAne bhAvita kare che, teone je prakAre potAne sukhaparaMparA iSTa che, te prakAre sukhaparaMparAnA phaLa denAra jinavacana che, mATe jinavacana kalpavRkSa che. AthI jinavacananA saMgraharUpa prastuta upadezamAlA graMtha paNa jinavacana kalpavRkSa che ane jeo tene nirmaLa matithI grahaNa karIne zrutajJAnanA upayogarUpe pariNamana pamADaze, teonI prastuta zAstrathI pragaTa thayela nirmaLa mati sadA svazakti anusAra sAmAyikanA pariNAma mATe udyama karavA preraNA karaze ane tevA jIvone je iSTa che, tevA sukharU5 phaLane denAra prastuta zrutajJAnano upayoga che mATe te kalpavRkSa jevo che. vaLI prastuta upadezamAlArUpa graMtha aneka zAstronA arthonI zAkhAthI vistIrNa che; kema ke bhagavAne kahelAM badhAM zAstro sAmAyikanA pariNAmanA prakarSa arthe dizA batAvanAra che. tethI prastuta graMtha upadezamAlA rUpe racAyelo hovA chatAM jIvane svazakti anusAra sAmAyikamAM yatna karavAno upadeza Ape che. tethI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 upadezamAlA bhAga-3| gAthA-pa38-539 aneka zAstronA arthamAM vyApaka che. vaLI aneka zAkhAvALuM vRkSa sacchAyAnuM kAraNa che, tema prastuta graMtha jIva mATe sacchAyAnuM kAraNa che. AthI jeo prastuta graMthathI AtmAne vAsita karaze, teone uttara uttaranA bhavomAM yogamArganuM prasthAna sacchAyA patha tulya banaze arthAt sarva prakAranA zArIrika, mAnasika, sAMyogika anukULatApUrvaka koI prakAranA upasarga, pariSaha vagara mokSapathanuM sevana karIne pUrNa sukhane pAmaze. tethI suMdara chAyAnuM kAraNa prastuta graMtha che mATe aneka zAstrArthanI chAyAne ApanAra zAkhAthI vistIrNa che. vaLI tapa-niyamarUpa kusumanA gucchAvALuM che; kema ke munirUpI bhamarAone pramodano hetu che. Azaya e che ke saMsArI jIvone indriyonA anukULa viSayo pramodanA hetu che; kema ke te indriyanA viSayamAM teone AhvAdano anubhava thAya che. jyAre munirUpI bhamarAone viSayonA vikAro viSanA vikAra jevA dekhAya che ane AtmAne nirvikArI avasthA ja sukhasvarUpa dekhAya che ane tevI nirvikArI avasthAnuM vedana karavAno upAya zakti anusAra tapa-niyama che. tethI munio bAhya ane atyaMtara tapa karIne AtmAnA asaMgabhAvane pragaTa kare che ane pAMca indriyonuM niyamana karIne viSayonA vikArothI AtmAnuM rakSaNa kare che, bhamarAone jema kusumanA gucchA AnaMdano hetu bane che, tema teone tapa-niyamanI pravRtti AnaMdano hetu bane che ane prastuta graMtha tapa-niyamanA paramArthane batAvIne tapa-niyamane anukULa yatna karAvanAra hovAthI tapa-niyamanA kusumanA gucchAvALo che. vaLI jIvane sugatinA phaLanuM kAraNa che=prastuta graMtha jIvane svarga ane mokSarUpa sugatinI prAptinuM eka kAraNa che. ahIM svargane ane mokSane sugati kahela che, tenuM kAraNa svarga saMsAra avasthAmAM atyaMta sukhanuM kAraNa che ane mokSa anaMta sukhanA rasathI pUrNa che mATe prastuta graMthanA bhAvananuM phaLa che. AthI je jIvo prastuta graMthanuM bhAvana karaze, teo jyAM sudhI mokSane prApta nahIM kare tyAM sudhI paNa svarganA uttama sukhane anubhavIne aMte pUrva sukhane prApta karaze ane Avo prastuta graMtha jaya pAme cheHkutsita AgamarUpI vRkSono abhibhava karIne yogya jIvonA haiyAmAM vistArane pAme che. pa38II avataraNikA - sAmprataM parisamAptiM dyotayan yeSAmiyamupadezamAlocitA taanbhidhitsuraahavataraNikArya : have parisamAptine batAvatAM jeone A upadezamAlA ucita che, teone kahevAnI IcchAthI kahe che - gAthA : joggA susAhuveraggiyANa paralogapatthiyANaM ca / saMviggapakkhiyANaM, dAyavvA bahussuyANaM ca / / 539 / / | ti zrI parezAnA samAptA | Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-pa39 sii : gAthArtha : susAdhu ane vairAgyeka jIvone ane paraloka prasthita evA saMvijhapAkSikane yogya evI upadezamAlA bahuzruto dvArA ApavI joIe. Apa39I TIkA : yogyA-ucitA, vairAgyaM vidyate yeSAM te vairAgyikAH suzrAvakA gRhyante, susAdhavazca vairAgyikAzca susAdhuvairAgyikAH teSAM, paralokaprasthitAnAM ca saMyamonmukhatayA paratra hitA'bhyudyatAnAmityarthaH, keSAM ? saMvignapAkSikANAM yogyeti varttate, dAtavyA punariyaM bahuzrutebhyazca vivekibhyaH cazabdAt susAdhutvAdivizeSaNebhya iti / / 539 / / TIkArya : jovA ... vizeSamya ti | yogya=ucita evI upadezamAlA ApavI joIe, ema anvaya che. kone ApavI joIe? ethI kahe che - vairAgya vidyamAna che jeone te vaizyika suzrAvako grahaNa karAya che. tyAra pachI susAdhu ane vairAgyana=susAdhuo ane suzrAvako teone yogya evI upadezamAlA ApavI joIe, ema avaya che ane paraloka prasthita=saMyamane sanmukhapaNuM hovAne kAraNe parama hitamAM abhyaghata evA koNa ? ethI kahe che - saMvigsapAkSikone yogya evI A upadezamAlA ApavI joIe. vaLI A bahuzrutavALA vivekI mahAtmAo vaDe ApavI joIe. ja zabdathI susAdhutvAdi vizeSaNavALA bahuzruta vaDe ApavI joIe. 539 bhAvArtha : prastuta upadezamAlA yogya jIvone ApavAnA adhikArI susAdhutvAdi vizeSaNothI yukta bahuzruta mahAtmAo che. AthI teo mAtra graMthane vAMcIne ke sAMbhaLIne saMtoSa mAne tevA nathI, paraMtu zAstronA hArdane pAmelA che. potAnA jIvanamAM upadezamAlAnA bhAvana dvArA sAmAyikanA kaMDako vRddhi karI rahyA che, ethI susAdhutva ke suzrAvakatvAdi vizeSaNothI yukta che ane pote potAnuM hita sAdhI rahyA che, tema anya yogya jIvone teoe upadezamAlAno paramArtha batAvavo joIe ane te yogya jIvo traNa prakAranA che. eka suzrAvaka, eka susAdhu ane eka saMvignapAkSika. suzrAvaka zabdanuM grahaNa vairAgyeka zabdathI karela che. tethI e prApta thAya ke suzrAvako haMmezAM sAdhudharmanuM paribhAvana karIne sAdhu tulya baLa saMcaya karavAthuM yatna karanArA che. tethI teonuM citta sAdhudharmathI atyaMta bhAvita hovAthI vairAgyavALA che ane teone potAnA vIryano prakarSa karavAmAM upadezamAlA graMtha atyaMta upakAraka che. tethI bahuzruta evA mahAtmAo teone tAtparyane sparze te rIte upadezamAlA graMtha Ape to te zrAvakonuM vidyamAna sattva atyaMta prakarSavALuM thAya che, mATe tevA vairAgyavALA zrAvako upadezamAlAne yogya che. vaLI susAdhu to sarva udyamathI mohanAza mATe sAkSAt yatnavALA che ane munibhAvanI uttama avasthAmAM vartI rahyA che, topaNa bahuzruta pAsethI Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlA bhAga-3 | gAthA-539, upasaMhAra 239 teone upadezamAlA graMthanuM rahasya prApta thAya to teonA vIryano te prakArano prakarSa thAya che. jethI pUrva karatAM adhika saMyamasthAnamAM teo javA samartha bane che, mATe teone paNa bahuzruta evA mahAtmAo vaDe upadezamAlA ApavI joIe. vaLI saMvignapAkSika sAdhu saMyama veSamAM che topaNa zithila pariNAmavALA che athavA avirata samyagdaSTi che topaNa indriyonA vikArathI kAMIka vyAkuLa che. chatAM saMvignapAkSika sAdhu ke saMvignapAkSika samyagdaSTi jIvone saMyama ja sAra dekhAya che. tethI viSayothI vyAkuLa hovA chatAM saMyamane sanmukha buddhivALA hovAthI paralokanA hita mATe abhyaghata che, teone paNa bahuzrutavALA puruSo vaDe upadezamAlA ApavI joIe; kema ke paralokanA hitane abhimukha buddhivALA evA saMvignapAkSika jIvo upadezamAlAnA gaMbhIra arthone sAMbhaLaze to pramAda ApAdaka zithila vIrya kSaya pAmaze ane saMyamane abhimukha mahAvIrya teonuM ullasita thaze to teo paNa potAnI zaktinA prakarSathI mohanAza mATe yatna karavA samartha banaze. tethI phalita thAya bahuzruta puruSa ja upadezamAlA ApavAnA adhikArI che ane samyagdaSTi suzrAvaka ane susAdhu tene grahaNa karavAnA adhikArI che ane jeo samyaktvane abhimukha che, teo paNa hetuthI saMvignapAkSika che mATe teo paNa dUradUravartI paNa tenA adhikArane pAmelA che ane teone upadezamAlA ApavI joIe. I539lA iha ca sUtreSu pAThAnAM bAhuvidhyAdya eva paryAlocayatAM samyagarthapradaH pratibhAtaH sa evAsmAbhiH pATho vivRto na zeSAH, kvacitpunaH sannihitasUtrAdarzeSu prastutArthenAghaTamAnaM pAThamavekSya prAyo'yameva kvacit pATho bhaviSyatItyabhyuditaH sa iti / / viSaM vinirdhUya kuvAsanAmayaM vyacIcaradyaH kRpayA madAzaye / acintyavIryeNa suvAsanAsudhAM nato'smi tasmai nijadharmasUraye // 1 // utsUtramatra vivRtaM matimAndyadoSAd gAmbhIryabhAji vacane yadanantakIrttaH / saMsArasAgaramanena tarItukAmaistatsAdhubhiH kRtakRpairmayi zodhanIyam / / 2 / / toSAd vidhAya vivRtiM giridevatAyAH puNyAnubandhi kuzalaM yadidaM mayAptam / sarvo'pi tena bhavatAdupadezamAlAproktArthasAdhanaparaH khalu jIvalokaH / / 3 / / kRtiriyaM paramArthato bhagavadgIrdevatAyA nibhamAtratayA tu durgasvAmiziSya - saddharSicaraNareNoH siddharSisAdhoriti samAptamiti / / zrIrastu / / iti zrI upadezamAlAvivaraNam samAptam / / ane ahIM sUtromAM pAThonuM bahuvidhapaNuM hovAthI paryAlocana karatA evA amane je artha samyag arthaprada pratibhAsa thayo che, te ja pATha amArA vaDe vivRta che, zeSa nahIM. vaLI koIka sthAnamAM sannihita sUtronI pratomAM prastuta arthanI sAthe aghaTamAna pAThane joIne prAyaH A ja kvacid Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 upadezamAlA bhAga-3 | upasaMhAra pATha haze e pramANe amArA vaDe te pATha svIkArAyo che. kuvAsanAmaya viSane dUra karIne je gurue mArA AzayamAM kRpAthI prayatna karyo, aciMtya vIrya dvArA suvAsanA sudhAne AdhAra karyuM, te tija dharmasUrine huM namaskAra karuM chuM. gAMbhIryane bhajanArA anaMta kItinA vacanamAM je ahIM matimaMdatAnA doSathI usUtra vivaraNa karAyuM. AnA dvArA=prastuta graMtha dvArA saMsArasAgarane taravAnI kAmanAvALA mArAmAM kRtakRpAvALA sAdhuo vaDe te zodhana karavuM joIe. vANIdevatAnA toSathI vivRtine karIne je A puNyAnubaMdhI kuzala mArA vaDe prApta karAyuM, tenAthI sarva paNa jIvaloka upadezamAlAmAM kahevAyelA arthamAM sAdhApara thAo. e pramANe upadezamAlA vivaraNa samApta thayuM. bhagavAnanI vANIdevatAnI paramArthathI A kRti che. vaLI durgasvAmI gurunA ziSya-saddhaSi caraNareNu siddhaSi sAdhunI nimittamAtrapaNAthI A kRti che. bhAvArtha : dharmanA sUri jemane potAnA kuvAsanAmaya viSane dUra karIne sadAzayamAM aciMtya virya dvArA suvAsanArUpI amRtanuM AdhAna karyuM che evA haribhadrasUri che; kema ke siddharSi gaNine bauddha darzananA ekAMtavAda pratye jyAre pakSapAta thayo, tyAre haribhadrasUrinA graMthathI syAdvAda pratye sthira buddhi thaI. tethI temane siddharSi gaNi namaskAra kare che. vaLI gaMbhIra arthane kahenArA pUrvanA mahApuruSanA vacananuM pote vivaraNa kare che. temAM potAnI matinI maMdatAthI koI artha sUtra viruddha thayo hoya to saraLa bhAvathI gItArtha puruSone zodhana karavA siddharSi gaNi RSi vinaMti kare che. jenAthI zuddha mArgano temano pakSapAta atyaMta sthira thAya che; kema ke TIkA racatI vakhate utsutra na thAya, tenI sAvadhAnatA rAkhIne karela che chatAM anAbhogathI utsutra thayuM hoya to tenI paNa gItArthone zodhana mATe vijJapti kare che. vaLI bhagavAnanI vANIrUpI je devatA che, tenI kRpAthI pote A vivRti karI che. tethI te kRti dvArA je puNyAnubaMdhI puNyarUpa je kuzala karma prApta karyuM che, tenA dvArA bhAvimAM thanArA yogya jIvo upadezamAlAmAM kahevAyelA arthane sAdhavAmAM tatpara thAo. evI zubha kAmanA karIne prastuta graMtha pratye potAnI bhaktino atizaya kare che. vaLI aMte kahe che ke bhagavAnanI vANInI ja A kRti che; kema ke pUrvanA mahApuruSo pAsethI potAne je vANI prApta thaI che, tenA baLathI pote A vivaraNa karI zakAya che. jyAre siddharSi sAdhu to prastuta kRtimAM nimittamAtra thayA che. A prakAre zubhabhAva karIne prastuta kRtithI leza paNa potAne ahaMkAra na thAya, e prakAre yatna kare che. So ,ke che upadezamAlA bhAga-3 samApta Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laDhUNa taM suisuha, jiNavayaNuvaesamamayabindusamaM / appahiyaM kAyavvaM, ahiesu maNaM na kAyabvaM / / zrutinA sukhane ApanAra amRtanA biMdu samAna te 'jinanA vacanarUpa upadezane pAmIne Atmahita karavuM joIe, ahitamAM mana karavuM joIe nahi. : prakAzaka : SidefL 'mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. | Teli./pheksa : (079) 26604911, phonaH 324pa7410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com Visit us online: gitarthganga.wordpress.com