Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-1 maitrI-pramoda-karUNAbhAvanA aMge parizIlanA : lekhaka - saMpAdaka : pU. munirAjazrI saMyamakirtI vijayajI ma.sA. : prakAzaka : zrI samyajJAnapracAraka samiti
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ At 6 (6) "saddharmadhyAnasaMdhyAna - hetavaH shriijineshvraiH| maitrIprabhRtayaH proktA-zcatastro bhAvanAH praaH||1|| maitrIpramodakAruNya-mAdhyasthyAni niyojyet| dharmadhyAnamupaskartuM taddhi tasya rsaaynm||2|| (zAMtasudhArasa) - saddharmadhyAnanuM anusaMdhAna karavAmAM kAraNabhUta maitrI Adi cAra zreSTha bhAvanAo zrIjinezvara paramAtmAoe kahI 8 X, - maitrI-pramoda-karaNA ane mAdhyacya : A cAra bhAvanAo dharmadhyAna saMdhAna mATe hamezAM yojavI (sevavI) joIe. kAraNa ke, bhAvanAo ja tenuM (dharmadhyAnanuM) sAcuM rasAyaNa (mahA oSadha) che.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRtam-I maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlanA A divyakrapA ja tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA A zubha AzIrvAda suvizAla gacchAdhipati pUjya AcArya deveza zrImad | vijaya puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjA lekhaka - saMpAdaka tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna samatAnidhi pU. munipravara zrIdarzanabhUSaNavijayajI ma.sA.nA ziSyaratna pU.A.bha.zrI vi.divyakIrtisUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pU.A.bha.zrI vi. zrIpuNyakIrtisUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pU.munirAja zrIsaMyamakIrtivijayajI ma.sA. zrI prakAzaka zrI samyajJAna pracAraka samiti amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustakanuM nAma : bhAvanAmRta-I : maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana lekhaka-saMpAdaka : pU.mu.zrI saMyamakIrtivijayajI ma.sA. prakAzaka : zrIsamyajJAna pracAraka samiti, amadAvAda, AvRtti : prathama pRSTha : 10 + 114 = 124 prakAzana : vi.saM. 2074 mUlya : sadupayoga ( prAptisthAna * -: amadAvAda :1. zrI samyajJAna pracAraka samiti | |4. rAjendrabhAI DI. zAha (patravyavahAra) 604, meghamalhAra ko.o. sosAyaTI, nRpenabhAI Ara. zAha murAra roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-80. 4, saragama phleTa, vI.Ara. zAha skulanI| mo. 98ra1439906 bAjumAM, vikAsagRha roDa, pAlaDI, | 5. DaoN. kamalezabhAI parIkha amadAvAda-7. mo. 94ra7490120 bI-4, dhanalakSmI bilDIMga, goDIbAra roDa, . cetanabhAI kharIdIyA ghATakopara (vesTa), muMbaI-86. 20, maraDIyA plAjhA, esosIyeTeDa mo.9324148140, 9029319530 peTrola paMpa pAse, sI.jI. roDa, -: surata :amadAvAda, mo.94ra6052563 .. dIkSita ena. zAha -: muMbaI - 301, sundaram epA., saragama zopIMga senTaranI pAchaLa, pArle poInTa zrI vijayarAmacandrasUri ArAdhanA bhavana caMdAvarakara lena, borIvalI (vesTa), surata-395007. mo. 8866ra17808 2. vijayarAmacaMdra sUri ArAdhanA bhavana muMbaI-400002 (mahArASTra) gautamabhAI, phona. 022-2895ra492 | subhASa coka, gopIpurA, surata. vaibhava, mo. 9723813903 2. narezabhAI navasArIvALA -: vaDodarA :DI.ena.Ara. BC, 3022, 1. vijayarAmacaMdrasUri ArAdhanA bhavana Bharat Diamond, Bursh, hAITenzana roDa, subhAnapurA, BKC, Bandra, (East) MUMBAI-51. vaDodarA-23. phona. ra280477, Phone : 022-23693702 hasamukhabhAI mo. 99rapara31343 3. sevaMtIlAla vI. jena (ajayabhAI) -: pAlitANA :DI-para, sarvodayanagara, grAunDa phlora, [1. mayurabhAI dave pahelI pAMjarApoLa galI, muMbaI-4. | mahArASTra bhuvana jaina dharmazALA, taLeTI phona. 022-22404717 roDa, pAlItANA. mo. 94ra956303
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 zrutabhakti-anumodanA A pustakano saMpUrNa lAbha parama pUjya munirAjazrI harSazekharavijayajI gaNIvaryazrInI preraNAthI..... a.sau. pUjA pikeza zAha a.sau. dizA milIMda zAha haste pUrNimAbena zreNikabhAI zAha, surata taraphathI prApta karAyo che. tamArI zrutabhaktinI hArdika anumodanA ane bhaviSyamAM paNa tamo AvI zrutabhakti karatA raho evI maMgala kAmanA li. zrIsamyajJAna pracAraka samiti
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAdara atharpaNam... vikramanI 19-20 sadImAM.. jainazAsananA AdhArabhUta tattvo bAladIkSA tathA devadravyanI prANanA bhoge paNa jeoe rakSA karI che... evI devadravyarakSaka-dIkSAyugapravartakasarvajJa siddhAMta saMrakSaka pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA zAstrasaMpUta karakamaLamAM sAdara samarpaNama. - caraNakiMkara saMyamakIrti vi.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka kSaNa maraNa tapAgacchAdhirAja, pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA suvizAla gacchAdhipati, pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjA suvizAla gacchAdhipati, pU.A.bha. zrI vi. puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjA nyAyanipuNa pU.A.bha.zrI vi. candraguNasUrIzvarajI mahArAjA suvizAlagacchanetA pU.A.bha. zrI.vi.hemabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA paramopakArI, pravacanaprabhAvaka pU.A.bha. zrI.vi. kIrtiyazasUrIzvarajI mahArAjA - paramopakArI pU.A.bha.zrI.vi. harSavardhanasUrIzvarajI mahArAjA mamahitaciMtaka, saraLa svabhAvI, vidvadharya, paramopakArI pUjya gurudeva pU.A.bha.zrI. vi. zrIdivyakIrtisUrIzvarajI mahArAjA paramopakArI, vardhamAnataponidhi pUjya gurujI pU.A.bha. zrI.vi.puNyakIrtisUrIzvarajI mahArAjA vardhamAna taponidhi pUjya munirAjazrI khyAtadarzanavijayajI ma.sA.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara va munizrI dvArA saMpAdita lekhita-saMkalita pustako krama pustakanuM nAma krama pustakanuM nAma 1. paddarzana samuccaya" bhAga-1 20. navatattvasaMgraha (gurjarAnuvAdasameta) (bauddha-neyAyika-sAMkhyadarzana) (pU.AtmArAmajI ma.kRta) 2. pradarzana samuccaya" bhAga-1 21. jIvanalakSya (jena-vaizeSika-mImAMsakadarzana) 22. adhyAtmano adhikArI 3. zramaNadharma, dharmasaMgraha sAroddhAra, bhAga-223. bhAvanA bhavanAzinI tithi aMge satya ane kutarkonI 24. saMghapaTTaka samAlocanA 25. zuddhadharma-I (zuddhadharma kema pAmazo ?) 5. tattvaSiyaka praznottarI (bIjI AvRtti) ra6. zuddhadharma-II (baMdha-anubaMdha) yogadRSTithI jIvanadRSTi badalIye* 27. zuddhadharma-II (lezyAzuddhi) 7. tristutika mata samIkSA 28. samyakatva zalyodvAra (gurjarAnuvAda sameta) (praznottarI-gujarAtI) 29. dharmadravyanI zAstrIyavyavasthA ane azAstrIya 8. tristutika matasavIkSA (prazanottarI). vyavasthA sAme lAlabattI 9. caturthastuti nirNaya (sAnuvAda) bhA.1-2 30. dharmadravyanI zAstrIyavyavasthA ane azAstrIya 10. yogapUrvasevA vyavasthA sAme lAlabattI (laghusaMskaNa) 11. ahiMsA mahAna ke AjJA ? 31. prabhuvIranI aMtima dezanA : | (saMkalanakAra : narezabhAI navasArIvALA) , kalikAlamAM kema pAra utarazo ? 32. adhyAtma kema pAmazo ? (adhyAtmazuddhi) 12. zuddhadharma* 33. samyagdarzana-IH samyagdarzana kema pAmazo? 13. samAdhi mRtyu thakI sadgati ane 34. samyagdarzana-5 : sabhyazraddhAne sadgati thakI bhavamukti AtmasAt karo 14. parzana samunvaya-2 (hindI bhAvAnuvAda) 35. samyagdarzana-II : samyagdarzana aMge (vau-naiyAcivA-sAMkyatana) vizeSa vAto 15. parNana samutha-2 (hindI bhAvAnuvAda) 36. samyagdarzana-IV : samyagdarzanane sthira (jaina-vaizeSika) kema banAvazo ? 16. uddanasUtrasaMprada pad 37. samyagdarzana-V : samakitanA saDasaTha SaDdarzanaviSayakakRtayaH bola (kathA sahita) 17. AtmAnI traNa avasthA 38. jainamatavRkSa (gurjarAnuvAda sameto ane 18. jainadarzananA mahattvanA siddhAMto (syAdvAda, pAhitya pramANa, naya, samabhaMgI, nikSepa) 39. jIvanakartavyane oLakhIe 19. AtmAno vikAsakrama 40. yogasiddhinAM sopAna (cauda guNasthAnaka-ATha yogadaSTi) 41. bhAvanA thakI bhavamukti noMdha : * A nizAnIvALA pustaka upalabdha nathI.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama pustakanuM nAma krama pustakanuM nAma 42. adhyAtma-dhyAnayoga 55. tattvanirNaya prAsAda bhAga-ra 43. jainadharma kA svarUpa (gurjarAnuvAda sameta)| (vi.saM. 2074) (pU.AtmArAmajI ma.kRta) pa6. tattvanirNaya prAsAda bhAga-3 44. zrIsamyajJAna pracAraka samiti : (vi.saM.2074) sAhitya sUci-pustaka paricaya pa7. sAdhAraNakhAtAnI pavitratA 45. dharmane malina banAvanArA doSone | (vi.saM. 2074) oLakho 58. mithyAtva eTale mithyAva = halAhala 46. jainadharmaviSayaka pra. ane praznottara saMgraha viSa (vi.saM.2074) (guja.) 59. tithinirNaya siddhAMta ke sAmAcArI ? 47. IsAI mata samIkSA (vi.saM. 2074) | (gurjarAnuvAda sameta) 60. bhAvanAmRta-1 : maitrI-pramoda48-50. jainatajvAdarza bhAga 1-2-3 karuNAbhAvanA aMge parizIlana (gurjarAnuvAda sameta) 61. bhAvanAmRtam-2 : anukULa 51-para. AtmA kA vikAsakrama bhAga 1-2 madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva (hindI anuvAda) (vi.saM. 2074) 53. yogadharmano adhikAra (vi.saM. 2073) | 62. ajJAnatimirabhAskara 54. tattvanirNaya prAsAda bhAga-1 (gurjarAnuvAdasameta) (presamAM) (vi.saM. 2074) 63. guruguNaSatriMzat paaizikAkulakam (bhAvAnuvAda) (presamAM)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMpAdakIya.... cittanI zuddhi ane AdhyAtmika bhAvone pAmavA mATe tathA dharmadhyAnanI dhArAne akhaMDita rAkhavA mATe maitrI Adi cAra bhAvanAnI ati ati anivAryatA che e nirvivAda hakIkata che. jeNe paNa potAnI mokSasAdhanA vizuddha rAkhavI che ane enA phalasvarUpe vipula karmanirjarA sAdhIne mokSasukhane = zAzvata sukhane pAmavuM che tathA vartamAna jIvanamAM saghaLAye lezothI dUra rahevuM che, teNe samyakta sahita prajJA, maitrI, pramoda, samatA, karUNA ane kSamA Adi guNone sevavA-vikasAvavA ati Avazyaka che, AvuM "tattvAmRta" graMthamAM pharamAvyuM che. samyatve sahita ja koIpaNa guNa tAraka bane che, evuM jJAnIo bhArapUrvaka pharamAve che. samyatvanI gerahAjarImAM A jIve prAyaH anaMtIvAra dharmakriyAo karI che ane samAdi guNonuM sevana karyuM che. chatAM paNa mukti thaI nathI. kAraNa ke AtmAmAM dhAmA nAkhIne beTheluM mithyAtva, tenA kAraNe pedA thayelI rAga-dveSanI tIvra pariNatio ane tenA prabhAve ujAgara thayelA tamAma prakAranA asadgoe (adharma-doSa-saMsAra-unmArga AdinA pakSapAte) e dharmakriyAone-guNone tAttvika banavA dIdhA nahotA ane tAttvika kriyAguNa vinA doSa-pApakarmanuM unmelana thaI zakatuM nathI ane te vinA AtmA potAnA sahajasvarUpamAM pAcho pharI zakato nathI. AthI badhA ja guNone samyattvanA saMzleSathI tAtvika banAvavA ati jarUrI che. samyakta pAmavuM Ameya atidurlabha che ane vartamAna viSamakALamAM to vizeSathI durlabha banatuM jAya che. AvI paristhitimAM amUlya mAnavabhava enA vinA eLe na jAya te mATe samyagdarzanane rokanAra ane mithyAtvane pIThabaLa ApanArA asadgaha = khoTA Agraho = kadAgrahono tyAga karavo eTalo ja jarUrI che ane asagrahano nAza karavAnuM zreSTha sAdhana jinavacano = zAstravacano che. zAstravacanone yathArtha rIte jANIne tenA parizIlana dvArA 1. prajJA mudA ca maitrI ca, samatA karUNA kSamA / samyaktvasahitA sevyAH, siddhisaudha-sukhapradAH // 27 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 sAcA bodha-zraddhA-rUcine keLavavAmAM Ave che, tyAre asadgatano nAza thAya che. tenAthI mithyAtvano nAza che ane samyagdarzananI prApti thAya che. hAla asadgo aneka viSayamAM pravarte che. maitrI Adi cAra bhAvanAo aMge paNa keTakeTalIye bhramaNAo pravarte che. virodhAbhAso varte che. tenA kAraNomAM atyAre ApaNe utaravuM nathI. paraMtu cAre bhAvanAonuM sAcuM svarUpa ane upalakadaSTie anya zAstravacano sAthe dekhAtA virodhAbhAsonuM samAdhAna tathA vartamAnamAM cAlI paDelI khoTI bhramaNAonuM umUlana karavuM jarUrI che. tethI bhAvanAmRta ane bhAvanAmRta- A be pustako taiyAra karavAmAM AvyA che. bhAvanAmRtam -1: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - A pustakamAM maitrI-pramoda-karuNA A traNa bhAvanAnuM svarUpa varNavyuM che ane te te bhAvanAnA parizIlananI zailI batAvavAmAM AvI che. vartamAnamAM pravartamAna virodhAbhAso AdinI samIkSA karavAmAM AvI che. bhAvanAmRtam - II : anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva - A pustakamAM madhyasthabhAvanuM svarUpa varNavyuM che ane parizIlananI zailI batAvavAmAM AvI che. ane kayo madhyasthabhAva mokSasAdhanAmAM anukULa che ane kayo pratikULa che tenI carcA karI che. tathA vartamAnamAM pravartamAna aneka praznonA zAstrAdhAre javAbo ApavAmAM AvyA che. tapAgacchAdhirAjazrIjInA sAmrAjyavartI tapasvI sAdhvIvaryA zrIsunitayazAzrIjI ma.nA suziSyA viduSI sAdhvIvaryA zrIzAnadarzitAzrIjI mahArAje praphazuddhinuM kArya karIne uttama zrutabhakti karI che. hArdika anumodanA. sau ArAdhako bAra + cAra bhAvanAnA svarUpane samajIne potAnA aMtaHkaraNane bhAvanAthI vAsita karIne saghaLAye klezothI mukta banI zAzvata sukhane zIdhra prApta kare e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. li. mu. saMyamakIrtivi. ve. vada-11, vi.saM. 2074 zrIvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana, tA-11-5-2018. zukravAra gopIpurA, subhASa coka, surata
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 krama | pRSTha naM. viSayAnukrama viSaya 1) prakaraNa - 1 : bhAvanA uttama rasAyaNa che. ......................1 2) prakaraNa - ra : maitrIbhAvanA.............. - praznottarI...... - maitrIbhAvanAmAM parizIlananI zailI...................... 3) prakaraNa - 3 : pramodabhAvanA ................... - anumodanA aMge vizeSa khulAsA ...................... 70 - pramodabhAvanAmAM parizIlananI zailI..................... 4) prakaraNa - 4 : karuNAbhAvanA - karuNAbhAvanAmAM parizIlananI zailI................... 5) pariziSTa : cAre bhAvanAnI mahattA darzAvatA zAstrakAra maharSionA vacanAmRto.......... 100 * saMdarbha graMthonI yAdI * adhyAtmasAra paMcavastu prakaraNa yogasAra amitagati stotra paMcAzaka prakaraNa vizeSAvazyaka bhASya upamiti bhavaprapaMcA kathA pArzvanAtha caritra vairAgya kalpalatA cauzaraNa pannA puSpamAlA prakaraNa zAMta sudhArasa tattvArthasUtra pratimAzataka zAstravArtA samuccaya dazavaikAlika sUtra bRhatkalpabhASya SoDazaka prakaraNa dharmaratna prakaraNa yogadRSTi samuccaya samarAIthya kahA dharmasaMgraha yogazAstra sUyagaDAMga sUtra
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-1 : bhAvanA uttama rasAyaNa che dareka AtmArthI jIvoe jema anityAdi bAra bhAvanAo bhAvavAnI che, tema maitrI Adi cAra bhAvanAo paNa bhAvavAnI che. maitrI Adi bhAvanAo bhAvavAnuM prayojana jaNAvatAM zrI "zAMtasudhArasa' graMthamAM kahyuM che ke, "saddharmadhyAnasaMdhyAna-detavaH zanine. . maitrIprabhRtayaH proktA-zcatasro bhAvanAH parAH // 1 // maitrIpramodakAruNya-mAdhyasthyAni niyojayet / tharmadhyAnamurti taddhi tasya rasAyanam rA" - saddharmadhyAnanuM anusaMdhAna karavAmAM kAraNabhUta maitrI Adi cAra zreSTha bhAvanAo zrIjinezvara paramAtmAoe kahI che. - maitrI-pramoda-karuNA ane mAdhyazya : A cAra bhAvanAo dharmadhyAnanA saMdhAna mATe haMmezAM yojavI (sevavI) joIe. kAraNa ke, bhAvanAo ja tenuM (dharmadhyAnanuM) sAcuM rasAyaNa (mahA auSadha) che. AthI dharmadhyAnane pAmavA mATe ane dharmadhyAnanI dhArAne akhaMDita rAkhavA mATe maitrI Adi cAra bhAvanAo bhAvavI Avazyaka che. jenuM aMtaHkaraNa maitrI vagere bhAvanAothI vAsita hoya, tene ArtadhyAnano sparza thato nathI ane tenI dharmadhyAnanI dhArA paNa akhaMDita rahe che - akhkhalitapaNe vahyA kare che. 3 maitrI Adi bhAvanAthI cittazuddhi : saMsAranA podgalika padArtho pratye vairAgyabhAva-nirmamatvabhAva pedA karavA ane sthira banAvavA mATe anityAdi bAra bhAvanAo bhAvavAnI che. jagatanA jIvo pratye kevo abhigama rAkhavAmAM Ave to cittazuddhi
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRtam-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana prApta thAya ? A praznanA samAdhAnamAM jJAnIoe maitrI Adi cAra bhAvanAo batAvI che. anAdi saMsAraparibhramaNa daramyAna jIvoe pudgala sAthe abhedabuddhi ane jIvo sAthe bhedabuddhine dhAraNa karI che. pudgala sAthe gADha snehaprItino nAto bAMdhyo che. jyAre jIvo sAthe svArthagarbhita nAto rAkhyo che - jIvono game te rIte upayoga karI levAnI vRtti rAkhI che. jIvo upayogamAM AvatA hoya tyAM sudhI te sArA lAge che. je kSaNe upayogamAM na Ave te kSaNe kharAba lAge che. vaLI, jIvo sAthenI A bhedabuddhine kAraNe ja (jIvo pratye) aparAdhabhAva, pUrvagraha, dveSa, madreSa, vaira, tiraskArabhAva, vakravartana, vakra vANI, IrSyA, asUyA, dayArahitatA Adi doSo pedA thayA che, te sarve doSo cittane satata azuddha ane saMtasa rAkhe che. cittanI A azuddhi dharmadhyAnane pAmavA na de ane sthira paNa na thavA de. AthI dharmadhyAnane pAmavA cittazuddhinI ati AvazyakatA che. cittanI azuddhi nAza pAme to cittazuddhi prApta thAya tathA jIvo sAthe bhedabuddhi ane bhedabuddhimAMthI janmelA breSAdi doSo dUra thAya to cittanI azuddhi nAza pAme ane cittazuddhi prApta thAya. ra maitrI AdinA abhAvamAM sva-parano nAza : je jIvonuM citta maitrI Adi bhAvanAthI vAsita nathI ane mohadazAthI haNAyeluM che, te jIvo svayaM nAza pAme che ane bIjA jIvono paNa nAza kare che. AthI zrI "yogasAra' graMthamAM kahyuM che ke, modopadacittAte, maicAmirasaMskRtA: / svayaM naSTA janaM mugdhaM, nAzayanti ca dhig hahA // 2-4 // " - mohadazAthI jeonuM citta haNAyeluM che ane maitrI Adi bhAvanAothI jeonuM citta saMskAra pAmeluM nathI, teo svayaM nAza pAme che ane bIjA mugdha jIvone nAza pamADe che - dharmabhraSTa kare che. tevA mohAdhIna jIvone dhikkAra thAo !
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-1H bhAvanA uttama rasAyaNa che - jenuM citta maitrI AdithI vAsita nathI, tenA cittamAM dveSAdi durbhAvo khadabadatA hoya che ane tenAthI je kriyA-pratikriyA thAya che ane AghAta-pratyAghAta sarjAya che, te sva-parano nAza karyA vinA rahetA nathI. 5 jIvo pratyenA abhigamo badalo : Ajaparyanta jIvo pratye bhedabuddhi rAkhI che arthAt te pArakA che, mArI sAthe emane zuM ? te mArA dveSI che, verI che, te mArA utkarSanI IrSyA karanArA che, ItyAdi prakAre bhedabuddhi haiyAmAM jIvaMta rAkhI che, haiyAno A abhigama badalavo paDaze. jIvo sAthe abhedabhAva sAdhavo koI bheda nathI. mAro AtmA jema anaMtaguNano mAlika che, tema jagatanA tamAma jIvo paNa anaMtaguNanA mAlika che. AtmAnI je zAzvata saMpatti che, te to sarvenI ekasamAna che ane je nAzavaMta che, temAM taratamatA hoya eTalA mAtrathI jIvo pratye bhedabuddhi kema rakhAya ? sarva jIvo prIti-vAtsalyane jhaMkhe che ? to pachI mArAthI koIno tiraskAra kema karAya ? sarva jIvo svahitane jhaMkhe che ? to mArAthI koInuM ahita kema ciMtavAya ? mArA jIvanamAM je duHkho Ave che, te sarva mArA karmanA kAraNe Ave che, emAM bIjAne doSa kema apAya ane bIjA pratye dveSa kema karAya ? sarvene potapotAnA karmAnusAra sukha-duHkha maLe che. to mArAthI koIno tiraskAra ke IrSyA kema karAya ? AvA prakAre cittanA-haiyAnA abhigamo badalavAthI jIvo pratyenI bhedabuddhi ane tajanya doSo nAza pAme che. citta zuddha bane che. jJAnIo pharamAve che ke, Ajaparyanta ApaNo AtmA jagatanA jIvono svArthathI upayoga karato Avyo che. svArtha ghavAtAM te jIvo pratye dveSI bane che ane aMtarAya karanArAo pratye dveSa ane vaira rAkhato Avyo che. koInuM sAruM ya joI zakato nathI ane koInA utkarSamAM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRtam maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana ene IrSyA thAya che, koInA guNomAM doSano Aropa mUkavAnI ke doSo zodhavAnI Teva che, duHkhI jIvo pratye nirdhvasa bane che ane nirguNI jIvo pratye dveSa-durbhAva kare che. jIvo pratyenA A badhA malinabhAvo dharmadhyAnanA ane adhyAtmanA avarodhaka che. tethI jIvo pratyenA abhigamo badalavAnA che. ApaNI sAme-sAthe rahelA ke dUra-sudUra rahelA tamAma jIvo pratye jyAre jyAre koI vicAra Ave ke emanA aMge kaMIpaNa ciMtana pragaTe, to te maitrI Adi cAra bhAvanAthI vAsita ja hovuM joIe. jagatanA tamAma jIvomAM koIka jIvo guNavAn hovAnA, to koIka jIvo zArIrikamAnasika rIte duHkhI hovAnA ane koIka jIvo nirguNI-doSothI bharelA paNa hovAnA. AvI sthitimAM jagatanA jIvo pratye maitrI Adi bhAvanA ja sevavAnI che. tenAthI ja ApaNuM citta zuddha rahI zake che. zrI yogagraMtho paNa pharamAve che ke, tame jyAM ArAdhanA karo cho, tyAM traNa prakAranA jIvo rahevAnA. keTalAka jIvo tamArAthI nIcenI kakSAnA haze. to keTalAka jIvo tamArI samakakSa haze ane keTalAka jIvo tamArAthI uparanI kakSAnA haze. AvI sthitimAM saMsArarasika jIvo je rIte nIcenI kakSAvALA mATe tiraskArabhAva ke doSadarzananI vRtti dharAve che, madhyamakakSAvALA sAthe pratispardhA rAkhe che ane ene pAchaLa rAkhavA ke pachADavAnI vRtti dharAve che tathA uparanI kakSAvALAnI IrSA rAkhe che ane enA chidro zodhe che - te ja rIte tame jo ArAdhanAkSetramAM hinaguNavALAno dveSa karazo ane enA upara tiraskArabhAva rAkhazo, madhyamaguNavALA sAthe pratispardhA karazo ane uttamaguNavALA jIvo pratye IrSA rAkhazo ane temanA chidro zodhazo, to ArAdhanAjIvanathI hArI jazo, kAraNa ke, ArAdhanA karavA chatAM paNa cittavRttio tuccha-malina hovAnA kAraNe dharma malina banelo che. malinadharma durgationI paraMparA vadhAre che. tethI traNe prakAranA jIvo pratyenA abhigamo badalavA paDaze. traNa prakAranA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-1 : bhAvanA uttama rasAyaNa che jIvo pratye kevA prakAranA abhigamo rAkhavAmAM Ave to dharma siddhikoTIno banI svAbhipreta phala ApavA samartha bane che, te jaNAvatAM yogagraMthomAM kahyuM che ke, hanaguNavALA jIvo pratye karuNA rAkhavAnI che ane emane AgaLa vadhAravA paropakAra karavAno che. madhyamaguNavALA jIvo pratye upakArano bhAva rAkhavAno che ane uttamaguNavALA jIvo pratye bahumAnabhAvaprIti-vinaya-bhaktibhAva rAkhavAnA che. ra cAre bhAvanAnuM AMzika svarUpa : cAre bhAvanAnuM AMzika svarUpa jaNAvatAM zrI "zAMtasudhArasa" graMthamAM kahyuM che ke, "maitrI pareSAM hitaciMtanaM yat, bhavet pramodo guNapakSapAtaH / kAruNyamArtA'GgirujAM jihIrSe-tyupekSaNaM duSTadhiyAmupekSA // 13-3 // " - anya jIvonA hitanuM ciMtana karavuM tene maitrIbhAvanA kahevAya che. guNavAna puruSonA guNono pakSapAta hovo arthAt guNo joIne AnaMda thavo tene pramodabhAvanA kahevAya che. duHkhI jIvonA duHkhane dUra karavAnI IcchA hovI tene karuNAbhAvanA kahevAya che. duSTabuddhivALA jIvonI upekSA karavI arthAt temanA upara rAga-dveSarahitapaNe vartavuM tene mAdhyacya = upekSA bhAvanA kahevAya che. ke maitrI Adi bhAvanAnA viSayo : maitrI Adi bhAvanAomAM kaI kaI bhAvanAno viSaya kayo kyo che, te jaNAvatAM zrI "yogasAra' graMthamAM kahyuM che ke, "maitrI nikhilasattveSu, pramodo guNazAliSu / mAdhyacyavanapu, ruIT sudipu ra-dA" - sarva jIvo upara maitrIbhAvanA, guNavAna jIvo pratye pramodabhAvanA, avinIta (pApI) jIvo upara mAdhyacya bhAvanA ane duHkhI jIvo upara karuNAbhAvanA jANavI.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - maitrI bhAvanAno viSaya jagatanA sarva jIvo che. sarva jIvonA hitanuM ciMtana karavAnuM che. - pramodabhAvanAno viSaya guNavAna puruSo che. mAdhyazyabhAvanAno viSaya avinita-buddhivALA pApI jIvo che ane - karuNA bhAvanAno viSaya zArIrika ane mAnasika rIte duHkhI jIvo che. maityAdi bhAvanA dharmarUpI kalpavRkSanuM mULa che H dasavidha yatidharma (dasa prakArano dharma) e kalpavRkSa che ane maitryAdi cAra bhAvanA enA mULa che. zrI "yogasAra' graMthamAM kahyuM che ke, "dharmadumasthatA, mUtna maicAvibhAvanAH | yairna jJAtA na cAbhyastA, sa teSAmatidurlabhaH // 2-7 // " - maitrI vagere bhAvanAo dharmarUpI kalpavRkSanuM mULa che, ema jANavuM. je jIvoe A cAra bhAvanAo jANI nathI ane A cAra bhAvanAo abhyasta karI nathI - jIvanamAM utArI nathI, teone te kalpavRkSa samAna dharma maLavo atizaya durlabha che. AthI dharmane pariNAma pamADavA mATe maitrI Adi cAra bhAvanAone yathArthapaNe jANavI joIe ane jIvanamAM e cAre bhAvanAone abhyasta karavI joIe. jIvanamAM Dagale ne pagale aneka vyaktio najara sAme AvavAnI che ane ApaNA sAthe aneka prakAre joDAvAnI che. tevI avasthAmAM ApaNe ApaNA cittaratnane dUSita na karavuM hoya to cAra bhAvanAo abhyasta karI levI joIe. ahIM cAre bhAvanAnI AMzika rUparekhA joI. enuM AMzika svarUpa ane dharmajIvanamAM enI AvazyaktA aMge vicAraNA karI. have cAre bhAvanA aMge kramazaH vistArathI vicAraNA karIzuM.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-2 : maitrIbhAvanA je hitamatimaitrI | anya jIvone vize hitanI mati rAkhavI te maitrI che. arthAt anya jIvo pratye hitabuddhi rAkhavI tene maitrI bhAvanA kahevAya che. jagatanA sarva jIvonuM hita thAo, koInuM paNa ahita na thAo, AvI haiyAnI saMbhAvanAne maitrI bhAvanA kahevAya che. maitrIbhAvanAthI vAsita cittavALAnI sarvajIvo pratye hitabuddhi kevI hoya, te jaNAvavAnI sAthe maitrIbhAvanAnuM sAcuM svarUpa jaNAvatAM zrI yogazAstra mAM kahyuM che ke, "mA kArSIt ko'pi pApAni, mA ca bhUta ko'pi duHkhitaH / mukyatAM navagreSA, matimaitrI nidAte 4-228" - "jagatanA koIpaNa jIvo pApa na kare, koIpaNa jIva duHkhI na thAya ane AkhuM ya vizva mukta thAya-mokSane prApta kare" - AvI buddhine maitrI kahevAya che. arthAt "jagatanA sarva jIvo sukhI thAo, koIne paNa duHkha na thAo, duHkhanA nimittabhUta pApothI sarva jIvo mukta thAo ane ekAntika tathA Atmattika sukhanA dhAma evA mokSane sau jIvo pAmo" - AvI nirdabha sarva jIva viSayaka sadbhAvanA hovI e maitrIbhAvanA che. jagatanA sarve jIvo pratyeno A nirbheLa-svArtha vihoNo vAtsalyabhAva che - akRtrima snehano pariNAma che. | sarva jIvone Atmatulya jovAmAM Ave ane temanA pratye vAtsalya pragaTe to temanA hitanI ciMtA svayameva pragaTe che. jenAthI maitrIbhAvanA prApta thAya che. ahIM yAda rAkhavuM ke, sarva jIvonuM AtyaMtika hita mokSamAM che. tethI sarva jIvo mokSamAM pahoMce, temAM aMtarAya banatA temanA pApakarmo nAza pAme ane pApa karavAnI teonI vRtti nAza pAme, AvI saMbhAvanA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana A bhAvanAmAM vAraMvAra bhAvavAnI che. maitrIbhAvanAnA bhAvakanI kevI bhavya bhAvanA hoya, tene varNavatAM "zAMtasudhArasa' graMthamAM kahyuM che ke, ekendriyAdyA api hanta jIvAH, paJcendriyatvAdyadhigamya samyak / bodhiM samArAdhya kadA labhante, bhUyo bhavabhrAntibhiyAM virAmam // 13-7 // ya rAgaroSAdirujo janAnAM, zAmyantu vAkkAyamanodruhastAH / sarve-'pyudAsInarasaM rasantu, sarvatra sarve sukhino bhavantu // 13-8 // - (he Atman ! tuM evI bhavya bhAvanA rAkha ke,) ekendriyAdi jIvo paNa paMcendriyapaNuM vagere viziSTa sAmagrI pAmI bodhiratnane sArI rIte ArAdhI bhavabhramaNanA bhayathI kyAre virAma pAmaze ? mana-vacana-kAyAno droha karanArA (mana-vacana-kAyAne pApa mArge laI jaI jIvone duHkha ApanArA) rAga ane dveSa vagere (jIvonA) doSo zAMta thAo. sarva jIvo udAsInatAnA-samatAbhAvanA rasanuM pAna karo ane sarva jIvo sarvatra sukhI thAo ! (maitrIbhAvanAno bhAvaka AvI bhAvanA bhAve athavA mane AvA bhavya bhAvo pragaTe tevI abhilASA seve) maitrIbhAvanAnuM vAstavika svarUpa : jagatanA jIvonuM Atyantika ane ekAntika hita jemAM hoya, tevI vastuonI prApti te jIvone thAya, evuM ciMtavana karavuM e maitrI bhAvanAnuM sAcuM svarUpa che. jyAre jIvo pApathI mukta thAya, duHkhothI sarvathA mukta thAya, saMsArathI mukta thAya ane mokSa prApta kare, tyAre teonuM ekAntika ane AtyaMtika hita thAya che. aMtima kakSAnuM hita mokSamAM che. tyAM ja sarvaduHkhono aMta Ave che. duHkhonuM Agamana pApothI thAya che. tethI pAponI mukti thavI e pradhAna hita che. pApa nAza pAme to duHkha nAza pAme ane saMsAra nAza pAme to mokSa prApta thAya. jyAM sudhI pApa-saMsAra nAza na pAme tyAM sudhI duHkhada saMsAra paribhramaNano aMta AvavAno nathI ane mokSanI prApti thavAnI nathI. AthI sauthI prathama sarvajIvo pApothI mukta thAya tevuM ciMtavavAnuM che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-2 : maitrIbhAvanA hiMsAdi jema pApo che. tema unmArga paNa pAparUpa che ane mithyAtva paNa pApa che. tethI jIvonuM jenAthI ahita thAya che, te sarvethI jIvonI mukti thAya tevI bhAvanA bhAvavAnI che. ahIM ullekhanIya che ke, jema jagatanA jIvonuM hita karavAnI bhAvanA bhAvavAnI che, tema jIvonuM zAnAthI hita thAya che, te upAyone paNa yathArtha rIte jANavA jarUrI che. nahIMtara anartha thavAnI saMbhAvanA che. 3 maitrIbhAvanAthI vairano tyAga karavo : sarvatra maitrImupakalpayAtman ! cintyo jagatyatra na ko'pi zatruH / kiyaddinasthAyini jIvite'smin, kiM khidyate vairadhiyA parasmin // 13-4 // - he Atman ! sarva jIvo upara maitrIbhAvane dhAraNa kara ! A jagatamAM koIne zatru tarIke mAna nahIM. alpa divasa TakI rahenArA A jIvanamAM anya jIvo pratye vairabhAva rAkhI tuM zA mATe khedane dhAraNa kare che ? jIvana kSaNabhaMgura che. nAnakaDA jIvanamAM koIpaNa jIvanI sAthe karmavaza koIpaNa saMgharSa-aNabanAva thaI zake che. jo tame te jIva pratye haiyAmAM vairabhAva dhAraNa karazo, to te vairabhAva tamane satata khinna rAkhaze ane pratizodha (badalA)nI bhAvanAmAM ramatA rAkhI satata saMtapta rAkhaze tathA AtmAmAM enA saMskAro paDatAM te bhavAMtaramAM paNa pIDA Apaze. jIvana to vaheluM moDuM khatama thaI jaze, paraMtu verabhAva rahI jaze. dhanAdi saMpatti, mAna-sanmAna, yaza-kIrti, sattA-pada Adi to mRtyu samaye nAza pAmaze ane haiyAmAM vairabhAva rahI jaze. jenA mATe anya sAthe vera bAMdhyuM, e to sarve nAzavaMta che ane tethI vahelA moDA nAza pAmaze. paraMtu haiyAmAM rahI gayeluM vaira zAzvata AtmAne jarUra zAzvatadhAma (mokSa) thI dUra rAkhaze. AthI haiyAmAM verabhAva rAkhIne Abhava-parabhava bagADavAnI jarUra nathI. maitrIbhAvanAne dhAraNa karI haiyAne zAMta karavuM e ja Atmahitano ane jIvanazAMtino uttama mArga che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 bhAvanAmRta-I: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana taduparAMta, ApaNe jenA pratye vaira rAkhIzuM, tenuM kazuMya bagADI zakavAnA nathI. paraMtu ApaNe to jarUra bagaDI javAnuM che ane anya nAnA thaI javAnA nathI ke ApaNuM mAna-sanmAna ghaTI javAnuM nathI athavA to ApaNuM svamAna haNAI javAnuM nathI. paraMtu maitrIbhAvane AtmasAt karavAthI AtmA mahAna banI jAya che - jIvanamAM zAMti patharAya che - adhyAtmanI pariNatio ujAgara thAya che. jJAnIoe tenA agaNita lAbho batAvyA che. maitrIbhAvanAnA lAbho ane verabhAvathI thatA nukazAno AgaLa upara udAharaNa sahita vicArIzuM. vaLI, ApaNuM haiyuM vairarUpI viSane saMgraha karavAnuM bhAna nathI, paraMtu maitrIrUpI amRtane saMgrahavAnuM uttama pAtra che. vera agni jevo che. jema agni jyAM utpanna thAya tyAM bALe ane AjubAjuvALAne paNa bhasmIbhUta kare, tema vaira sva-para ubhayane bALe che. AthI kSaNabhaMgura A jIvanamAM koInI paNa sAthe vera rAkhavAnI jarUra nathI. sarva pratye maitrI dhAraNa karavI ja zreyaskara che. guNasena rAjAnA AtmA sAthe vera bAMdhanAro agnizarmA tApasa anaMta saMsAra vadhAre che ane saMsAramAM pArAvAra duHkhone veThavAno che. kAraNa ke, daDha vairabhAvanA kAraNe pApakarmo ane pApanA anubaMdhonuM khUba siMcana enA AtmAmAM thayeluM che. ke sarva jIvone baMdhuvat lekhavo : zrI zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke, "sarve'pyamI bandhUtayAnubhUtAH, sahasrazo'smin bhavatA bhavAbdhau / jIvAstato bandhava eva sarve, na ko'pi te zatruriti prtiihi||13-5||" he Atman ! A saMsArasamudramAM paryaTana karatAM te sarva jIvone hajAro vAra baMdhupaNe (bhAI tarIke) anubhavyA che - sarva jIvo hajArovAra tArA jIvanamAM bhAI banIne AvyA che. tethI te sarve jIvo tArA baMdhuo che. koI paNa jIva tAro zatru nathI, ema manamAM nizcaya kara !
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-2 H maitrIbhAvanA "vasudhaiva kuTuMbakamanI bhAvanA bhAvo : sarve pitRbhrAtRpitRvyamAtRputrAGgajAstrIbhaginIsnuSAtvam / jIvAH prapannA, bahuzastadetat, kuTumbameveti paro na kazcit // 13-6 // - he Atman ! e sarve jIvo (saMsAraparibhramaNa daramyAna) tArA pitA, bhAI, kAkA, mAtA, putra, putrI, strI (patnI), bahena ane putravadhupaNe bahuvAra prApta thayelA che, tethI e sarve tAruM kuTuMba ja che. koI jIva parAyo ke duzmana nathI. maitrIbhAvanAthI cittazuddhi : - sarva jIvo pratye maitrIbhAva-nirbheLa vAtsalyabhAva-akRtrima sneha rAkhavAthI, temanA pratye dveSa-praSa-vaeNranA bhAvo pragaTatA nathI, temanI caDhatImAM IrSyA thatI nathI, temanA guNa-sArapamAM (doSa-nabaLAI zodhavA svarUpa) asUyAbhAva pedA thato nathI, aparAdhabhAva-pUrvagrahabudgahanA pariNAma ujAgara thatA nathI, koIne paNa pratispardhI mAnI tene pachADavAnI malina vRtti sevAtI nathI ane svArtha sAdhavA anya jIvo sAthe prapaMco khelAtA nathI tathA vizvAsaghAta (droha) Adi mahApApo paNa sevAtA nathI. A badhAnA phalasvarUpe citta zuddha bane che. maitrIbhAvanA cittamAM ubhA thayelA ke thanArA tamAma matone dhoI nAMkhavAnuM kAma kare che. $ maitrInA lAbho ane veranA nukazAno : - maitrIbhAvanAthI citta sadbhAvanAothI bhareluM rahe che. tenA kAraNe mana zAMta ane pavitra rahe che ane ekAgrapaNe tAraka sAdhanAmAM lIna banI rahe che. - maitrIbhAvanAthI utpanna thayelI sabhAvanAo cittane atyaMta udAtta banAve che ane cittanI udAttatA sAdhakane adhyAtmamArga upara pragati karAve che. vaLI cittanI udAttatAnA kAraNe sAdhaka (pote nahIM
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhAvanAmRta-I: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana paNa sAmenI vyakti duzmana mAnatI hoya, tevA) duzmananA durvyavahArone samyambhAve sahana karavA tatpara bane che ane enI sAme koI pratikriyA na karavAnA kAraNe dveSabhAva-vairabhAvathI bacI jAya che. - citta maitrIbhAvathI vyApta hoya tyAre koInuM kharAba karavAnuM ciMtana hotuM nathI ane koIe potAnI upara karelA anyAya ke ahitanuM paNa ciMtana hotuM nathI. ulaTAnuM sAmenI vyaktinA hitanI jhaMkhanA hoya che ane te vairabhAvathI zAMta bane evI sadbhAvanA hoya che. tenA kAraNe citta svasAdhanAmAMthI khasIne paramAM jatuM nathI ane jAya to paNa kaSAyo ubhA thAya tevuM kharAba ciMtana hotuM nathI. tenA yoge dharmadhyAnanI dhArA akhaMDita rahe che. - maitrIbhAvanAthI jIva puNyAnubaMdhI puNyano baMdha paNa kare che ane sakAma nirjarA paNa sAdhe che. taduparAMta, adhyAtmanI uccatama bhAvanAono bhAgI bane che tathA (vairabhAvanA kAraNe thanAro) pApakarmono baMdha aTakI jAya che ane dveSa-vairanA saMskAronuM siMcana paNa thatuM nathI. A sarvenA pariNAme sAdhakanI bhAvi mokSayAtrA sukhada bane che. - maitrIbhAvanAthI vizvavatsalyatAno guNa prApta thAya che ane vikasita bane che. tenA yoge adhyAtmaguNanI vRddhi thAya che. - jyAre vairabhAvanAnA yoge citta durbhAvanAothI saMtapta rahe che. vairInuM kharAba karavAnuM ciMtana ane satata trasta rAkhe che ane e duSTaciMtanathI kliSTa pApakarmano baMdha thAya che ane veranA anubaMdhonuM siMcana thAya che. je bhAvi bhavayAtrAne atyaMta duHkhada banAve che ane adhyAtmamArganI prApti durlabha banAve che. - guNasena rAjAe maitrIbhAvanAne AtmasAt karI, to teonI bhavayAtrA sukhada banI ane navabhavamAM samApta paNa thaI gaI ane Aje teo mokSamAM zAzvata sukhone mANI rahyA che. lAkhkho varSanA mAsakhamaNa ane IzvaradhyAna Adi sAdhanA karavA chatAM agnIzarmA tApase vairabhAvanA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-2 : maitrIbhAvanA 13 AtmasAt karI, to teo durgatiomAM paribhramaNa kare che ane anaMtakALa sudhI saMsAramAM rakhaDaze. -- be jIvonI e saMgharSakathA ApaNane maitrIbhAvanA dhAraNa karavAno divya saMdezo Ape che. nava-nava bhava sudhI saMgharSa thavA chatAM maitrIbhAvanAmAM ramatA guNasena rAjAnA AtmAne kyAMya agnizarmAnA jIvanuM kharAba karavAnI bhAvanA pragaTatI nathI ane tenA ja kAraNe teo kaSAyonI kAlimAthI bacI gayA che. jyAre e saMgharSa daramyAna jIvananI pratyeka paLe agnizarmAnA haiyAmAM guNasena rAjAnA AtmAnuM kharAba karavAnuM ciMtana kyAreya viramatuM nathI. juo enuM pariNAma zuM AvyuM ! durgationI rajhaLapATa ane anaMta duHkho sivAya bIjuM zuM maLyuM ! AthI maitrIbhAvanAnA lAbho ane vairabhAvanAnA nukazAnono vicAra karIne vairabhAvane upazAMta karI maitrIbhAvanAmAM ramatA rahevuM joIe. - ahIM eka vAta khAsa ullekhanIya che ke, agnizarmA tApase jIvananA aMte mRtyunI paLomAM maitrIbhAvanA to bhAvI che ane jIvone kSamApanA paNa ApI che. paraMtu eka jIvane emAM bAkAta rAkhyo hato, tenA kAraNe temanAmAM sAcI maitrI pariNamI nahIM ane eka jIva pratyenA vairabhAve anarthanI paraMparA ubhI karI. jyAre guNasena rAjAe sarva jIvonI sAthe ane agnizarmAnI sAthe vizeSathI maitrIbhAvanA doharAvIne vAraMvAra kSamA ApI. tenA phalasvarUpe teo ArAdhaka banI bhavasAgarathI tarI gayA che. A ghaTanA ApaNane ghaNo saMdezo Ape che - vairathI vinipAta sarjAya che ane maitrIthI mahAna banI javAya che. maitrIthI matsaratyAga : - maitrIbhAvanAthI anya jIvo pratyeno matsarabhAva nAza pAme che. kAraNa ke, maitrIbhAvanAnA kAraNe koInA vikAsa-utkarSanI IrSyAasUyA thatI ja nathI. ene to koIno vikAsa joIne AnaMda thAya che. koI sukhI bane to ene AnaMda thAya che. kAraNa ke, e koIne
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRtam maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana duHkhI jovA Icchato ja nathI ane maitrIbhAvanAnA kAraNe sAdhakanA haiyAmAM vasudhaiva kuTumbakam nI bhAvanA hoya che. tenA kAraNe koInI pragati joIne IrSyA thatI nathI. te sarvanI pragati ja jhaMkhe che. ahIM yAda rAkhavuM ke, koIpaNa jIvanI pragatinI IrSyA karavAthI ApaNane koI lAbha thavAno nathI ke enI pragati aTakI javAnI nathI. hA, koInI pragatinI IrSyA ApaNA puNyane ane guNone jarUra bALI nAkhaze. enA badale koInI pragati joIne AnaMda anubhavavAmAM Ave to ApaNuM citta udAtta rahe che ane puNyakarmano baMdha tathA sakAma nirjarA thAya che. AthI ja pravINabhAI desAI eka gItamAM lakhe che ke, "pragati dekhI koInI IrSyA kare, moTA thavAnI je spardhA kare, AcArone cUke, maryAdAne mUke, eno thAye kadI nA uddhAra.." ke maitrInA cAra prakAra : zrI SoDazaka prakaraNamAM maitrInA cAra prakAra varNavatAM kahyuM che ke, "upAri-svAnetara sAmAnyatA caturvithA maitrI " - upakArI, svajana, anyajana ane sAmAnyajana : A cAra saMbaMdhI maitrI cAra prakAranI hoya che. jene upakAra karyo hoya, tevA upakArI pratye mitrabhAva rAkhavo te prathama maitrI jANavI. mAtA-pitA Adi svajano pratye mitrabhAva rAkhavo te bIjI maitrI jANavI. je svajana nathI evA jIvo pratye mitrabhAva rAkhavo te trIjI maitrI jANavI ane sarva sAmAnya rIte sarva jIvo pratye maitrI rAkhavI te cothI maitrI jANavI. (ahIM mitrabhAva eTale hitaciMtA svarUpa maitrI ja jANavAnI che.) che kSamAthI vairanuM visarjana karo: jIvana jIvatAM koI sAthe aNabanAva thAya ke saMgharSa thaI jAya, koI ApaNA upara kAraNa vinA kopa kare, to paNa koI jIva mATe haiyAmAM vaira dhAraNa karavuM nahIM. svakarmanA vipAkanuM ciMtana karI anya
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-2 : maitrIbhAvanA jIvone kSamA ApI devI. emanA mATe aparAdhabhAva, pUrvagraha ke verabhAva rAkhavo nahIM ane maitrIbhAvanAne kAme lagADI emanA paNa hitanuM ciMtana ja karavuM. enA pariNAme saMgharSa AgaLa vadhaze nahIM, kaSAyo vadhaze nahIM ane AtmAmAM pApakarma ne vairanA anubaMdho siMcAze nahIM. che maitrIbhAvanAmAM agatyano khulAso : ghaNA loko maitrIbhAvanAnA anusaMdhAnamAM evuM kahetA hoya che ke, koIpaNa khoTA dharmanA anuyAyIone khoTA kahevA nahIM, emanAthI dUra rahevAnuM kahevuM nahIM, sarva dharmo pratye samabhAva rAkhavo, gacchabheda rAkhavA nahIM, siddhAMtabhedane laIne satya-asatya aMge khulAsA karavA nahIM, bIjAne khoTA kahevA nahIM, ApaNe satya pakaDI rAkhavuM paNa bIjAne khoTA na kahevA, satyano khUba Agraha rAkhavo nahIM- ItyAdi aneka prakAranI galata mAnyatAo pravarte che. A viSayamAM eTaluM ja kahevAnuM che ke, sarvanA hitanI ciMtA karavI e maitrIbhAvanA che. emAM unmArgamAM rahelA jIvanA paNa hitanuM ciMtana karavAnuM che ane duSTamAM duSTa jIvanA hitanI paNa ciMtA karavAnI che. paraMtu eno matalaba e nathI ke, satya-asatyano viveka na karavo ane e viveka jagata samakSa pragaTa na karavo. hA, koIne khoTA kahetI vakhate ene utArI pADavAnI ke eno tejovadha karavAnI malinavRtti na hovI joIe. paraMtu khoTAne khoTA kahevA mAtrathI maitrIbhAvanA khaMDita thaI jatI nathI. jagatamAM sAcA-khoTAno viveka to hovo ja joIe. sarvanI hitecchu vyakti koIka jIvone unmArgathI bacAvavA koIne khoTA kahe emAM kazuM khoTuM nathI. emAM maitrIbhAvanAno kyAMye vyAghAta thato nathI. ulaTAnI e ja sAcI maitrI che. kAraNa ke, maitrIbhAvanAno bhAvaka sarva jIvo sarvapApothI mukta rahe evI bhAvanA sevato hoya che ane unmArga to sauthI moTuM pApa che. kAraNa ke, unmArganuM pravartana ane tene protsAhanasamarthana, unmArganI pravRtti-prarUpaNA saMsAravardhaka "mithyAtva' nAmanA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 bhAvanAmRtamIH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana mahApApane Teko Ape che. AthI koIne unmArgathI bacAvavA pApane pApa tarIke batAve emAM to jIvo pratye parama maitrI ane karuNA rahelI che. vaLI bhUMDa pratye paNa maitrIbhAvanA rAkhavAnI che ane mavAlIo pratye paNa maitrIbhAvanA rAkhavAnI che. paraMtu eno matalaba e nathI ke bhUMDane gharamAM Azaro Apavo ane mavAlIo sAthe dostI karavI. ahIM yAda rAkhavAnuM che ke, jagatanA sarva jIvo pratye hitabhAvanA rAkhavI e alaga cIja che ane te te jIvo sAthenA vyavahAranuM aucitya e judI cIja che. maitrI sarvajIvo pratye hoya ane vyavahAra zAstranirdiSTa aucityavALo hovo joIe. tethI unmArgagAmI ane kuzIla jIvo pratye hitabhAvanA jarUra rakhAya, paraMtu teno saMga kyAreya na thAya.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI prazna : maitrIbhAvanA pAmavA-TakAvavA zuM karavuM joIe? ghaNIvAra jIvo pratyenI hitabhAvanA TakAvavI kaThina kema bane che ? ghaNIvAra bahAra "zivamastu sarvajagataH" nI bhAvanA hoya che ane aMdara bIjAnuM ahita karavAnI bhAvanA ramatI hoya che - AvuM kema bane che ? tathA dUra rahelAo pratye hitabhAvanA rAkhavAmAM takalIpha paDatI nathI ane najIkamAM rahelA jIvo pratye ja hitabhAvanA rAkhavI kaThina paDe che tenuM kAraNa zuM che ? uttara : tamArA praznanA javAbamAM nIcenA cAra muddAo kramazaH vicAravA jarUrI che. - maitrIbhAvanAmAM sahAyaka tattvo kayA ane maitrIbhAvanAmAM avarodhaka tattvo kayA che ? bahAra ane aMdara visaMvAda kema che ? hitabhAvanA sarva jIvo pratye rAkhavAnI hovA chatAM najIkanA jIvo pratye rAkhavAmAM zuM naDI rahyuM che ? - maitrIbhAvanAne pAmavAno vAstavika mArga kayo che ? - maitrIbhAvanAne pAmavA- TakAvavAmAM jIvo pratyenA dveSa-pradveSavaira-ISya-asUyA Adi malinabhAvo avarodhaka bane che ane dveSAdi kASAyika pariNationuM upazamana e maitrIbhAvanAne pAmavA-TakAvavAmAM sahAyaka bane che. - bahAra ane aMdaranA visaMvAdanuM mULa kAraNa bhAvamanamAM paDelI tIvra kASAyika pariNatio che. koIka vAra suMdara pravacananA zravaNa ke vAMcanathI kAmacalAu dveSAdi pariNatio upazamI jAya che, tethI bahArathI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-I: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana zivamastu jagataH'nI bhAvanA pedA thAya che. paraMtu aMdara dveSAdi pariNatio tIvrabhAve vidyamAna hovAthI aMdara to ahitabhAvanA ramatI ja hoya che. jema ke, vyAkhyAnamAM guNasena-agnizarmAnuM caritra sAMbhaLIne bhAvo suMdara banI jAya. paraMtu aMdarathI kaSAyabhAva majabUta hovAnA kAraNe bIjA pratyenI dveSAdi pariNatio dUra thayelI hotI nathI ane tethI temanA pratye ahitabhAvanA jIvaMta rahe che. - dUra rahelA jIvo ApaNo aparAdha karatA nathI, pratispardhI banatA nathI. aMtarAya karatA nathI, ApaNI TIkA-niMdA karatA nathI, ApaNI IrSyA karatA nathI - tethI temanA pratye sArA bhAvo TakI rahe che. jyAre najIka rahelA jIvo te badhA ja kAmo kare che. tethI temanA mATe sArA bhAvo TakatA nathI. - AthI bahAra svArthI jagata che ane aMdara anAdinI kASAyika pariNationI pakkaDa che. te baMnenA kAraNe dveSAdi bhAvo mana para hAvI thayelA che, ke je maitrIbhAvanAne pAmavA-TakAvavAmAM khUba aMtarAya kare che. bIjI bAju maitrIbhAvanA vinA zuddhadharma pAmI zakAto nathI ane azuddha dharmanuM sevana anaMtIvAra karavA chatAM saMsArano aMta Avyo nathI. AthI game te bhoge "maitrIbhAvanA' pAmavI anivArya che. te mATe mahattvanI sAdhanA bhAvamananI zuddhi karavI te che. bhAvamanamAM jyAM sudhI dveSAdi pariNatio majabUta banIne rahelI che, tyAM sudhI bhAvamana zuddha na thAya ane e vinA tAttvika maitrIbhAvanA paNa pAmI zakAtI nathI. prazna : mananI (bhAvamananI) zuddhi kaI rIte thAya che ? uttaraH manaHzuddhine pAmavAno upAya lezyAzuddhi che. zrI yogazAstra' graMthanI TIkAmAM pU.kalikAlasarvajJazrIjI jaNAve che ke - "evaM tAvadazuddhalezyAtyAgena vizuddhalezyAparigrahena ca manasaH zuddhiA ''
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI 19 bhAvArtha : azuddha lazyAno tyAga karavAmAM Ave ane vizuddha lezyAno svIkAra karavAmAM Ave tyAre manaHzuddhi prApta thAya che. - ahIM ullekhanIya che ke - zubhalezyAthI mana zuddha bane che. zuddhamanamAMthI ja dveSAdi malina bhAvo vidAya le che ane tAtvika maitrIbhAvanAnI prApti thAya che. - taduparAMta, samyagdarzanAdi sadgaNonA pIThabaLathI ja lezyAzuddhi prApta thAya che ane tenA yoge manaHzuddhi prApta thAya che. samyagdarzanAdinA abhAvamAM, je lazyAnI zubhatA prApta thAya che, te mAtra zubha che, paNa zuddha nathI ane tethI tyAM je mananI zubhatA prApta thAya che, te tAtvika nathI. AthI ja adhyAtmasAra graMthamAM kahyuM che ke - "sakhyatva hote chate ja manaHzuddhi paramArthathI prApta thAya che. samyagdarzana vinA je manaHzuddhi hoya che, te moDagarbhita che ane anarthanA anubaMdhavALI che." - AthI tAttvika ane sthira maitrIbhAvanA pAmavA mATe manaHzuddhi jarUrI che. manaHzuddhi mATe vezyAzuddhi jarUrI che ane vezyAzuddhine pAmavA mATe samyagdarzana tathA tenI sAthe bIjA guNonI jarUrIyAta che. - samyagdarzanane pAmavA-TakAvavA-zuddha karavA mATe rAgadveSanI tIvra pariNationA bhedananI ane asadgatanA tyAganI AvazyakatA che. - lezyAzuddhine pAmavA mATe "saMvegaraMgazALA' graMthamAM je upAyo batAvyA che, te paNa jANavA - AdaravA jevA che. tyAM jaNAvyuM che ke - - AtmAnA pariNAmonI vizuddhithI vezyAzuddhi thAya che. - AtmAnA pariNAmonI vizuddhi kaSAyanI maMdatAthI thAya che. - bAhyapadArthonA saMgathI rahita jIvanA kaSAyo maMda thAya che. 1. manaHzuddhizca samyaktve, satyeva paramArthataH / tadvinA mohagarbhA sA, pratyapAyAnubandhinI bhara-zo 2. "pariNAmavizuddhI taiyAsuddhI dArU nava | pariinAmaviyuddhI pujA, maMdakasAyassa nAyavvA // 9387 // maMdA hoMti kaSAyA, bAhiradavvesu saMgarahiyassa / pAvai bheMsAsuddhi, tA rehADaDapha saMkaLo 388"
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 bhAvanAmRtamAH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - tethI jIva jyAre zarIrAdi bAhya padArthomAM asaMgI (mamatva rahita) bane che, tyAre lezyAzuddhi prApta thAya che. - mahattvanI sAdhanA kaSAyone maMda karavAnI che. kaSAyanI maMdatA paNa kaSAyamohanIya karmanA kSayopazamajanya jJAnagarbhita joIe. nimittajanya ke bhavapratyayika kaSAyamaMdatA nahIM. arthAt sArA nimittonI vacce (lAbho prApta thatA hoya, IcchAo pUrI thatI hoya, mAna-sanmAna maLatuM hoya, vidanakartAo ubhA na thayelA hoya, sarvocca kakSA maLI hoya, badhA AgaLa karatA hoya, pratikAra karavAnI zakti na hoya, sahajatAthI Icchita maLI jatuM hoya evA evA zubhanimittomAM) kaSAya zAMta rahe, e sAcI kaSAyanI maMdatA nathI. taduparAMta, yugalikonI jema tevA prakAranA bhavasaMbaMdhanA kAraNe kaSAyo zAMta rahe te paNa sAcI kaSAyanI maMdatA nathI. paraMtu game tevA vikaTa nimittonI vacce-pralobhanonI vacce paNa Atmahitane lakSamAM rAkhIne, prabhunA vacananA anusaMdhAnapUrvaka, kSamAnamratA-saraLatA ane saMtoSa-niHspRhatA dvArA krodhAdi kaSAyonuM tADana karavAmAM Ave ane tyAre je kaSAyanI maMdatA prApta thAya che, te sAcI che - tAtvika che - lezyAzuddhinuM kAraNa che. - vaLI, kaSAyono janma viSayonI-bAhyapadArthonI AsaktithI thAya che. tethI kaSAyanA nigraha mATe bAhyapadArthonuM mamatva toDavuM paNa jarUrI che. - AthI sAra e che ke - jJAnapUrvaka kSamAdi guNo dvArA krodhAdi kaSAyonA udayane niSphaLa banAvavAmAM Ave to lezyAzuddhi prApta thAya che ane tenAthI dveSa-pradveSa-vera-ISya-asUyA (ke je azubhalezyAnA lakSaNo che, te) mana upara hAvI thatA nathI. tenA kAraNe jIvo pratyenI hitabhAvanA = maitrIbhAvanA pAmavI ane jIvaMta rAkhavI saraLa bane che. prazna : maitrIbhAvanA ane dveSa sAthe rahI zake ke nahi ?
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 praznottarI uttara : prazasta dveSanI sAthe maitrIbhAvanA rahI zake. paraMtu aprazasta dveSanI sAthe na rahI zake. jenA upara aprazasta dveSa che, tenA upara maitrIbhAvanA rAkhavI muzkela che. prazna : prazasta-aprazasta dveSanuM svarUpa zuM che ? tathA prazasta Sa sAthe maitrIbhAvanA rahI zake che ane aprazasta Sa sAthe rahI zakatI nathI, tenuM kAraNa zuM che ? uttara : pahelAM prazasta-aprazasta dveSanuM svarUpa samajIzuM. - prazasta nimittathI (arthAt AtmahitanA lakSyathI-guNone pAmavA-TakAvavAnA lakSyathI - tAraka AlaMbanonI surakSAnI khevanAthI) prazasta AlaMbanonI (arthAt jina-jinamaMdira-guru-jinAgama vagere prazasta AlaMbano pratyenI) nirUpAdhika prItithI (arthAt koI aMgata svArtha vinA-mArA AtmakalyANanA kAraNa che-evA niHsvArtha-nirdabhabhAvathI pedA thayelI prItithI) prazasta AlaMbanonA virodhI-nAza karanArA-niMdaka jIvo upara je dveSa (aprIti) thAya tene prazasta dveSa kahevAya che. aprazasta nimittathI (aMgata rAga-dveSathI-kaSAyanI AdhInatAthIsvArtha vagere aprazasta nimittathI) aprazasta AlaMbana (ghara-strIparivAra-paisA vagerenI) sopAdhika prItithI (svArthajanya prItithI) aprazasta AlaMbanone nukazAna pahoMcADanArA jIvo pratye je dveSa thAya, tene aprazasta dveSa kahevAya che. - ahIM yAda rAkhavuM ke, jina-guru AdinI sopAdhika prItithI ke dhAryuM karavAnI kuvRttithI je dveSa thAya te aprazasta hoya. kahevAno sAra e che ke - zrIjina-guru tAraka che eTale mArA. nahIM ke kulAcArathI mane maLyA che mATe mArA che athavA meM pasaMda karyA che mATe mArA che, athavA to mAro saMsAra emanAthI lIlochama rahe che mATe mane game che - AvA bhAvathI je prIti thAya te sopAdhika che ane evI sopAdhika prItithI je dveSa thAya te aprazasta hoya. te ja rIte ApaNuM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRtam maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana dhAryuM na thAya ane dveSa thAya te paNa aprazasta ja che. jemake- chokarAne be traNa vAra kahevA chatAM pUjA karavA na jAya ane kamAna chaTake, emAM dhAryuM na thavAnA kAraNe mana ghavAyuM che, tenA kAraNe dveSa thayo che, mATe te aprazasta bane che. - prazasta SamAM viveka cUkAto nathI. kAraNa ke, enA kAraNo paNa ekadama prazasta che ane viveka cUkAto na hovAthI anyanuM (jenA upara dveSa thayo che tenuM) kharAba karavAnuM mana paNa thatuM nathI. tenA kAraNe prazastadveSa ane hitabhAvanA svarUpa maitrIbhAvanA eka sAthe rahI zake che. - prazasta dveSa thAya che, temAM koI svArtha hoto nathI ane avihaDa nirUpAdhika prItinA kAraNe prazasta dveSa thayelo hoya che. tenA kAraNe e dveSanA Avego paNa tIvra hotA nathI, ke jethI bIjAnuM kharAba karavAnI bhAvanA ubhI thAya ! emAM dveSano Avega hoto nathI mATe paNa maitrIbhAvanA jIvaMta rahe che. - aprazasta dveSamAM viveka cUkAya che. tenA kAraNe bIjAnuM kharAba karavAnI bhAvanA pedA thAya che. tethI tenI sAthe maitrIbhAvanA TakI na zake. prazna : haiSa kyAM karAya ne kyAM na karAya ? uttara : deva-guru-dharma-dharmI ane dharmanAM sAdhana upara rAga thAya. ane te sivAyanA saMsAranA vyaktio-sAdhano upara rAga karavAno nathI. je pAMca upara rAga karavAno che, te rAga na thavA detA hoya, e kAraNo upara paNa dveSa karavAno che. - bIjo eka viveka karavAno che ke - - kudeva upara dveSa na thAya, paNa teno parihAra karavAno hoya che. - kuguru upara dveSa na thAya, paNa teno parihAra karavAno hoya che. - kudharma upara dveSa na thAya, paNa teno parihAra karavAno hoya che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 praznottarI - kudharmI upara dveSa na thAya, paNa teno parihAra karavAno hoya che. - kudharmanA sthAna upara dveSa na thAya, paNa teno parihAra karavAno hoya che. - devano nAza karanAra upara dveSa Ave te prazasta che. - guruno nAza karanAra upara dveSa Ave te prazasta che. - dharmano nAza karanAra upara dveSa Ave te prazasta che. - dharmono nAza karanAra upara dveSa Ave te prazasta che. - dharmasthAnano nAza karanAra upara dveSa Ave te prazasta che. prazna : ghaNA loko evuM kahe che ke - kyAMye dveSa na karAya, badhe ja maitrI-prIti rAkhavI joIe ! - A vAta yogya che ? uttara : e vAta yogya nathI. pUrve jaNAvyA mujaba devAdi pAMcano nAza karanArA upara dveSa karavAno ja che. temanA upara prIti na thAya ane maitrIbhAvanA to sarva jIvo upara rAkhavAnI ja che. ahIM ullekhanIya che ke - prazasti rAga-dveSanI hAjarI chaTha guNasthAnaka sudhI hoya che. jyAM sudhI bhAvamanamAM paDelI kASAyika pariNatio aprazasta rAga-dveSa karAvavAnI tAkAta dharAve che, tyAM sudhI aprazasta rAga-dveSane mAravA mATe (loDhuM loDhAne kApe e nyAye) prazasta rAga-dveSa karavAnA hoya che. tethI ja prazasta rAga-dveSanuM zAstramAM prAyazcitta kahyuM nathI. jyAre sAtame guNasthAnake madhyasthapariNatinI prApti thAya che, tyAre prazasta-aprazasta baMne prakAranA rAga-dveSanA vikalpo uThatA nathI-nirvikalpadazAnI prApti thAya che. ahIM mokSasAdhanAno krama oLakhavo jarUrI che - sauthI prathama sAMsArika vyaktio ane padArtho vagere pratyenI sopAdhika prIti toDavAnI che ane deva-gura-dharma-dharmI-dharmanA sthAno pratyenI nirUpAdhika prIti pragaTAvavAnI che. e nirUpAdhika prItine jIvaMta rAkhIne prazasta rAgavaiSanA mAdhyame aprazasta rAga-dveSanuM tADana karato karato jIva bhAvamanamAMthI kASAyika pariNationuM unmelana karato jAya che ane anukULa-pratikULa
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 bhAvanAmRta : maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana tamAma prakAranA nimittothI upara uThI jaIne madhyastha bane che, tyAre ene nirvikalpadazA prApta thAya che. A sAtamuM guNasthAnaka che. je sAdhaka nirvikalpadazAnA kALane aMtarmuhUrtathI adhika oLaMgI jAya che, te sAdhaka kSapakazreNIne mAMDIne ghanaghAtI karmono kSaya karI kevalajJAna prApta kare che. A sAdhanA krama che. prazna : keTalAka loko evuM kahe che ke - badhA sAthe maitrI rAkhavIsamatA rAkhavI - badhA sAthe badhA prakAranA saMbaMdha rAkhavA, to A vAta yogya che ? uttara : maitrI ane maitrIbhAvanA vacce ghaNo taphAvata che. maitrI kalyANamitra sAthe ja karavAnI che. maitrIbhAvanA sarvajIvo upara karavAnI che. maitrImAM anya sAthe saMbaMdha bAMdhavAno hoya che. maitrIbhAvanAmAM sarva jIvonA hitanI bhAvanA bhAvavAnI hoya che. maitrImAM bIjA sAthe AdanapradAnano vyavahAra hoya che. maitrIbhAvanAmAM bIjA jIvonA hitanI ciMtA karavAnI hoya che. - AthI badhA jIvo upara maitrIbhAvanA jarUrathI rAkhavAnI che. paraMtu badhA jIvo sAthe maitrI bAMdhavAnI nathI. jJAnIoe kalyANamitrano saMga karavAno ane akalyANamitrano tyAga karavAno kahyo che - jo badhA sAthe maitrIsaMbaMdha rAkhavAno hoya ane maitrIbhAvanAmAM evI vAta samAyelI hoya to... - pArthasthAdi pAMca prakAranA kuguruono tyAga karavAnuM kahenArA graMthakAro khoTA Tharaze - usUtrabhASI Tharaze. - 3ra AdikarmamAM akalyANamitrano tyAga karavAno kahenArA graMthakArazrI utsutrabhASI Tharaze. - adhyAtma-dhyAna-yoganI prAptinA 15 upAyomAM kuzIlano saMga choDavAnuM kahenArA pU. mahopAdhyAyazrIjI paNa khoTA Tharaze.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI 25 - samakitanI saDasaTha bolanI sajhAyamAM mithyAmatinA paricayano tyAga ane zraddhAbhraSTa jIvonA saMsarganuM varjana karavAnuM kahenArA pU. mahopAdhyAyazrIjI khoTA Tharaze. - zAstrokta Ayatana-anAyatananI vyavasthA ayogya Tharaze. AthI maitrIbhAvanA tamAma jIvo upara rAkhavAnI che. paraMtu saMsarga to ApaNA dharmanI rakSA thAya tevA jIvo sAthe ja rAkhavAno che. jJAnIoe to tyAM sudhI kahyuM che ke.. coranI sAthe rahenAro corI na karavA chatAM paNa jema daMDAya che, tema AdhArmika gocarI vAparanAranI sAthe rahenAro jIva (AdhArmika gocarI na vAparavA chatAM) daMDAya che. AthI saMbaMdha rAkhavAnI vAta Ave, tyAM ApaNI bhUmikA ane ApaNA samyagdarzanAdi guNonI rakSA thAya, tyAM ja saMbaMdha baMdhAya, te sivAyanA sthaLe na baMdhAya. ahIM ullekhanIya che ke. je rIte maitrIbhAvanA vyApaka hovA chatAM, maitrInuM kSetra maryAdita banI jAya che, te ja rIte maitrIbhAvanA sarva jIvaviSayaka hovA chatAM paNa, jyAre dharma ApavAno avasara Ave, paramotkRSTa maitrIbhAvanAnA phalasvarUpe tIrthakara bane che ane tIrtha pravartavAno avasara Ave che tyAre "bho bho bhavyA" nyAye abhavyanI bAdabAkI kare che tathA bhavya jIvone ane temAM paNa yogya jIvone ja dharma Ape che. AthI game tyAM saMbaMdha na baMdhAya ane game tene game te ApI na devAya. maitrIbhAvanAnA nAme kuzIla-suzIlano meLo bhego na karAya, usUtrabhASIone Adara na apAya, pArthasthAdi sAthe saMbaMdho na rakhAya ke AdAna-pradAnanA vyavahAra na thAya, mahA akalyANamitra jevA unmArgagAmIono saMga na thAya. zrI mitrA batrIsImAM cokhkhuM kahyuM che ke - mokSamArgamAM pravezyA pachI guNo TakAvavA hoya ane vadhAravA hoya to sapurUSono ja yoga
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bhAvanAmRtaH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana karavo ane asatparuSono dUrathI ja tyAga karavo. nahIMtara guNono nAza thaze ane doSonI vRddhi thaI jaze. - ahIM ullekhanIya che ke... pU. mahopAdhyAyazrIjIe anya mithyAmationA mArganusArI guNonI anumodanAne samakitanuM bIja kahyuM che ane te mithyAmationA paricayane samyatvanuM dUSaNa kahyuM che. dUrathI guNanuM anumodana karavuM e judI cIja che ane saMga karavo e judI cIja che. saMga karavAthI sva-paranA mithyAtvanI vRddhi thavAno bhaya che. - zrI samyaktarahasya prakaraNa graMthamAM kahyuM che ke - jema kulavadhuone zIlanA rakSaNa mATe vezyA sAthe (e potAnA jevI strI hovA chatAM paNa) saMga karavAnI nA pADI che. tema samyagdaSTine mahA durlabha evA samyattvanI rakSA mATe mithyAtvIno saMga karavAnI nA pADI che. prazna : AvA badhA niSedho karavAmAM maitrIbhAvanA khaMDita na thAya? uttara : ahIM yAda rAkhavAnI jarUra che ke - maitrIbhAvanA mAtra haiyAnI sadbhAvanA che. jemAM jagatanA jIvo sAthe saMbaMdha karavAnI vAta nathI. paraMtu haiyAthI emanuM hita ciMtavavAnI vAta che ane e badhAM niSedho koInA pratyenA dRSTirAga garbhita dveSa-IrSAdithI nathI karAyA. paraMtu guNonI rakSA mATe karAya che. bIjI agatyanI vAta e che ke - je zAstranA niSedhataMtrane ullaMghIne potAnA guNonI rakSA nathI karato ane potAnA hitanI ciMtA nathI karato, te jagatanA jIvonA hitanI ciMtA kaI rIte karI zakavAno che? je zAstranA vidhi-niSedhataMtrane toDIne manaphAve tema varte che ane maitrIbhAvanAnI vAto kare che, te vAstavamAM eka prakAranI ghelachA che. mohanIyano vikAra che. huM tamane prazna karuM chuM ke - zAstrIya vidhi-niSedhataMtra sAme savAla koNa ubho kare ? ane e taMtrane ullaMghIne koNa pravarte? ane AgaLa vadhIne enI sAme baLavo koNa pokAre ? to kahevuM ja
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra7 praznottarI paDaze ke, mithyAtvano udaya hoya che. vyavahAramAM kahevAya che ke "gho maravAnI thAya tyAre vAgharIvADe jAya. tema jene guNo khatama karavA hoya te zAstranA niSedhataMtrane ullaMghIne svataMtramatithI pravarte. praznaH prabhuzAsana to vizvamaitrInuM vAhaka che ane zrIsaMgha jainadharmanA anuyAyI ArAdhako to vizvametrInA pratinidhi che. temane to "vasudhaiva kuTuMbakam" nI bhAvanAmAM ramavuM joIe. AvI saMkucita nIti zA mATe rAkhavI joIe? vizvamaitrInA pratinidhio badhAne sAthe rAkhIne cAlaze to jagatamAM vizvamaitrIno saMdezo bulaMda banaze ane vartamAnamAM cAlI rahelA aneka saMgharSono aMta Avaze ane saMgha-vizvamAM zAMti patharAI jaze. to bhedabhAva rAkhIne AvI vADAbaMdhI zA mATe karavI joIe? vaLI ekatAthI bIjA ghaNA sArA kAryo paNa thaI zakaze ? uttara H jainazAsana vizvametrI = vizvavatsalyatAnI vAta jarUra kare che. e eka "sarva jIvonuM bhaluM thAo evI sadbhAvanA che. ApaNI cittanI zuddhi ane dharmadhyAnanI dhArAne akhaMDita rAkhavA e jarUrI paNa che. sadbhAvanA rAkhavI e judI cIja che ane koInI sAthe saMbaMdha rAkhavo - ekatA sAdhavI e judI cIja che. ahIM yAda rAkhavuM jarUrI che ke - jema AtmArthI jIve prabhuzAsananI A sadbhAvanA rAkhavI Avazyaka che, tema prabhuzAsananA zAstrIya vidhi-niSedhanA taMtrane anusaravuM paNa Avazyaka che. prabhuzAsanamAM kyAMye praznakAre kahelI ekatA rAkhavAnI vAta karI nathI. zAstrakAroe to "AjJA sAthe saMbaMdha keLavavAnI vAta karI che ane AjJAyukta samuhane ja saMgha kahyo che. AjJAtaMtrathI viruddha janArane saMgha mAnavAnI paNa nA kahI che. - A bAbatamAM khuda prabhu zrImahAvIrasvAmInuM udAharaNa yAda rAkhavAnI jarUra che. prabhu to vizvamaitrI-vizvavatsalyatAnA mahAna svAmI hatA. teozrIe vAda karavA AvelA gautamasvAmIne gaNadhara pade sthApita karyA hatA. zrI aMbaDa parivrAjakane paNa samAvI lIdhA hatA. zrI ziva
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana rAjarSine samyagdarzananI bheTa ApIne viparyaya TALI Apyo hato. te ja prabhue gozAlAne khullo paNa pADyo che. pAkhaMDIonI samAlocanA paNa karI che. ane saMsArI pakSanA potAnA jamAI jamAlijI unmArgagAmI banyA to kADhI paNa mUkyA che. prabhunA jIvananA A prasaMgo ApaNA mATe netradIpaka pUravAra thAya tema che ane bheLaseLa karavAnI kuTevavALA - ApaNA mahApuruSoe unmArgagAmI-utsutrabhASI banelA dhuraMdhara ziSyone paNa saMghamAMthI niSkAsita karyA che. A badhA bhUtakAlina ghaTanAcakro zAstranA pAne aMkAyelA che. temAMthI eka ja sAra nIkaLe che ke. prabhuzAsananI maryAdAmAM rahevA je taiyAra hatA temane susvAgatam karavAmAM AvyuM hatuM ane aMdara rahelA paNa zAsananI maryAdAnA ullaMghana banyA to temane vidAya karI dIdhA che. AthI yogyane AvakAravo ane ayogyathI dUra rahevuM e saMkucita svamatikalpanAthI nakkI karelI udAranIti heje kalyANakArI nathI. ke svataMtrapati nahIM. AthI zAstranIti mUkIne ekatAnI vAto kyAreya na karI zakAya. sauthI prathama prabhuzAsananA siddhAMto sarvoparI che. te siddhAMtonA anusaraNathI ja Atmahita thAya che. te siddhAMtone bAju para mUkIne koIpaNa viSayanI vicAraNA karavAmAM Ave to te zAstranItithI viruddha che. ahIM jyAre ekatAnI vAta nikaLI ja che, to emAM mane pU. paMnyAsa zrI caMdrazekhara vijayajI ma.sA.nA ItihAsanuM bhedI pAnuM pustakamAM AlekhAyelA vicAro khUba gamyA che. vizvamaitrInA pratinidhioe khAsa khAsa enuM vAraMvAra ciMtana-manana karavA jevuM che. te pustakanA aMzo ahIM prastuta che -
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 praznottarI $ "siddhAMtanA bhoge ekatA kadApi nahi" (pustaka : ItihAsanuM bhedI pAnuM) jaina dharmanA kahevAtA A cAreya AmnAyamAM jema svadharma paraMparAne custa rIte pALanArAono eka varga che, tema te dareka AmnAyamAM AvA zraddhAbhraSTono paNa varga che. e badhAya bhegA thaIne buddhivAdanA oThA nIce pAMcamo phIrako ja Ubho karI rahyA che. A pAMcamo phIrako paNa cAreya phIrakAmAMnA buddhijIvIono banelo hovAthI. A lokoe potAnI ekatA karI che. emanI ekatA sahelAIthI thAya tevI paNa che, kema ke, koI paNa siddhAMtano tyAga karI devAmAM ke koI paNa apasiddhAMtano svIkAra karavAmAM je ToLInI vRtti joramAM hoya te ToLIne ekatA karavAmAM jarAya muzkelI na ja paDe. AvI siddhAMtahIna ekatAnuM A jUtha jaina dharmanA cAre ya AmnAyo upara trATakI rahyuM che. muhapatti, maMdira, saMvatsarI, mukti, tIrtha saMbaMdhita matabhedone daphanAvI devAnI vAto dvArA muhapatti Adi aMganA siddhAMtone ja daphanAvI devAnA hetuthI, eNe bhAre gokIro macAvyo che. - siddhAMtanA bhoge matabhedo dUra thatA hoya ke kajiyA dUra thatA hoya to ya te khoTuM che. lezonuM unmelana jarUra suMdara che. paraMtu siddhAMtano bhoga laIne kadApi nahi. leNadAra pAse so rUpiyA levAnA nIkaLe che ane prathama tabakkAmAM ja tenI mAMDavALa karI nAkhIne tenI sAthe kleza patAvI devAnuM kAma koI paNa zANo vepArI karato nathI. deza uparanA AkramaNa vakhate zatrunI mAMgaNI pUrI karI ApIne yuddhanAM bajatAM nagArAM baMdha karI devAnuM elAna ApanAra senApati nirmAlyA gaNAya che. tijorI lUMTIne jatA cora sAthe klezanA bhayathI kazo ya mukAbalo nahi karanAra mANasa marda gaNAto nathI, muDadAla gaNAya che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bhAvanAmRtaH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana ekatA ke saMgaThana atyaMta jarUrI che, paNa badhAM kapaDAM utArI ApIne jo ekatA ke saMgaThana karavAnA hoya to te haragija maMjUra nathI. emAM ya dharma to samagra vizvanA sarva jIvonA hitanI jIvAdorI che. enA siddhAMtono ADedhaDa bhoga ApI daIne ekatAo karavAno ApaNane zo adhikAra ? evI ekatAo sastI kIrti kamAI levA sivAya bIjuM kayuM phaLa Ape che? vaLI evI siddhAMtahIna ekatAonuM AyuSya paNa keTaluM? aMte to ekatAthI ja anekatA... yAdavAsthaLI sarjAya che. nAma ja ekatAnuM paNa pariNAma laDAInuM... vadhu dUra javAnuM. vadhu vaira ubhuM karavAnuM jo ATalI ja vAta badhAyane samajAI jAya to mane lAge che ke buddhivAdanAM tophAno sAme pratyeka jaina sakhta zabdomAM bolato thaI jAya. yAda rAkho ke dharma to enA mULabhUta svarUpe ja prakAze ane vistare. bhale pachI tenuM kSetra kadAca nAnuM paNa hoya. dUdha thoDuMka paNa jo cokhyuM hoya to lohI kare, pANI nAMkhIne enuM pramANa vadhAravAthI lAbhane badale nukasAna ja thAya. jaina dharma AcArathI vistare, thoDoka ke ghaNo e savAla ja asthAne che. evI IcchA ja khoTI che. thoDoka paNa zuddha AcAra pALato eka jaina, jainazAsanano rakSaka che. nAma-jainonAM ToLAM bhegAM karavAthI to je dazA koMgresanI thaI te ja dazA jainonI thAya. brAnta puruSonI duniyAmAM bahumatI che, tethI temano bhrAnta mata vadhu phelAvo dharAve che. abhrAnta puruSo thoDA che mATe satya mata ghaNA nAnA vartuLamAM rahyo che. jamAno bahumatInI tarapheNa karanAro bhale hoya paNa zrI jinazAsana to jinamatimAM ja mAne che. bhale pachI tenI tarapheNamAM eka ja vyakti hoya.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI lAkha bharavADa maNine kAcano kaTako kahe teTalA mAtrathI maNi kAcano kaTako banI zakato nathI. zrI jinazAsana bahumatI upara koI praznano niveDo lAvatuM nathI. jinamati e ja satya nirNaya che. bhale pachI enI sAme bahumatInI azAMti pracaMDa svarUpa dhAraNa karatI hoya. zrI jinazAsanamAM zAntinA bhoge paNa jinamati-satyanI rakSA karavAnI che. satyanA bhoge sahumatI-zAntinI nahi ja, ema thAya to zAntino vijaya thAya, satyano parAjaya thAya. satya karatAM zAntinI kiMmata vadhI jAya. satyano bhoga eTale jinamatino bhoga ! praznaH eka sthaLe lakhyuM che ke - "jainasaMgha vizvamaitrIno pratinidhi che, tenI A saMgharSa-dazA zocanIya gaNAya. A dazAthI tenuM gaurava ghaTI rahyuM che. paraMtu vizvametrInA siddhAMtane jyAM sudhI vyApaka stare amalamAM nahIM mUkavAmAM Ave, tyAM sudhI A zakya dekhAtuM nathI. AthI zrIsaMghamAM matabhedo bhUlIne pArasparika vAtsalya vadhe tevo prayatna karavAnI jarUra che." - A aMge zAstrakArono zuM abhiprAya che ane saMgharSa-dazAne TALavA zuM karavuM joIe? uttara : A viSayane amuka tabakkA pADIne kramasara samajavo paDaze. - vizvamaitrI-paraspara vAtsalyabhAvamAM zAstrakArono abhiprAya zuM che te pUrve joyela ja che. paraspara vAtsalyabhAvanI jarUrIyAta che emAM nA pADI zakAya tema nathI ane saMgharSo vadhyA che te paNa sAcI vAta che. paraMtu parasparanA vAtsalyabhAvamAM zuM naDe che ane saMgharSonA mULamAM zuM che ? te khUba mahattvano prazna che. - eka agatyano khulAso karavo jarUrI che ke - koIpaNa viSayanI carcA karatI vakhate ke vartamAna viSama paristhitino ukela zodhatI vakhate
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana kathanI-karaNImAM visaMvAda haze to ApaNA dvArA vizvametrIno saMdezo jagatamAM vyApaka to nahIM ja bane. sAthe ApaNuM haiyuM paNa sadbhAvanAthI bhIMjAze nahIM ane e vinA vizvamaitrInI vAto araNyarudana banI jaze. - pUrvokta praznamAM mahattvano muddo saMgharSano che. badhA ja saMgharSa zocanIya nathI hotA. svArthanI durgadhathI bharelA saMgharSo avazya zocanIya hoya che ane siddhAMtanI rakSA mATe thatA saMgharSo to samyagdarzananI zuddhinuM parama sAdhana che. jagatanA jIvone sanmArgamAM sthira karavA e darzanAcAra che ane darzanAcAranA pAlanane (bhale e saMgharSapUrNa hoya, to paNa ene) zocanIya kahevAnI bhUla na karAya. darzanAcAranuM pAlana e doSarUpa nathI. paraMtu guNarUpa che. jo e doSarUpa hoya, to pUjyapAda kalikAla sarvajJazrI, pU.haribhadrasUrijI mahArAjA, pU. mahopAdhyAyazrIjI mahArAjA, pU. AtmArAmajI mahArAjA Adie siddhAMtarakSA mATe karelA saMgharSo doSarUpa mAnavA paDaze ane teoe bhUla karI ema kahevuM paDaze. paNa evI gustAkhI koNa kare ? jemanA thakI ApaNe zuddha mArga pAmyA, emane ja mArgabhUlelA kahevA jogI dhRSTatA to mahAmithyAtvI ja karI zake ne ? - vartamAnanA moTA bhAganA saMgharSonA mULamAM amApa mahattvAkAMkSA ane tIvra kadAgraho che. Aje saMghe saMghe ane grupe grupe tathA tamAma maMDaLo Adi saMsthApanAomAM bharapUra saMgharSo cAle che. temAM kyAM zAstrIya muddAo che ? temAM mAtra mahattvAkAMkSA-kadAgrahane kAraNe ubhA thayelA vaiSa-pradveSa-vaira-IrSyAdi paribaLo ja kAma karI rahyA che. maitrIbhAvanAnuM sAcuM hArda samajAI jAya ane tenI anivAryatA saMvedAI jAya to kSaNavAramAM saMgharSo zAMta thaI jAya tema che. A mATe ApaNA pUrvakAlina mahApuruSonI bhavyabhAvanAo upara daSTipAta karavAnI jarUra che. teozrIo zAstrIya muddAo mATe bharapUra saMgharSo karavA chatAM kyAye aMgata rAgadveSamAM paDyA nathI. mAna-apamAna sahana karI lIdhA che... ane sarvanI kalyANabhAvanAmAM ja otaprota rahyA che. paryuSaNAmAM ApaNe sAMbhaLIe
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 praznottarI chIe ke amadAvAdano sUbo abulaphajhala jyAre pU. hIrasUrIzvarajI mahArAjAnI bhUtakALamAM karela kanaDagata mATe mAphI mAMge che, tyAre pU.AcArya bhagavaMta kahe che ke, "amane tamArA mATe e vakhate paNa phariyAda nahotI-durbhAva nahoto ane Aje paNa nathI." - AnuM nAma vizvavatsalyatA kahevAya. - vizvavatsalyatAmAM prabhuzAsananI maryAdAo cUkyA vinA vizvakalyANanI bhAvanAmAM otaprota rahevAnuM ane yogya jIvonuM kalyANa karavAnuM Ave che. zAsananI maryAdAone raphedaphe karavAnI vAta AvatI ja nathI. - bhAvanA ane pravRtti vacce taphAvata che. paramAtmAno AtmA pUrvanA trIjA bhave "savijIva zAsanarasI karuM' nI bhAvanA bhAvIne Ave che ane tIrthakara banyA pachI dharma ApavAnI vAta AvI tyAM yogya jIvone ja Ape che ane ayogyanI bAdabAkI kare che. AthI sadbhAvanA vyApaka hoya. pravRtti yogyamAM ja hoya - vyApaka na hoya. vizvavatsalyatA guNane pacAvI jANelA zrI AdinAtha prabhunA ziSyo marIci sanmArgamAM hatA tyAre temanI sAthe ucita vyavahAra karatA hatA ane jyAre unmArge gayA eTale ucita vyavahAro baMdha karyA hatA. sadbhAvanA to enI e ja jIvaMta hatI. paraMtu prabhu AjJAnA taMtranI bahAra jaIne pravRtti na thAya e emanI samaja hatI. jenazAsananA tamAma vyavahAro zAstranIti mujaba cAle. svataMtramatithI na cAle. AthI ja bharata mahArAjAe zrI AdinAtha prabhu pAsethI marIcinuM bhAvimAM tIrthaMkara thavAnuM sAMbhaLyuM, tyAre temanA upara jabarajasta ahobhAva thayo che. paraMtu teo parivrAjaka veSamAM hovAthI, "huM tamArA parivrAjaka vezane nathI vaMdato paraMtu bhAvimAM tIrthaMkara thavAnA cho eTale vaMdu chuM." - ema khulAso karIne pradakSiNA Ape che. A jainazAsananI maryAdA che. - saMgharSa dazA kaI rIte TaLe ?
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana saMgharSadazAnuM mULa kAraNa mahattvAkAMkSA ane kadAgraha vagere che. zAstrIya muddAomAM "zAstranA akSaro joIne kadAgraha mUkI devo e tapAgacchanI uttama nIti che." - A pUmahopAdhyAyazrIjInA (350 gAthAnA stavananA soLamI DhALanI 18mI gAthAnA) paramapAvanIya vacanone sAme rAkhIne kadAgraho choDI zAstranA AdhAre e muddAono ukela lAvavA prayatna karavAmAM Ave to tamAma saMgharSo TaLI jAya tema che. ane mokSanA cAhakane mahattvAkAMkSA zuM rAkhavAnI ? A vAtane dareka haiyAmAM avadhArI le to bIjA paNa saMgharSo TaLI jAya tema che. kadAca koIpaNa kAraNasara bIjAnA na TaLe, to paNa, e be kAraNone phagAvI devAmAM Ave, to ApaNA manamAMthI to saMgharSo TaLI jAya tema ja che. - koI ema kahetuM hoya ke, saMgharSo mAtra tithi vagere zAstrIya muddAone kAraNe vadhyA che - to te sAcuM nathI. e sivAyanA tuccha muddAone kAraNe paNa ghaNA saMgharSo TheraThera cAle ja che. ahIM noMdhanIya che ke - ApaNe jinanA anuyAyI chIe ane jaina hovAno dAvo paNa karIe chIe, to jinanI AjJA-jinanA jinAgamo(zAstro)nI AjJA sAthe ApaNe baMdhAyelA chIe. eTale koIpaNa viSaya-vivAda-saMgharSano ukela zodhatI vakhate jina ane jinAgamane sAme rAkhIne ja vicAraNA karAya. paraMtu ene bAju upara mUkIne nahIM ane tapAgacchanI uttama nIti mujaba saMvigna gItArtha tene kahevAya, ke je zAstranA akSaro dekhe eTale (zAstravacanothI viruddha jatA) potAnA Agrahane mUkI de... A vAta pUmahopAdhyAzrIjIe 350 gAthA stavanamAM nIce mujaba karI che. te bAlAvabodha sahita ahIM prastuta che "zAstra anusAra je navi haThe tANIzuM, nIti tapagacchanI te bhalI jANIzuM, jIta dAkhe jihAM samaya sAruM budhA, nAma ne ThAma kumate nahIM jasa mudhA. 333 (16-18)"
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 praznottarI - bAlAvabodhaH te paramArthe saMvigna gItArtha tene kahiI je zAstrane anusAre haThe na tANe, akSara zAstranA dekhe eTale potAno kadAgraha mUkI dII, evI nIti tapagacchanI bhalI ka0 ghaNI uttama che, eTale tapagacchamAM paMcAMgI prakaraNAdika suvihitanA karyA graMtha te sarva pramANa che Ima jANII, Iti bhAvaH jihAM ka0 je tapagaccha, tehane viSe badhA ka0 paMDitaloka te samaya sAruM ka0 siddhAMta pramANe jIta dAkhe ka0 vartamAnakAlamAM jIta dekhADe che. je tapAgacchanA nAma ane ThAma ka0 sthAnaka te, kumate ka0 kadAgrahe, mudhA ka0 phokaTa, jasa ka0 jehanAM nahIM ka0 nathI, etale nAmaThAma sarva guNaniSpanna che. 333 (16-18) - sArAMzaH saMvigna gItArtha paramArthathI tene kahevAya ke je zAstra anusAra potAno haThAgraha-mamata choDI de. arthAt zAstranA akSaro jue eTale potAno kadAgraha choDI de. tapagacchanI A uttama nIti che. eTale ja tapagacchamAM paMcAMgI prakaraNa Adi graMtho pramANa che. A tapagacchamAM paMDitajano siddhAMta anusAra vartamAnakALano jIta = sAmAcArI = AcaraNa darzAve che. A tapagacchanAM nAma, sthAnaka vRthA nathI, paNa guNaniSpanna che. - zAstranIti-tapAgacchanI nItinA saMvahanamAM ja vizvamaitrI che. kAraNa ke. zrI yogaviMzikA graMthanI 'TIkAmAM kahyuM che ke - avidhinA niSedha ane vidhinA sthApana vaDe ja eka paNa jIvane samyam bodhino lAbha thate chate (tenA dvArA) caudarAja lokamAM amAri paTAhanA vAdanathI tIrthanI unnati thavAnI che ane avidhinA sthApanamAM to enAthI viparIta thatuM hovAthI tIrthano ja uccheda thaI jAya che." - kahevAno sAra e che ke - jaina zAsananA siddhAMto-vidhividhAno 1. etadapi bhAvayitavyamiha tIrthocchedabhIrubhiH - vidhivyavasthApanenaiva hokasyApi jIvasya samyag bodhilAbhe caturdazarajvAtmakaloke'mAripaTahavAdanAttIrthonnatiH, avidhisthApane ca viparyayAttIrthoccheda eveti / (zlo0 14-15/TIkA)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bhAvanAmRta-1 maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - AcAra saMhitAo Adi sarve enA mULasvarUpamAM rahe, emAM ja vizvanuM kalyANa che. e ja sAcI vizvamaitrI che. kAlanA prabhAve jyAre jyAre jainazAsananA siddhAMtAdinA mULasvarUpane koIka trAhita vyaktisamudAya - saMgha hAni pahoMcADavAnuM kAma kare che, tyAre prabhuzAsananA sAcA anuyAyIo eno virodha karyA vinA rahe ja nahIM ane e ja emanuM uttaradAyitva che. jo evA avasare madhyastha banIne mauna rahe ane virodha na kare to virAdhaka bane che ane virodha kare to siddhAMtarakSAnA kartavyanA sevanathI ArAdhaka bane che. yAvat tIrthaMkarapaNAnI prApti paNa thaI zake che. prazna : tame pUrve jaNAvyuM ke, kalyANamitrano ja saMga karavo ane akalyANamitrano saMga na karavo. temAM vAstavika rIte kalyANamitra kone kahevAya ane akalyAmitra kone kahevAya ? uttara : adhyAtmanA arthI (AtmakalyANanA atha) jIve pUrve jaNAvyA mujaba kalyANamitrano ja saMga karavAno che. maitrIbhAvanAvizvamaitrI-vizvavAtsalya e sadbhAvanA che. saMga ane pravRtti karavAnI Ave tyAre zAstrIya vacanAnusAra vivekapUrvaka vartavAnuM hoya che. zrI upadeza rahasya graMthamAM (adhyAtma-dhyAna-yoganA prathama upAyamAM) kahyuM che ke - saMbaMdho kAyavvo saddhiM kallANaheumittehiM / kallANahetumitraiH zreyohetusnigdhalokaiH saha sambandhaH karttavyo'kalyANamitrayogasyAnarthahetutvAt, kalyANamitrA'yoge ca bIjAdhAnAdyayogAnniyamo'yam / artha : kalyANanA kAraNa evA mitronI sAthe saMbaMdha karavo. - ApaNA AtmAnuM kalyANa IcchatA hoya evA (kalyANanA kAraNabhUta) snehIjano = mitronI sAthe saMbaMdha karavo joIe. kAraNa ke, (anAdikAlIna kuvAsanAo-kuvRttio - pApavAsanAone uttejita kare tevA) akalyANamitrano yoga (saMga) anarthanuM kAraNa che. tathA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI kalyANamitranA yoga (saMga) vinA AtmAmAM bIjAdhAnAdi thatuM nathI, e niyama che. - pUrvokta zAstrapAThamAM mahattvanI traNa vAto karI che - (1) mokSArthI jIve AtmavikAsa sAdhavA mATe kalyANamitrano saMga karavo joIe. (2) akalyANamitrano saMga anarthakArI che ane (3) kalyANamitranA yoga(saMga) vinA AtmAmAM bIjAdhAnAdi thatuM nathI. - zAstrakAra maharSie prAraMbhamAM ja AtmAnI anAdikAlanI avaLI cAlane badalavA mATe AjubAjunuM vartuLa badalavAnI vAta karI che. kAraNa ke, jIva nimittavAsI che. ene jevo saMga maLe tevo raMga lAgavAnI pUrepUrI zakyatA che tathA jIva prAraMbhika avasthAmAM ekalo rahI zake tema nathI. tethI te koIne koIno saMga to karavAno ja che. evI avasthAmAM jo akalyANamitrano saMga thaI jAya, to tenA saMge AtmAmAM paDelI anAdikAlIna kuvAsanAo uttejita thayA vinA raheze nahIM ane tenA kAraNe jIva kuvRtti-kupravRttinA cakkaramAM aTavAI gayA vinA raheto nathI. ane ene vaza banI jIva pApothI bhAre banI jaI mokSamArgathI dUra-sudUra cAlyo jAya che. AthI guNonI samRddhine pAmavA mATe (doSone pragaTAvanArA-vadhAranArA) akalyANamitrano saMga choDavo joIe ane kalyANamitrano saMga karavo joIe. - have ahIM nIcenA muddAonI kramazaH vicAraNA karIzuM. - lyANamitra kone kahevAya ? kalyANamitranI AvazyakatA. - akalyAmamitra kone kahevAya ? - akalyANamitranA saMgathI thatA nukazAno. - kalyANamitranA saMgathI thanArA lAbho. - kalyANamitranA saMga vinA kema bIjAdhAnAdi thatA nathI ?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - bIjAdhAnAdi eTale zuM ? bIjAdhAnAdi kyAre thAya che ? kalyANamitra kone kahevAya ? prazna : kalyANamitra kone kahevAya? mokSamArgamAM tenI AvazyakatA kema che ? uttara : kalya = AtmAnuM zuddha svarUpa. kalyANa = AtmAnA zuddhasvarUpa = mokSane prApta karAvanArI sAmagrI. te sAmagrI sudhI pahoMcADanArane kalyANamitra kahevAya che. TUMkamAM saMsAramArgathI uThAvIne mokSamArga sudhI pahoMcADe tene kalyANamitra kahevAya che. na kalyANamitrano yoga puNyathI thAya che ane prajJApanIyatA Adi guNonA sarbhAvamAM samyam puruSArthanA baLe e phaLe che. A dUSamA kALamAM cAre tarapha azubha AlaMbanonI bharamAra UbhI thayelI che. ane akalyANamitrono rAphaDo phATI nIkaLyo che. evA avasare ApaNA kalyANanI kAmanA rAkhanArI vyakti maLavI atyaMta durlabha che. ema chatAM, jo te maLI jAya, to ApaNo prabaLa puNyodaya che, ema samajavuM. - kalyANamitranI bhUmikA unmArgathI- khoTA mArgathI-AtmaghAtaka mArgathI pAchA vALIne sanmArge-sAcA mArge-Atmahitakara mArge sthApita karavAnI che. kalyANamitra to svabhUmikA bhajavavA tatpara hoya che. paraMtu enI hitazikSA-preraNAne jhIlavA mATe sAme pakSe-ApaNA pakSe prajJApanIyatA-svahitakAmanA Adi hovA jarUrI che. e jenAmAM hoya, tene kalyANamitrano yoga phaLe che ane pariNAme enA AtmAnuM utthAna thAya che. jo prajJApanIyatA (sukhethI bodha pAmI zakAya-vALyo vALI zakAya evI avasthA) hoya, to ja tene sanmArga pratye prerita karI zakAya che. ane unmArgathI pAcho vALI zakAya che. AthI kalyANamitra puNyathI maLe che ane svapuruSArthathI saphaLa thAya che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 praznottarI che kalyANamitranI AvazyakatA : - adhyAtmamArgamAM pravezavA mATe kusaMskAro, khoTA abhyAso (anAdinI avaLI cAla), viSaya-kaSAyanA pravAhamAM DhaLI javAno svabhAva, doSonI rUci-pakSapAta, pApanI rUci-pakSapAta, dharmanI arUci Adi pratibaMdhaka bane che ane susaMskAro, sArA abhyAso, viSayakaSAyanA pravAhathI bacavAno svabhAva, guNonI rUci-pakSapAta, dharmanI rUci-pakSapAta vagere sahAyaka-anivArya tattvo che. na kalyANamitranA yogathI.... kusaMskAro nAthI zakAya che. khoTA abhyAso upara breka (rUkAvaTa) mUkI zakAya che. viSaya-kaSAyanA pravAhathI bacI zakAya che. doSonI rUci-pakSapAta dUra karI zakAya che. pApanI rUci toDI zakAya che. kAraNa ke, kalyANamitra pAsethI maLatA bodha, preraNA ane hitazikSA dvArA jIva e badhA asat tattvonA baLane toDavA utsAhita thAya che. asat tattvonuM baLa to jAte ja toDavAnuM che. paraMtu e mATe je bodhAdinI AvazyakatA che, te kalyANamitra pAsethI maLe che. Aja sudhImAM anaMtA AtmAo mokSamArgamAM pravezIne vikAsa sAdhI pUrNatAne pAmyA che, temAM mahattvanI bhUmikA kalyANamitranI rahI che. - saMga tevo raMga sAdhanA jIvananA prAraMbhamAM to vyaktiono saMga khUba asara karato hoya che. tethI yogamArganI AdyabhUmikA rUpa mitrAdaSTinA sAdhakane sapuruSono saMga karavAno ane kharAba puruSono saMga choDavAnuM bhArapUrvaka kahevAmAM AvyuM che. zrI dvAtrizat dvAaizikA graMthanI mitrA batrIsImAM pAMca zlokamAM A viSaya upara je prakAza pADyo che, tene kramazaH joIzuM. "guNA''bhAsastvakalyANamitrayogena kazcana / anivRttA''grahatvenA'bhyantarajvarasannibhaH // 28 // sArAMza : mitrAdaSTimAM (yoganI AghabhUmikAmAM) kadAgraha mULathI nivRtta
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-I maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana thayelo (ukhaDelo) na hovAthI akalyANamitranA yogathI AMtarika tAva samAna koIka guNAbhAsa pravarte che. tAtvika guNonA prAdurbhAva pachI ja yogamArgamAM vikAsa thAya che. mitrAdaSTimAM enI prApti cAluM thaI che. chatAM paNa mitrAdRSTinA sAdhaka pAse aMtaraMga sthiratA hotI nathI. tethI jevo saMga maLe tevo raMga lAgI javAno saMbhava che. evI sthitimAM jo tene akalyANamitrano yoga thaI jAya to tenAmAM guNAbhAsa pravarte che ane e guNAbhAsa AgaLanI pragati karavAmAM avarodhaka bane che. ahIM ullekhanIya che ke, mitrAdaSTimAM rahelA jIvano kadAgraha (mithyA Agraha) ghaTato jato hoya che. chatAM paNa mithyAtvanI vidyamAnatAnA kAraNe te saMpUrNapaNe dUra thayo nathI. tethI jo tene akalyANamitrano yoga thAya to unmArgamAM paNa sanmArganI ane adharmamAM paNa dharmanI buddhi kyAreka thaI jAya che ane e rItanI pravRtti paNa thaI jAya che ane A guNAbhAsanI pravRtti zarIranI aMdara rahelA avyakta tAva jevI samajavI. AvI avasthAmAM mitrAdaSTinA sAdhake gaMbhIrapaNe prayatnapUrvaka akalyANamitra koNa ane kalyANamitra koNa ? enI tapAsa karIne ja AgaLa vadhavuM joIe. jo kalyANamitrano yoga thaI jAya, to tenAmAM jaldIthI guNavikAsa thAya, tevI yogyatA to rahelI ja che. - zrI mitrAbatrIsImAM AgaLa mitrAdaSTinA sAdhakanI avasthAnuM varNana karatAM kahyuM che ke - mutha: dyo to ghare mu tod viparyayAt | sphaTiko tu vidyatte hi zoNa-zyAmasumatviSam // 29 // yathauSadhISu pIpUSaM drumeSu svardvamo yathA / guNeSvapi satAM yogastathA mukhya iheSyate // 30 // vinainaM matimUDhAnAM yeSAM yogottamaspRhA / teSAM hanta vinA nAvamuttitIrSA mahodadheH // 31 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 praznottarI tanmitrAyAM sthito dRSTau sadyogena garIyasA / amArI guNasthAna paramAnandavute rA" artha : jema sphaTika padmarAga maNinA sannidhAnathI lAla prabhAne dhAraNa kare che ane zyAmaphalanA sAnnidhyathI zyAma kAMtine dhAraNa kare che. tema mitrAdaSTimAM rahelo mugdha jIva sAdhu samAgamathI (kalyANamitranA yogathI) guNane dhAraNa kare che tathA kusaMgathI (akalyANamitranA yogathI) doSane dhAraNa kare che. - jema auSadhiomAM amRta mukhya che. vRkSomAM kalpavRkSa mukhya che, tema jainazAsananI aMdara guNomAM paNa puruSono samAgama (kalyANa mitrano saMga) mukhya manAya che arthAt guNaprApti mATenI aneka kAraNasAmagrImAM mukhya kalyANamitrano saMga che. - (tethI ja AgaLa jaNAve che ke-) je atimUDha thayelA jIvone sapuruSonA samAgama vinA uttama yoganI spRhA che, te jIvone, kharekhara khedanI vAta che ke, nAva vinA ja mahAsAgarane pAra karavAnI IcchA che. kAraNa ke, guNaprAptinI kAraNasAmagrImAM mukhya kAraNa tarIke gaNAtA sAdhusamAgama vinA ene guNa pAmavA che, te kharekhara nAva vinA samudra taravAnI IcchA karavA jevI atimUDhatA che. - tethI mitrAdaSTimAM rahelo sAdhaka satsamAgamathI guNasthAnaka upara ArUDha thaIne paramAnaMdane prApta kare che. - A rIte sAdhanA jIvanamAM kalyANamitranI atyaMta AvazyakatA che. tenI vizeSa vAto AgaLa kalyANamitranA saMganA lAbhomAM karIzuM. - akalyANamitra kone kahevAya? kalyANamitrathI viparIta hoya tene akalyANamitra kahevAya che. je mokSamArganI sAmagrIthI dUra laI jAya, kusaMskArone uttejita kare, pApavAsanAne uttejita kare, kupravRttiomAM prerita kare, unmArga tarapha dhakele, guNothI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRtaIH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana patita karI doSomAM nAkhe, vaicArika ane kAyika patana karI Ape, vicAradhArA bagADe, tene akalyANamitra kahevAya che. 3 akalyANamitranA saMgathI thatA nukazAno... kalyANamitranA saMgathI thatA lAbho... - akalyANamitranA saMgathI sauthI prathama vaicArika patana thAya che. kAraNa ke, tenI sAthenA vArtAlApo ApaNA vicArone adhogAmI banAve che. tenI pAse nabaLI ja vAto hoya che. zAstradarzita tattvAnusArI nahIM paNa svachaMdI-manokalpita-kusaMskArothI vAsita vicAradhArA hoya che. evI vicAradhArA ane tenA AdhAre thatA vArtAlApo ane kAryo ApaNA vicArone dUSita karyA vinA rahetA nathI ane vicAro dUSita thatAM AkhuM vyaktitva dUSita banyA vinA rahetuM nathI. jyAre kalyANamitrano saMga sauthI prathama vaicArika utthAna karI Ape che. kAraNa ke, tenA vacana ane pravRtti udAtta hoya che tathA zAstradarzita tattAnusArI hoya che. kalyANamitranA vArtAlApo ane pravRttio ApaNA vicArone udAtta banAve che. jenAthI niyamA vaicArika utthAna ane kAyika utthAna paNa thAya che. vArtAlApanI eka jabarajasta tAkAta hoya che. te anAdinA kusaMskArone uttejita paNa karI zake che ane kusaMskAronuM AdhAna paNa karI zake che. AthI nabaLA-zAstraviruddha-svachaMdI-viSayakaSAyane vadhAranArA vArtAlApo mithyAtvAdinI kuvAsanAne uttejita kare che ane tenAthI pragaTelA khoTA saMkalpa-vikalpo mithyAtvajanita-vaiSayika-kASAyika vRttipravRttimAM joDavAnuM kAma kare che. tenAthI mithyAtva-avirati-kaSAyanuM baLa vadhe che ane tenAthI Atmika adhaHpatana thayA vinA rahetuM nathI. - sArA tattvagarbhita dharmapreraka vArtAlApothI suvicAronI samRddhi vadhe che, sattva khIle che, guNono pakSapAta vadhe che. satreraNA maLe che. tenA phalasvarUpe sAdhakanI vRtti-pariNati-pravRtti urdhvagAmI bane che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI sArA mArge vaLe che. tenA yoge sAdhaka kusaMskAro sAme laDavA samartha bane che.. kuTevone phagAvI devA utsAhita bane che. viSaya-kaSAyanA pravAhane khALavA mATe ullasita bane che.. guNasevana ane pApavarjana mATe prayatnazIla bane che.. khoTA rUci-pakSapAtane toDavA prerita thAya che... sanmArge javA ane sthira banavA daDhamanavALo bane che.. - akalyANamitranA saMgathI eka yA bIjI rIte unmArge-kuTevonA raste, viSaya-kaSAyanA Avegane vaza thavAnA mArge javAnI asaTreraNA maLe che. eka tarapha duniyAnuM vAtAvaraNa viSama che ane bIjI bAju AtmAmAM anAdikAlIna kusaMskAro vidyamAna che. A baMnenI hAjarImAM akalyANamitrono saMga bhaLe tyAre pApavAsanAo-mithyAtvanI vAsanAo bhaDake baLe che ane tenAthI AkhuM cittataMtra-vyaktitva pApavAsanAothI gherAI jAya che ane jIva ene vaza banI keTalAye anarthono bhAgI bane che. - jyAre kalyANamitrano saMga eka yA bIjI rIte sanmArgesuTevonA rasta-dharmanA raste, guNonA mArge javAnI saMbheraNA Ape che. e sanjharaNA ja sAdhakane duniyAnA viSama vAtAvaraNa ane anAdikAlIna Atmastha kusaMskAro sAme laDavAnuM baLa Ape che. tenAthI te nabaLA AlaMbanothI dUra rahe che ane zubha AlaMbanone sevIne Atmastha kusaMskAronuM unmelana karI AtmAne susaMskArathI vAsita banAve che. guNasena rAjAne eka samaye akalyANamitroe agnizarmAnA utpIDananA mArge dhakelIne khUba khoTA kAmo karAvyA ane enAthI cIkaNA karmo baMdhAvyA. to e ja bhavamAM AcArya zrI vijayasenasUrijIe kalyANamitranI bhUmikA bhajavIne anaMtA bhAvikALane ujvaLa banAvavAnI preraNAonuM amRtapAna karAvyuM. e amRtapAna evuM thayuM ke, kSamA ane maitrIbhAva vikasatA ja gayA ane pUrve karelI bhUlo tathA bAMdhela karmo enA upara
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 bhAvanAmRta: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana hAvI na thaI zakyA ane aMte enA sakaMjAmAMthI chUTIne teo mole pahoMcI gayA. . - akalyANa mitro khoTA raste-unmArge dhakelI de che. jyAre kalyANamitro khoTA rastethI-unmArgathI pAchA vALavAnuM kAma karI aneka anarthothI bacAvI levAnuM kAma kare che. paryuSaNAnA aSTAliMkA vyAkhyAnamAM kumAranaMdI ane nAgila zrAvakanI vAta Ave che. nAgila zrAvakAcAramAM atyaMta daDha che. jyAre kumAranaMdI viSayAnaMdI che. baMneno mArga alaga che. chatAM bhavitavyatAvaza bane vacce mitratA che. nAgilazrAvaka potAne kumAranaMdIno raMga na lAge tenI takedArI rAkhe che ane sAthe kumAranaMdIne tucchakSaNika viSayo pAchaLa jIMdagI barabAda na karavAnuM samajAve paNa che. chatAM e mAnato nathI ane aMte hAsA-prahAsA be devIone pAmavA agnimAM paDIne mare che ane temanA pati deva tarIke janme che. tyAM mahaddhika devonI AgaLa Dhola vagADavA jevA halakA kAma karavAnA AvatAM vilakho paDe che. tyAre nAgila zrAvakano devAtmA ene tyAM pratibodha pamADe che ane karmamaLa haLavo thavAnA kAraNe kumAranaMdIno AtmA satreraNA jhIlIne mArge Ave che ane AtmakalyANa sAdhe che. eka samaye kalyANamitranI vAta nA mAnI to anarthano bhAgI banyo che ane pachIthI kalyANamitranI vAta mAnavAthI e sukhI bane che. AthI e vAta yAda rAkhavI ke, puNyayoge kalyANamitra maLyA pachI enI satveraNAne jhIlavAmAM Ave to ja anarthathI bacAya che ane hitanA bhAgI banAya che. - akalyANamitro jIvanamAM muMjhavaNanA samaye, ApattinA samaye, kaTokaTInA avasare khoTuM mArgadarzana ApIne ghaNuM moTuM nukazAna karI ApatA hoya che. viSayone ravADe caDhAvIne barabAda karatA hoya che. ane kaSAyanI AgamAM dhakelIne lAMbA gALAnuM puSkaLa nukazAna pahoMcADatA hoya che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI jyAre kalyANamitro muMjhavaNanA samaye, ApattinA kALe, kaTokaTInI paLomAM, sAcuM mArgadarzana-preraNA ApIne bhaviSya sudhArI ApatA hoya che. A viSayamAM mahAsatI madanarekhA Adi anekanA udAharaNo netradIpaka samAna che. praznaH kalyANamitra koNa banI zake che? uttara : kalyANamitra koIpaNa banI zake che. jenI pAse bIjAnuM kalyANa karavAnI sUjha che ane haiyAmAM paropakAra bhAva che, evI koIpaNa vyakti kalyANamitra banI zake che. - tIrthaMkara paramAtmA to jagatanA parama kalyANamitra che ja. - paMcasUtra graMthamAM sadguru bhagavaMtane parama kalyANamitra kahyAM che. - je koI jinavacana ane jinavacanAnusArI dharmakriyAo sudhI pahoMcADe, te kalyANamitra kahevAya che. - mAtA, pitA, putra, patnI, svajana, mitra ane svajana tathA te sivAyanI anya koI paNa vyakti paraspara kalyANamitra banI zake che. - caMDakauzika nAga mATe zrIvIra paramAtmA kalyANamitra banyA hatA. - AryarakSita mATe tenI mAtA kalyANamitra banI hatI. - kAlasorikanA putra sulasane mATe zrIabhayakumAra maMtrI kalyANamitra banyA hatA. - madanarekhA potAnA pati yugabAhunI kalyANamitra banI hatI. - mayaNA potAnA pati zrIpAlanI kalyANamitra banI hatI. - zrIanAthimuni zreNika mahArAjAnA kalyANamitra banyA hatA. - Ama je koI vyakti kalyANanA mArge pahoMcADe, te kalyANamitra kahevAya che. - bharata mahArAjAe potAne cetavavA mATe 10 zrAvakonI (kalyANamitronI) goThavaNa karI hatI. teo rAjyasiMhAsana upara bese,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana tyAre 10 zrAvako (kalyANamitro) roja cetavatA ke - he rAjan ! tame viSayakaSAyathI jItAI gayA cho. AthI bhaya vadhe che, tethI hiMsA na karo." [gIto mavAnuM ! varthate bIH | mahin mahina ] - kalyANamitra sadguruno samAgama karAve che. sadguru pAsethI jinavacana sAMbhaLavA maLe che. jinavacanathI AtmAnuM svarUpa, karmanuM svarUpa, karmabaMdhanA kAraNo, saMsAranuM svarUpa, karmathI mukta thavAnA upAyo vagere samajavA maLe che. tenAthI AtmAmAM mokSamArganA bIjanuM AdhAna thAya che. praznaH ApaNane je vyaktino bheTo thayo che, te kalyANamitra che ke akalyANamitra che, te kevI rIte oLakhavAnuM? uttara : je vyakti anAdikAlIna (AtmAmAM dharabAIne paDelI) kuvAsanAone bhaDakAve che te akalyANamitra che. - je vyakti pApapravRttiomAM kheMcI jAya, te akalyANamitra che. - je vyakti unmArgane sanmArga tarIke batAve ane adharmane dharma tarIke batAve, te paNa akalyANamitra ja che. - je vyaktinA saMgathI jIvanamAM pApo, kuTevo, vyasano praveza kare, te akalyANamitra che. - je vyakti ApaNane mAtra saMsAramArga upara ja saphaLa kevI rIte banAya, tenI preraNA Apato hoya, te paNa akalyANamitra ja che. - dveSa-vairano vAraso ApanArA paNa akalyANamitra ja che. - TUMkamAM, jenA dvArA AtmAnuM saMsAra paribhramaNa vadhe, te vyakti akalyANamitra kahevAya. che je vyakti... anAdikAlIna kuvAsanAo mArI haTAvavA sahAyaka-preraka banatI hoya. pApapravRttiothI dUra rAkhatI hoya... sanmArga ja cIMdhatI hoya... bhagavAne batAvelA dharmane ja batAvatI hoya... kuTeva
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI vyasanothI dUra laI jatI hoya.. mokSamArga upara AgaLa kevI rIte vadhAya tenI preraNA karatI hoya...saMsAra paribhramaNa nAza pAme-ghaTe tevA upAyo batAvatI hoya... AtmakalyANa thAya tevA sthAnomAM ja laI jatI hoya... samasyAono sAco ukela batAvatI hoya.. dveSa-vairano nahIM paNa kSamAmaitrIno vAraso ApatI hoya.. ApaNI bhUlonI paraMparAne sudhArI ApatI hoya... mohanI nahIM paNa hitanI lAgaNI dharAvatI hoya, te vyakti kalyANamitra kahevAya che. kalyANamitranA saMgathI sadguruno bheTo thAya che. sadguru pAsethI kalyANamArga-mokSamArga samajavA maLe che. samayAMtare mokSamArganI sAdhanA karavAnI bhAvanA jAge che. 3 kalyANamitranA yogathI bIjAdhAnAdi : pUrve jaNAvyA mujaba akalyANamitrano tyAga karI kalyANamitrano saMga karavAmAM Ave to ja AtmAmAM bIjAdhAnAdi thAya che. kAraNa ke, bIjAdhAnAdi mATe je jJAna, preraNA, manoratha, sadupadeza joIe che, te kalyANamitra pAsethI ja maLe che. akalyANamitra pAsethI nahIM. ahIM ullekhanIya che ke, bIjAdi kramathI ja AtmAno mokSamArga upara vikAsa thato hoya che. bIjAdi kramathI ja zuddhadharmanI prApti thAya che ane zuddhadharmathI ja saMsArano nAza ane mokSanI prApti thAya che. prazna : vizvamaitrImAM to kuzIla-suzIla Avo bheda pADavAno na hoya ne? to pachI tame kuzIlano tyAga karavAnuM zA mATe pUrve kahyuM hatuM? uttara : vizvamaitrImAM kuzIla-suzIla tamAma jIvonA hitanI sadbhAvanA che. paraMtu suzIlanI jema kuzIlano paNa saMga karavAnI vAta nathI. vizvamaitrInuM vidhAna tamAma jIvonA hitanI sadbhAvanA rAkhavAnuM kahe che ane upadeza rahasya Adi graMtho kuzIlanA saMgano tyAga karavAnuM vidhAna kare che. kAraNa ke... kuzIla parama akalyANamitra che. ahIM yAda rAkhavuM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bhAvanAmRtamAH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana ke - dharmanA kSetramAM paNa karmathI pIDita ane kusaMskArothI dUSita banelA kuzIlo hoI zake che. ApaNI guNasaMpadAnI rakSA karavA mATe evA kuzIlono tyAga karavAno che. kuzIlo pratye dveSa nathI karavAno paNa teno parihAra karavAnuM zAstranuM vidhAna che. mATe teno tyAga karavAno che. - nadI nALAne maLe to nukasAna nadIne thAya che. tenuM pANI bagaDI jAya che. nALAne koI nukasAna nathI. tema guNavAnuM vyakti kuzIlano saMga kare to guNavAnane guNo gumAvavAno vAro Ave che. kuzIlane koI nukasAna nathI. - AtmA nimittavAsI che. durAcArIno saMga thAya to jIvanamAM durAcAra praveze che ane poSAya che. tethI durAcArIno saMga choDavo joIe. - saMtanA voSamuOT: | - guNa ane doSa saMsargathI utpanna thAya che ? guNa ane doSa, A baMne dharmo saMsargathI utpanna thAya che. guNa AtmAno nirmala dharma che ane doSa malina dharma che. malina dharmanA (doSanA) saMzleSathI adhyAtmasAdhanA malina bane che ane nirmaladharma (guNa) nA saMzleSathI adhyAtmasAdhanA nirmala bane che. A guNa ane doSa saMsargathI utpanna thanArA dharmo che. kuzIlano (kharAba vicAra-AcAravALAno) saMga karavAthI doSo pedA thAya che ane suzIlano (sArA vicAra-AcAravALAno) saMga karavAthI guNo prApta thAya che. AthI adhyAtmasAdhanAne nirmala rAkhavA mATe doSono parihAra karavo ane guNono svIkAra karavo jarUrI che. te mATe kuzIlanA saMgano tyAga ane suzIlanA saMgano svIkAra karavo joIe. - saMgajanya asarane jaNAvatuM udAharaNa : zrIupadezamAlA graMthanI TIkAmAM pUjyapAda zrIsiddharSigaNivarye be
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI 49 popaTanuM udAharaNa ApIne saMga janya asaro upara prakAza pAtharyo che. kAdabaMrI aTavI che. tyAM eka vizALa vaDalo che. enI bakholamAM be popaTa rahetA hoya che. baMne eka ja mAnI kUkhe janmelA che. te baMnemAMthI eka popaTane mleccha loko potAnA ghare laI jAya che ane parvatanI najIkamAM rahelI pallImAM e rahe che ane moTo thAya che ane enuM "girizuka' nAma paDe che. mlecchonA saMgane kAraNe temanI jemaja e krUra adhyavasAyavALo thAya che. bIjo popaTa puSpothI samRddha tApasanA AzramamAM rahe che. ane moTo thAya che ane enuM nAma "puSpazuka' paDe che. te tApasInA saMganA kAraNe dharmamAM parAyaNa bane che. ekavAra vasaMtapura nagarano kanakaketu rAjA viparIta zikSAvALA azvane kAraNe blecchonI pallInI pAse AvI jAya che. te vakhate tyAM vRkSa upara beThelA plecchonA saMgathI krUra banelA "girizuka' popaTane e rAjA dRSTipathamAM Ave che, tyAre popaTa jorajorathI bolavA lAge che ke, he mleccho ! A rAjA Avyo che, tene tame grahaNa karI lopakaDI lo ane baMdhanagrasta banAvo. A sAMbhaLIne rAjA vicAre che ke, A pakSI paNa mlecchonA jevuM ja krUra che. AthI A pradezane turaMta choDI devo joIe. ema vicArIne te tyAMthI turaMta nIkaLI jAya che ane tApasanA AzramamAM jAya che. tyAre AzramamAM rahelo "puSpazuka' popaTa rAjAne AvelA joIne tApasakumArone uddezIne bole che ke, he tApasakumAro ! ApaNA AzramamAM thAkelA atithi AvelA che ane te cAre AzramanA guru evA rAjA che. tame tene zIdhra Asana Apo ane atithidharmane sevo. A rIte tApasakumArone e atithidharmanuM pAlana karavA protsAhita kare che. ane protsAhita thayelA kumAro paNa atithinuM sanmAna Adi kare che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5O bhAvanAmRtam-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana tyArabAda bhojanAdithI nivRtta thayelo ane svastha banelo rAjA tApasakumArone girizuka ane puSpazukanA vRttAMtane jaNAve che ane tApasakumArone prazna kare che ke, eka ja jAtimAM ane eka ja mAtAnI kukhe janmelA A be popaTanI bhASA-vRttimAM ATaluM aMtara kema paDe che? tyAre tApasakumAro uttara vALatAM kahe che ke, he rAjan ! "A badho prabhAva saMsargano che. saMsargathI ja guNa-doSa pragaTe che. te be pakSinA mAtA ane pitA eka ja che. paraMtu eka popaTane ame ahIM lAvyA ane e amArA saMsargamAM rahyo. tethI tenAmAM sujanatA pragaTI ane bIjA popaTane mleccho laI gayA ane e emanA saMgamAM rahyo, tethI tenAmAM durjanatA-kUratA pragaTI che. AthI he rAjan ! saMsargathI ja guNa-doSa pragaTe che, e anubhavasiddha vAta che. tethI Atmahita sAdhavuM hoya teNe durazIlano saMga choDIne suzIla sAthe saMbaMdha bAMdhavo joIe. suzIlanA saMvAsamAM ja rahevuM joIe. prazna : maitrIbhAvanA (ane bAkInI traNa bhAvanA paNa) kyAM sudhI bhAvavAnI che ? uttara : maitrIbhAvanA chaThA guNasthAnaka sudhI bhAvavAnI che. te eka prakArano prazasta rAga ja che. sAtamA guNasthAnake maitrI Adi cAre bhAvanAo bodhasvarUpe hoya che, ema batrIsI graMthamAM pU. mahopAdhyAyazrIjIe kahyuM che. jyAM sudhI jIvonuM ahita karavAnI bhAvanA ubhI thavAnI zakyatA hoya che, tyAM sudhI te ahitakArI bhAvanAne aTakAvavA sarva jIvonA hitanI bhAvanA bhAvavAnI che. bIjA jIvonuM ahita karavAnI bhAvanA, guNavAna jIvo pratye IrSyA-asUyA, duHkhI jIvo pratye upekSA ane krUra-durgaNI jIvo pratye durbhAva - A badhA malina bhAvo dharmadhyAnane khatama karI nAkhe che ane adhyAtmanI pariNationo nAza kare che. tethI jyAM sudhI evA malina bhAvo pedA karanArA karmo-kusaMskAro
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI 51 AtmAmAM vidyamAna che, tyAM sudhI tenA pravAhane aTakAvavA metrIpramoda-karuNA ane madhyasthabhAvanA bhAvavAnI che. sAtamA guNasthAnake nirvikalpa dazA hoya che. tethI jIvo pratye A anukULa ane A pratikULa, A sAro ane A kharAba, A guNavAna ane A nirguNa vagere koI vikalpo ja ubhA thatA nathI ane tethI pUrvanirdiSTa durbhAvanAo paNa pedA thatI nathI. mAtra te sAdhaka jagatanA jIvone jue che ane jANe che. temanA mATe pUrvanirdiSTa koI vikalpadhArA ubhI thatI ja nathI. tethI sAtamA guNasthAnake maitrI Adi bhAvanAo bodha svarUpe hoya che. paraMtu hitabhAvanA Adi svarUpe hotI nathI. prazna : tame pUrve jaNAvela ke, prazasta dveSa ane maitrI-karUNA bhAvanA Adi sAthe rahI zake che, to enA koI udAharaNo Apazo ? uttara zAstramAM pU.zrI viSNumunivaranuM dRSTAMta Ave che. teozrIe sAdhuonA dveSI namuci maMtrIne sajA karI hatI. teozrI karUNAnA sAgara hatA. paraMtu namucinA karatUto jANIne emane prazasta dveSa pedA thayo hato ane temane sajA karI hatI. bIjuM udAharaNa pU.kAlikAlasUri ma.nuM che. temane sAdhvInuM apaharaNa karanAra garbhabhila rAjA upara prazasta dveSa utpanna thayo hato. ane rAjAne sajA karI hatI tathA sAdhvIjInI rakSA karI hatI. trIjuM zrIvAlamuninuM udAharaNa che je AgaLa Avaze. vivekI AtmAo zAsananA siddhAMto ane zAsananA tAraka aMgonI surakSA mATe prazasta dveSano Azaro le che. chatAM paNa teo aMdarathI to samarasamAM ja jhIlatA hoya che. koIne paNa mATe haiyAmAM nabaLI bhAvanA hotI nathI. AthI jemAM viveka cUkAya nahIM ane haiyAmAMno samarasa naMdavAya nahIM, te ja TheSa prazastanI koTImAM Ave che. viveka cUkAI jAya ane aMgata rAga-dveSane AdhIna banIne haiyAno samarasa naMdavAI jAya, te dveSa aprazastanI koTImAM Ave che - te yAda rAkhavuM.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ para bhAvanAmRtaH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana prazna : jagatanA jIvomAM tame ghaNA vibhAgo pADyA. game teno saMga karavAnI nA pADI. yogabiMdu graMthamAM to yogasAdhanAnA phalasvarUpe sAdhakane jagatanA tamAma jIvo upara akRtrima sneha pragaTe che, ema jaNAvyuM che. to amAre tamArI vAta ane yogabiMdu graMthanI vAtane kaI rIte saMgata karavAnI ? uttara : yogasAdhanAnA phalasvarUpe jagatanA jIvo pratye akRtrima (nirvAja-niHsvArtha ane nirdabha) sneha pragaTe che, te vAta sAcI che. chatAM paNa te paNa eka prakAranI sadbhAvanA ja che. dareka jIvo pratye nirvAja-akRtrima-svAbhAvika sneha = vAtsalya jarUra hoya che. paraMtu jIvo sAtheno vyavahAra to zAstranirdiSTa aucityavALo ja hoya che. te avasthAmAM sarva jIvone Atmatulya ane sattAnI apekSAe jJAnAdithI saMpUrNa tarIke jovAnI dRSTi vikaselI hoya che. tenA kAraNe jIvonI vartamAnanI viSama-vikRta dazA yogIonI dRSTimAMthI ojhala thaI gayelI hoya che. te Atmatulya dRSTithI ja jagatanA jIvo upara akRtrima sneha vaheto hoya che. bIjI vAta, te yogIo to aMtarmukhI hoya che. temane snehanuM saMpAdana karavAnI pravRtti moTA bhAge hotI nathI ane hoya to paNa sahajarUpe hoya che. eka agatyano khulAso karI laIe ke - zAsananA dhUrI AcArya bhagavaMto ziSya pratye sAraNAdi kare che, temAM paNa akRtrima sneha kAryarata hoya che. bhale ne coyaNA-paDicoyaNAnI bhUmikAmAM kaDaka zabdono prayoga thato hoya ke tADana thatuM hoya ! taduparAMta, pU. kalikAla sarvajJazrIe zrIvItarAgastotramAM "prabhunA dveSIo baherA-muMgA thAya to sAruM evuM je kahyuM che, te paNa haiyAnI karUNAbhAvanAthI ja kahevAyuM che. prazasta dveSanA kAraNe ja evA zabdaprayogo 1. aneDamUkA bhUyAsu-ste yeSAM tvayi matsaraH / zubhodakArya vaikalya-mapi pApeSu karmasu // 15-6 // "
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI 53 thayA che. aMgata rAga-dveSathI nahIM. (AmAM paNa e ja hitabuddhi rahelI che ke, pApo ochA bAMdhe. jenA phalasvarUpe duHkhane na pAme !) prazna : koIka jIva AtmakalyANanI bhAvanAthI bIjAne unmArga batAvI de, to te maitrIbhAvanAmAM Ave ke nahIM ? kAraNa ke, anyanuM kalyANa = hita karavAnI sadbhAvanA to che ja ne ? uttara : AtmakalyANa sanmArgathI ja thAya che. unmArgathI kyAreya AtmakalyANa na thaI zake. eTale sadbhAvanA sArI hovA mAtrathI na cAle. sabhAvanA sArI hovAnI sAthe mArga paNa sAco ja batAvavo joIe. khoTo mArga batAvavAmAM Ave to sAmenA jIvanuM akalyANa thAya che. tethI te sadbhAvanA paNa paramArthathI durbhAvanA banI jAya che. eTale bIjA pratyenI sabhAvanA ane pravRttimAM viveka rAkhavo khUba jarUrI che. te mATe maitrIbhAvanAnuM sAcuM svarUpa samajI levA jevuM che. kalikAla sarvajJa pU.A.bha. zrI hemacaMdrasUri mahArAjAe cAra bhAvanA paikInI maitrIbhAvanAnuM svarUpa batAvatAM zrI yogazAstramAM kahyuM che ke.... mA kArSItko'pi pApAni, mA ca bhUtko'pi duHkhitaH / mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigadyate // 4-118 // - koIpaNa pApo na kare, koI paNa duHkhI na thAo, AkhuM jagata paNa muktine pAme, A prakAranI matine maitrI bhAvanA kahevAya che. jeNe paNa duHkhathI mukta thavuM hoya, teNe pApothI mukta thavuM ja paDe. jeNe kAyama mATe duHkhathI mukta thavuM hoya, teNe mokSamAM javuM paDe. mokSamAM javA pApono ane pAponA rasano nAza karavo paDe. suvihita dharmAnuSThAna dvArA AtmAne bhAvita karavo paDe. bhavanirvedano pariNAma pedA karavo paDe. saMprApta buddhi dvArA mokSamArgane samajavo paDe. jagatamAM cAlatA mokSamArgathI dUra laI janArA kutarkone oLakhavA paDe. sAcA mokSamArganI ArAdhanA dvArA AtmAnA zuddha svarUpano ughADa karavo paDe. tenA yoge dhabakatuM baneluM caitanya jagatanA samasta jIvone sattAgata
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana guNonI dRSTie svatulya jue ane temAMthI eka anAhata nAda nIkaLe ke. zivamastu sarvajJAtiH | sarva jIvonuM kalyANa thAo. sva-paranuM kalyANa sanmArganI ArAdhanAmAM che. tethI ja kalyANanA arthIe sanmArga samajavo joIe. te sAcI maitrIbhAvanA che. bIjAnuM kalyANa karavAnI bhAvanAvALAe paNa bIjAne sanmArga ja batAvavo joIe, nahi ke unmArga. bIjAne unmArga tarapha laI javo, te maitrIbhAvanA nathI, zatrubhAvanA che. kAraNa ke unmArga svayaM pAparUpa che, jenAthI AtmA duHkhanI paraMparAnuM sarjana kare che. prazna : maitrIbhAvanA ane madhyasthabhAvanA sAthe kaI rIte rahe? uttara : maitrIbhAvanAno viSaya sarva jIvo che. mAdhyazmabhAvanAno viSaya krUra-avinayI-duSTa-unmArgagAmI-utsutra prarUpako Adi che. maitrIbhAvanAmAM sarva jIvonA hitanI sadbhAvanA che ane madhyasthabhAvanAmAM avinayI-duSTa jIvonI upekSA che. je jIvo upekSAne yogya che, temanuM paNa hita thAya-teo khoTA kAryothI dUra rahe-guNone pAme-mArga pAme- mokSa pAme evI saMbhAvanA to bhAvavAnI ja che. tethI baMne sAthe rahI zake che. prazna : zAsananA vairIone daMDa karIe, usUtrabhASIone khullA pADIe, kuzIlothI dUra rahevAnuM kahIe, akalyANamitrono saMga choDavAnuM kahIe- temAM te te jIvone duHkha pIDA thavAnI ja. to bIjAne pIDA thAya evuM kahevAmAM-karavAmAM maitrIbhAvanA Take kharI ? uttara : te badhI pravRttiomAM duHkha pahoMcADavAnI vRtti hotI ja nathI. mAtra jagatanA jIvo unmArgamAM na dhakelAI jAya ane potAnA guNo luMTAvI na de, evI saMbhAvanAthI ja e prakAre kahevAtuM hoya che. temAM paNa te jIvonA hitanI saMbhAvanA jIvaMta ja hoya che. tethI evI pravRttimAM maitrIbhAvanA TakI rahevAmAM koI bAdha nathI. hA, e prakAranI prarUpaNAnI pravRtti pAchaLa bIjAne halako cItaravAnI, tejovadha karavAnI, prabhAva ghaTADavAnI, pachADavAnI Adi kuvRttio hoya
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 praznottarI to maitrIbhAvanA TakI zakatI nathI. bAkI ApaNA kartavyanA eka bhAgarUpe jIvo pratyenI bhAva karUNAthI prerAIne viveka-aucityapUrvaka evA prakAranI prarUpaNAdi karavAmAM maitrIbhAvanAne kyAMye AMca AvatI nathI. vAstavamAM e ja sAcI maitrIbhAvanA che. prazna : "cetanya upara maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyazmabhAvane choDIne bIjo bhAva dhAraNa karavo e aparAdha che." AvuM kahevuM yogya che ke ayogya che ? uttara : sAmAnyathI kahI zakAya, paraMtu ekAMte na kahI zakAya. kAraNa ke.. pUrve jaNAvyA mujaba prazasta dveSa karavo paNa vihita che.. nigraha karavo paNa ucita ja che. hA, akalyANanI bhAvanA Adi dhAraNa karavA e doSarUpa che. prazasta dveSa ane cAra bhAvanA sAthe rahI zake che. e ApaNe pUrve joyuM ja che. tethI ekAMte evuM na kahevAya. prazna : zrI yogadaSTisamuccayamAM kula yogInA lakSaNa "sarvatrAvi:" = te sarva sthaLe adveSI hoya, evuM jaNAvyuM che ane tame prazasta dveSane vihita batAvo cho. A kaI rIte saMgata thAya ? uttara : zrI yogadaSTisamuccaya graMthanA ra10 mA zlokanI TIkAmAM lakhyuM che ke - kulayogIne tevA prakArano Agraha na hovAthI sarvasthaLe te aSI hoya che. svapakSanA Agraha, svadoSanA Agraha ane svamatanA AgrahathI vipakSa (sAmevALA) mATe dveSa thAya che te dveSa dRSTirAga garbhita-asUyA garbhita hoya che. potAnAmAM saMmata na thanArA pratye dveSa thavo ane zAsana-zAsananA aMgo-siddhAMtono virodha-nAza karanArAo upara dveSa thavo - e baMne alaga prakAranA dveSa che. pahelo aprazasta che ane 1. sarvatrAdveSiNazcaite, gurudevdvijpriyaaH| dayAlavo vinItAzca, bodhavanto yatendriyAH // 210 // sarvatra adveSI, guru-deva-sAdharmikano premI, dayAyukta, vinIta, nirmala bodhavALo ane jItendriya : A cha lakSaNavALo jIva kulayogI kahevAya che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana bIjo prazasta che. kulayogIne aprazasta dveSo na hoya. paraMtu prazasta So to hoya ja che. - svapakSanA AMdhaLA AgrahathI garbhita bIjA pratyeno dveSa, e aprazasta che. svadoSanA AgrahathI garbhita dveSa e aprazasta che. svamatanA AMdhaLA AgrahathI pedA thayelo dveSa, e aprazasta che. AvA aprazasta dveSo kulayogIne na hoya. taduparAMta, kulayogI dunyavI sAmagrI ane bhautika sattA AdinA adhikAro mATe paNa Agraha sevato nathI. tethI tene kyAMye dveSa thato nathI. Ama chatAM kulayogIne pUrvanirdiSTa devAdi pAMca uparanA prazasta rAganA kAraNe te pAMcano nAza karanArA upara prazasta Sa to avazya thAya ja che. kulayogIpaNuM guNasaMpanna prathama guNasthAnakathI chaThA guNasthAnaka sudhI hoya che te yAda rAkhavuM. prazna : zrI suyagaDAMga sUtra, adhyayana-1, gAthA naM.3 nI TIkAmAM 'gAyatuSe pathANuM' - prajAne (chakAyanA jIvone) sva = Atmatulya jue, evuM kahyuM che, tenuM rahasya zuM che ? ane prazasta dveSanI sAthe e darzana jIvaMta rahI zake kharuM ? tathA Atmatulya darzana ane maitrIbhAvanA vacce koI saMbaMdha kharo ke nahIM ? uttara : bhAvasAdhu sarva jIvone Atmatulya jue che. kAraNa ke, bhAvasAdhune jIvonI vartamAnanI viSama dazA-visaMvAdI dazAthI upara uThIne sattAnI apekSAe temanA AtmAmAM rahelA anaMtaguNo-zuddhasvarUpane nihALavAnI dRSTi prApta thayelI hoya che. arthAt jagatanA jIvo vartamAnamAM bhale doSabahula hoya ane kuceSTAmAM paDyA hoya. paraMtu temanA AtmAmAM anaMtaguNa rahelA ja che. Aje karmathI te AvarAyelA hovAthI dekhAtA 1. evaMvidho bhAvasAdhuH sarvajIveSu AtmatulAM kalayati / (sUyagaDAMga sUtra a.1, nAthA-3 Tahi)
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 praznottarI nathI. AthI huM ane sarvajIvo sattAnI apekSAe samAna chIe. A tamAma jIvo pratyenI tulyadRSTithI akRtrima sneha paNa pragaTe che ane sarva jIvo viSamadazAmAMthI bahAra AvI samadazA pAmIne zuddhadazAne vare evI maitrIbhAvanA paNa pragaTe che. jyAM sudhI mArA-tArAno bheda pADavAnA saMskAro jIvaMta che, pakSadaSTi vidyamAna che ane tenA kAraNe mati kadAgrahathI grasta che tathA svapakSano AMdhaLo rAga ane parapakSano AMdhaLo dveSa vidyamAna che, svadoSano Agraha che, bIjAnA utkarSa pratye IrSAbhAva che, bIjAnA sukhamAM IrSyA ane duHkhamAM saMtoSa thAya che ane aparAdhIo mATe TreSa-praSa-vairanI lAgaNIo ubhI thAya che, tyAM sudhI maitrIbhAvanAthI aMtaHkaraNane bhAvita karavuM saheluM nathI. ane maitrIbhAvanAthI aMtaHkaraNa bhIMjAyuM na hoya, tyAM sudhI zivamastu sarvajJAtiH' nA nArA lagADavA mAtrathI vizvamaitrInA pratinidhi ke vAhaka banI zakAtuM nathI. AthI 'mitte pe selvamUrNa, vairuM maTTa ne 3 - mAre sarva jIvo sAthe maitrI che ane koInI sAthe paNa vaira nathI- A maitrIbhAvanAnA gharano anAhata nAda haiyAmAM jeNe paNa jAgato rAkhavo hoya, teNe pUrvanirdiSTa saMskAro-lAgaNIo-doSono nAza karavo jarUrI che. anya pratye haiyAmAM DaMkha rAkhI bahArathI sAro vyavahAra karavo e daMbha che. aMdarathI vairavRttine jIvaMta rAkhI maitrInI vAto karavI e paNa daMbha che. anyanA tejovadhanI malina bhAvanA sAthe vizvazAMti-saMghazAMtinI vAto karavI e paNa daMbha che. prazna : jo prazasta dveSa vihita hoya, to pachI yogadaSTi graMthamAM prathamadRSTimAM "adveSa' rAkhavAnuM kahyuM che te kaI rIta saMgata thAya? prazasta dveSa ane aSa sAthe kaI rIte rahI zake ? uttara : yogadaSTisamuccaya graMthamAM je adveSa rAkhavAnI vAta che
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhAvanAmRtam-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana temAM asUyAgarbhita dveSa ke dRSTirAga garbhita dveSano tyAga karavAnuM sUcana thayeluM che. dveSanI yoni rAga che. dRSTirAga potAnAmAM saMmata na thanArA vipakSa mATe dveSa karAve che ane e dveSa mokSamArganI sAdhanAmAM khUba avarodhaka bane che. tethI ja sAdhanAnA prathama tabakke eno tyAga karavAnuM sUcana karyuM che. - sAdhanAnI zarUAta anya pratyenI karuNA, hanaguNavALA pratyenI karuNA ane paramatasahiSNutAthI thAya che. dRSTirAga garbhita dveSamAM karuNA TakatI nathI ane karuNA na hoya to sAdhanAnI zarUAta thatI ja nathI. tethI yogadaSTimAM kahyuM che ke - mitrAdaSTinA sAdhakane anya pratye dveSa hoto nathI. te anyanI ciMtA karato ja nathI. kadAca te anyanI ciMtA kare tyAre paNa (tenA AtmAmAM tenA pratye dveSa thAya evA bIjo vidyamAna hovA chatAM paNa) tene haiyAmAM kaMIka karuNA pragaTe che. paraMtu dveSa thato nathI. te tattvane jANe che, mATe haiyAmAM dveSanimittaka bIjo hovA chatAM tene jAgrata thavA deto nathI ane karuNAne vahetI rAkhe che. - ahIM ullekhanIya che ke.. prazasta vaiSamAM paNa jyAre zAsananA vairIo, tAraka AlaMbanonA vidhvaMsako Adi pratye aprIti hoya che, tyAre haiyAnA eka khuNAmAM emanA mATe karuNA hAjara ja hoya che. ahIM khAsa yAda rAkhavuM ke, e jIvo pratyenI maitrI-karuNA jIvaMta rahe to ja te dveSa prazasta koTIno bane che ane maitrI-karuNA na hoya to te Sa aprazasta koTIno banI jAya che. - A prazasta dveSa ane adveSa aMgeno viveka che. eTale "adveSa' ne AgaLa karIne "koInoya dveSa na karavo" AvuM vidhAna karavAnI utAvaLa na karAya. kAraNa ke, prazasta dveSa paNa jarUrI che. ApaNe je kharAba tattvothI nivRtti karavAnI che, te dveSathI ja zakya banavAnI che. jJAnIoe mithyAmatino paricaya" ane "kuzIlano saMga' karavAnI nA pADI che, eno amala karavo haze, to mithyAmati ane kuzIla mATe prazasta dveSa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI 59 ubho karavo ja paDaze. e na karavAmAM Ave to prabhunI AjJA pALI zakAze nahIM ane AjJAno anAdara karI emano paricaya-saMga karavAthI vinipAta sarjAyA vinA raheze nahIM. samyagdarzananI rakSA karavA zaMkAdi pAMca doSono tyAga karavAnuM kahyuM che, temAM mithyAmatinA paricayano tyAga karavAnuM kahyuM che. AthI bhavyAtmAone khAsa bhalAmaNa che ke khoTI bhramaNAomAM paDavuM nahIM. prazna: zrI yogabiMdugraMthamAM kahyuM che ke - zAMtatA-udAratA Adi guNovALo apunabaMdhaka jIva ja yogadharmano adhikArI bane che. to pachI dveSanI hAjarImAM e guNo hoya kharA? ane e guNo vinA yogadharmanA adhikAra banI zakAya ? uttara : prazasta dveSa ja vihita che. aprazasta dveSa vihita nathI. prazasta dveSanI hAjarImAM paNa vivekI jIvanuM haiyuM (pUrve jaNAvyA mujaba) zamarasathI pariplAvita ja hoya che. tenA kAraNe te krodhAdi kaSAyonA vikArane TALI zake che ane yogadharmano adhikArI banI zake che. prazna : maitrIbhAvanA ane ahiMsA vacce zuM saMbaMdha che ? uttara : maitrIbhAvanA ane bhAva ahiMsA vacce gADha saMbaMdha che. maitrIbhAvanA kAraNa che ane ahiMsA enuM kArya che. maitrIbhAvanAthI bIjA jIvo pratyenA vairAdi durbhAvo nAza pAme che. tenAthI svanI ahiMsA svarUpa bhAva ahiMsA prApta thAya che. (ApaNA guNonI (bhAvaprANonI) rakSA karavI e bhAva ahiMsA che.) AthI jeNe paNa ahiMsAnI pariNati AtmasAt karavI che teNe maitrIbhAvanA AtmasAt karavI khUba jarUrI che. prazna : maitrI bhAvanA ane dharma-satya-siddhAMta mATenA saMgharSo sAthe rahI zake? saMgharSomAM kyAre maitrIbhAvanA rahI zake ane kyAre na rahI zake? uttara : dharma-satya-siddhAMta mATenA saMgharSonA mULamAM ekamAtra jainazAsananuM ane jainadharmanA anuyAyIonuM hita samAyeluM hoya tyAre maitrIbhAvanA tenI sAthe rahI zake che. jyAM sudhI hitabuddhi jIvaMta rahe
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60. bhAvanAmRta-I: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana tyAM sudhI maitrIbhAvanA TakI rahe che. jyAre aprazasta kaSAyane AdhIna banIne aMgata rAga-dveSamAM, bIjAne halako pADavAnI pravRttimAM, tejovadha karavAnI bhAvanAmAM kheMcAI javAya che, tyAre maitrIbhAvanA TakI zakatI nathI. prazna : maitrIbhAvanA sarva jIvo upara karavAnI che ke koIka jIvanI emAMthI bAdabAkI karIe to cAle? uttara : koInI bAdabAkI karI na zakAya. badhA ja jIvo upara maitrIbhAvanA joIe. AgaLa jaNAvelA agnizarmA tApasa ane guNasena rAjAnA dRSTAMtamAM A vAtane spaSTa karI ja che. prazna : A maitrIbhAvanA niraMtara bhAvanAnI che, to tenI zailI kevI hoya ? uttara : ahIM tenI zailInA thoDA muddA ApIe chIe. tenAthI te kaI rIte bhAvanAnI che teno aMdAja AvI jaze. 6 maitrIbhAvanAmAM parizIlananI zailI he Atmana ! karmanI vicitratAthI vividha gatine pAmanArA traNe jagatanA samasta prANIgaNa upara tuM maitrIbhAva dhAraNa kara ! - he Atman ! jagatanA sarve jIvo tArA priya bAMdhavo che, emAM tAruM koI duzmana nathI. kAraNa ke, saMsAra paribhramaNa daramyAna sarve jIvone badvAra te bhAIpaNe anubhavelA che. AthI sarva pratye maitrIbhAva dhAraNa karIne puNyano lopa karanArA klezathI manane kaluSita karIza nahIM. - he Atman ! "sarva jIvo duHkhothI mukta thAya, pApothI mukta thAya ane mokSane pAme" evI sadbhAvanA tArA haiyAmAM dhAraNa kara. - he Atman ! jIvo pratye maitrIbhAva dhAraNa karavAthI tAruM mana zAMta-prazAMta raheze ane vairabhAva dhAraNa karavAthI tAruM mana lezothI bharAI jaze.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottarI -- he Atman ! A jagatamAM koIpaNa jIva bIjA jIvone sukhaduHkha Apato nathI. paraMtu dareka jIvone potapotAnA zubhAzubha karmanA kAraNe sukha-duHkha maLe che. AthI jIvanamAM duHkho Ave tyAre anya jIvane emAM kAraNa mAnI enA pratye dveSa ke vairabhAva na rAkha. paraMtu e jIva upara paNa maitrIbhAva dhAraNa kara. he Atman ! kSamAthI vairanuM visarjana kara. kSamA dharmano prANa che. kAraNa ke, kSamA vinA dayAnA pariNAmo prApta thatA nathI ane TakatA paNa nathI ane dayAnA pariNAmo vinA dharma dharmarUpa banI zakato nathI. - he Atman ! tuM evI bhavya bhAvanA rAkha ke, ekendriyAdi jIvo paNa paMcendriyapaNuM, AryakuLa, jainazAsana Adi pAmIne vahelA mokSasukhane pAme ! he Atman ! maitrInuM pradAna karavAmAM ane kSamA ApavAmAM jagatanA ekapaNa jIvanI bAdabAkI na rAkhato. to ja tuM ArAdhaka banI zakIza-rahI zakIza. - he Atman ! sarvajIvo mAtA-pitA, putra-putrI, bhAI-bahena, patnI-putravadhupaNe bahuvAra prApta thayelA che. AthI sarvajIvo tAruM kuTuMba ja che. AthI tuM "vasudhaiva kuTuMbakam - AkhI pRthvI e mAruM kuTuMba che- evI bhAvanA rAkha. - he Atman ! maitrIbhAvanAthI cittazuddhi thAya che. puNyAnubaMdhI puNyano baMdha thAya che ane sakAmanirjarA thAya che. vairathI citta azuddha bane che ane pApakarmano baMdha thAya che. AthI mokSamArganA vikAsa mATe tuM vairano tyAga kara ane maitrIbhAvane dhAraNa kara ! - he Atman ! vairathI bhavaparaMparA vadhe che. AthI maitrIbhAvane AtmasAt karI verabhAvanuM visarjana karI de. - he Atman ! thoDA divasa TakI rahenArA A jIvanamAM koInA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6ra bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana pratye vairabhAva rAkhI tuM zA mATe khedane pAme che ? - he Atman ! kadAca koI bIjo mANasa svakarmavazapaNe kopa kare, to paNa tuM hRdayamAM krodhane avakAza zA mATe Ape che ? ApaNe to krodhane vaza thavAnuM nathI paNa krodhane vazamAM levAno che ane kSamAbhAvane AtmasAt karI hRdayane zAMta-prazAMta rAkhavAnuM che. - he Atman ! jagatamAM sapuruSo kalahathI dUra ja rahe che, temane kleza priya hoto nathI, ema jANIne tuM vivekakaLAnuM sevana kara ! arthAt tuM vivekI haMsa jevo banIne aparAdhIo pratye paNa sadbhAvanAo rAkha ! - he Atman ! tuM evI bhAvanA niraMtara seva ke, samasta zatrujano matsarabhAva tyajI daIne sukhI thAo ! tathA teo mokSapadane pAmavA mATe paNa puruSArtha kare. - he Atman ! jo jIvo sAcA bhAvapUrvaka lezamAtra paNa samatArasane ekavAra AsvAde, to te rasano anubhava karyA pachI teone temAM ja svataH prIti upajaze. - he Atman ! jagatanA prANIo zA mATe kumatarUpa madirApAnathI mUcchita thaIne naraka vagere durgatiomAM paDe che te samajAtuM nathI ! teo zA mATe jinavacanarUpI amRtanuM premathI pAna karatA nathI te paNa samajAvuM nathI. - he Atman ! AthI tuM evo niraMtara vicAra kara ke, nirmala AzayavALA jIvonA mana haMmezAM paramAtmasvarUpanA dhyAnamAM lIna rahe! tathA jagatanA jIvo vinayasahita upazamarUpI amRtanuM pAna kare ane jaldI sukhI thAya ! 6 niSkarSa-jJAnIono upadeza : maitrIbhAvanAnA anusaMdhAnamAM e ja aMtima niSkarSa che ke, sarvajIvo
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 praznottarI saMbaMdhI hitaciMtA svarUpa maitrIbhAvanA niraMtara sevavI joIe. te ja ekAMte AtmAne hitakAraka che. jIvo pratyeno dveSabhAva ke verabhAva to AtmAne atyaMta anarthakArI che. AthI zAMtasudhArakAranI hitazikSAne punaH yAda karI laIe ke, "sarvatra maitrImupakalpayAtman, cintyo jagatyatra na ko'pi zatruH / zidinacchani nIviDamina, jiM vidyAre vaithiyA pamina zarU-jA" - - he Atman ! sarva jIvo upara maitrIbhAva dhAraNa kara ! A jagatamAM koIpaNa jIvane zatru na mAna ! thoDAka divasa TakI rahenArA A jIvanamAM anya jIvo upara vairabhAva rAkhIne zA mATe khedane dhAraNa kare che ? 5 maitrIbhAvanAthI thatA lAbha H - maitrIbhAvanAthI.. cittavRtti udAtta-ujvaLa bane che. - haiyAmAM vizvavatsalatAno bhAva prAdurbhAva pAme che. - haiyAnI saMkucitatA nAza pAme che. haiyuM udAra bane che. - dveSa-IrSyAdi durbhAvo manamAMthI vidAya le che. - koInI sAthe vairabhAva baMdhAto nathI. - dharmadhyAnanI prApti thAya che ane te akhaMDita bane che. - adhyAtmamArgamAM khUba vikAsa thAya che. - manamAM anya jIvo mATe cAlatA khoTA ciMtano baMdha thAya che ane tethI malina bhAvo utpanna thatA nathI. - "vasudhaiva kuTuMbakam nI bhAvanA cittamAM puSTa thAya che. jenAthI sva-para ubhayane zAMti maLe che. have pramodabhAvanA aMge vicArIzuM.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 bhAvanAmRtam-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana prakaraNa-3 pramodabhAvanA guNavAna jIvonA guNo joIne AnaMda thAya, haiyu harSathI bharAI jAya ane guNavAna jIvo pratye bahumAnabhAva pragaTe, e pramodabhAvanA che. pramodabhAvanAnuM svarUpa jaNAvatAM "yogazAstra' graMthamAM kahyuM che ke, "apastAzeSoSApa, vastutattvavatnovinAm | muLapu pakSapAto ya, sa pramoH prakArtitaH 4-zA" - sarva doSone dUra karanArA ane saghaLAye padArthonA svarUpane jonArA guNavAna puruSonA guNono pakSapAta karavo, tene pramoda bhAvanA kahevAya che. mArA-pArakAno pakSapAta rAkhyA vinA jagatanA tamAma jIvonA guNonI anumodanA karavI joIe. zrI tIrthaMkara paramAtmAo, zrIsiddha paramAtmAo, zrIAcAryabhagavaMto, zrIsAdhubhagavaMto-sAdhvIjI bhagavaMto, zrAvaka-zrAvikAo, samyagdaSTijIvo ane mArgAnusArI jIvo tathA anyadarzananA jIvonA mArgAnusArI guNonI anumodanA A pramodabhAvanAmAM karavAnI che. A jagatamAM zrI tIrthakaronA AtmAo jevA bIjA koI sarvottama guNavAna AtmA nathI. temano mahAna guNa che, mArgadazakapaNuM. teo jagatane sAco mArga batAvanArA che. apUrva dezanA dvArA jagatane sAco hitano mArga teo batAve che. te guNanI vAraMvAra anumodanA karavAnI che. anaMta karuNA ane nirvyAja paropakArabhAvanAthI teozrI tIrthaMkaranAmakarmano baMdha kare che ane tenA sahAre tIrthanI sthApanA kare che. 9 zrI tIrthaMkaro pratye pramodabhAvanA : teozrInI anumodanA karatAM zrI "zAMtasudhArasa' mAM kahyuM che ke, dhanyAste vItarAgAH, kSapakapathagati-kSINakarmoparAgAstrailokye gandhanAgAH, sahajasamuditajJAnajAgradvirAgAH /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 prakaraNa-3H pramodabhAvanA adhyAruhyAtmazuddhyA, sklshshiklaanirmldhyaandhaaraamArabhu: prapannA, kRtasuta-topArjitAIjyanakSmIm II teSAM karmakSayavai-ratanu-guIau-nirmanAbhasvamAvai, rgAyaM gAyaM punImaH, stavanapariNatai-raSTavarNAspadAni / dhanyAM manye rasajJAM, jagati bhagavataH, stotravANIrasajJAmajJAM manye tadanyAM, vitathajanakathA-kAryamaukharyamagnAm // 2 // - te vItarAga paramAtmAone dhanya che, ke jeoe kSapakazreNInA mArge gati karIne karmono uparAga dUra karyo che, jeo traNa jagatamAM gaMdhahasti samAna che. jemanAmAM sahajabhAve pragaTelA jJAnathI virAgabhAva jAgrata thayelo che. jeo pUrNimAnA pUrNacaMdranI kaLA jevA nirmala dhyAnanI dhArAe potAnI AtmavizuddhithI ArohaNa karIne temaja seMkaDo sukRtyo karIne, arihaMtapadanI sarva vibhUtio upArjana karIne mokSa pAmyA che. te tIrthaMkara paramAtmAnA karmakSayathI utpanna thayelA guNo dvArA ane temanI stuti karavAmAM pariNata pAmelA teozrInA nirmala AtmasvabhAva dvArA vAraMvAra guNagAna karIne ame AThe uccAra sthAnone pavitra karIe chIe. prabhunA guNonuM gAna karanArI jIbha ja rasane jANanAra hoI dhanya che. bAkI nakAmI lokakathAnA kAryamAM vAcALatAne sevanArI jIbhane to kevaLa jaDa (rasanI ajANa) mAnuM . amRtavelanI sajhAyamAM zrI tIrthaMkara paramAtmAnA sukRtonI anumodanA karatAM kahyuM che ke, "vizva upakAra je jina kare, sAra jina nAma saMyoga re, tela guNa tAsa anumodIe, puNya-anubaMdha zubhayogare. 2. (16)" - siddhabhagavaMto Adi pratye pramodabhAva : amRtavelanI sakjhAyamAM siddhaparamAtmA, AcArya bhagavaMto, upAdhyAya bhagavaMto, sAdhubhagavaMto, zrAvako ane samyagdaSTinA guNonI anumodanA karatAM kahyuM che ke,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-I: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana siddhanI siddhatA karmanA, kSaya thakI upanI jehA re, jeTha AcAra AcAryano, caraNavana siMcavA meha re, ce. (17) jeha vikjhAyano guNa bhalo, sUtra sakjhAya pariNAma re, sAdhunI je vaLI sAdhUtA, mUla uttara guNa-dhAma re, ce. (18) jeha virati deza zrAvaka taNI, je samakita sadAcAra re, samakita daSTi suranara taNo, te anumodIe sAra re. 2. (19)" - zrIsiddhabhagavaMtono "avinAzIpaNuM guNa anumodavAno che. teone anaMtaguNonI prApti thaI che tathA AThakarmanA kSayathI anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra, anaMtavIrya, akSayasthiti, agurulaghupaNuM, arUpIpaNuM ane avyAbAdhapaNuM A ATha guNo utpanna thayA che. AcArya bhagavaMtonA paMcAcAranuM pAlana ane upadeza tathA bhavabhIrutA, gItArthatA, saMvigratA Adi guNanI anumodanA karavAnI che. upAdhyAya bhagavaMtonA sUtrapradAna ane vinaya vagere guNonI anumodanA karavAnI che. sAdhu bhagavaMtonI mULa-uttaraguNanI sAdhanA vagerenI anumodanA karavAnI che.. zrAvaka-zrAvikAnA dAna-zIla-tapa-bhAvadharma, aNuvratonuM pAlana, tIrthayAtrA Adi sukRtonI anumodanA karavAnI che.. samyagdaSTi jIvonA sadAcAro tathA dharmazraddhA-dharmarAga Adi guNonI anumodanA karavAnI che. mArgAnusArI jIvonA jinavacanAnusArI dayA-paropakArAdi guNonI anumodanA karavAnI che. - anyadarzananA jIvonA guNonI anumodanA anyadarzananA jIvonA jinavacanAnusArI paropakAra-dayA Adi guNonI cittamAM anumodanA karavAnI che. amRtavelanI sakjhAyamAM kahyuM che ke, "anyamAM paNa dayAdika guNo, je jina-vacana anusAra re, sarva te citta anumodIe, samakita-bIja-niradhAra re.ce. (20)" ahIM ullekhanIya che ke, jinamatanA anuyAyI varganA guNonI jema
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67. prakaraNa-3 pramodabhAvanA cittamAM anumodanA karavAnI che, tema jAheramAM prazaMsArUpe paNa anumodanA karavAnI che. paraMtu anyamatanA anuyAyIonA guNonI anumodanA mAtra cittamAM karavAnI che. paraMtu enI jAheramAM prazaMsA karavAnI nathI. kAraNa ke, jAheramAM prazaMsA karavAthI guNanI sAthe raheluM mithyAtva ke guNAbhAsa ke mithyA AcAranI paNa anumodanA thaI javAnA kAraNe moTo anartha thAya che ane ajJAnI jIvo guNa ane guNAbhAsanI bhedarekhA jANatA na hovAnA kAraNe guNAbhAsanI paNa anumodanA karIne anarthanA bhAgI bane che. - guNa-guNAbhAsane oLakho : pramodabhAvanAmAM anya jIvonA guNonI anumodanA karatA pahelAM guNa ane guNAbhAsanI oLakhANa karI levI khAsa jarUrI che. anumodanIya guNa ja che. guNAbhAsa nahIM. guNanA badale guNAbhAsanI anumodanA karavAmAM Ave to lAbhanA badale nukazAna thAya che. ' nirUpAdhika guNo ja guNarUpa che. bhautika svArthathI rahita, prabhaAjJAthI sApekSa ane AtmAnA zuddhasvarUpane anukULa guNo ja nirUpAdhika guNo che. sopAdhika guNo guNarUpa nathI paNa guNAbhAsa svarUpa che. bhautikasvArthamUlaka, prabhunI AjJAthI nirapekSa ane AtmAnA zuddhasvarUpane pratikULa evA guNo sopAdhika che. AvA guNAbhAsonI anumodanA karavAnI nathI. jenazAsanamAM dareka kAryamAM vivekanI pradhAnatA hoya che. avivekasahitano guNa ke anuSThAna lAbhane badale nukazAna kare che, te vAta khAsa yAda rAkhavAnI che. - anumodakanA guNo H prazna : bIjAnA guNonI anumodanA karanAra pAse kyA prakAranI yogyatA joIe che ? uttara : jenAmAM guNonuM arthIpaNuM hoya, guNadRSTi hoya-guNadarzananI Teva hoya, doSadarzananI kuTeva na hoya, guNono pakSapAtI hoya, guNaprAptinI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-I: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana durlabhatAnuM jJAna hoya ane citta udAtta banyuM hoya, tevI vyakti anya jIvonA guNonI anumodanA karI zake che. te mATe yogya che. jene anya jIvo pratye IrSyA hoya, guNamAM paNa doSAropaNa karavAnI (asUyAbhAvanI) kuTeva hoya, doSadarzananI Teva hoya, guNadRSTi pragaTI na hoya, guNonI AvazyakatA na hoya ane citta tuccha hoya, tevA jIvo anya jIvonA guNonI anumodanA karI zakatA nathI. - IrSyA sarvano nAza kare che IrSALuM jIvo koInI paNa sArAIne joI zakatA nathI, koInI bhautika ke AdhyAtmika pragatine sahana karI zakatA nathI. AvA jIvone pramodabhAvanA durlabha che. zAstranA pAne evA ghaNA udAharaNo jovA maLe che ke, pramodabhAvanAnA abhAve ane IrSA doSanA kAraNe moTA moTA sAdhako paNa virAdhabhAvane pAmyA che ane durgatimAM gayA che. zAstramAM A.nayazIlasUrijInI vAta Ave che. teo sArA ArAdhaka che ane ghaNo ziSyavarga dharAve che. temanA ziSyavargamAM eka ziSya zaktisaMpanna-prabhAvasaMpanna hoya che. jaina-zAsananI prabhAvanA karavAnI zakti ane bhAvanA baMne uttama koTInI temane prApta thaI hoya che. teonI zaktithI prabhAvita thayelA AcAryazrI potAnA e ziSyane vyAkhyAna vagerenI javAbadArI soMpe che. ziSya paNa vinayapUrvaka teno svIkAra kare che ane nirAzasabhAve tathA guru pratyenA pUrNa aucityapUrvaka javAbadArIne nibhAve che. temanI uttama karaNI ane apUrva vyAkhyAna zakti AdinI loko khUba prazaMsA kare che ane lokomAM emano prabhAva vadhe che. AcAryazrI ziSyanA A umadA kAryane ane emanA yaza-kIrtine sahana karI zakatA nathI. tenA kAraNe ziSyanA guNo-zaktio mATe pramodabhAvanA thavAne badale IrSyA thAya che. dina-pratidina IrSyA vadhatI jAya che. jo ke, A IrSAnI baLatarA aMdara che. bahAra enI koI vikriyA jIvanabhara AcAryazrIe dekhAvA dIdhI nathI. ziSyanA prabhAvanAdinA kAryamAM kyAMye
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 prakaraNa-3 pramodabhAvanA aMtarAya paNa karyo nathI. chatAM paNa pramodabhAvanA badale IrSyA karavAnA kAraNe teo virAdhaka banyA che ane mRtyu pAmI sarpayonimAM janma thayo che. kALakrame ujvaLabhAvomAM ramatA ziSyane avadhijJAna paNa thAya che. ekadA je aTavImAM AcAryazrIno AtmA sarpa tarIke utpanna thayo che, tyAMthI AcAryazrInA ziSyavargane pasAra thavAnuM thAya che. sarpane te muni dRSTipathamAM Ave che. pUrvabhavanA saMskAro jAgrata thAya che ane sarpa e munivara sAme phaMphALA mAre che. bIjA munivaro ene pakaDIne dUra mUkI Ave che. chatAM vAraMvAra najIka AvIne te phaMphADA mAre che. ema karatAM aTavI pUrNa thavAnI taiyArI hatI, tyAM anya ziSyoe avadhijJAnI munivarane pUchyuM ke, bhagavaMta ! ApanI sAme A sarpa kema phaMphADA mAre che. tyAre avadhijJAnI muni avadhijJAnano upayoga mUkIne sarpano bhUtakALa jue che ane e jotAnI sAthe ja emanA mukhamAMthI niHsAso nIkaLe che ane teo khulAso kare che ke, ApaNA ja guruvarya IrSAnA kAraNe virAdhaka banI ahIM janmyA che ane pUrvabhavanA mArA pratyenA aNagamAne A rIte vyakta karI rahyA che. A sAMbhaLIne ziSyo paNa duHkhI thAya che. teoe avadhijJAnI munivarane vinaMtI karI ke, tame ApaNA guruvaryanA AtmAne pratibodha pamADI bhavATavImAMthI bahAra kADho. tyAre teo punaH avadhijJAnano upayoga mUkIne jue che ane teonI durlabhabodhitA jANIne atyaMta khinna banI jAya che. kAraNa ke, atyAre sarpanA jIvamAM pratibodha pAmavAnI yogyatA paNa rahI nahotI! A jANIne sarvamunivaro khUba duHkhI thAya che ane saMsArathI atyaMta virakta bane che. kaSAyanI AdhInatA jIvane kyAM sudhI laI jAya che, teno vicAra karatAM temano virAgabhAva keI gaNo vadhI jAya che. A ghaTanAno sAra eka ja che ke - IrSAnA kaTuripAkone jANIne ane smRtipathamAM rAkhIne koInI paNa sArAInI IrSyA karazo nahIM ane guNonI anumodanA karyA vinA rahezo nahIM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ nI A rilA dAzinumodanA bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - anumodanA aMge vizeSa vimarza: thAryo rANo muniveDapi koInA nAnA paNa guNanI anumodanA karavIH A adhyAtmarAmi-zuddhino AThamo upAya che. koIpaNa jIvamAM rahelA dAkSiNyatA, udAratA, vinaya, kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSa Adi guNonI anumodanA karavI joIe. guNanA pragaTIkaraNanI zarUAta dhImI ja hoya che ane pragaTa thayelo guNa nAno ja hoya che. chatAM paNa mohanI pakkaDa DhIlI paDyA vinA guNonuM pragaTIkaraNa thaI zakatuM nathI. guNa nAno hovA chatAM mohanAzaka AMtarika sAdhanAnuM e pariNAma che. tethI te anumodanIya che. mohanI pakkaDa ane enA kAraNe UbhI thayelI doSonI AdhInatAnA kAraNe utpanna thayeluM AtmAnuM bhAvadAridraya jene samajAya che, tene tenI pIDA anubhavAya che ane emAMthI bahAra nIkaLavAnI tAlAvelI jAge che. te vyaktine koInAmAM paNa nAno guNa dekhAya to AnaMda thAya che. te vyaktie karelA atyaMtara puruSArtha pratye ahobhAva thAya che. jene AtmahitanuM lakSya baMdhAyuM na hoya, tene doSo khaTake nahi, doSone dUra karavAnuM dhyeya baMdhAya nahi, doSono nAza karavAnuM AMtarika puruSArthanuM mahattva samajAya nahi. tenA kAraNe anyae je nAnakaDI chatAM paNa durlabha guNaprAptinI siddhi karI che, tene te mIThI najare joI zakato nathI. jene paNa AtmikalakSya baMdhAyuM hoya, svadoSo pratye tiraskArabhAva pedA thayo hoya, doSanAzanuM dhyeya baMdhAyuM hoya, tevI vyaktine doSanAzaka AMtarika puruSArthanI kaThInatA-durlabhatA khUba sArI rIte samajAya che. je doSo anAdikALathI ghara karI gayA che, tene kADhavA keTalA muzkela che, te vAta sAdhanAnI zarUAtamAM ja samajAI gayelI hoya che. tethI koInA paNa guNo joIne tenA manamAM sahaja anumodanabhAva pedA thAya che. ahIM koInA "nAnA paNa guNanI anumodanA karavAnuM jaNAvI eka spaSTatA karI che ke, koInA nAnA paNa guNanI upekSA karavAnI nathI.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 prakaraNa-3H pramodabhAvanA jJAnIone jIvanA anAdikAlIna kuTila svabhAvano pUrepUro aMdAja che. jIva potAnAmAM kAMI na hoya to paNa bIjAnAmAM moTuM ja zodhavAno ane jovAno prayatna karato hoya che. bIjAmAM moTuM dekhAya to tenuM anumodana karavAnuM ene mana thAya che, paNa nAnuM dekhAya to enI upekSA kare che. AthI AvA kuTila svabhAvane protsAhana na maLe te mATe koInA nAnA paNa guNanI anumodanA karavAnI jaNAvI che. koInuM lAkho rUpiyAnuM dAna hoya ane koInuM eka rUpiyAnuM dAna hoya, baMnenA dAnaguNa pratye anumodanabhAva pedA thavo joIe. kAraNa ke, nAno paNa guNa che. moTA dAna pratye ahobhAva vadhu hoya eno vAMdho nathI. paNa nAnA dAnanI upekSA na joIe. kahevAno sAra e ja che ke, jeNe paNa doSa kADhavAnI dizAmAM puruSArtha cAluM karyo che ane enA pariNAme nAno paNa guNa pragaTa thayo hoya, to tenI anumodanA jarUra karavAnI che. adhyAtmanI zuddhi mATe aneka guNonI AvazyakatA che. guNo paNa sthira ane daDha joIe. doSodbhAvananA nimittomAM paNa sthira rahI guNono nAza na thavA de tevA majabUta guNonI AvazyakatA che. guNone AvavAnuM ane AvelA guNone sthira rAkhavAnuM prabaLa AlaMbana guNAnurAga che. jJAnIoe "guNAnurAga" nI prAptithI ja adhyAtmamArganI zarUAta batAvI che tathA guNAnurAgane bhAthA" nI upamA paNa ApI che. musApharImAM nIkaLelA musApharone bhAthuM parama AdhAra che, tema mokSamArgamAM pragati sAdhavA mATe sAdhakane guNAnurAga bhAthA tarIke kAma kare che. adhyAtmasAramAM jaNAvyuM che ke niMdAno tyAga ane pUjyonI pUjA, A be guNonA sevanathI sAdhakane guNadaSTi prApta thAya che. tenAthI guNa guNarUpe dekhAtA thAya che ane bIjAnA doSa doSarUpe dekhAvA chatAM paNa ene jovAnI darakAra nathI. AthI haiyAmAM guNAnurAga pragaTe che. jyAM sudhI anyanA doSo jovAnI pravRtti cAluM che ane haiyAmAM tevI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIe to paNa tenA to enA mATe sAruM kAma to bhaviSTa 7ra bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana tucchavRttio uThe che, tyAM sudhI guNAnurAga prApta karavo saraLa nathI. jene mokSamArgamAM guNamAminuM mahattva samajAya che ane enI prApti ane sthiratAnI durlabhatA samajAya che, tene koInAmAM rahelA nAnA guNa pratye ahobhAva thAya che. guNanA pratipakSa evA doSano nAza ke lAsa karyA vinA guNa pragaTa thato nathI. tethI jenI pAse nAno paNa guNa prApta thayo che, tene doSanAzanI dizAmAM pragati karI che, je anumodanIya che. ApaNA nAnA paNa guNane bIjAnI AgaLa gAvAnI ane anyanA moTA guNanI paNa upekSA karavAnI kharAba kuTeva ApaNane bhavobhavathI lAguM paDelI che. kadAca koIkavAra koInA sadbhuta guNanI anumodanA karIe to paNa tenA guNa pratye ahobhAva hoto nathI, paraMtu vyakti moTI ane pratiSThita hoya to enA mATe sAruM bolyA vinA chuTako nathI hoto mATe sAruM bolIe chIe. sAruM na bolIe to bhaviSyamAM kharAba pariNAma AvavAno bhaya che, tethI sAruM bolAya che. tathA bIjA naMbare jIvano anAdino kuTila svabhAva e che ke potAnA meru jeTalA paNa doSane DhAMkavAno prayatna kare che ane bIjAnA meru jeTalA guNamAMthI chidro zodhavAnuM kAma kare che. taduparAMta, bIjA jIvonA meru jeTalA guNane sarasava jeTalo ane sarasava jeTalA doSane meru jeTalo batAvavAnI tathA potAnA sarasava jeTalA guNane meru jeTalo ane meru jeTalA doSane sarasava jeTalo batAvavAnI anAdinI Adata che. A badhI kuTevo khUba bhayaMkara che. kAraNa ke, tenAthI guNAnurAgano nAza thAya che, potAnA doSo poSAya che, anyano apayaza thAya che ane e karavAthI potAne pApa karmano baMdha thAya che, anAdinI tucchatA puSTa thAya che, doSadaSTi keLavAya che ane puSTa thAya che, ziSTa puruSone saMmata thavAtuM nathI, cittavRttio atyaMta malina bane che. A badhAno saravALo thatAM AtmA guNanuM bhAjana banI zakato nathI. guNasamRddhi vinA adhyAtmamArga maLe paNa kyAMthI ?
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 prakaraNa-3 pramodabhAvanA AthI ja pUmahopAdhyAyazrIyazovijayajI mahArAjAe amRtavelanI sakjhAyamAM ApaNA anAdinA kuTIla svabhAvane nAthavA mATe eka suMdara hitazikSA ApatAM jaNAvyuM che ke, "thoDalo paNa guNa para taNo, sAMbhaLI harSa mana ANa re, doSa lava paNa nija dekhatAM, nirguNa nija AtmA jANa re. (22)" ahIM ullekhanIya che ke, anyanA nAnA paNa guNanA anumodanathI guNaprAptinA dvAra ughaDI jaze ane svadoSa pratye tiraskAra karavAthI doSono nAza karavAno aMtaraMga puruSArtha ullasita thaze. dRSTipathamAM je vastu vAraMvAra Ave tenI haiyAmAM dhArI asara thAya che ane samayAMtare te vastu potAnA haiyAmAM sthApita thatI hoya che. je anyamAM hatI te ApaNAmAM AvI jAya che. A ApaNA sauno anubhava che. (jo ke, anubhavane paNa pichANavA mATe jJAnadaSTi ane AtmajAgRti joIe che. bAkI to jIvone anubhavo to ghaNA thatA hoya che. paNa emAMthI sArabhUta tattva virala jIvo ja pAmI zakatA hoya che.) AthI daSTipathamAM jo bIjAnA doSo Ave to samayAMtare te ja doSo ApaNA AtmAmAM AvIne ubhA rahe che. guNone jovAmAM Ave to guNo AtmAmAM Avaze. AthI ja guNaprAptinA saraLa ane ananya upAya tarIke guNAnurAgane jJAnIoe batAvyo che. daSTi badalAya to e saraLa che, nahIMtara atikaThina che. A upAyanA sevanamAM koI vastuno tyAga karavAno nathI ke koI kaSTa veThavAnuM nathI, to paNa ApaNA jIvane A upAyanuM sevana kema phAvatuM nathI, te mahA Azcarya che ! zuM ApaNe bhArekarmI to nathI ne ? - guNAnurAgano mahimA aparaMparA che. "upadeza rahasya' graMthamAM jaNAvyuM che ke, kuto'pi vaiguNyAt svayaM guNAnuSThAnA'sAmarthye'pi hi nibiDaguNAnurAgavazAttadanuSThAnaphalavanto bhavanti jantava iti /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 bhAvanAmRta : maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - koIpaNa kAraNasara (sAmagrI-saMyoganA abhAvanA kAraNe) svayaM pote guNonI ArAdhanA karavAmAM asamartha hovA chatAM paNa gADha (sudaDha) guNAnurAganA prabhAvathI (arthAt mArA-tArAno bheda pADyA vinA guNanA arthIpaNAne kAraNe jene guNAnurAga pragaTyo hoya tevA sudaDha guNAnurAganA prabhAvathI) te te guNonI ArAdhanAnuM (ArAdhanA karavA jeTaluM) phaLa jIvone prApta thAya che arthAt guNAnurAgathI guNonI ArAdhanA jeTaluM ja phaLa prApta thAya che. guNAnurAgano mahimA varNavatAM zAstro noMdhe che ke, supAtra evA cAritradhara muni ane supAtradAna karatA sadagRhasthanI anumodanA karatAM karatAM (tiryaMca jevI gatimAM raheluM) haraNIyuM paNa sadgatine pAme che ane mokSamArganI pagathAra upara caDhI jAya che. * haraNIyAnuM dRSTAMta H jAdavonI caDhatI paDatIne joI cUkelA, traNa khaMDanA adhipati zrIkRSNanI jAhojalAlI ane aMta samaye pANInA buMda mATenA taraphaDATane najare nihALanArA, priya bhAInI vidAyathI atyaMta zokamagna banelA ane aMte parAkASThAnA vivekane varelA zrI baladevajI sarvasaMgano tyAga karI zrI neminAthaprabhunA mArge saMcarI gayA che. puNyayoge viziSTa rUpa saMpadA sAMpaDI che. dIkSA pachI e rUpa saMpadA vadhu khIlI uThe che. mugdha strIo temanA rUpa upara AkarSita thaI jAya che. anarthathI bacavA munivara jaMgalane sAdhanA kSetra banAve che. gAma-nagaramAM AvavAnuM baMdha kare che. koI vaTemArgu AvI jAya to tenI pAsethI gocarI prApta karI saMyamanirvAha karatA hoya che. temanI suMdara ArAdhanA joIne eka haraNIyuM temanuM bhakta banI jAya che. ane tenA haiyAmAM muninI sAdhanA pratye. ahobhAva pedA thAya che. tethI te munizrIne cAritramAM sahAyaka banavAno prayatna kare che. je koI vaTemArga jovA maLe tenI pAse munizrIne laI jAya che. te rIte munizrI potAno saMyama nirvAha karatA hoya che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 prakaraNa-3 pramodabhAvanA eka divasa te haraNIyuM eka musApharane muni pAse laI jAya che. musAphara supAtra dAnano avasara maLatAM AnaMdita thAya che ane bhAvapUrvaka munizrIne potAnA bhAthAmAMthI gocarI vahorAvato hoya che. te veLAe haraNIyuM munizrInA cAritradharmanI ane musApharanA dAnadharmanI anumodanA kare che. te ja vakhate acAnaka je vRkSa nIce traNe ubhA che, te vRkSanI zAkhA paDe che. traNenuM mRtyu thAya che. cAritranI ArAdhanA karatA munizrI ane emAM dAna dvArA sahAyaka banavA tatpara musApharanI jema haraNIyuM paNa (anumodanAnA prabhAve) devalokamAM utpanna thAya che. traNenI gati eka ja thAya che. sAthe haraNIyuM ArAdhakabhAva laIne jAya che ane potAnA bhAvikALane ujvaLa banAve che. A rIte guNAnurAgathI guNanI ArAdhanA jeTaluM ja phaLa prApta thAya che. hA, phaLamAM mukhya AdhAra aMtaraMgabhAva che. karanAra ane karAvanAra karatAM anumodanArano aMtaraMgabhAva vadhu uttama hoya to te baMne karatAM anumodanArane vadhu lAbha thaI zake che. chatAM paNa mukhyatAthI to karanArane ja vadhu lAbha thAya che. ahIM e paNa khAsa noMdhI levuM ke, jene karavAkarAvavAnI bhAvanA (dAnato nathI, tene anumodanA karavAno koI adhikAra paNa nathI ane lukhkhI anumodanAnuM koI phaLa paNa nathI. dharma gamyo hoya, sevavAnI utkaMThA hoya, yathAzakti sevavAno prayatna jArI hoya, sAmagrI-saMyoganA abhAve yathAzakti paNa ArAdhanA thatI na hoya teno DaMkha hoya ane anyanA dharmasevanamAM sahAyaka banavAnI vRtti hoya, tyAre ja anumodanA zuddha-sAcI bane che. ahIM ullekhanIya che ke - guNa ane guNAbhAsanI parIkSA karIne ja guNanuM anumodana karavAnuM che. guNAbhAsanI anumodanA kyAreya na thaI jAya tenI kALajI rAkhavAnI che. guNanuM anumodana ja lAbhadAyI bane che. guNAbhAsanuM anumodana to nukasAna kare che. guNa-guNAbhAsa (avaguNa) baMnene sAcA-sArA mAnanArA paNa adhyAtma pAmI zakatA nathI.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 bhAvanAmRta-1 maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana bahArathI sArI dekhAtI kriyAmAM ke koIpaNa guNamAM tAtvikatA hoya, jinAjJAnusAritA hoya, sanmArga sthita vyakti dvArA levAtI hoya, tyAre ja tenI anumodanA karavI viDita che. je kriyA ke guNa tAtvika nathI, jinAjJAthI viruddha che ane sevanAra vyakti sanmArgasthita nathI, to tevI kriyA ke guNanI jAheramAM anumodanA karavAnI bhagavAne nA pADI che. praznaH guNa ke kriyA tAtvika che ke nahi, te kaI rIte khabara paDe? guNa ane guNAbhAsa vacceno bheda zuM che? uttara : je guNa ke kriyA tAttvika hoya, te guNarUpa che ane je tAttvika na hoya te guNAbhAsarUpa che. jemAM jinAjJAnuM anusaraNa hoya, je doSane dUra karavAnA uddezathI ArAdhAtuM hoya, saMpUrNa guNaprAptinuM lakSya hoya, adhyavasAyo prazasta hoya, vRttio nirmala hoya, aucityapUrNa hoya ane parapIDanano abhAva hoya, te guNasevana ke kriyAsevana tAtvika che. AvA tAtvika guNa-kriyAnI anumodanA karAya ane enI jAheramAM prazaMsA paNa karAya. je guNasevana-kriyAsevana jinAjJAthI viruddha hoya ane bhautika AzaMsAvALuM hoya to te tAttvika nathI. paNa guNAbhAsarUpa che. tenI anumodanA kyAreya na karAya. prazna : koInA doSo jovAnuM mana kema thAya che? uttara : haiyAnI tucchatAnA kAraNe sArAI pace nahi tyAre anyanA doSo jovAnuM mana thAya che. haiyAnI tucchatA potAnA lAkha dUSaNone jovA detI nathI ane anyanA eka nAnakaDA paNa dUSaNane jovAnuM ane cuMthavAnuM kAma kare che. prazna H anyanA doSa jovAnuM mana thAya tyAre zuM karavAnuM? uttara : anyanA doSa jotAM pahelAM potAnI jAta jovI. jo ApaNAmAM doSo bharelA hoya ane eno sAco aMdAja AvI jAya to doSadarzananI pravRtti baMdha thayA vinA raheze nahi. davAkhAne gayelo
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-3 pramodabhAvanA 77 rogI potAnA rogane dUra karavA jAya che, anyanA rogane jovA jato nathI. tema bhAvarogI evA ApaNe paNa ApaNo bhAvaroga kADhavA jinamaMdiraupAzrayamAM javAnuM che, bIjAnA doSo jovA nahi. anyanA doSo jovA nathI, paNa jovAI jAya to karmasthitino vicAra karavAno che. karma jIvone kevA kevA prakAre kyAre kyAre paDe che, tenI vicAraNA karavAnI che. vyakti kharAba hotI ja nathI. azubha karmano udaya ene kharAba banAve che. AthI karmanA kAraNe ubhA thatA viSaya-kaSAyanA baMdhano ane enA kAraNe pedA thatI vikriyAono vicAra karI koInA paNa doSa jovA nahi ke koInA paNa pratye tiraskAra karavo nahi. prazna : guNadaSTi keLavavA mATe zuM karavuM joIe? uttara : guNanuM arthIpaNuM jAge ane guNano pakSapAta pedA thAya tyAre ja guNadRSTi keLavAya che. darzanamohanIya karmanI maMdatA vinA guNanuM arthIpaNuM pedA na thAya. mohanIya maMda paDatAM AtmacetanAnuM prAgaTya thAya che, tyAre guNanI ramaNIyatAno sparza thAya che. emAMthI guNanuM arthIpaNuM pragaTa thAya che. je AMzika guNo prApta thayA hoya temAM zAMtivizrAMtino anubhava thAya ane anAdinA doSonI pIDAno anubhava thAya tyAre guNano pakSapAta prApta thAya che. prazna : guNano pakSapAta vRddhivaMta kyAre bane ? uttaraH anAdinA rAgAdi doSonA kAraNe ja AtmAnI durgatiomAM rakhaDapaTTI thaI che, tenuM bhAna thAya, tyAre te doSo khaTake che ane tenuM umUlana karavAno pariNAma pedA thAya che tathA guNo vinA AtmAnI je durdazA thaI che, teno citAra najara sAme Ave tyAre guNonuM arthIpaNuM pedA thAya che ane emAMthI guNano pakSapAta pedA thAya che. vaLI jinavacananA sahAre, dhanAdi saMpatti AtmAnI potAnI nathI ane enAthI AtmAne koI lAbha paNa nathI, evuM tAttvika jJAna prApta
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana thAya tathA jJAnAdi saMpatti ja AtmAnI svakIya saMpatti che ane enI sAthe baMdhAyelo nAto ja AtmA mATe lAbhadAyI che, A tAttvika samajaNa jIvanamAM Ave che, tyAre ApoApa guNano pakSapAta pedA thAya che ane vRddhivaMta bane che. prazna : A bhAvanAnA paribhAvananI zailI zuM che ? uttara : nIce mujaba A bhAvanAnuM parizIlana karI zakAya che. pramodabhAvanAmAM parizIlananI zailI : - e tIrthaMkara paramAtmAone dhanya che ke, jeo "savijIva zAsanarasInI bhAvanA bhAvIne, tIrthaMkara padavI prApta karI, jagata upara dharmadezanA dvArA mahAna upakAra kare che. - e tIrthaMkara paramAtmAone dhanya che ke, jeono "mArgadarzaka guNa sau jIvonI mArgaprAptinuM kAraNa bane che. teonI anaMta karuNA ane parArthavyasanIpaNAne paNa dhanya che. - e tIrthakarone dhanya che ke, jeonuM jIvanakavana aneka jIvonA tathAbhavyatvano paripAka karavAnuM kAraNa bane che. - e siddhabhagavaMtone dhanya che ke, jeoe anaMtaguNonI prApti karI che ane avinAzI saMpadA prApta karI che. - e AcArya bhagavaMtone dhanya che ke, jeo paMcAcAranuM suMdara pAlana kare che ane jagatane eno upadeza Ape che tathA ziSyavargano yogakSema kare che, jainazAsananI apUrva prabhAvanA ane rakSA kare che. - e AcArya bhagavaMtone dhanya che ke, jeo potAnA dveSIoIrSALuo pratye paNa kSamAbhAva dhAraNa kare che. - e upAdhyAya bhagavaMtone dhanya che ke, jeo gacchamAM rahelA sAdhuone AgamasUtronuM pradAna karI emanA moha aMdhakArano nAza kare che ane parama vinayI banAve che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-3 pramodabhAvanA 79 - e sAdhu bhagavaMtone dhanya che ke, jeo paMca mahAvratono bhAra vahana kare che, pariSado ane upasargo AnaMdathI sahana kare che, aneka prakAranI tapazcaryA kare che ane badhAne mokSamArgamAM sahAya kare che. - e munivarone dhanya che ke, jeo girikaMdarAmAM, smazAnamAM, zUnyagRhomAM jaIne kAyotsarga dhyAnamAM lIna rahe che. - e munivarone dhanya che ke, jeo dasavidha yatidharmanuM yathocita sevana kare che ane upazamabhAvamAM lIna rahe che. - e munivarone dhanya che ke, jeo nirdoSa bhikSA grahaNa kare che, malina gAtra rAkhe che, tapathI kAyAno kasa kADhe che ane aneka prakAranA abhigraho dhAraNa karI titikSAbhAvanAne keLave che. - e munivarone dhanya che ke, jeo upasarga karanArane paNa kSamA Ape che ane glAna vagerenI vaiyAvacca kare che. - e munivarone dhanya che ke, jeo svAdhyAyAdi yogomAM rata rahe che ane niraMtara paropakAra karavA tatpara rahe che." - e zrAvaka-zrAvikAone dhanya che ke, jeo dAna-zIla-tapabhAvadharmanuM niraMtara sevana kare che. - e zrAvaka-zrAvikAone dhanya che ke, jeo niraMtara prabhunA mahotsavo race che ane sadgurunI bhakti kare che. - e zrAvaka-zrAvikAone dhanya che ke, jeo zIla-sadAcAranuM pAlana kare che ane aNuvrato-niyamo-abhigrahone pALe che. - e zrAvaka-zrAvikAone dhanya che ke, jeo zrAvaka jIvananI pratikramaNAdi karaNIone bhAvapUrvaka ArAdhe che ane pauSadhAdi vratonuM sevana kare che. - e samyagdaSTione dhanya che ke, jeo deva-gurunI uttama vaiyAvacca kare che ane haiyAmAM dharmano rAga dhAraNa kare che. 1. ahIM zrImunivaronI sAthe sAdhvIjI bhagavaMtone paNa grahaNa karavAnA che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8O bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - e samyagdaSTione dhanya che ke, jeo saMsAramAM rahevA chatAM paNa saMsAramAM ramatA nathI ane saMyamaprAptinI abhilASAmAM rame che. - e samyagdaSTione dhanya che ke, jeo saMsAramAM nirvedabhAve na chUTake rahe che ane saMveganA pariNAmomAM rame che. - e mArgAnusArI jIvone dhanya che ke, jeo jinavacanAnusArI dayA-paropakAra vagere guNonuM sevana kare che. - e deva-devIne dhanya che ke, jeo prabhunA kalyANakonI ullAsabhera ujavaNI karI potAnA samyagdarzanane nirmala banAve che ane zAzvata jinAlayonI yAtrA karI bodhine nirmala banAve che. - he Atman ! mithyASTi lokonA paNa paropakAra pradhAna saMtoSasatyAdi guNasamuha temaja dAnezvarIpaNuM ane vinayavRtti vagere mArgAnusArI guNonI anumodanA kara ! - he Atman ! tuM anyanA guNone joIne saMtuSTa thA ane enI vAraMvAra anumodanA kara ! - he Atman ! anyanA guNonI anumodanA karIne e guNo potAnAmAM paNa pragaTe evI bhAvanA rAkha ! - he Atman ! guNa vaDe paritoSa-saMtoSa-atyAnaMda pAmavAno haiyAmAM nirNaya kara ! ane sva-sva sukRtonA yoge anya jIvone je zreSTha guNa Adi prApta thayA hoya, te joIne te puNyazALI jIvo upara dveSabhAva na rAkha ! matsaradoSa tuM dUra kara ! - he Atman ! anya jIvo sukRto kare che ane enA badalAmAM teo mAna-sanmAna ke yaza-kIrti pAme che, temAM tuM evuM vicAra ke, A bahu sAruM thAya che, AvA vicAranA prabhAve tane paNa sukRtano bhAga prApta thaze. kAraNa ke, jainazAsanamAM karaNa-karAvaNa ane anumodanAnA ekasamAna phaLa kahyA che. anumodanAnA prabhAve ja zrI baladeva muninA sAMnidhyane pAmeluM haraNIyuM ArAdhaka banI devalokamAM jAya che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 prakaraNa-3 pramodabhAvanA - A jagatamAM jeonuM mana vikAra rahita che ane jeo pRthvItala upara vicarIne sarvatra upakAra karI rahyA che, evA satparuSonA e uttama AcaraNanI huM anumodanA karuM chuM ane e puruSone vAraMvAra namana karuM chuM. (ema karatAM pApono kSaya thAya che) - he jihA ! sukRta karanArA puNyazALI jIvonAM sukRtonI anumodanA karavAmAM tuM prasannatA anubhava ane emanI anumodanA karavAmAM tuM saraLa thA ! - he kAna ! anyanA sukRto ane emAMthI pragaTelA emanA yazakIrti Adine zravaNa karavAmAM tatpara bano ane khuza thAo ! - he AMkha ! anyanA guNone joIne AnaMda anubhava. A asAra saMsAramAM tamArI sAcI sArthakatA e ja che. 6 niSkarSa - jJAnIono upadeza : pramodabhAvanAmAM niSkarSa jaNAvatAM zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke, "pramomAI muLI: pareSAM, ceSa matirmagati sAthasindhI | dedIpyate teSu manaHprasAdo, guNAstathaite vizadIbhavanti // 7 // " - anya jIvonA guNo vaDe pramoda pAmI jemanI mati samatArUpI samudramAM magna thaI che, temanAmAM mananI prasannatA dedIpyamAna bane che - jhaLakI uThe ane jevA sadguNo joI pote pramudita thAya che, tevA nirmaLa sadgaNo potAnAmAM pragaTe che. A pramoda bhAvanAthI samatArasanI prApti thAya che ane tenAthI mananI prasannatA jhaLakI uThe che tathA AtmA sadgaNono bhAgI bane che. AthI zAMtasudhArasamAM A bhAvanAnA aMte hitazikSA ApatAM pharamAve iti paraguNaparibhAvanAsAraM, saphalaya satataM nijamavatAraM / kuru suvihitaguNanidhiguNagAnaM, viracaya zAntasudhArasapAnam // 14-8 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta maitrI-pramoda-karuNabhAvanA aMge parizIlana A pramANe anyanA sadgaNonI anumodanA karavI e ja manuSyabhavano sAra che. AvA manuSyajanmane tuM anyanA sadgaNonI anumodanA karIne saphaLa banAva. suvihita puruSonA sArI rIte sthira banelA guNanA bhaMDAranuM tuM guNagAna kara ! ane rAga-dveSAdi vikAra rahita nirAmaya zAMtasudhArasanuM pAna kara ! parizIlanathI thatA lAbho : pramoda bhAvanAthI.. - anyanA guNonI anumodanA thAya che ane tenAthI anyanA guNo ApaNane prApta thAya che. - guNonA anumodanathI samatArasanI prApti thAya che ane enAthI cittaprasannatA jhaLakI uThe che. - anumodanAthI guNono pakSapAta ane guNonuM arthIpaNuM vadhe che. - guNAnurAganI puSTi thAya che. je adhyAtmamArgamAM AgaLa vadhAre che. - citta nirmala rahe che ane ISya-asUyAdi doSothI bacI javAya che. - A badhAnA prabhAve ApaNo AtmA guNasamRddha bane che ane zAMtasudhArasane pAme che. aMte mokSasukhane pAme che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-4 = karUNAbhAvanA zArIrika ane mAnasika rIte duHkhI jIvone joIne haiyAmAM karuNA pragaTe ane teonA duHkha dUra karavAnI bhAvanA ujAgara thAya tene "karuNA bhAvanA" kahevAya che. unmArge jatA jIvone joIne bhAvadayA pragaTe te paNa "karuNA bhAvanA' kahevAya che. yogazAstramAM A bhAvanAnuM svarUpa jaNAvatAM kahyuM che ke, "dIneSvArteSu bhIteSu, yAcamAneSu jIvitam / pratIkSAraMparI vuddhi, thimithIyate II4-220I" - dIna, duHkhI, bhayabhIta ane jIvananI yAcanA karanArA jIvonA duHkhano pratikAra karavAmAM parAyaNa buddhine "karuNA' kahevAya che. ahIM yAda rAkhavuM ke, svajanAdinA duHkhonA pratikAranI buddhi e karuNAbhAvanA nathI. paraMtu jenI sAthe koI saMbaMdha nathI evA pArakA jIvonA duHkhanA pratikAranI buddhi te karuNAbhAvanA che. vaLI, anya jIvone Atmatulya nihALavAmAM Ave ane bIjAnuM duHkha potAnuM lAge che, tyAre tAtvika karuNAbhAvanA pragaTe che. - saMsAramAM jIvo kaI rIte duHkha pAme che ? A saMsAramAM koIka jIvo dIna che, to koIka jIvo duHkhI che, to koIka jIvo bhayabhIta che, to koI jIvo jIvananI yAcanA karI rahyA che - A rIte vividha prakAranA duHkhothI jIvo trasta che. - saMsAramAM Adhi-vyAdhi-upAdhinA pArAvAra duHkho jIvo bhogavI rahyA che ane saMsAramAM roga-zoka-saMtApa-vRddhAvasthAnA aneka duHkho jIvo veThI rahyA che. - maitrIbhAvanAno viSaya jagatanA sarva jIvo che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - pramodabhAvanAno viSaya guNavAna puruSo che. - mAdhyazyabhAvanAno viSaya krUra-avinayI-duSTa svabhAvavALA jIvo che. - karUNAbhAvanAno viSaya dIna, Arta (duHkhI-pIDita), bhayabhIta ane jIvananI yAcanA karanArA jIvo che. - dIna Adi jIvonuM svarUpa samajAvatAM yogazAstranI TIkAmAM jaNAvyuM che ke - dIna = mati ajJAna, zruta ajJAna ane vibhaMga jJAnanA baLathI pravartAvelAM kuzAstrothI jeo svayaM naSTa thayA hoya ane anyano paNa nAza karatA hoya, A ja kAraNe dayAnuM bhojana banelA hoya, te dIna kahevAya. Arta = navA navA viSayone meLavavA ane pahelAM meLavelA viSayono paribhoga karavAthI utpanna thayelI tRSNAthI jeo baLI jhaLI rahyA hoya, hitakara pravRttino svIkAra ane ahitakara pravRttino bahiSkAra karavAne badale udhuM ja vartana karatA hoya tathA dhana vagerenuM arjana, rakSaNa ane nAzanA duHkhathI duHkhI hoya, te Arta kahevAya che. A 1. TIkAH- dIneSu mati-zrutAjJAna-vibhaGgabalena pravartitakuzAstreSu svayaM naSTeSu parAnapi nAzayatsu ata eva dayAspadatvAddIneSu / tathA''rteSu navanavaviSayArjanapUrvArjitaparibhogajanitatRSNAgninA dandahyamAneSu, hitAhitaprAptiparihAraviparItavRttiSu sarvanarakSaUvyathanAza paDAvas 2 | x x xI. teSu dInAdiSu 'aho kuzAstrapraNetAraH tapasvino yadi kumArgapraNayanAnmocyeran, bhagavAnapi hi bhuvanaguruH unmArgadezanAt sAgaropamakoTikoTiM yAvad bhave bhrAntaH, tat kA'nyeSAM svapApapratIkAraM kartumazaknuvatAM gatiH ? tathA 'dhigamI viSayArjanabhogataralahRdayA anantabhavAnubhUteSvapi viSayeSvasaMtRptamanasaH kathaM nAma prshmaamRttRtiyAM vItarA/dvizAM netuM zakyA ? x x x I. ityevaM pratIkAraparA yA buddhiH, na tu sAkSAt pratikAra eva, tasya sarveSvazakyakriyatvAt, sA kAruNyamabhidhIyate // 120 // - yogazAstra-prakAza 4-zloka-120 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-4 : karUNAbhAvanA 85 dIna vagere jIvo aMgenI nIce mujabanI vicAraNAne paNa karuNA bhAvanA kahevAya che - - kharekhara kuzAstronuM praNayana karanArA A bicArAone jo kumArga pravartAvavAnI pravRttithI choDAvavAmAM nahi Ave to "jo bhuvanaguru bhagavAna paNa unmArga-dezanAthI koTAkoTi sAgaropama jeTalo kALa saMsAramAM bhaTakyA to bicArA bIjA jIvo ke - jeo potAnA pApakarmano pratikAra karavA asamartha che teonI zI dazA thaze ? - kharekhara ! viSayone meLavavA ane bhogavavAmAM ja jeonuM hRdaya otaprota banyuM che, teo dhikkArane = paramadayAne pAtra che. anaMta bhavomAM anubhavelA viSayomAM paNa jeonuM mana asaMtRpta che, teone prazamAmRtathI tRpti karAvI vItarAga dazA sudhI kaI rIte pahoMcADI zakAya? A rIte teonI A dazAno pratikAra karavAnI bhAvanA mAtrane paNa karuNA bhAvanA kahI zakAya. kAraNa ke - darekane A sthitimAMthI ugAravAnuM zakya banatuM nathI, AthI pratikAranI bhAvanAne paNa karuNA kahevAya." A vAtane jo svIkAravAmAM na Ave to zAsananA pratyenIkone zikSA karanArA AcAryone ArAdhaka na mAnatAM virAdhaka mAnavA paDe, paraMtu A rIte zAsananA pratyenIkone zikSA karanAra AtmAone tattvajJA zAstrakAra maharSioe mahAArAdhaka ane zAsanasaMrakSaka kahIne biradAvyA che, eTaluM ja nahi paNa AgaLa vadhIne ema paNa kahyuM che ke - jeo zakti hovA chatAM zAsananA pratyenIkonI upekSA kare che, ke - mAdhyazyabhAvanI vAto karIne mauna rahe che, teo vItarAganI AjJAnA virAdhaka thAya che. emano mAdhyacyabhAva e to vAstavamAM emanI nabaLAI che.eka prakArano daMbha che, yA to ajJAnatAnuM ja rUpAMtara che. AthI ja evA mAdhyazmabhAvanA nAme mauna rahenAra AtmAnAM mahAvrato paNa khaMDita thAya che, ema jaNAvyuM che. (A vAta AgaLa AvavAnI ja che.) - AthI ja anaMtajJAnI zAstrakAra maharSioe pharamAvyuM che ke -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRtam: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana tIvratyAga, kaThoratA ane utkRSTa saMyamanuM pAlana karanAra AtmA paNa jo chatI zaktie sanmArgano lopa thato joyA kare ane tenI rakSAno prayatna na kare, to te AtmA ArAdhaka banI zakato nathI, paraMtu virAdhaka bane che. zakti chatAM tIrthanI upekSA karanAra, sanmArganI upekSA karanAra ane saMgha uparanI ApattinuM nivAraNa nahIM karanAra AtmAnAM tapa, tyAga, vratapAlana vagere paNa e AtmAno A saMsAra sAgarathI uddhAra karavA samartha banI zakatAM nathI. AthI ja zrI yogazAstranI vRttimAM kahyuM ke : dharmano dhvaMsa thato hoya, kriyAno lopa thato hoya, svasiddhAMta ane tenA arthano vinAza thato hoya, tyAre zaktizALI AtmAe koIe na pUchyuM hoya, to paNa teno niSedha karavA mATe bolavuM joIe." te samaye teno niSedha karavAmAM na Ave ane samabhAva ke vratapAlana AdinI vAtone AgaLa karIne mauna rahevAmAM Ave, to tevuM karanAra AtmA zrI jinezvaradevanI AjJAno bhaMjaka bane che, tene te prakAranI mithyApravRttinI anumodanAno doSa lAge che ane tenA vratono paNa bhaMga thAya che. A vAtane jaNAvatAM yogamArga rahasyavid AcAryavarya zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe zrI "saMbodha prakaraNa' nAmanA graMtharatnanA kuguru-svarUpAdhikAranI ekaso atyAsImI gAthAmAM lakhyuM che ke - zrI arihaMta paramAtmAnI AjJAno bhaMga thato jovA chatAM je koI madhyasthabhAvane AgaLa karIne mauna rahe che, temanAM vratono avidhinI anumodanA thavAnA kAraNe lopa thAya che." 1. dharmadhvaMse kriyAlope, svasiddhAntArthaviplave / apRSTenApi zaktena, vaktavyaM tanniSedhitum // 4 // - zrI yogazAstra, prANa-2, 64 mAntaro : I 2. sAmAM duM masthAnuM DhavaMtti ne tusiTI - saMvothaprakara, ra-gurusvarUpathAra: |
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87. prakaraNa-4H karUNAbhAvanA - A vAtane samajavA mATe zrI vAlI muninuM dRSTAMta samajavuM atyaMta Avazyaka che. zrI vAlImuni jyAre aSTApada parvata upara dhyAna karI rahyA hatA, te samaye rAvaNa potAnA puSpaka nAmanA vimAnamAM tyAMthI pasAra thaI rahyA hatA. tyAM temanuM vimAna aTakI paDatAM tapAsa karI, ane aSTApada parvata upara vAlamunine dhyAna karatA joyA ane pUrvano vairabhAva jAgRta thayo, krodhane vaza thayelo rAvaNa tIrtha tathA muni pratyenA kartavyane bhUlIne vAlI munino nAza karavA aSTApada parvata sAthe vAlimunine samudramAM pheMkavA taiyAra thayA. tIrthano nAza ane aneka jIvono saMhAra thato joI, te samaye vAlI muni je sthitimAM hatA, te sthitimAM teo je vicAraNA karI rahyA hatA, te pratye jo yogya rIte lakSya ApavAmAM Ave, to samajI zakAya tema che ke, tIrtha-zAsana AdinI Apatti ke nAzanA samaye mAtra tapa, tyAga, vratapAlana ane samatAnI vAta karavI; te keTalI ayogya, ahitakara ane Atmaghataka che. - zrI vAlI muninI te samayanI sthiti tathA vicAraNA raju karatAM kalikAla sarvajJa AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri mahArAje triSaSTinA sAtamA parvamAM nIce mujabanI noMdha karI che. are ! A durmati rAvaNa mArA pratyenA mAtsaryathI Aje paNa akALe aneka prANIono saMhAra kema karI rahyo che ?" bharatezvara dvArA nirmita thayela caityano nAza karIne atyAre A rAvaNa bharatakSetranA alaMkAra samA A tIrthano nAza karavAno yatna kare che !!!" 1. vartha nathi mAryAyamari turmatiH | anekaprANisaMhAramakANDe tanutetarAm // 249 / / 2. bharatezvaracaitya ra, baMdhitveSa ati yatate tIrthamucchettuM bharatakSetrabhUSaNam // 250 // - triSaSTizanAlApuruSavaritra parva-7, sa-2
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-1 maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana huM sarvasaMgano tyAgI chuM, nijanA dehamAM paNa niHspRha chuM, rAga-dveSathI vimukta chuM ane samatAnA zItaLa jaLamAM magnatA anubhavuM "to paNa caityane bacAvavA mATe tathA prANIonI rakSA kAje rAga-dveSa vinA ja Ane kaMIka zikSA karuM !" ATalI vicAraNA bAda vAlI munie rAvaNane yogya zikSA karI ane te zikSAnA pratApe samyabodhane pAmelA rAvaNe paNa vAlI muni pAse kSamApanA yAcI. ane potAnA duSkatano pazcAtApa karyo. vadhumAM A prakAranA duSkatathI bacAvI levA badala teo pratye potAno namrabhakti bhAva paNa vyakta karyo ane te prasaMgamAM sAkSI rahelA devatAoe paNa atyaMta khuza thaIne vAlI muni upara puSpavRSTi karI. - zAMtasudhArasa graMthamAM jIvonA duHkhonuM varNana karatAM kahyuM che ke. prathama to jIvo khAvA-pIvAnI sagavaDone prApta karavAnI vAMchAthI satata vyAkuLa hoya che. te pachI vastra, ghara ane alaMkAra AdimAM vyagra cittavALA hoya che.. tyArapachI vivAha karavAnA ane putra-putrI vagerene prApta karavAnI abhilASAmAM vyagra cittavALA hoya che. Indriyone anukULa viSayonI sadA abhilASAvALA hoya che. AthI te jIvo bicArA svasthatA kevI rIte pAmI zake ? - taduparAMta, lAkho upAyo dvArA mahAkaSTathI (dhana) lakSmI meLave che ane te kAyama rahevAnI che evI kalpanAmAM rAcatA hoya che ane pUrvabhavanA abhyAsane kAraNe emAM muMjhAyA kare che. eTalAmAM to 1. mAM 2 caso , svArIreDapi ni:spRhaH rAga-dveSavinirmukto, nimagnaH sAmyavAriNi // 251 // 2. tathApi caityatrA, praLinAM rakSaTya ca | rAga-dveSau vinaivainaM, zikSayAmi manAgaham // 252 // - triSaSTizanavApuruSatri parva-7, sarja-2 |
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-4H karUNAbhAvanA 89 kUrahadayavALA zatruo roga, bhaya, vRddhAvasthA ke mRtyu AvIne emAM dhULa nAMkhe che, arthAt enA kAlpanika sukhamAM vidana nAMkhe che. - vaLI, A saMsAramAM keTalAka jIvo paraspara spardhAmAM utare che ane satata ucATa-ajaMpAmAM rahe che. keTalAka jIvo krodhathI dagdha thaI haiyAmAM ekabIjAnA ISya-adekhAI dhAraNa kare che ane satata saMtapta rahe che - baLatarAno anubhava kare che. keTalAka jIvo dhanayuvati-pazu, kSetra ke gAmane nimitte paraspara yuddha kare che ane ekabIjAne khatama karavAno prayatna kare che... keTalAka jIvo lobhane vaza banI dUra dezAMtaramAM rakhaDe che ane Dagale ne pagale vipattiono bhoga bane che tathA klezo anubhave che. A rIte seMkaDo prakAre arati-udvega vaDe A samagra vizva AkuLa-vyAkuLa baneluM jovA maLe che. - saMsAramAM jIvo potAnA hAthe khADo khodIne tenI aMdara evI rIte paDe che ke, temAMthI bahAra nIkaLavAnI vAta to dUra rahI, paNa teo nIce ne nIce utarI rahyA che ane kyAMya aTakatA nathI. - A saMsAramAM prANIo nAstika vagere vAdonI kalpanA-racanA karIne pramattabhAvanuM poSaNa kare che ane doSothI baLelA-dAjhelA-jhaLelA rahIne nigoda-naraka vageremAM utarI jaIne aparaMpAra duHkhone sahana kare che. arthAt svakapolakalpita unmArgane svacchaMdapaNe sthApanArA malina AzayavALA vAdI loko rAga-dveSAdi duSTa vikArone sevavAnA kAraNe nIce gatimAM utarIne bahu duHkhI thAya che. A saMsAramAM evA paNa loko che ke, jeo hitopadezane sAMbhaLatA ja nathI ane lezamAtra dharmane manamAM vasavA detA nathI. temanA atyaMtara A roga duHkhanI to zI vAta karavI ? te roga to kaI rIte dUra thAya ! temanA mATe to A eka ja upAya che, (arthAt te jIvo pratye karUNA bhAvanA rAkhavI e ja ekamAtra upAya che.)
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - A rIte pUrvanirdiSTa duHkhothI pIDita jIvonA duHkhone dUra karavAnI bhAvanAne karuNA kahevAya che. ha karuNAnA aneka prakAra duHkhI jIvonuM duHkha dUra thAo- badhA ja jIvo Atmatulya hovAthI bIjAnuM duHkha te mAruM che - ItyAdi bhAvanA te karuNAbhAvanA che. tene anukaMpA paNa kahevAya che. anu = pachI arthAt bIjAnuM duHkha joyA pachI "kaMpa' eTale te duHkha dUra karavAnI hRdayamAM thatI lAgaNI, tene anukaMpA kahevAya che. duHkhI jIvone joIne karuNAvaMta puruSone hRdayamAM kaMpa utpanna thAya che. ane e duHkhone dUra karavAnI haiyAmAM tAlAvelI jAge che. tene ja karuNA ke anukaMpA kahevAya che. tathA bIjAne duHkha na pahoMce e rIte vartavuM te dayA che. - mArgAnusArI jIvomAM A karuNA utpanna thAya che. - A karuNAnA apekSAe ATha prakAra pADI zakAya che. (1) dravya karuNA : duHkhI jIvone joIne tenAM duHkha dUra thAya e mATe tene anna-vastrAdi ApavA te dravya karuNA che. (2) bhAva karuNA : duHkhI jIvone je duHkha che, te duHkhanuM mULa adharma-pApa-unmArgamAM pravartana che. te adharma-pApa-unmArgathI jIvone dharma-sanmArgamAM lAvavA upadezAdi ApavA e bhAvakaruNA che. (3) saMvega janya karuNAH cothA, pAMcamA ane chaThThA guNasthAnake duHkhI jIvo upara je karuNA hoya te saMvegajanya karuNA che. (sAtamA guNasthAnakathI karuNAbhAvanA bodha svarUpe hoya che. duHkhI jIvonA duHkhone dUra karavAnI IcchA-pravRttirUpe hotI nathI. A cAre bhAvanA mATe samajavuM. te pUrve maitrIbhAvanAnI praznottarImAM jaNAvela che.) (4) paraviSayaka karuNA: bIjAnA dravya ane bhAva ema ubhaya
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-4H karUNAbhAvanA duHkhone dUra karavA mATe samyagu upAyonuM sevana karavuM e paraviSayaka karuNA kahevAya che. (5) svaviSayaka karuNA : potAnA bhautika (dravya) duHkhomAM sahanazIlatAdi vadhe ane AdhyAtmika (bhAva) duHkho (rAgAdi doSonI pIDA) nivRtta thAya enA mATe je samyagU upAyonuM sevana karavuM, e svaviSayaka karuNA che. (6) svabhAva janya karuNA : sAtamA guNasthAnakathI svabhAva janya karuNA hoya che. (7) vyavahArika karuNA : duHkhI jIvone anna-jaLa-vastra-sthAnaAsana Adi bAhya sAmagrI ApavI te vyavahArika karuNA che. (8) naizcayika karuNA : AtmAno zubha adhyavasAya e naikSayika karuNA che. - vyavahArika ane zaikSayika karuNA paraspara pUraka che. kyAreka zubha adhyavasAyo pahelAM pedA thAya che ane pachI karuNAnI pravRtti thAya che. kyAreka annAdi pradAnanI pravRtti pahelI thAya che ane pachI zubha adhyavasAya utpanna thAya che athavA vRddhi thAya che. - "mArA ja duHkho nAza pAmo" AvI vRttinA badale "sarva jIvonA duHkho nAza pAmo AvI bhAvanA e karuNAnuM hArda che. "sarva jIvonA duHkho nAza pAmo' A bhAvanA jyAre prabaLa bane che tyAre bIjAno apakAra karavAnI malina cittavRtti ApoApa cAlI jAya che. jenAthI AdhyAtmika pariNationI prApti ane surakSA saraLa bane che. - karuNArasanI pracaMDatAnA kAraNe ja zrItIrthakara devonA AtmAo pUrvanA bhavamAM tIrthakara nAmakarmano baMdha-nikAcanA kare che. - sarve dharmo dayArUpI nadInA kAMThe ja vikase che ane "dayA' ne AtmasAt karavA mATe aneka upAyomAM karuNA agrima sthAne rahelI che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta- maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana he karuNAbhAvanAnuM phaLaH je jagatanA jIvonA dravya ane bhAva duHkhono-vyAdhiono abhyAsa kare che ane e duHkho-vyAdhione dUra karavAnA upAyonuM ciMtavana kare che, tene zuM phaLa prApta thAya che, te jaNAvatAM zrI "zAMtasudhArasa' graMthamAM kahyuM che ke, paraduHkhapratIkAramevaM dhyAyanti te hRdi / labhante nirvikAraM te sukhamAyatisundaram // 15-7 // - jeo A rIte pUrve jaNAvyA pramANe) anya jIvonA duHkha TALavAnA upAyo hRdayamAM vicAre che, teo pariNAme suMdara evuM nirvikAra sukha pAme che. (kAraNa ke, A karuNAbhAvanAthI utkRSTa puNyano baMdha thAya che ane haiyAmAM dayAnA pariNAmo puSTa thAya che. je hitanI paraMparA sajIne aMte mokSasukhane Ape che.) 9 karuNAbhAvanAnuM sAmarthyaH - karuNAbhAvanAthI sAdhakamAM pApa-akaraNano niyama pragaTe che. kAraNa ke, haiyAmAM rahelA karUNArasathI ja pApothI dUra rahevA puruSArtha kare che. enA haiyAmAM "sarva jIvonA duHkho nAza pAmo' - AvI karUNA vidyamAna hovAthI te sarva prakAranA pApothI dUra rahevAno prayatna kare che. - karuNAbhAvanAthI je jIvo upara karuNA pragaTe che, te jIvonA cittanI malinatA dUra thAya che. jema ke, mahAvIra prabhunI karuNAe caMDakauzika sarpanA aparAdhabhAvanI nivRtti karI hatI. te ja rIte karuNA bhAvanA zatru-mitra Adi tamAma jIvonA aparAdhabhAvane dUra karI Ape che. AthI ja utkRSTa karuNAvaMta yogIonA nikaTamAM AvelA jAtiverI jIvo (uMdara-bIlADA vagere) paNa vaira bhUlIne zAMta thaI jAya che. karuNAbhAvanAnA bIjA lAbho AgaLa paNa jaNAvyA che. 9 unmArganuM prakAzana paNa karuNAbhAvanA che ? jagatamAM cAlatA unmArgo, mithyA vikalpo ane kuvAdone khullA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-4 : karUNAbhAvanA 93 pADIne, jagatanA jIvone enAthI bacAvI levA e moTAmAM moTI bhAvakaruNA che. te ja rIte unmArganA pravartakone khullA pADI jIvone temanAthI dUra karavA e paNa bhAvakaruNA che. AthI ja zrI zAMtasudhArasamAM avivekI guruno tyAga karavAnuM kahyuM che. saMsAranA anya duHkho to jIvone te bhava pUratA pIDAdAyaka bane che, paraMtu unmArganuM sevana ane kuguruno saMga to emane bhavobhava mATe anarthakArI banavAnA che. tethI jIvone unmArgathI pAchA pheravavAnI bhAvadayA rAkhavI e moTAmAM moTI karuNA che. 5 avivekI guruno tyAga karavo : anarthakArI evA avivekI guruno tyAga karavAnuM jaNAvatAM zrI zAMtasudhArasamAM kahyuM che ke, pariharaNIyo gururavivekI, bhramayati yo matimandam / suguruvacaH sakRdapi paripItaM, prathayati paramAnandaM re // 15-3 // kumatatamobharamIlitanayanaM, kimu pRcchata panthAnam / dadhibuddhyA nara ! jalamanthanyAM, kimu nidadhata manthAnaM re // 15-4 // - he Atman ! je matimaMda-mugdha jIvone saMsAramAM rajhaLAve che - bhramamAM nAMkhe che, tevA hitAhitane na samajanArA avivekI guruno parihAra ja karavo joIe ane sadguru mahAtmAnuM vacana eka vAra paNa pIdhuM hoya to te parama AnaMdane vistAre che. vaLI Atman ! kumata rUpI aMdhakAranA samUhathI jenA netro aMjAI gayA che, tevA aMdha kuguruone mArga (hitAhitano mArga) zA mATe pUcho cho ? he Atman ! pANIthI bharelI doNImAM (mATalAmAM) tame dahIMnI buddhithI maMthAna (ravaiyo) zA mATe pheravo cho ? emAMthI tamane kazuM nahIM maLe, AthI kuguruno tyAga karavo joIe. kAraNake, jema pANImAMthI mAkhaNa nathI maLatuM, tema kuguruthI lAbha thato nathI.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAmRta maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana 4 pU. mahopAdhyAyazrIjInI karuNAbhAvanA A viSama paMcamakALamAM prabhunA zAsanamAM jyAre kuguruonI ja bolabAlA hatI ane zAstraviruddha pravRttioe mAjhA mUkI hatI tathA sadguruono dukALa pravartato hato ane vidyamAna sadguruonI upekSA thatI hatI tathA kuguruo dvArA sadguruone kanaDagata thatI hatI, tyAre nyAyAcArya-nyAyavizArada pUjyapAda mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjAe avivekI kuguruo dvArA jagatanI kevI durdazA thaI che ane kugurunA phaMdAmAM phasAyelA gRhasthonI kevI durdazA thaI che, te vedanAne karuNAbhAvathI prerAIne, zrI sImaMdhara svAmI bhagavAnane prArthanA svarUpe pragaTa karI che, te zabdo - te vedanA - te karuNA vartamAnamAM paNa prastuta hovAthI ahIM raju karAya che... "kugurunI vAsanA pAsamAM, hariNa pare je paDyA loka re, tene zaraNa tuja viNa nahIM, TaLavaLe bApaDA phoka re. svAmI sImaMdharA ! vinaMtI...(2)" - kulAcAronA nAme sanmArgane dUra mUkanArA kuguruoe mokSamArganI zI dazA karI hatI, te varNavatAM AgaLa jaNAvyuM che ke, "jJAnadarzanacaraNa guNa vinA, je karAve kulAcAra re, uMTiyA teNe jagadekhatAM, kihAM kare loka pokAra re ? svAmI.(3)" - kugurunA phaMdAmAM phasAyelA jIvonI durdazA kevI thAya che, te varNavatAM AgaLa jaNAvyuM che ke, "jeha navi bhava taryA niraguNI, tAraze keNI para teha re ? Ima ajANyA paDe phaMdamAM, pApabaMdha rahyA jeha re. svAmI. (4)" - kuguruoe dorA-dhAgA-maMtra-kAmakuMbha-kAmadhenu AdinuM pravartana karIne dharmanA uccatama mUlyono vAsa karyo che, te darzAvatAM jaNAvyuM che ke,
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-4H karaNAbhAvanA "kAmakuMbhAdika adhikanuM, dharmanuM ko navi mUla re, dokaDe kuguru te dAkhave, zuM thayuM e jaga sUla re ? svAmI."(5) - unmArganI dezanA ApatA kuguruoe sanmArgane je hAni pahoMcADI che, te batAvatAM AgaLa jaNAvyuM che ke, arthanI dezanA je diye, oLave dharmanA graMtha re, paramapadano pragaTa cora che, tethI kima vaDe paMthe re ? svAmI (6)" - kuguruoe jJAnamArgane bAjumAM mUkIne je dhUmadhAme dhamAdhama calAvI che, te varNavatAM AgaLa jaNAvyuM che ke, viSayarasamAM gRhI mAciyA, nAciyA kugurumadapura re, dhUmadhAme dhamAdhama calI, jJAnamAraga rahyo dUra re. svAmI (7)" - kuguruo kadAgrahane vaza banI jinavacanathI viparIta dezanA ApI unmArganuM pravartana karI rahyA che, te vAtanuM pratipAdana karatAM AgaLa jaNAvyuM che ke, kalAhakArI kadAgraha bharyA, thApatA ApaNA bola re, jinavacana anyathA dAkhave, Aja to vAjate Dholare. svAmI (8)" - kagurUo potAnA doSone DhAMkavA dharmanI dezanAne palaTAvI nAkhI kumArganuM sthApana kaI rIte kare che, te darzAvatAM jaNAvyuM che ke, keI nijadoSane gopavA, ropavA keI matakaMda re, dharmanI dezanA pAlaTe, satya bhASe nahIM maMda re. svAmI (9)" - pU. mahopAdhyAyazrIjIe avivekI kuguruono tyAga karavAnuM bhArapUrvaka jaNAvavA mATe AgaLa kahyuM che ke, "jAti aMdhano re doSa na Akaro, je navi dekhe re artha, mithyASTi tehathI Akaro, mAne artha anartha. zrI (14) Apa prazaMse re paraguNa oLave, na dhare guNano re leza, te jinavANI re navi zravaNe suNe, diye mithyA upadeza. (15)"
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 bhAvanAmRtA maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana - avivekI guruo jIvone unmArga tarapha dhakelIne hitanA badale ahita kare che, te ahita paNa eka bhavanuM nahIM, paNa bhavobhavanuM hoya che. AthI kuguruonA phaMdAmAMthI jagatanA jIvone choDAvavA e paNa parama karuNAbhAvanA che. $ duHkhanA kAyamI ukelanI bhAvanA ja zreyaskarI cheH karuNAbhAvanAnA pariprekSyamAM eka agatyano khulAso e che ke, jagatanA jIvonA duHkhano kAyamI ukela Ave evI uccatama karuNA bhAvanA ja zreyaskarI che ane duHkhono kAyamI ukela ekamAtra mokSamAM Ave che ane mokSanI prApti sanmArganI = mokSamArganI ArAdhanAthI thAya che. AthI jIvone mokSamArganI prApti thAya ane jIvo vahelAmAM vahelA mokSane pAme evI sadbhAvanA e UMcAmAM UMcI karuNA bhAvanA che. tAraka tIrthakaro pUrvanA trIjA bhave AvI ja bhAvanA bhAve che. have A bhAvanAmAM je rIte parizIlana karavAnuM che tenI zailI joIzuM. karuNAbhAvanAmAM parizIlananI zailI : - sajjano! zaraNAgata jIvo upara niSkAraNa karuNA karanAra bhagavaMtane tame AnaMdathI bhajo ! jethI tamArA tamAma duHkhono aMta Ave ane mokSanI prApti thAya. sajjano ! tame kSaNavAra manane sthira karIne jinAgamarUpI amRtanuM pAna karo ane unmArganI racanAthI vikRta vicAravALA asAra Agamo (kuzAstro) no parihAra karo ! jethI tamane sanmArganI prApti thAya ane tame unmArganA phaMdAmAM phasAI na jAva ! - he sajjano ! je matimaMda-mugdha jIvone saMsAramAM rajhaLAve che-bhramamAM nAkhe che, tevA hitAhitane na samajanArA avivekI guruno parihAra ja karavo joIe ane sadguru mahAtmAnA vacanonuM niraMtara pAna karavuM joIe. enAthI parama AnaMdanI prApti thaze.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 AthI tame ahita mana ati mana vili prakaraNa-4 karUNAbhAvanA - he jIvo ! kumatarUpI aMdhakAranA samUhathI jemanA netro aMjAI gayA che ane jeo sanmArgane joI-samajI zakatA nathI, tevA aMdha kuguruone mArga (hitAhitano mArga) zA mATe pUcho cho ? zuM pANInA mATalAmAM dahIMnI buddhithI ravaiyo pheravavAthI mAkhaNa maLI zake che ? nA ja maLe. tema kuguruthI sAco mArga na ja maLe. - he jIvo ! anivRhita mana vividha upAdhione pedA kare che ane te ja nigRhita mana-samAdhimAM sthira thayeluM mana sukha Ape che, AthI tame duHkhane na IcchatA hova to jinavacananA parizIlana dvArA manane nigRhita karo. - he jIvo ! anAdikALathI mitranI jema AtmAnI keDe vaLagelA Azrava, vikathA, gArava ane kAmavikArono tame tyAga karo ane saMvararUpa sAcA hitakara mitrano saMga karo ! jethI tamArA Adhi-vyAdhi-upAdhinA duHkhono ane e duHkhonA mULa karmono nAza thAya. - he jIvoA bhavATavImAM apAra roga samudAyane tame zA mATe sahana karo cho ? samasta jagatano upakAra karavA daDha saMkalpapratijJAvaMta zrIjinezvara paramAtmArUpI mahA bhAvavaidyane ja tame anusaro ! jethI tamArA samasta dravya-bhAva rogo upazame ane tamane apUrva zAMtinI prApti thAya ! - he jIvo ! tame A hitakArI vacanone hRdayamAM avadhArIne seMkaDo sukho-sukRtonA bhAgI banAvanArA zAMtasudhArasanuM pAna karo ! - he Atman ! tArA hRdayamAM sarva jIvo pratye karuNAbhAva dhAraNa kara ! tuM niraMtara ciMtana kara ke, jagatanA sarva jIvo sarva prakAranA duHkhothI kema karIne mukta thAya? AvI bhAvanAthI tane apUrva zAMtinI prApti thaze. - he Atman ! tuM niraMtara bhAvanA bhAva ke, unmArgamAM gayelA jIvo paNa vahelAmAM vahelA sanmArgane pAme ane sanmArganI ArAdhanA karIne mokSasukhane pAme !
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 bhAvanAmRta maitrI-pramoda-karuNabhAvanA aMge parizIlana - he Atman ! prabhune niraMtara prArthanA kara ke - duHkhathI bharelA jIvone joIne mAruM haiyuM Adra bane ane temanA duHkhone dUra karavAnI haiyAmAM bhAvanA pragaTe ! ke niSkarSa-zAnIono upadezaH karuNAbhAvanAnA anusaMdhAnamAM jJAnIo jaNAve che ke, jeone duHkhI jIvonA duHkho joIne haiyAmAM dayA-karuNAbhAva pragaTe che, te jIvo caramAvartamAM AvyA che ane vahelAmAM vahelA dayAmaya viratidharmane pAmIne mokSe pahoMcavAnA che. "suteSu yAcinta" e caramAvartanA lakSaNa tarIke yogadaSTi samuccaya graMthamAM jaNAve che. AthI haiyAnI bhUmine komaLa banAvavA ane temAM dharmabIjonuM vAvetara karavA haiyAmAM jIvo pratye karuNAbhAva rAkhavo joIe. sarva jIvone Atmatulya jovAmAM Ave ane mArI jema koIne paNa duHkha gamatuM nathI, evuM haiyAthI saMvedavAmAM Ave, tyAre duHkhI jIvone joIne karuNA jAgyA vinA rahetI nathI. svArtha, nirdhvasa pariNAmo, upekSAbuddhi ane pramAda vagerenA kAraNe jIvo pratye karuNA pragaTatI nathI. haiyAmAM karuNAbhAvanuM upAdAna taiyAra thaI gayuM hoya chatAM paNa svArthIdinA kAraNe karuNA na pragaTe evuM banI zake che. AthI svArthIdine dUra karI karuNAbhAvanAne AtmasAt karavA puruSArtha karavo joIe. enAthI paramasukha-zAMtinI prApti jarUra thaze. zrI zAMtasudhArasamAM paNa kahyuM che ke, paraduHkhapratIkAramevaM dhyAyanti ye hRdi / labhante nirvikAraM te sukhamAyatisundaram // 15-7 // - je jIvo A rIte anya jIvonAM duHkhone TALavAnA upAya haiyAmAM vicAre che, teo pariNAme suMdara evA nirvikAra sukhane pAme che. che karuNAbhAvanAthI thatA lAbho - karuNAbhAvanAthI.. haiyAmAM dayAnA pariNAmo pragaTe che, svArthanA pariNAmonuM visarjana thAya che ane paropakArabhAvanA pragaTa thAya che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa-4H karUNAbhAvanA haiyAnI bhUmi komaLa bane che. tenAthI dharmanA bIjanuM AdhAna thAya che. - samAdhibhAvane sAdhavAnA bIjo (kAraNo) AtmasAt thAya che. anyanI zAtAno vicAra samAdhiprAptimAM khUba sahAyaka bane che. - anya jIvo Atmatulya lAge che. tenAthI AstikatA ane anukaMpA guNa vikase che. - parama AnaMdanI prApti thAya che, puNyano saMcaya thAya che, citta nirmala bane che ane aMte mokSa prApta thAya che. noMdha : cothI mAdhyazmabhAvanA - upekSAbhAvanAnuM varNana "bhAvanAmRta-II: anukULa madhyasthabhAva-pratikULa madhyasthabhAva' pustakamAM karavAmAM AvyuM che.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAre bhAvanAnI mahattA darzAvatA zAstrakAra maharSionA vacanAmRto (1) kSAntari tathA tharma: sarvaziromaLi: so'pi sAmyavatAmeva, maitryAdikRtakarmaNAm // 37 // kSamAdi daza prakArano dharma e sarvadharmamAM ziromaNI che. te dharma maitryAdithI vAsita cittavALA samatAdhArIne ja hoI zake. (zrI yogasAra pra-2) (2) zaucaM zucitvam, tadvividhaM bAhyamAbhyantaraM ca / tatra bAhAM mRjalAdibhiH kAyaprakSAlanam, AbhyantaraM maitryAdibhizcittaprakSAlanam / (dvAtriMzat dvAtriMzikA rara, o ra TIvA) zauca eTale pavitratA, te be prakAranI che. bAhya ane atyaMtara. temAM mATI, jala vagerethI zarIranuM prakSAlana karavuM te bAhya zauca che ane maityAdi bhAvanAo vaDe cittanuM prakSAlana karavuM te atyaMtara zauca che. (3) zamasaMvenirvelapADativacaithuta nanam | maitrI-pramoda-kAruNya-mAdhyasthyaizca karotyayam // 1353 // samyagdarzana nAmano paripAlaka jIvane zamAdithI ane maityAdithI yukta kare che. (zrI vairAgya kalpalatA, stabaka-5) (4) zrI sUyagaDAMga sUtra adhyayana...1 gAthA naM.3 nI TIkAmAM kahyuM che ke.. yahudde pathANuM ahIM prajA eTale parkAyavartI jIvo. teone sva-Atmatulya jue. 'evaMvidho bhAvasAdhuH sarvajIveSu AtmatulAM kalayati' / e pramANe bhAvasAdhu sarva jIvo viSe AtmatulyatAno bhAva kare. (6) = rUchasi gappaUIo, teM cha para vi ca | jaM ca Na icchasi appaNatto taM na iccha parassa vi; ettiyagaM jiNasAsaNayaM // je tuM tArA mATe Icche che, te bIjA mATe Iccha. je tuM tArA mATe nathI Icchato, te bIjA mATe paNa na Iccha.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 101 (7) 'matimavat paramapi pazya rUtyartha: ' samagra jainazAsanano sAra Atmaupamya bhAva che. (zrI bRhatkalpabhAkhya bhAga-4, gA-4584) (8) 'tena kudAnaMvaUTo, parima-vizuddhichiyA | niccaM kajA jiNAipUA, bhavvANaM bohaNatthaM ca // 3294 // A gAthAmAM jinapUjA karavAmAM be hetu batAvyA che. eka to zubhAlaMbhanathI pariNAmanI vizuddhi ane bIjo bhavyajIvone bodha. (zrI vizeSAvazyaka bhASya) ahIM A bIjo hetu parArtharUpe maitrIbhAvane jaNAve che. potAnA hitanI jema anya bhavyajIvonuM paNa hita karavAnI buddhi e parahitaciMtArUpa hovAthI maitrIbhAvathI bhinna nathI ane te jinAdinI pUjArUpa samakitanI karaNI dvArA karavAnuM vidhAna che. eTale samakitIne paNa te hoya e siddha thAya che. (9) pUjApUjakapUjyasaMgataguNa-dhyAnAvadhAna-kSaNe, maitrIsattvagaNeSvanena vidhinA bhavyaH sukhI syAditi / vairavyAdhi-virodhamatsara-mada-krodhaizca nopaplavastatko nAma guNo na doSadalano dravyastavopakrame // 33 // pUjA, pUjaka ane pUjyamAM rahelA guNanA dhyAnanA upayoga samaye, vidhipUrvaka karelI pUjA dvArA, bhavya jIvo sukhI thAo, evI prANI mAtra pratye maitrI utpanna thAya che ane vaira-vyAdhi-matsara-mada-krodha vaDe upadrava thato nathI. e rIte sarva doSane dUra karanAra dravyapUjAno mahAna lAbha che. (zrI pratimAzataka) (10) "kItrathamaM savvanIku nirIdamAvejI maittaraVAM ' zIladharmanI ahIM tAttvikI vyAkhyA che. jyAM sudhI sarva jIvo pratye nirIdatApUrvakano maitrIbhAva eTale snehapariNAma-hitacintA, duHkhaprahANecchA vagere na jAge, tyAM sudhI zIla ke je sadAcaraNa rUpa che te yathArtha na bane. (zrI puSpamAlA prakaraNa) (11) vinida6 2 ma hiyarthami, go no tarU masimpasa | paribhavakAvuppAo, tavai akajaM kayaM pacchA // 1 // eNhiM puNa paDivanno, mettI savvesu caiva jIvesu / tiNa vayaNAo ahayaM, visesao aggisammaMmi // 2 // (zrI samagra vahI prata pR.70, sToka 22-20)
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bhAvanAmRtam-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana agnizarmAne meM paribhava karavA dvArA krodhita karyo te mArA hRdayamAM khaTake che. kahevAya che ke, kareluM akArya pAchaLathI tape che. have huM sarva jIvo pratye maitrIbhAvane svIkAruM chuM ane te kAraNe agnizarmA vize vizeSathI maitrIbhAvane svIkAruM chuM. | (kAusagga dhyAne rahelA guNasena rAjAne devalokamAM gayela agnizarmA tApasano jIva upadrava kare che. te vakhatanI guNasena rAjAnI bhAvanA, tenA upara maitrIbhAvanA vALI rahe che ane tethI samatApUrvaka upasarga sahana karavAnuM baLa maLe che.) (12) pramorva muudhapu-pramoddo nAma vinayaprayoga: | vandanastutivarNavAdavaiyAvRtyakaraNAdibhiH samyaktva-jJAna-cAritra-tapo'dhikeSu sAdhuSu parAtmobhayakRtapUjAjanitaH sarvendriyAbhivyakto manaHpraharSa iti| (zrI tatvArthasUtra ., sU.6 mAga) guNAdhikamAM pramoda eTale vaDIlo pratye vinayano prayoga. samyakta-jJAnaveyAvacca-cAritra-tapa Adi guNo dvArA adhika evA sAdhuone vize vaMdanastuti-guNAnuvAda vagere sva-para vaDe karavA, karAvavA dvArA sarva IndriyomAM abhivyakta thato manano harSa enuM nAma pramoda. (13) taraM diM puravArya, se ca sarve musAphira | sa hi sacceNa saMpanne, mittI bhUesu kappae // 1 // bhAvArtha: te te zrutamAM kahevuM che ke, te satya ane susamAhitamAM, te satyathI yukta tyAre ja kahevAya, ke jyAre te prANIone vize maitrI kare che. (zrI sUtrakRtAMga a.15, udhe. 3, gA.6) (14) roya payaputtava, attame mAijha chaMID | paMca ya phAse mahavvayAiM, paMcAsava saMvarae je sa bhikkhu // 10-5 // (zrI zaaAtnisUtra) mahAvIrasvAmInA vacanomAM rUci karIne cha e jIvanikAyane Atma samAna mAne ane pAMca Indriyo ane pAMca Azravano saMvara kare, pAMca mahAvratane pALe te sAdhu kahevAya. savva-bhUappa-bhUassa, sammaM bhUyAI pAsao / pihiAsavassa daMtassa, pAvaM kammaM na baMdhai // 4-9 // sarva bhUtane vize AtmabhUta banIne sarva prANIone joto, IndriyonuM damana
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 103 karato ane Azravane rokato jIva pApa karmane bAMdhato nathI. (zrI dazavaikAlikasUtra) (15) savvastha mahildI, meTri-gupiyA AiyameLa | sattAisu hoti daDhaM, iya Ayayamagga tallicchA // 42 // sAdhuo sarvatra apratibaddha hoya che ane prANIone vize dRDha maityAdi bhAvavALA hoya che tathA AtmamArganA Icchuka hoya che. (zrI paMcAzaka) (16) mettAHi sattArUkuM, nivayoga tadaya rUzvattha, bhAve tibUmAvo, paramaM saveDAmavALo 667rUA. zrI jinezvara bhagavaMtanA vacana dvArA parama saMvegane pAmelo, atyaMta tIvra bhAvanA yukta banIne sattva-guNAdhika Adine viSe maitrI pramoda Adi bhAvone bhAve che. (zrI paMcavastu) (17) rUti veNAvata: vaivizuddhabhAvI sada: kSipram | maitrIkaruNAmuditopekSAH kilasiddhimupayAnti // 13-7 // A pramANe kriyA karatAM, vizuddha bhAvavALA sAcA sAdhune maitrI, karUNA, muditA ane upekSA Adi zubha bhAvo jaldI siddha thAya che. (zrI SoDazaka prakaraNa) (18) te pApaviIRA na prabhavanyastha thImata: satataM . dharmAmRta-prabhAvAt bhavanti maitryAdayazca guNAH // 4-4 // viSayatRSNA vagere pApa vikAro, buddhimAn AtmAne niraMtara pedA thatA nathI ane dharmarUpI amRtanA prabhAvathI maityAdi guNo prApta thAya che. (zrI SoDazaka prakaraNa) (19) sarve maitrI vui pramorva, viSTapu nIve pAparatvam | mAdhyasthyabhAvaM viparItavRttau sadA mamAtmA vidadhAtu devaH // 1 // ahIM prabhune prArthanA karI che ke- he deva ! mAro AtmA haMmezA prANIone viSe maitrI, guNIpuruSone viSe pramoda, duHkhI jIvone viSe dayALutA ane viparIta vRttivALA jIvo upara madhyasthabhAvane dhAraNa kare..! (zrI amitagati stotra) (20) pravRttirathISai (sthiraviSTima) parArtho (STi.) zuddha-vothamAna vinivRttAgrahatayA, maitryAdi pAratantryeNa gaMbhIrodArAzayatvAt // (zrI yogadRSTi samutraya. sTo.24 TIkA) zuddha bodha, Agraha rahitatA, maityAdinI AdhInatA tathA gaMbhIra Azaya yuktatA hovAnA kAraNe sthirAdi dRSTimAM rahelA jIvanI dRSTi paropakAra parAyaNa hoya che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 bhAvanAmRtam-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana 1. prabhAdRSTimatAM yoginAM parAnugrahakartRtA / prabhASTimAM rahelA yogIone paropakAra sahaja hoya che. 2. parAdRSTimatAM yoginAM paropakAritvam / parASTimAM rahelA yogIo paropakArI hoya che. (zrI yogadRSTi samuccaya glo naM.15 nI TIkA) (21) unne; 3 navesu, pittavarupabhADu goyaye | pariyAvaNAi duHkhaM, iNhIM garihAmi taM pAvaM // 53 // metrI-karuNAdinA viSayabhUta sarva jIvone vize je koI paritApanAdi duHkha upajAvyuM hoya, te pApanI huM gartA karuM chuM. (zrI cauzaraNa payA) (22) tathA sarvAtipu maicAviyoga rUtti . (zrI dharmaviM, ga.rU, sU.13) jIva, guNI, duHkhI ane avinayI upara kramazaH maitrI-pramoda-karUNAupekSAno yoga hovo joIe. (23) dharmadhyAnano dhyAtA : tathAhi-lezyAvizuddhayA, bhAvanAhetuka-sAmyahetuka-rAgadveSajayena vA kRtmana:zuddhi, maitrI-pramodra-vAtha-mAdhyazya-pavitrita-citto, bhAvitAtmA, parvataguhA-jIrNodyAna-zUnyAgArAdau manuSyApAtavikale'vakAze manovikSepanimittazUnye sattvopaghAtarahita ucite zilAtalAdau yathA samAdhAnaM vihita-paryaMkAdyAsanaH mandaprANApAnasaMcAraH niruddhalocanAdikaraNa-pracAro hRdi lalATe mastake'nyatra vA yathA paricayaM manovRttiM praNidhAya prasannavadanaH pUrvAbhimukhaH udaGmukho dhyAyati dharmyam // (zrI zAstravArtA samuccaya bRhaTTIkA) lezyAnI vizuddhipUrvaka, bhAvanA ane samatAmAM hetubhUta rAgadveSano jaya karIne, manaHzuddhivALo, maitrI-pramoda-karUNA-mAdhyazmathI pavitra cittavALo, bhAvitAtmA, parvata-guphA-jIrNodyAna-zunyadhara Adi je sthAnake, jyAM manuSyonI avara javara ochI hoya, manano vikSepa na thato hoya, virAdhanA Adino saMbhava na hoya, evA ucita zIlA-talAdi upara mananI samAdhi rahe te rIte padmAsane besIne, zvAsozvAsa maMda karIne, Indriyone aMtarmukha karIne, hRdaya-lalATa-mastaka athavA anya paricita sthAnamAM manane sthira karIne prasanna mukhamudrApUrvaka pUrvAbhimukhe athavA uttarAbhimukhe dharmadhyAna kare.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 pariziSTa (24) tattva tharma0 suspaSTa maitrIbhAvavilAsanam | paropakAra-nirmANaM zamavRtterupAsanam // maitrIbhAvano vikAsa, paropakAra karaNa, samatAnI sAdhanA e dharmanuM spaSTa tattva che. Atmavat sarvabhUteSu dRSTiH sarvonnatikAritA / bhAvazAnti-prakAzArthaM deyA bhaktiparAyaNaiH // sarva prANIomAM Atmavat dRSTi, sarvanI unnati karanArI che. tethI bhaktiparAyaNa jIvoe bhAvanI zAntine prakAzita karavA mATe te dRSTine sarvatra sthApavI joIe. (zrI yogazAstra) (25) maitrI padi cittA, pArtiothIH pI | muditA sadguNe tuSTi-rmAdhyasthyaM pApyupekSaNAt // 68 // paranA hita vize ciMtA e maitrI, paranA duHkhane dUra karavAnI buddhi te karUNA, vidyamAna guNamAM AnaMda te pramoda, pApI jIvanI upekSA te mAthathya. maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAkhyA mahAguNAH / yuktastai rlabhate muktiM, jIvo'nantacatuSTayam // 69 // maitrI, pramoda, kArUNya ane mAdhyacya nAmanA mahAna guNothI yukta jIva (zrI pArzvanAtha caritra-dharmArAdhana zikSA) (26) yAni te thatAcatra, sara tattvani utpare ! dRDhanizametepu, mavarapraangmukhm // 204 // zamasaMveganirvedakRpA''stikyavirAjitam / maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyairbhAvitAtmakam // 205 // sadA prayANakArUDhaM, nivRttau gamanecchayA / karotyeSa janaM vatsa ! samyagdarzana-nAmakaH // 206 // je meM A dharmanagaranI aMdara sAta tattva (jIva-ajIva Adi) nI vAta karI, te tattvomAM (samyagdarzananA pratApe jIvane) dRDha nizcaya hoya che ane te jIva) bhavacakrathI parADamukha hoya che. zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstiSpathI zobhita hoya che. maitrI, pramoda, karUNya ane mAdhyacyathI bhAvita hoya che. evA jIvane samyagdarzana e mokSamAM javAnI IcchApUrvaka satata prayANamAM ArUDha rAkhe che. (zrI upamitibhavaprapaMcAkathA pR.287)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 bhAvanAmRtam maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana (ra7) sAdhuvA savA vicA, maitrI sarvenu mAvataH | AtmIyagrahamokSazca, dharmahetuprasAdhanam // 6 // niraMtara bhaktipUrvaka jJAnavRddha sAdhu purUSonI sevA, bhAvapUrvaka prANImAtranA hitanI ciMtA ane AgrahavRttino tyAga e dharmanA hetubhUta ahiMsA AdinA sAdhana che. (zrI zAstravArtA samuccaya) (28) gujUnavAro maitrI, marIvatsanA vaI | sadA''naMdadAyinI muditA, sarvodvegavighAtinI upekSeti // te jIvane maitrI anukUla AcaraNavALI che, karUNA akAraNavAtsalyavALI che, muditA sadA AnaMdane ApanArI che ane upekSA sarva udvegane nAza karanArI che. (buddhisUri dezanA upamiti pR.517). (29) (ahIM vairAnubandhano mULathI uccheda karavA mATe zeSa upAyanI asAratA batAvIne) samasta sattva viSayaka sneha pariNAmarUpI maitrI bhAvanAne ja samartha upAya tarIke batAvI che. mitraM-midyatIti mitraM, snihyatItyarthaH / tasya bhAvaHsamasta sattvaviSayaH snehapariNAmo maitrIH / ye'pi kRtApakArakarAH prANinaH pramAdAdanyathA vA teSvapi mitratAM cetasi sanivezya mitramahameteSAM, ete ca me mitrANi, iti tatkathamahaM mitradrohatAM pratipatsye, daurjanyAzrayaM hi mitradrohitvaM ataH kSame'haM sarvasattvAnAmiti kSamAM bhAvayet / samyak manovAkkAyaiH sahe'haM sarvasattvAnAm / evaM hi mitratA yathArthatvamAsAdayati / yeSAM ca mayA apakAraH kRtaH tAnapi sattvAn kSamaye'haM mitratvAt / kSamaye iti kSamAM grAhayAmi sarvAn prANinaH prazastena cetasA / svacetasazca kAluSyamapaneyamityevamupanayastantre / parastu kSameta vA navetyetadeva spaSTataraM vivRNoti maitrI me sarvasattveSu vairaM mama na kenaciditi / (tattvArtha adhyAya-7, sUtra-6 zrI siddhasenIya TIkA) mitra eTale sneha kare che. teno bhAva eTale samasta sattvaviSayaka sneha pariNAma tenuM nAma maMtrI che. pramAdathI athavA bIjA kAraNe apakAra karanArA prANIone viSe paNa cittamAM mitratA dhAraNa karIne A badhAno huM mitra chuM, teo badhA mArA mitra che mATe huM kevI rIte mitra-droha karuM ?' durjanatAno Azraya karavo e mitradroha che. mATe sarva prANIone huM kSamA ApuM chuM. manavacana-kAyAthI sarva prANIonI bhUlane samyakjhakAre sahana karuM . A pramANe
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 nanA2 """""" pariziSTa karavAthI ja mitratA yathArtha bane che. jeno meM apakAra karyo che te prANIonI paNa huM mitra tarIke kSamA mAMgu chuM. e rIte mArA cittanI kaluSitatAne dUra karuM chuM. e Agamano sAra che. bIjo kSamA kare ke na kare paNa mAre to sarva prANIo viSe maitrI che, koInI sAthe vera nathI. (30) sarvabhUtAvinAmUrti, vaM pazyan sarvalA munaH | maitrAdyamRtasaMmagnaH, kva klezAMsamapi spRzet // sarva prANIonI sAthe avinAbhUta evA potAnA AtmAne sarvadA joto evo muni, maitrI Adi amRtamAM magna banIne jozanA aMzane paNa sparzato nathI. sAmyaM samastadharmANAM, sAraM jJAtvA tato budhAH / bAhyaM dRSTigrahaM muktvA, cittaM kuruta nirmalam // samasta dharmono sAra samatA che, e jANIne bAhyadarzanano Agraha choDIne, cittane nirmaLa karavuM joIe. zrutazrAmaNyayogAnAM prapaJcaH sAmyahetave / tathA'pi tattvatastasmAjano'yaM plavate bahiH // jJAna-darzana-cAritra Adi yogono vistAra samatA mATe che. to paNa loko hakIktamAM tenAthI dUra ja rahe che. sukaraM maladhAritvaM, sukaraM dustapaM tapaH / / sukaro'kSanirodhazca, duSkaraM citta-zodhanam // (zrI yogasAra) malane dhAraNa karavo, duHkhe tapI zakAya tevo tapa tapavo, Indriyono nirodha karavo te sahaja che, paNa cittane zodhavuM = zuddha karavuM duSkara che. (31) aiI sarveSa sanveSa, pramona guftha mAdhyasthyenAvinIteSu, kRpayA duHkhiteSu ca // 1 // satataM vAsitaM svAntaM, kasyacitpuNyazAlinaH / vitanute zubhaM karma, dvicatvAriMzadAtmakam // 2 // | (zrI dharmasaMprada mA-2, kAzavamavinA) koIka puNyazALI aMtaHkaraNane, sarva prANIo para maitrI, guNAdhika pratye pramoda, avinIta pratye mAdhyathya ane duHkhI pratye karUNA vaDe niraMtara vAsita karIne beMtAlIsa prakAranuM zubhakarma bAMdhe che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana (32) maitrI mama va rUva sarvasattvapu, mAstAM kSitisvarvatrivekSane 2 | dharmo'rjito vaibhavavanmayA yaH taM prItacetA anumodayAmi // 150 // . vRndaM drumANAmiva puSpakAlAt, yasmAdRte'nyadviphalaM vratAdi / zubhaH sa bhAvo'stu mamApavarga-mArgAnulagnAMgabhRtAM sahAyaH // 151 // traNe lokanAM sarva prANIomAM mane potAnI jema maitrI hato. ane e maitrI dvArA meM je dharma prApta karyo tenI prasannacittathI anumodanA karuM chuM. puSpa prAptinA kAla vinA vRkSono samUha jema niSphaLa che, tema maitrI vinAnA vratAdi niSphaLa che. mokSamArgamAM cAlanArA prANIone sahAyabhUta thAuM) evo zubha bhAva mane prApta thAya. (zrI hIra-saubhAgyakAvya sarga-17) (33) tadrahitaM tu tathA, tanvAkhyAtAtpararthakSArtheva sadbodhamAtrameva hi, cittaM niSpannayogAnAm // 1 // che. (tema chatAM) tattvanA abhyAsanA kAraNe paropakAramaya hoya che. (34) mansappAvALa, visavive ko muLa viMti ! jatto hu dhammavAo Na sukkavAo vivAo va // Ti0- adhyAtmAbAdhena svaparamatamaitryAdisamanvitaM, zubhAzayA'vicchedena viSayavivekaM kartavyam / sAdhUnAM mAdhyasthyapradhAnatvAt, zubhAnubandhitvAcca sAdhUnAM prayatnasya / - u.zrI yazovijayajI mahArAjA-dharmaparIkSA adhyAtmanI bAdhA na Ave eTale ke, svamata-paramata viSe maitryAdithI yukta citta dvArA zubha-Azayano cheda na thAya te rIte viSayano viveka karavo joIe ane te ja dharmavAda kahevAya. bAkInA zuSka vAda-vivAda che. kemake sAdhuo mAdhyayyapradhAna hoya che ane temano prayatna zubhAnubaMdhI hoya che. (35) maitrI-TI-mudritApekSA su puSpApuviSayA mavinAzittaprsaadnm // - zrI patiMganayotirzana -rUra sukhI, duHkhI, punyazALI ane pApI jIvo viSe anukrame maitrI-karuNApramoda ane upekSA bhAvanAthI cittathI prasannatA utpanna thAya che. (36) tathA hanumantarapha manta:puraM yatitteSAM mavitA saMtoSatAni tisurI, cittaprasAdahetuH zraddhA, AhlAdakAriNI sukhAsikA, nirvANakAraNaM vividiSA,
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 109 pramodavidhAyinI vijJaptiH, sadbodhakAriNI medhA, pramodAtirekanimittamanuprekSA, anukUlacAriNI maitrI, akAraNavatsalA karUNA, sadAnandadAyinI muditA, sarvodvegavighAtinI upekSA iti - - zrI 3pati bhavaprapaMca kathA-pR.16-17 sAdhupuruSonuM aMtaraMga aMtaHpura atyaMta anurakta hoya che. temane zruti suMdarI saMtoSa Ape che. zraddhA cittanI prasannatA Ape che. sukhAsikA AlhAda Ape che. vividiSA nirvANanuM (zAMtinuM) kAraNa bane che. jJapti (jJAna)e pramoda Ape che. buddhi bodha karAve che ane anuprekSA atyaMta AnaMdane utpanna kare che. maitrI anukULa cAle che. karuNA svArtha vinA vAtsalyavaMta rahe che. muditA sadA AnaMdane ApanArI bane che ane upekSA sarva udvegano nAza kare che. (37) tA sattanuvaM, gaLupANavi thai ___ aNuciTThiyavvameyaM, ittocciya sesaguNasiddhi // daanviNshikaa-gaathaa-20|| bhavya jIve zakti anusAra anukaMpA sahita dAnadharmanuM pAlana karavuM joIe. enAthI ja zeSaguNonI prApti thAya che. (38) vizvajantuSu yadi kSaNamekaM sAmyato bhajasi mAnasamaitrIm / tatsukhaM paramamatraparatrApyanuSe na yadabhUttava jAtu // 5 // jo kSaNavAra paNa vizvanA jaMtuo pratye samatAthI maitrIbhAvanuM sevana thAya, to bhavacakramAM kadI paNa prApta na thayuM hoya, tevA paramasukhano anubhava thAya che. bhajasva maitrI jagadaGgirAziSu, pramodamAtman ! guNiSu tvazeSataH / bhavArttidIneSu kRpArasaM sadA'pyudAsavRttiM khalu nirguNeSvapi // 10 // he jIva! jagatanA prANImAtramAM maitrIne bhaja, guNavALA dareka jIvomAM pramodane dhAraNa kara, bhavanA duHkhathI dIna (jIva)mAM sadA karuNArasane ane nirguNamAM udAsavRttine dhAraNa kara. maitrI parasmin hitadhIH samagre, bhavetpramodo guNapakSapAtaH / kRpA bhavArte patikartumIho-pekSA ca mAdhyasthyamavAryadoSe // 11 // - zrI adhyAtmanyumo . 9-20-22 maityAdinuM svarUpa A pramANe che - bIjA jIvanA hitano vicAra te maitrI, guNapakSapAta te pramoda, saMsAramAM duHkhI jIvonA duHkhane dUra karavAnI IcchA te karuNA ane jenA doSa dUra thaI zake tema nathI tevA jIvonI upekSA te mAdhyazya.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana (39) hatyAnA savA sevyA, sarvamahinayvA | sevitA'sau karotyAzu, mAnasaM karUNAmayam // 26 // Icchita phaLane ApanArI dayArUpI strInI sadA sevA karavI joIe ane tenI sevAthI mana karuNAmaya bane che. maitryaGganA sadopAsyA, hRdayAnandakAriNI / yA vidhatte kRtopAsti-zcittaM vidveSavarjitam // 262 // hRdayane AnaMda karanArI maitrIrUpI strInI sadA sevA karavAmAM Ave to te cittanA vidveSane dUra kare che. sarve sattve dayA maitrI, yaH karoti sumAnasaH / jayatyasAvarIn sarvAn, bAhyAbhyantaraM saMsthitAn // 263 // je sujJa mANasa sarva prANIomAM dayA ane maitrIne kare che, te potAnA bAhya ane abhyantara sarva zatrane jItI le che. prajJA mudA ca maitrI ca, samatA karUNA kSamA / samyaktvasahitAH sevyAH, siddhisaudha-sukhapradAH // 270 // - zrI tattvAmRta samyakatva sahita sevavAmAM AvelI prajJA, pramoda, maitrI, samatA, karuNA, kSamA Adi guNo siddhimahelanA sukhane Ape che. (40) vathatye yathA mUDha ! nanananitsite manaH | maitryAdiSu tathA dhehi vidhehi hitamAtmanaH // 78 // maitryAdi-vAsanAmoda-surabhIkRta-diGgamukham / pumAMsaM dhruvamAyAti, siddhibhRgAMganA svayam // 18 // - zrI vijayasiMhasUri viracitasAmyazataka he mUDha ! tuM strInI ceSTAomAM manane sthira kare che, tene badale maityAdimAM manane sthira karIne AtmAnuM hita kara. maityAdinI vAsanAonI sugaMdhathI dizAone sugaMdhita karanAra puruSanI pAse siddhirUpI bhamarI sAmethI Ave che. (41) maitrInAthamAdhyazya-pramovAmabAvanam | yadA mokSekatAnaM tat, tadA te paramaM sukham // 564 // - 35mita prastAva-7 pR.666 maitrI-karuNA-mAdhyathya ane pramodanI atyaMta bhAvanAthI yukta banIne citta jyAre mokSamAM ekatAna banaze tyAre tane paramasukha thaze.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 111 (42) rUta tatra yAtaca, tava vatsa ! bhaviSyati | patnitANa ranarsa, paripUrNaM phalaM dhruvam // 606 // sarvAdhArA punasteSAM, cittvRtti-mhaattvii| pazcime tAmatikramya, bhAge puryasti nivRttiH // 607 // tasyAM ca prepsunA sevya-stvayaudAsInya dibhiste vrajataH sataH / AdAvevAdhyavasAyAbhidhAno'sti mahAhradaH // 609 // puSNAti sa mahAmohasainyaM paMkena kazmalaH / prasAditastu cAritradharmasainyaM svabhAvataH // 610 // tatazca kAryaM yo yatra, kuzalastatra taM sudhIH / niyuJjIteti bhavatA, taM prasAdayituM hradam / / 911 // catasro'pi mahAdevyo, niyojyAstatra karmaThAH / upekSA karuNA maitrI, muditAthI narottama ! dazerA - zrI 35miti-thA-sAroddhAra-pR.22, .-6 A bAju tyAM javAthI he vatsa ! tane pAlana karelA rAjyanuM paripUrNa phala maLaze. te sarvanA AdhArarUpa cittavRtti mahATavI che. tenA pazcima bhAge nivRtti nagarI che. te nagarImAM javAnI IcchAvALAe, barobara dRSTi rAkhIne udAsInabhAvanI sevA karavI ane teno mukhya mArga samatAyoganI nAla che. nAmano moTo hada = sarovara Ave che. te sarovara jo kAdavathI DohaLAI jAya to mahAmohanA sainyane poSe che ane prasanna baneluM sarovara svabhAvathI cAritradharmanA sainyane poSe che. tethI A hadane prasanna karavA mATe, buddhimAna-kuzala puruSoe te sarovaranI aMdara zAMti lAvavA mATe maitrI, karuNA, upekSA ane muditA nAmanI kAryakuzaLa devIone nimavI joIe. (43) tIrthakara bhagavaMtanA jIvonI karuNAdi bhAvanA ane parArtha vyasanIpaNAdinuM varNana - mohAndhakAragahane, saMsAre duHkhitA bata / sattvAH paribhramantyuccaiH satyasmin varabodhisamanvitaH // 286 // karuNAdiguNopetaH, parArthavyasanI sadA / tathaiva cepTate ghImAn, vardhamAnamahodayaH // 287 // tattatkalyANayogena, kurvan sattvArthameva saH / tIrthakRttvamavApnoti, paraM sattvArthasAdhanam // 288 // - zrI yogabindu grantha. "mohanA aMdhakArathI gahana banelA saMsAramAM duHkhI evA prANIo dharmarUpI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 bhAvanAmRta-IH maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana tejanI hAjarI hovA chatAM paNa bhame che. mATe huM A jIvone A duHkhamAMthI te-te jIvonI yogyatA mujaba tArUM." e bhAvanAthI varabodhithI yukta, karuNAdi guNothI saMpanna, sadA parArthavyasanI evA te buddhimAna jIva, vadhatA udayapUrvaka te pramANe ceSTA kare che. ane te te rIte bIjAnuM kalyANa karavA dvArA zreSTha paropakAranuM sAdhana, tIrthaMkarapaNuM prApta kare che. (44) sarva jIvonI sAthe maitrI e pratikramaNa AvazyakanuM eka parama aMga che ema ahIM kahyuM che. khamomi savvajIve, savve jIvA khamantu me| mittI me savvabhUesu, ve majjha na keNai // - huM sarva jIvone khamAvuM chuM. sarva jIvo mane khamAve. mane koInA mATe paNa vaira nathI. paraMtu sarva jIvo upara maitrI che. Ti0- sarvasattveSu maitrIbhAvaM-parahitacintA-lakSaNAmutpAdayati, tato maitrIbhAvamupagatazcApi jIvaH bhAvavizuddhiH, rAgadveSavigamarUpAM kRtvA nirbhayaH iha lokAdibhayavikalo bhavati azeSabhayahetvabhAvAt zeSaM ca karma kSapayati // - zrI 3ttarAdhyayanavRttiH pR.686 parahita ciMtAsvarUpa sarva prANIomAM maitrIbhAva utpanna kare che ane maitrIbhAvane pAmelo jIva, rAgadveSanAM vigama-svarUpa, bhAvavizuddhine pAmIne A loka ane paralokanA bhayathI rahita banIne nirbhaya bane che. tyArabAda saMpUrNabhayano abhAva thavAthI bAkInA karmo paNa khapAvI de che. (45) bhAvasAmam- AovammeNa savvasattANaM duHkhassa akaraNaM, akaraNaM nAma pariharaNaM, sAmeNa tAva jinhAi-madhureNetyarthaH / ataH savvasattesu mahurabhAvattaNaM bhAvasAmaM / - zrI AvazyakacUrNi-sAmAyika vyAkhyA pR.606 bhAvasAmya eTale madhura pariNAma vaDe AtmasamAna sarva sattvone duHkha na pamADavuM. arthAt duHkhano nAza karavo. (46) anukaMpApravaNacitto jIvA sAmAyikaM labhate, zubhapariNAmayuktatvAt / - zrI Avazyaka-malayagirivRtti-pR.460 anukaMpAthI yukta cittavALo jIva, zubhapariNAmavALo thavAthI sAmAyikane pAme che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 113 (47) khamAvayaNAe palhAyaNabhAvaM jaNei palhAyaNabhAvamuvagae ya, savpANabhUajIvasattesu mittIbhAvaM uppAei, mittobhAvamuvagae ya jIve bhAvavisohiM kAuNa nibbhae bhavai / - zrI uttarAdhyayanasUtra 28/17 pR. 524 kSamApanAthI prasannatA utpanna thAya che. prasannatAthI sarva prANa-bhUta-jIva ane sattvamAM maitrIbhAva utpanna thAya che. maitrIbhAvane prApta thayelo jIva bhAva vizuddhi karIne nirbhayatAne pAme che. jo samo savvabhUesu, tasesu thAvaresu a / tassa sAmAiaM hoi, ii kevalibhAsi // 798 // - zrI hAribhadrIya AvazyakavRtti pR.329 je trasa ane sthAvara Adi sarva prANIomAM samAna che, tene sAmAyika prApta thAya che, e pramANe kevaLajJAnIo kahe che. yaH samaH madhyasthaH AtmAnamiva paraM pazyatItyarthaH / . sama meTale madhyastha, AtmAnI Thebha 52ne 4o. jo samo savvabhUesu / yaH samaH sarvatra maitrIbhAvAt tulyaH / ___- zrI anuyogadvAra malladhArIya TIkA pR.236 je sarva prANIomAM samAna hoya arthAt sarva prANIone viSe maitrIbhAvathI yukta hoya. (48) sukhiSvIl duHkhitopekSAM puNyadveSamadharmiSu / rAgadveSau tyajannatA labdhvA'dhyAtma samAzrayaH // 7 // sukhI pratye IrSA, duHkhI pratye upekSA, punyazALI pratye dveSa ane adharmI pratye rAgadveSa choDIne A maitryAdine prApta karavA dvArA adhyAtmane prApta kare che. (yogame trIsI) (48) vacanAd yadanuSThAnamaviruddhAdyathoditaM / maitryAdibhAvasaMyuktaM, taddharma iti kIrtyate // - zrI dharmabindu vacanAdaviruddhAdyadanuSThAnaM yathoditam / maitryAdibhAvasaMmizraM, taddharma iti kIrtyate // - zrI dharmasaMgraha pR.1 zlo.3 vacanAnusArI, avirUddha ane maitryAdibhAva saMyukta je anuSThAna te dharma DevAya che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 bhAvanAmRta: maitrI-pramoda-karuNAbhAvanA aMge parizIlana (50) citrAvRttayuzya vacanAttattvacinanam maitryAdisAramatyantamadhyAtmaM tadvido viduH // - zrI yogindu (adhyAtmayoganuM svarUpa) - vratadhArI jIva aucityapUrvaka maitrI Adi bhAvanAthI garbhita AgamAnusArI je tattvaciMtana kare che, tene adhyAtma kahevAya che, ema adhyAtmavido kahe che. (51) carthanipuNasvAdutti maicAvivaNitam ! adhyAtma nirmalaM bAhyavyavahAropabRMhitam // 1-3 // - zrI adhyAtmopaniSad rUDhi pramANe artha karavAmAM kuzaLa vidvAno maitrI Adi cAra bhAvanAthI vAsita, bAhya vyavahArathI puSTa evA nirmala cittane adhyAtma kahe che.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohopahatacittAste, maitryaadibhirsNskRtaaH| svayaM naTA nana mughaM, nAzakti dhi hRhail2-All | (yogasAra) - mohadazAthI jeonuM citta haNAyeluM che ane maitrI Adi bhAvanAothI jeonuM citta saMskAra pAmeluM nathI, teo svayaM nAza pAme che ane bIjA jIvone nAza pamADe che-dharmabhraSTa kare che. tevA mohAdhIna jIvone dhikkAra thAo! dharmakalpadrumasyaitA, mUlaM maitryaadibhaavnaaH| vairna jJAtA na rAkhyastA, sa teSAmatiturnama:II2-7. | (yogasAra) - maitrI vagere bhAvanAo dharmarUpI kalpavRkSanuM mULa che, ema : jANavuM. je jIvo vaDe A cAra bhAvanAo jaNAI nathI ane A; (7 cAra bhAvanAo abhyasta karAI nathI-jIvanamAM utArAI nathI, teone te kalpavRkSa samAna dharma maLavo atizaya durlabha che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ maitrI pareSAM hitaciMtanaM yat, bhavet pramodo gunnpksspaatH| kAruNyamArtA'GgirujAM jihIrSa-tyupekSaNaM dussttdhiyaamupekssaa||13|| - anya jIvonA hitanuM ciMtana karavuM tene maitrIbhAvanA kahevAya che. guNavAna puraSonA guNono pakSapAta hovo arthAt guNo joIne AnaMda thavo tene pramodabhAvanA kahevAya che. du:khI jIvonA du:khane dUra karavAnI IcchA hovI tene karuNAbhAvanA kahevAya che. duSTabuddhivALA jIvonI upekSA karavI arthAt temanA upara rAga-dveSarahitapaNe vartavuM tene mAdhyacya =upekSA bhAvanA kahevAya che. - zAMtasudhArasa maitrI nikhilasattveSu, pramodo guNazAliSu / mAdhyacyavanapu, rubA duHgi 12-6I - sarva jIvo upara maitrIbhAvanA, guNavAna jIvo pratye pramodabhAvanA, avinIta (pApI) jIvo upara mAdhyazya bhAvanA ane dukhI jIvo upara karuNAbhAvanA jANavI. arthAt maitrI bhAvanAno viSaya jagatanA sarva jIvo che. sarva jIvonA hitanuM ciMtana karavAnuM che. pramodabhAvanAno viSaya guNavAna puruSo che. mAdhyazmabhAvanAno viSaya avinIta-durbaddhivALA pApI jIvo che. ane karuNA bhAvanAno viSaya zArIrika ane mAnasika rIte du:khI jIvo che. - yogasAra zrI samyajJAnI pracAska samiti, Msmta Creation#7738408740