Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sandaraldi vividha jIva yoniyA~ zrIoMsarikA mudI NEUWITANT DIRIGE zrI jaina siddhAntakaumudI zrI jaina kaumudI gudI vividha jIva yoniyA~ racayitA :- AcArya zrI vijaya suzIla sUri,
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM hrIM zrIM aha~ namaH // zrI jaina siddhAnta kaumudI (saMskRta) : racayitA pratiSThAziromaNi-zrI aSTApada jaina tIrtha ke saMsthApaka pa.pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya suzIla sUrIzvara jI ma.sA. saMpAdaka sumadhura pravacanakAra - jIrNoddhAra preraka pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya jinottama sUrIzvara jI ma.sA. SARKARIORAISIS hai bhUmikA lekhaka zambhu dayAla pANDeya . prakAzaka zrI suzIla - sAhitya prakAzana samiti jodhapura (rAja.) MOOOO Nataphy RONAC
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka - zrI jaina siddhAnta kaumudI prati - 1000, mUlya - sadupayoga preraka - pU. munirAja zrI ratnazekhara vijaya jI ma. pU. munirAja zrI arihaMta vijaya jI ma. pU. munirAja zrI ravicandra vijaya jI ma. pU. munirAja zrI hemaratna vijaya jI ma. pU. munirAja zrI jinaratna vijaya jI ma. aupAdhi sthAna zrI aSTApada jaina tIrtha / AcArya zrI suzIla sUrijI suzIla vihAra, varakANA roDa, mu. rAnI sTezana|| jJAna mandira, pina : 306 115. ji. pAlI (rAja.) zAnti nagara .: (02934)222715 Fax: 223454 po. sirohI- 307 003(rAja.) - (zrI suzIla-sAhitya prakAzana samiti suzIla sandeza prakAzana maMdira c/o saMghavI zrI guNadayAlacaMda jI bhaMDArI || jI/4/6, rAnI satI nagara, pahalA mAlA rAikA bAga, purAnI pulisa lAina ||esa.bI.roDa, malAr3a(pazcima)po. muMbaI- 64 po. jodhapura - 342 006(rAja.) .:(022128897779,28723362 G:(0291) 2511829, 2510621 Fax : 2511674/ Moblie : 098200 67121 zrI jaina zAsana sevA TrasTa C/o zA. devarAjajI jaina 125,mahAvIra nagara, pAlI- 306 401 .: (02932) (O) Fax 231667, (R) 230146 Mobile: 94141 19667 devarAjajI 9829020667 rAkeza suzIla phAunDezana Clo Mangilal Mangal Chand Tater 52, Maddox Street, Vepery Chennai-600007 .: (044) 26422632,26422773 Fax26427698 zrI suzIla guru bhakta maMDala c/o zA. jugarAjajI dAnamalajI zrIzrImAla C/oS.K.& Co. /53, New Hanuman Lane, Maru Bhawan, MUMBAI - 400 002 (M.H.) (O: (0122015157 (R) 23712546 (Mobile: 9869007161) @ / do /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya samrAT / / namAmi sAdaraM lAvaNya suuriishN|| vandana ho guru caraNe zAsana samrAT / / namAmi sAdaraM nemi sUrIzaM / / ujvala bhaviSya sumadhura pravacanakAra jIrNoddhAra preraka / / namAmi sAdaraM jinottama sUrIzaM / / saMyama samrAT / / namAmi sAdaraM dakSa sUrIzaM / gauravazAlI vartamAna pratiSThA ziromaNi gacchAdhipati rAjasthAna dIpaka / / namAmi sAdaraM suzIla sUrIzaM / /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa AsthA ke AyAma guNoM ke nidhAna kavitva ke ajasrota jJAna guNa ota-prota CONTRIEO succelestiane paramopakArI-bhavodadhitAraka-paramakRpAlu merI jIvana naiyA ke sukAnI parama pUjya gurudeva AcArya bhagavaMta zrImad vijaya suzIla sUrIzvara jI ma. sA. ke kara-kamaloM meM savinaya sAdara samarpita. -vijaya jinottama sUri. (kRpA chatra mujha para sadA, rakhanA dIna dyaal|) yahI jinottama bhAvanA, rakhanA pUrNa kRpAla // * tIna /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prakAzakIyam gurujana, mAnava jIvana ko sahI dizA pradAna karate haiN| saccA mArgadarzana dete haiN| guru hI vaha pArasamaNi hai jo jaMga lage lohe ke samAna aneka durguNoM se yukta mAnava ke jIvana ko kaMcana banA dete haiN| aise hI parama kAruNika gurudeva haiM-pratiSThA ziromaNi, aSTApada tIrthasaMsthApaka, zAstra vizArada, kavibhUSaNa, sAhityaratna AcArya zrImad vijaya suzIla sUrIzvarajI mahArAja saahb| Apake dvArA viracita satsAhitya jana-jana meM dhArmika, sAhityika evaM tArkika jAgRti kA saMcAra karatA hai| samprati "zrI jaina siddhAnta kaumudI (saMskRta)" ke mAdhyama se Apane aisA hI sadanuSThAna sampAdita kiyA hai| ApakA jIvana adhItamadhyApitamarjitaMyazaH kA asAdhAraNa udAharaNa hai| ___'zrIjaina siddhAnta kaumudI (saMskRta) kI prakAzana velA meM hama harSita haiM tathA AzA karate haiM ki pAThakagaNa isa pustaka ko AtmasAt karake apane mAnava jIvana ko sadguNa saurabhase mhkaayeNge| prastuta pustaka ke prakAzana meM sahayogI mahAnubhAvoM kA hama hArdika AbhAra vyakta karate haiN| - zrI suzIla-sAhitya prakAzana samiti, jodhapura - - 9 . cAra /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... -.. pa. pU. zAsana samrAT samudAya ke vaDila-gacchAdhipati parama pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya suzIla sUrIzvara jI ma.sA. -.. -.. -.. jIvana paricaya janma : vi.saM.1973 bhAdrapada zukla dvAdazI 28 jUna 1917 cANasmA(uttara gujarAta) E mAtA : zrImatI caMcala bena mehatA pitA : zrI caturabhAI mehatA nAma : godar3abhAI 5 parivAra gautra : cauhANa gautra vIzA zrImAlI saMyamI parivAra : pitAjI va do bhAI evaM eka bahana ne jaina bhAgavatI dIkSA aMgIkAra kii| dIkSA : vi.saM. 1988 kArtika (mArgazIrSa) kRSNA 2 dinAMka 27 navambara 1931 zrI padmanAbha svAmI jaina tIrtha, udayapura (rAja.) dIkSA nAma : pU. muni zrI suzIla vijaya jI ma.sA. bar3I dIkSA : vi.saM. 1988 mahAsudI paMcamI, serisA tIrtha (gujarAta) gaNipadavI : vi.saM. 2007 kArtika(mArga zIrSa) kRSNA 6,dinAMka 1 disambara 1650 verAvala (gujarAta) paMnyAsa padavI : vi.saM. 2007 vaizAkha zuklA 3 dinAMka 6 maI 1951 ahamadAbAda (gujarAta) upAdhyAya pada : vi.saM. 2021 mAgha zuklA 3 dinAMka 4 pharavarI 1665 muMDArA(rAjasthAna) AcArya pada : vi.saM. 2021 mAgha zuklA 5 dinAMka 6 pharavarI 1665 muMDArA (rAjasthAna) sAhitya : sarjana karIba 170 graMtha pustakoM kA lekhana, pustakoM kA anuvAda, granthoM kA sampAdana pratiSThAe~ : 151 se adhika jaina maMdiroM kI pratiSThAe~ va aMjanazalAkAe~ (vi.saM. 2017 se vi.saM. 2058 taka) jaina tIrtha nirmAtA :zrI aSTApada jaina tIrtha- suzIla vihAra, rAnI (rAjasthAna) alaMkaraNa : sAhitya ratna, zAstra vizArada evaM kavi bhUSaNa-muMDArA (rAjasthAna) jainadharma divAkara - vi.saM. 2027 jaisalamera (rAjasthAna) marudhara dezoddhAraka - vi.saM. 2028 rAnI sTezana(rAjasthAna) rAjasthAna dIpaka vi.saM. 2031 pAlI-mAravAr3a (rAjasthAna) zAsana ratna - vi.saM. 2031 jodhapura(rAjasthAna) zrI jaina zAsana zaNagAra - vi saM. 2046 mer3atA siTI(rAjasthAna) pratiSThA ziromaNi - vi.saM. 2050 zrI nAkor3A jaina tIrtha, mevAnagara(rAjasthAna) | jaina zAsana ziromaNi - vi.saM. 2055 pAlI zahara meM paTTa paramparA - zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra svAmI paramAtmA ke vartamAna jaina zAsana meM inhIM ke paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmI jI mahArAja kI suvihita paramparA ke 77 veM pATa para suzobhita tpaagcchaacaary| / pA~ca /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. -.. sapAdaka -.. - . -.. -.. -.. sumadhura pravacanakAra pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya jinottama sUrIzvarajI ma.sA. -.. - . -.. -.. -... | mitAkSarI paricaya mAtA : zrI dAr3amI bAI (vartamAna meM sAdhvI zrI divyaprajJA zrIjI) ! * pitA : zrI uttamacandajI amIcandajI marar3IyA (prAgvATa) * janma : jAvAla saM. 2018 caitra vada-6, zanivAra, 27 mArca,1962 * sAMsArika nAma : jayantIlAla ! * zramaNa nAma : pU. munirAja zrI jinottama vijayajI ma. * gurUdeva : pa.pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya suzIlasUrIzvarajI ma.sA. * dIkSA : jAvAla saM. 2028 jyeSTha vada-5 ravivAra 15 maI, 1971 ! * baDI dIkSA : udayapura saM. 2028 ASAr3ha zukla-10 * gaNipada : sojata siTI saM. 2046 migazara zukla-6, somavAra, 4 disambara1986 ! * paMnyAsa pada : jAvAla saM. 2046, jyeSTha zukla 10, zanivAra, 2 jUna 1960 * upAdhyAya pada : koselAva vi.saM. 2053, mRgazIrSavada-2, budhavAra, 27 navambara,1966 * AcArya pada : lATADA vi.saM. 2054 vaizAkha zukla-6, 12 maI 1967 hai parivAra meM dIkSita: haidAdA- pU. muni zrI arihaMta vijayajI ma., dAdI - pU. sAdhvI zrI bhAgyalatAzrIjI ma. mAtA - pU. sAdhvI zrI dIvyaprajJAzrIjI ma., bhuA - pU. sAdhvI zrI snehalatAzrIjI ma. bhuA - pU. sAdhvI zrI bhavyaguNAzrIjI ma. -..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-.. / chaH /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaya aSTApada dhanya tIrtha OM hIM namo titthassa rAjasthAna zaNagAra bhArata bhUSaNa goDavADa gaurava saMpUrNa bhAratavarSa meM apane DhaMga kA prathama prayAsa zrI aSTApada jaina tIrtha suzIla vihAra, varakANA roDa, rAnI 306115 - ji. pAlI (rAja.) 02634 222715 phaiksa naM. 223454 zubha preraNA pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya sUzIla sUrIzvarajI ma.sA. - pa.pU. AcAryadeva zrImad vijaya jinottama sUrIzvara ma.sA. sevA-pUjA-bhakti kA anupama dharma-sthala suvidhAyeM- bhojana evaM bhAtAzAlA, Adhunika yAtrI nivAsa, yAtAyAta saadhn| darzanArtha padhAra kara Atma-zAnti prApta kreN| sarvajanahitAya-sarvajanasukhAya kI satpreraNA se prakAzita hindI patrikA AjIvana sadasyatA zulka ru.711/- mAtra avazya suzIla-sandeza diyA ki ? mAnada sampAdaka zrI nainamala vinayacaMdrajI surANA, sirohI * kyA Apa apane jIvana ko susaMskAroM se suvAsita karanA cAhate haiM ? * kyA Apa jainadharma ke rahasya, jaina itihAsa-tattvajJAna- jaina AcAra-preraNAdAyI kathAe~ par3hakara jIvana ko dharma kI saurabha se suvAsita karanA cAhate haiM? * hA~ ! to Aja hI suzIla-sandeza ke AjIvana sadasya bneN| anekavidha vizeSatAoM se paripUrNa, jIvana meM sadAcAra- pavitratA kA sandeza pravAhita karane vAlA, gata 16 varSo se niyamita prakAzita suzIla-sandeza ke sadasya avazya bneN| samparka sUtra // suzIla sandeza prakAzana mandira jI/4/6, rAnI satI nagara, pahalA mAlA, esa.bI. roDa malADa (pazcima), mu. mumbaI- 400 064 @ / sAta /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zAsana sevA TrasTa (raji.) kAryAlaya - 125, mahAvIra udyoga nagara, pAlI (rAja.) sadbhAvanA sahayoga ANSAR sevA kAra 1,111 ru. kA sahayoga pradAna kara puNyAnubaMdhI puNya upArjana kreN| zubha AzIrvAda pratiSThA ziromaNi pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImada vijaya suzIla sUrIzvara jI ma.sA. evaM pa.pU. AcArya deva zrImad vijaya jinottama sUrIzvara jI ma.sA. pAvana preraNA pa.pU. AcArya deva zrImad vijaya arihaMta siddha sUrIzvarajI ma.sA. ke AjJAnuvartinI pU. sAdhvI zrI lalita prabhA zrI jI ma. kI ziSyA pU. sAdhvI zrI snehalatAzrIjI ma.kI ziSyA pU. sAdhvI zrI bhavyaguNAzrI jI ma, pU. sAdhvI zrI divyaprajJAzrI jI ma. (pU. mAtAjI mahArAja), pU. sAdhvI zrI zIlaguNA zrI jI ma. sA., pU. sAdhvI zrI praphullaprajJA zrI jI ma. sA Adi tthaannaa| adhyakSa : zA. hastimala jI devIcaMda jI muThaliyA, takhatagar3ha (mumbaI) upAdhyakSa : zA. hukmIcaMda jI tArAcaMda jI, kailAzanagara (cainnaI) zA. dilIpakumAra jI pukharAja jI, zivagaMja(simogA) mahAsaciva : zA. bAbulAla jI hastimalajI koThArI, rAnI (pAlI) saciva : zA. maMchAlAlajI kuMdanamalajI, takhatagar3ha (mumbaI) koSAdhyakSa : zA. devarAja jI dIpacaMdajI rAThaur3a, javAlI (pAlI) saha-koSAdhyakSa : zA. mahAvIracaMda jI devIcaMda jI pAlarecA, duMdADA (bAlotarA) TrasTI : zA. prakAzacaMda jI genamala jI, jAvAla (cennaI), zA. pannAlAla jI rikhabacaMda jI, jAvAla(cainnaI),zA. ghevaracandajI bhUramalajI, agavarI (nellAra) saMghavI zrI hasamukha bhAI dhanarAjajI,maMDAra (dillI), zA. azokakumArajI ghIsulAlajI rAThaur3a cAMcoDI (pUnA), zA. devarAjajI kisturacandajI, rAmAjI gur3A(bhivanDI) @ / ATha / iTasTamaDala
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888 prastAvanA - AcArya zambhu dayAla pANDeya bhAratIya darzanoM meM jainadarzana siddhAnta kA eka viziSTa mahattva hai| jaina saMskRti meM do prakAra ke mAnyatA prApta pavitra graMtha haiM caturdaza pUrva aura gyAraha aMga / inakA adhyayana-adhyApanaeka viziSTa rIti se prArambhika kSaNoM se vartamAna taka cala rahA thA ki yaha krama zanai: zanai: kucha vilupta ho gayA / gyAraha aMgoM ke nAma hai AcArAGga sUtrakRtAGga, sthAnAGga samavAyAGga bhagavatIsUtra jJAtAdharmakathA, upAsakadazAGga, antakRtadazA anuttaraupapAtikadazA, prazna vyAkaraNa aura vipAka sUtra / isake atiraka bAraha upAMga' dasa prakIrNa cha: chedasUtra nAMdI anuyogadvAra tathA cAra mUla sUtra (uttarAdhyayana Avazyaka sUtra dazavaikAlika sUtra tathA piNDaniryukti bhI prAptavya haiN|) 1. aupapAtika, rAjapraznIya, jIvAbhirAma, prajJApanA jambudvIpa-prajJapti, candra prajJapti, sUrya prajJapti nirayAvalI, kalpAvataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA tathA vRSNidazA / 2. catuH zaraNa saMstAra, Atura pratyAkhyAna, bhaktAparijJA, tandulavaiyAlI, caNDAbIja, devendrastava, gaNibIja, mahApratyAkhyAna, , vIrastava / 3. nizItha, mahAnizItha, vyavahAra, dazazrutaskandha, vRhatkalpa pNcklp| 888888888888888888888 * nau
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888 88888888888888888888888888888888 inake atirikta prAcIna racanA hai zrI tattvArthAdhigama sUtra, jo ki umAsvAti dvArA saMskRta bhASA meM praNIta hai| zvetAmbaradigambara ubhaya vidha sampradAyoM meM samAna rUpa se yaha grantha Ahata hai| isa grantha kA samaya 1-85 I. svIkAra kiyA gayA hai| jaina tarkavArtika zAnyAcAryakRta, nemicandra kRta dravya saMgraha malliSeNa kRta-syAdvAda maMjarI, siddhasena divAkara kRta nyAyAvatAra, anantavIryakRta parIkSAmukhasUtra, laghuvRtti, prabhAcandra kA prameyakamala mArtaNDa AcArya hemacandrakRta yogazAstra, devasUrikRta pramANanayatattvAlokAlaMkAra Adi mahanIya jaina dArzanika granthoM ke anuzIlana se jaina darzana ke siddhAntoM ko AtmasAt karake svanAma dhanya vidvamUrdhanya zAstravizArada pratiSThA ziromaNi AcArya zrI suzIla sUrIzvara jI mahArAja sAhaba ne jaina siddhAnta kaumudI kI racanA kI hai| prastuta jaina siddhAnta kaumudI kA prArambha maMgalAcaraNa se hai jisameM pA~ca zloka hai| padArtha vivecana se nAnA viSayoM kA kramika vivecana kiyA gayA hai| sampUrNa jainadarzana siddhAnta kA tattvata: samAveza karane vAle isa grantha meM maMgalAcaraNa sahita 5+713 =718 zloka haiN| 8888888888888888888888888888888888888888888 38888888888888888888888888888888 @ / dasa /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888 888888888888888 viSaya praveza yaha racanA saMskRta zlokoM meM nibaddha hai| ata: viSaya vastu kA saMkSipta paricaya bhI isa bhUmikA ke mAdhyama se prastuta karanA apanA punIta karttavya samajhatA hU~ - samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra - ye tInoM | saMvalita rUpa se mokSamArga haiN| indriya mana ke viSayasvarUpa samasta 8 padArthoM kI prazasta dRSTi - zraddhA ko 'samyagdarzana' kahate haiM arthAt 8 viparyaya aura anadhyavasAya Adi doSoM se rahita yukti saMgata darzana ko samyagdarzana kahate haiN| jainAgama zAstroM meM samyag darzana kI | | pahacAna karAne ke lie prazamAdi pA~ca liGga pratipAdita haiM - 1. prazama - padArthoM ke asat pakSapAta se hone vAle kadAgraha Adi doSoM kA upazama/zAnti hI 'prazama' kahalAtA hai| prazama kI sthiti meM krodhAdika kaSAyoM kA udreka pUrNata: nigrahIta/niyantrita hotA hai| 2. saMvega - sAMsArika bandhanoM kA bhaya hI 'saMvega' kahalAtA hai| 3. nirveda - saMsAra, zarIra aura bhoga rUpI kaSAyoM meM Asakti kA kama honA nirveda kahalAtA hai| 4. anukampA - du:khI jIvoM ke du:kha dUra karane kI icchA 'anukampA' kahalAtI hai| ngngkk @ / myAraha 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888 5.Astikya: jIvAdika padArthoM kA jo svarUpa sarvajJa vItarAga zrI arihanta ne kahA hai - vahI satya hai - aisI aTala zraddhA ko. 'Astikya' bhAvanA kahate haiN| ina prazama Adi paJcalakSaNoM dvArA AtmA meM samyagdarzana guNa kI pahacAna hotI hai| vaha samyag darzana nisarga se (svAbhAvika) pariNAma se tathA adhigama se utpanna (pragaTa) hotA hai| 88888888888888888888888888888888888888888888] padArthoM ko yathArtha rUpa meM jAnane ke lie abhiruci manuSya meM do kAraNa se udbhUta hotI hai| ve do kAraNa haiM - (1) sAMsArika (2) aadhyaatmik| jo dhana-dhAnya pratiSThAdi sAMsArika vAsanAoM ke lie tattvajijJAsA-padArthajJAna hotA hai, vaha samyag darzana nahIM hotA hai, kyoMki usakA pariNAma mokSa prApti na hokara saMsAra vRddhi hai| ata: AdhyAtmika vikAsa ke lie tattvajijJAsA hI 'samyag darzana' hai| -- samyagdarzana kI utpatti antaraMga aura bAhya nimitta se hotI hai| kevala aMtaraMga nimitta se pragaTa hone vAlA samyagdarzana nisarga samyag darzana tathA bAhya nimitta dvArA prerita aMtaraMga nimitta se pragaTa hone vAlA darzana 'adhigama samyag darzana' kahalAtA hai| 888888888888888 @ . bAraha / 8888888888888888888888888888888888888888888
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ B888888888888888888888888888888888885 jaina dharmadarzana meM nau tattvoM (padArthoM) kI carcA hai - 1. jIva 2. ajIva 3. Asrava 4. puNya 5. pApa 6. bandha 7. saMvara 8. nirjarA 9. mokSa kintu umAsvAti ne puNya tattva evaM pApa tattva ko Asrava tattva ke antargata mAna kara sAta tattvoM kA hI pratipAdana kiyA hai| vastuta: tattva do prakAra ke hI haiM - jIvatattva ajIva tattva sarvasAmAnya apekSA se jIva dravya eka hI prakAra kA hotA hai tathA &| ajIva dravya pA~ca prakAra kA - 1. pudgala 2. dharma 4. AkAza 5. kAlA 3. adharma 88888888888888888888888888888888888888888888 ina bhedoM ko hI SaDdravya ke nAma se vyavahRta kiyA jAtA hai kintu etAvanmAtra se mokSamArga kA spaSTIkaraNa nahIM hotA hai| ata: umAsvAti ke dvArA pradarzita sAta tattvoM kA jJAna nitAnta apekSita 888888888888888888888888888888888888888888888 1.jIva jIvati - prANAn dhArayatIti jIva: / caitanya guNa sampanna | 'jIva' kahalAtA hai| jo jJAna darzana kI upayogitA ko dhAraNa karane | vAlA hai - use 'jIva' kahate haiN| jIvatattva meM - deva-manuSyatiryaJca narakagati tathA mokSa meM vidyamAna sabhI jIva Ate haiN| B888888888888888888888888888888 @ / teraha .
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 88888888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888 2. ajIva caitanya guNa rahita tattva 'ajIva' kahalAtA hai| yaha jaDalakSaNa hone ke kAraNa sukha-du:kha Adi ke anubhava se rahita hotA hai| vizva ke samasta jar3a padArtha ajIva tattva ke antargata Ate haiN| jaise * dharmAstikAya * adharmAstikAya * AkAzAstikAya * pudgalAstikAya --- * kAla dravya 3.Asrava zubha karma athavA azubhakarma kA Agamana 'Asrava kahalAtA hai| 'Asrava' zabda ko vyutpatti ke sandarbha meM jainAcAryoM ne kahA hai A samantAt sava:-Asrava: saba tarapha se zubha yA azubha karmoM kA AnA Asrava hai|- -- sArAMza yaha hai ki jIva aura ajIva kA saMyoga hone para nUtana kArmaNavargaNA kA Agamana Asrava kahalAtA hai| Asrava dvAra se hI AtmA para karma pudgala AcchAdita hote haiN| dravya Asrava va bhAva Asrava ke nAma se isake do bheda bhI jainadarzana meM prasiddha haiN| 888888888888888888888888888888888888888888 88888888888 9 ., caudaha /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 4.bandha jIvAtmA aura karma ke eka kSetrAvagAha ko 'bandha' kahate haiN| | arthAt jIvAtmA ke sAtha karmapudgaloM kA nIra-kSIravat ekameka rUpa sambandha dravyabandha hai tathA dravyasambandha meM kAraNabhUta jIvAtmA kA adhyavasAya pariNAma-bhAvabandha hai| 5. saMvara 88888888888888888888888888888888888888888888 saMvriyate karma kAraNaM prANAti pahinirudhyate yena pariNAmena saH sNvrH| AtmA ke jina pariNAmoM ke kAraNa zubhAzubha karmoM kA | Agamana ruka jAtA hai - use 'saMvara' kahate haiN| athavA jIvAtmA meM Ate hue karmoM ko jo rokatA hai use saMvara kahate haiN| dUsare zabdoM meM OM hama yaha bhI kaha sakate haiM - Asrava kA nirodha hI saMvaratattva hai| 6. nirjarA nirjaraNa-vizaraNaM-parizaTanaM nirjraa| arthAt karma kA | bikharanA, jhar3anA, sar3anA, vinaSTa honA hI nirjarAtattva hai| karmoM 8 kA eka deza rUpa se jIvAtmA se sambandha chUTa jAne ko nirjarA & kahate haiN| AtmapradezoM se karmapudgaloM kA mukta honA hI dravya nirjarA hai| dravya nirjarA se utpanna AtmA kA zuddha adhyavasAya arthAt pariNAma 'bhAva nirjarA' kahalAtA hai| 888888888888888 888888888888888888888888888888888888888888888888
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888 7. mokSa jIvAtmA se karmabandha kA miTa jAnA / chUTa jAnA hI mokSa kahalAtA hai / karmoM kA sarvathA kSaya ho jAnA- dravya mokSa hai tathA karmoM ke sarvathA kSaya hone ke kAraNa AtmA kA nirmala pariNAma- yAnI sarvasaMvara bhAva abandhakatA zailezI bhAva yA caturtha zukla dhyAna bhAva mokSa kahalAtA hai| yahI AtmA kI siddhatva pariNati hai| jJAna jaina darzana ke anusAra samyagjJAna ke bhedoM ke sandarbha meM saMkSipta vivecana isa prakAra hai - jJAyate anena iti jJAnam / samyag jJAyate anena - iti samyag jJAnam / arthAt vastu tattva kA yathArtha jJAna jisase hotA hai, use samyagjJAna kahate haiN| maulika rUpa se jJAna ke pA~ca prakAra jainadarzanoM meM saMvarNita haiN| AcArya zrI suzIla sUrIzvara jI mahArAja sAhaba ne prastuta 'jaina siddhAnta kaumudI' meM kahA hai - : puna: paMcavidhaM jJAnaM, jinAjJA pathi vartinAm / mati zrutA'vadhicitta paryAya- kevalAni ca // jai. si. kau. zloka 76 AcArya zrI ne zlokoM ke mAdhyama se vistRta carcA kI hai| 88888888888888888888888 Q * solaha
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888 mUlataH samyagjJAna ke pA~ca bheda haiM 1. matijJAna 3. avadhijJAna 5. kevalajJAna 2. zrutajJAna 4. manaH paryayajJAna 3644 jJAna; padArthoM kA bodha hai / ata: jisase hama tattvArtha nirNaya prApta karate haiM, use jJAna kahate haiM / jo jJAna AtmA ko mokSamArga ke lie samprerita karatA hai / vaha samyag jJAna kahalAtA hai / etad viparIta jJAna mithyAjJAna yA asatyajJAna kahalAtA hai| jaina darzana meM pratipAdita samyag jJAna ke pA~ca bhedoM ke svarUpa vizada rIti se isa prakAra samajhe jA sakate haiM matijJAna paJca jJAnendriyoM tathA mana se prApta hone vAlA jJAna matijJAna kahalAtA hai / yaha cAra prakAra se hotA hai - avagraha se, hA se, avAya se aura dhAraNA se / kabhI ghrANendriya se; kabhI cakSurindriya se, kabhI zrotrendriya se tathA kabhI mana se hotA hai| isa kAraNa isake caubIsa (4x6=24) bheda hote haiN| zrutajJAna matijJAna ke pazcAt cintana manana ke dvArA jo paripakva jJAna hotA hai, vaha 'zrutajJAna' kahalAtA hai| zrutajJAna indriyajanya 8888888888888888888888888888888 * sataraha
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888888888887 88888888888888888888888888888888888 tathA manojanya hone para bhI zabdollekha sahita hotA hai| arthAt zrutajJAna kI utpatti meM saMketa-smaraNa, zabda zakti grahaNa, zruta grantha kA paThana zravaNa evaM anusaraNa apekSita hai| avadhijJAna indriyoM kI sahAyatA ke binA hI jisa jJAna se maryAdA pUrvaka rUpIpadArthoM ko jAnA jA sake - use avadhijJAna kahate haiN| avadhi jJAna do prakAra kA hotA hai - bhava pratyaya tathA guNa prtyy|mn: paryAya jJAna jisase saMjI, paMcendriya jIvoM ke manogata bhAvoM ko jAnA jA sake vaha mana: paryAya jJAna yA mana:paryaya jJAna kahalAtA hai| viziSTa nirmala AtmA jaba mana dvArA kisI prakAra kI vicAraNA karatA hai athavA kisI prakAra kA cintana karatA hai taba cintana pravartaka mAnasa vargaNA ke viziSTa AkAroM kI racanA hotI hai| saMjJI paMcendriya jIvoM ke aise mana ke paryAyoM ke jJAna ko mana:paryAyajJAna kahate haiN| 8888888888888888888888888888888888888888888 kevalajJAna jJAnAvaraNAdi cAra ghAtikarmoM ke sarvAMzata: naSTa hone para Tjo eka nirmala paripUrNa, asAdhAraNa tathA ananta jJAna pragaTa hotA 8| hai, use 'kevalajJAna' kahate haiN| B88888888888888888888888888888888888888 @ / aThAraha /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888 isa jJAna kI prApti hone para bhUta bhaviSyat vartamAna tInoM kAloM sarva padArthoM ke sabhI paryAyoM kA 'pratyakSa' hotA hai| AtmA ke jJAna kI yaha carama sImA hai| yahI zreSThatama jJAna hai| pramANa zrutajJAna kI upalabdhi mUlataH do prakAra se hotI hai Agama se tathA pramANanayAdi se| alpajJa puruSa kA jJAna AvRta hotA hai| ata: use sarvajJokta jJAna kA pUrNata: nirNaya nahIM ho pAtA hai / tattvArthataH padArthoM ke parijJAna ke lie use pramANoM kA sahArA lenA par3atA hai| 'pramANa' ke sandarbha meM vidvAnoM ne kaI vyutpattiyA~ prastuta kI haiM1. pramAkaraNaM pramANam arthAt pramAyAH karaNam pramANam / 2. prakarSeNa saMzayAdivyavacchedena mIyate - paricchidyatejJAyate vastutattvaM yena tat pramANam / 3. sva - para vyavasAyi jJAnaM pramANam / jo pramA (jo vastu jaisI hai, use vaisA mAnanA kA karaNa nikaTatama sAdhana hai - use pramANa kahate haiM / ) - - prakarSa rUpa se saMzaya-viparyaya - anadhyavasAya doSarahita vastu tattva kA yathArtha jJAna pramANa kahalAtA hai / sva-para-vyavayAyijJAna 8888888888888888888888 D * unnIsa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ PR8888888888888888888888888888888888 pramANa kahalAtA hai| AcAvarya zrI suzIlasUrIzvara ne bhI prastuta grantha meM nyAya-mImAMsA-sAMkhya-bauddhAdi darzanoM kI mAnyatA kA pradarzana-vimarza karate hue pramukha rUpa se jainasiddhAnta kI bAta hI 'pramANa' ke sandarbha meM vistArapUrvaka kahI hai - pramANaM hi tadeva kathitaM nijaanyvyvsaaykm| dIpo yathA nijaM rUpaM dyotayatyaparasya c|| jaina si.kau.176 pramANa ke bheda 88888888888888888888888888888888888888888888888888 pramANa kI saMkhyA ke sandarbha meM dArzanikoM meM praryApta matabheda haiN| jaina darzana ne mukhyata: do hI pramANa svIkAra kiye haiM - 1. prtykss| 2. prokss| pratyakSa pramANa __yathArthatA ke kSetra meM pratyakSa aura parokSa donoM kA sthAna samAna hai, nyUnAdhika nhiiN| donoM apane-apane viSaya meM samAna bala rakhate haiM kintu sAmarthya kI dRSTi se donoM meM antara hai| pratyakSa jJaptikAla meM svataMtra hotA hai jabaki parokSa saadhnprtntr| phalata: pratyakSa kA padArtha ke sAtha avyavahita sAkSAt 2 sambandha hotA hai aura parokSa kA vyavahita arthAt mAdhyamoM dvArA 2 hotA hai| 888888888888888888888888888888888888888888880) 88888888888888888888888888888888 * * bIsa /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888880 8888888888888illlli jainAcAryoM ne lokadRSTi kA samanvaya karane ke lie pratyakSa | ke do bheda kie haiM - sAMvyavahArika (indriya pratyakSa) 2. pAramArthika (Atma) prtykss| sAMvyavahArika pratyakSa ke cAra bheda haiM - avagraha, 8 IhA, avAya aura dhaarnnaa| indriya, mana athavA pramANAntara kI sahAyatA binA AtmA ko padArtha kA jo sAkSAt jJAna hotA hai, use AtmapratyakSa OM pAramArthika pratyakSa yA 'no indriya pratyakSakahate haiN| indriya mana kI sahAyatA se hone vAlA jJAna pratyakSa jJAna sAMvyavahArika yA indriya pratyakSa kahalAtA hai| trikAlavartI prameya mAtra kevalajJAna kA | viSaya banatA hai| ata: use sakala pratyakSa amuka bhAga jo avadhi aura mana: paryAya jJAna kA viSaya banatA hai, use vikala pratyakSa kahate haiN| pratyakSa kA pratibhAsa hone para pramANAntara kI AvazyakatA nahIM rahatI hai| pratyakSa vaizadya yukta hotA hai| ata: pramANa mImAMsA meM kahA bhI hai - vizadaH prtykssm| avadhi, mana: paryAya tathA kevalajJAna pratyakSa pramANa svarUpa haiN| parokSa pramANa jisameM vaizadya arthAt spaSTatA kA abhAva hotA hai vaha parokSa pramANa kahalAtA hai - 'aspaSTaM parokSam' / pratyakSa ko kisI anya pramANa kI sahAyatA kI AvazyakatA nahIM hotI hai| ata: vaha BA88888888888888888888888888888888 @ / ikkIsa / 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888 pUrNa hai kintu anumAna, Agama Adi pramANa pUrNa nahIM hai kyoMki unakA AdhAra pratyakSa hai| parokSa pramANa ke pA~ca bheda hote haiM - 1. smRti 2. pratyabhijJAna tarka matijJAna, zrutajJAna 3. 4. anumAna 5. Agama 'parokSa pramANa svarUpa haiN| * nayavAda padArtha ke svarUpa kA avabodha pramANoM se hotA hai kintu padArtha ke aMzarUpa kA bodha karane ke lie nayavAda kA AzrayaNa kiyA jAtA hai| jaise - gAya ko dekhakara hamane jAnA ki yaha gAya hai| yaha gAya kA samagrarUpa se bodha pratyakSa pramANa kA rUpa hai kintu yaha raktavarNa kI gAya hai, zarIra se puSTa hai, do bachar3oM vAlI hai, 'acchA dUdha detI hai, yaha svabhAva se sIdhI hai - ina pA~ca viSayoM kA jJAna 'na' se hotA hai| naya kA sAmAnya lakSaNa anantadharmAdhyAsitaM vastu svAbhipretaika dharma viziSTaM nayati-prApayati saMvedanamArohayatIti nayaH / 8888888888888888888888888 bAisa
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444488888888888888888888888 vastu ananta dharmAtmaka hai / ananta dharmAtmaka vastu ke nitya yA anitya kisI bhI eka aMza ko grahaNa kara prakAzita karanA 'naya' kahalAtA hai| aneka apekSAoM se naya ke aneka bheda haiM parantu sAmAnyata: naya ke pA~ca bheda haiN| zrI umAsvAti ke anusAra - naigama - saMgraha - vyavahArarju - sUtrazabdAH nayAH / prastuta sUtra meM pA~ca prakAra ke naya varNita haiM : 1. . naigamanaya 2. saMgrahanaya 3. vyavahAranaya 4. RjusUtra naya 5. zabda naya pratyeka ke sandarbha meM carcA isa prakAra hai - 1. naigamanaya nigama arthAt lok| loka- naya naigama naya kahalAtA hai / athavA jo pramANoM se grahaNa kareM - vaha naigamanaya kahalAtA hai| naigamanaya sarvavastuoM ko sAmAnya tathA vizeSa donoM dharmoM se yukta mAnatA hai| vastuta: sAmAnya aura vizeSa anyonyAzrita haiN| 2. saMgrahanaya pratyeka vastu meM sAmAnya ora vizeSa dharma rahate haiM kintu vizeSa gauNa karake jo sAmAnya ko pradhAnatA pradAna karatA hai, use saMgraha naya kahate haiM / jaise- 'bhojana' zabda kahane se roTI, dAla 88888888888888 * tevIsa Q
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ BUREBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB 8888888888888888 sAga, bhAta Adi aneka kA saMgraha hotA hai| ata: 'bhojana' saMgraha OM naya kA zabda hai| isI prakAra senA, vRkSa, pazu Adi bhI saMgraha naya ke zabda haiN| 3. vyavahAra naya vastu ke sAmAnya dharma ko gauNa karake jo vizeSa dharma ko hI pradhAnatA pradAna karatA hai, use vyavahAra naya kahate haiN| jaise - vyavahAra naya dravya ke chaha bheda mAnatA hai tathA uttarottara bheda prabhedoM kI prarUpaNA karatA hai| 4. RjusUtra naya jo vartamAna kAlika svakIya artha ko grahaNa karatA hai, use 'RjusUtra naya' kahate haiN| eka manuSya bhUtakAla meM rAjA rahA ho kintu vartamAna kAla meM vaha bhikhArI ho to yaha naya use rAjA na kahakara bhikhArI hI kahegA kyoMki vartamAna kAla meM vaha bhikhArI kI sthiti meM hai| 5.zabda naya yaha naya paryAyavAcI zabdoM ko ekArthavAcI mAnatA hai parantu kAla, kAraka liGga saMkhyA puruSa Adi ke kAraNa yadi usameM bheda ho to isa bheda ke kAraNa ekArthavAcI zabdoM meM bhI yaha artha bheda mAnatA hai| jaise- nara-nArI-putra-putrI, phaadd'-phaadd'ii| spaSTa hai ki naya 8 kisI eka apekSA kA avalambana svIkAra karatA hai| vaha apekSA of pratyeka vyakti yA pratyeka vacana ke lie pRthak-pRthak hotI hai| nayavAda vastu meM sannihita aneka satyadharmoM kA rahasyodghATana karatA hai| B8888888888888888888888888888888 @ / caubIsa / 888888888888888888ngngkk
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888638688888888888888 B8888888888888888888888888888888888886 . nyAsa/nikSepa . vizva ke sarvavyavahAra tathA jJAna bhAva ke lie pramukha sAdhana & bhASA hai| bhASA, zabdoM se banatI hai, ve zabda; prayojana athavA prasaMga ke anusAra aneka artha pradAna karate haiN| lakSaNa aura bhedoM ke dvArA | vizva ke padArthoM kA jJAna jisase vistAra ke sAtha ho sake - aise vyavahAra rUpa upAya ko nyAya yA nikSepa kahate haiN| tattvArthAdhigama sUtra meM kahA hai - nAma - sthApanA - dravya - bhAvatastannyAsaH isase jJAna hotA hai ki nyAsa/nikSepa cAra prakAra ke hote haiN| nAma, sthApanA, dravya aura bhAva ina cAra anuyogoM ke dvArA | jIvAdi tattvoM kA nyAsa-nikSepa arthAt loka-vyavahAra hotA hai - 1. nAma nikSepa vastu kA nAma hI nAmanikSepa kahalAtA hai| arthAt jisa | zabda kI vyutpatti Adi se bhI sArthakatAsiddha nahIM hotI hai, kevala lokarUDhi se hI saMketita hai usako nAmanikSepa kahate haiN| jaise - jIva yA ajIva kisI bhI dravya kI 'jIva' saMjJA rakha dene se usako | nAma jIva kahate haiN| 2. sthApanA nikSepa sthApanA kA tAtparya hai - AkRti yA prtibimb| kisI bhI kASTha citra akSa nikSepa Adi meM 'yaha jIva hai' isa prakAra kA 38888888888888888888888888888888 @ / paccIsa . @ 8888888888888888888888888888888888888888888
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3444444444444444444444444444 AropaNa sthApanA - jIva kahalAtA hai| jaise - mUrti meM yaha rudra haiM viSNu haiM indra haiM ityAdi / kisI vastu meM anya vastu kA AropaNa sthApanA nikSepa kahalAtA hai| 3. dravya nikSepa vastu kI bhUtakAla yA bhaviSya kAla kI avasthA dravyanikSepa kahalAtA hai| arthAt jo artha bhAva nikSepa kI pUrva avasthA ho yA uttara avasthA rUpa ho use dravyanikSepa kahate haiN| jaise kisI rAjaputra ko yuvarAja yA rAjA kahanA / vaha vartamAna kAla meM rAjA nahIM haikintu bhaviSyat kAla meM hone vAlA hai / ata: usako vartamAna kAla meM rAjA kahanA 'dravyanikSepa' kA viSaya hai| 4. bhAva nikSepa saMsAra meM vidyamAna vastu kI vartamAna avasthA 'bhAva nikSepa' kahalAtI hai| arthAt kisI bhI vastu kA usakI vartamAna paryAya kI apekSA se kathana bhAva nikSepa kahalAtA hai / jaise vartamAna meM pradhAnamaMtrI ke pada para kAryarata netA ko pradhAnamantrI kahanA / nikSepa catuSTayI ko sarvadravyoM kI apekSA se ghaTita karake mokSamArga ke lie unakA bhAvarUpa jAnanA nitAnta anivArya hai / bhAvanikSepa ke abhAva meM zeSa tInoM nikSepa niSphala hI haiN| nikSepa vastu ke paryAya haiM, svadharma bhI / ataeva vizeSAvazyaka bhASya meM kahA hai - cattAro vatthu paJjhavA 4444444444444 chabbIsa 1444
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888RE 8888888888888888 * karma siddhAnta . Astika darzanoM meM 'karma' ko viziSTa mahattva diyA gayA hai| jainetara darzanoM meM karma ke sandarbha paryApta prakAza DAlA gayA hai kintu jaisA vizada vivecana jainAgama darzana meM huA hai vaisA anyatra durlabha hai| 'karma' ke sandarbha meM AcArya zrI suzIla sUrIzvara jI mahArAja | sAhaba ne 'jaina siddhAnta kaumudI' meM vyApaka prakAza DAlA hai - sarvakarmakSayAnmuktiH sarvaireva sviikRtaa| prasaGgAt karmavAdo'yaM tvadhunA smupsthitH|| karma mUlamidaM vizvaM nirvivAdamiti sthitiH| tAni karmAgyanekAni, pareSAmiti smmtiH|| aSTau caiveha karmANi, gaNitAni jinottmaiH| jIvena saha protAni, sUtre maNigaNA iv|| anAdInyapi karmANi, sahajAnyAtmanA smm| kSIyante jJAnatapasA, taapailohmlN ythaa|| tAni ceha vibhaktAni jJeyAni dvividhAni c| dhAtIni cApyadhatIni yathArthanAmakAni c|| catvAri pUrvadhAtIni tvadhAtIni parANi c| krameNaiSAM ca nAmAni, gaNayAmi nibodht|| jJAnAvaraNakaM tvAcaM darzanAvaraNaM prm| mohanIyaM tRtIyaM syAJcaturthaM caantraaym|| BHB8888888888888888888888888888 @ / sattAisa / 888888888888888888ngngllullllt.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888888888 88888888888888 paMcamaM vedanIyaM syAt - SaLaM naamkrmbhaak| saptamaM gotrakarmeti tvaSTamaM caantraaykm|| karmagrantha meM karma kA tAtvika evaM manovaijJAnika lakSaNa | prastuta karate hue kahA gayA hai - ___ kIrai jIeNa heuhiM jeNaM tu bhaNNa ekamma' ___ arthAt jIva kI zArIrika, mAnasika tathA vAcanika zubhAzubha kriyA yA mithyAtva avirati, pramAda, kaSAya Adi yogoM ke kAraNa rAga-dveSAtmaka pravRtti se cumbaka kI taraha AtmA jo kucha | karatA hai vaha karma kahalAtA hai| yaha bAta pravacanasAra kI isa gAthA se suspaSTa hai - pariNamadi jadA appA suhammi asuhammi raagdosjudo| taM pavisadi kammarayaM gANAvaraNAdi bhaavehiN|| karma ke mUlata: ATha prakAra haiM1. jJAnAvaraNIya karma 5. vedanIya karma 2. darzanAvaraNIya karma 6. nAmakarma 3. mohanIya karma 7. gotrakarma 4. antarAyakarma 8. AyuSya karma 1. karmagranthapra.bhA.gA.1 B8888888888888888888888888888888 @ / aTThAIsa / 8888888888888888888888888888888888888888888888
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3444488888888888888888888 pratyeka karma ke uttara prakRtiyoM kI gaNanA bhI vidyamAna hai| 'karma' kA viziSTa parizIlana karane ke lie uttarAdhyayana sUtra 33 veM adhyayana tathA karmagrantha kA vidhivat parizIlana karanA cAhie / * lezyA AcArya zrI ne lezyA ke sambandha meM bhI sarala rIti se sAragarbhita zlokoM ke mAdhyama se vivecana kiyA hai - AtmanaH pariNAmAzca naikadhAH santi vizrutAH / sattvAnugAzca SaDlezyA gaNitAH tIrthanAyakaiH // kRSNAdayazcatasraH tAH na varA duHkhadA matAH / padmA zuklA ubhe zreSThe jIvAnAM hitakArike // (jaina si. kau. 535-536) adhyavasAyoM kI taratamatA ko jainadarzana meM 'lezyA' kahate haiN| lezyA ke chaha prakAra haiM 1. kRSNa lezyA 2. nIla lezyA 3. kApotI lezyA 4. tejolezyA 5. padmA lezyA 6. zukla lezyA adhyavasAyoM ke tIvra va manda hone ke anusAra zarIra pravAhita pudgala meM lezyAoM ke raMgoM kI jhalaka prApta hotI hai / lezyAoM ke 144444448888888888888888888 * unatIsa
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888 8888888888888888 raMga, gandha rasa tathA sparza ke sandarbha meM jainAgama zAstroM meM vizada vivecana hai| uttarAdhyayana sUtra adhyayana 34 to sampUrNa rUpa se lezyA prakaraNa se ota-prota hai| uttarAdhyayana ke anusAra SaDlezyAoM ke varNa kA nirUpaNa jImUta niddhasaMkAsA gavala ritttthgsnnibhaa| khaMjaMjajaNa-nayaNanibhA kiNhalesA u vnnnno| nIlAsoga saMkAsA, caaspiNchsmppbhaa|veruliyniddhsNkaasaa nIlalesA u vnnnno|| ayasIpupphasaMkAsA koilcchdsnnibhaa| pArevaya-gIvanimA kAulesA u vnnnno|| hariyalabheya saMkAsA hlihaabheysnnibhaa| saNAsaNa-kusubhanibhA pamhalesA u vnnnno|| saMkhaka-kuMdasaMkAsA - khiirpuursmppbhaa| rayaya-hArasaMkAsA, sukkalesA u vnnnno|| isI prakAra gandha,rasa tathA sparza Adi kA vizada varNana uttarAdhyayana sUtra meM vidyamAna hai| AcArya zrI ne bhI paryApta varNana prastuta praNayana meM saralatA se kiyA hai| . jaina dharma darzana ke syAvAda Adi samasta maulika siddhAntoM ke pratipAdana meM AcArya zrI kI lekhinI prazasta rUpa se samartha huI SEARR888888888888888888888888888 @ / tIsa / 8888888888888888888888888888888888888888888888
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888 hai| sUkSma se sUkSma viSayoM parabhI Apane vyApaka prakAza DAlA hai| IS jainamata sthApanA karate hue Apane jainetara darzanoM ke maulika OM siddhAntoM ko upayukta rIti se sAdhikAra pradarzita kara prastuta grantha kI garimA bar3hA dI hai| yatra tatra samanvaya kI rati kA prasphuTana ApakI sadAzayatA kA pratIka hai| yaha grantha jijJAsu munirAjoM, darzana ke vidyArthiyoM evaM zodhakartAoM ke lie nitAnta upAdeya siddha hogA - isI maMgala manISA ke sAtha - - zubhAkAMkSI AcArya zambhudayAlapANDeya vyAkaraNAcArya, sAhityaratna, ema.e., zikSAzAstrI 10/430, nandanavana kulavantI kuJja, jodhapura-8 phona : 2755647 888888888888888888888888888888888888888888888 88888888888888888888888888888888888888888888 88888888888888 (r) . ikatIsa .
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888883 Sasar zrI jainasiddhAnta kaumudI magalAcaraNam zAsanAdhipatiM vande sanmatiM stydrshkm| yat prasAdAt pralIyante, mohAndhatamasazchaTAH / 88888888888888888888888888888888888888888888 gaNabhRdgautamaM naumi sarvalabdhinidhiM prm| yat kRpAlavamAtreNa, mndo'pishuddhdhiirbhvet|| 8888888888888888 j | zvetAmbaradharaM divyaM jnyaan-vijnyaanbhaaskrm| nemisUrIzvaraM vande, tiirthoddhaar-dhurndhrm|| naumi lAvaNyasUrIzaM vidyaavaaridhimndrm| tat prasAdAt sukhaM kurve, jainasiddhAnta kaumudiim|| kaviratna dakSasUrIzaM jaina zAstra vishaardm| saMyame bhrAjamAnaM taM vande siddhaantlbdhye|| PR888888888888888888888888 RANA @ / battIsa /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888 padArtha vivecanam | padArthA vipulA loke matayo'nekadhA punH| yasmai yad rocate zazvat tamAzritya prvrtte|| 8888888888888888888888888888888888888888888880) 888888888888888888888888888888888888888888 jainAnAM ca vijJAne, padArthA sapta kiirtitaaH| AtmopakArakAste hi, kramAttAn gnnyaamyhm|| .. (3) | dharmo'dharmo nabho jIvaH pudglo'nehsstthaa| paryAyasahitAzcaite krameNa prikiirtitaaH|| lakSaNena vinA lakSyavijJAnaM naiva jaayte| nirdoSaM lakSaNaM vijJairvidheyaM suprytntH|| BAS8888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 1
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 guNaparyAyavad dravyaM kriyate syaadvipshcitaa| pudgalA'pudgalAH sarve guNavantaH santi srvdaa|| dvandvAbhidhe samAse tu cAbhyarhitaM padaM hi yt| tadeva prathamaM prAjJaiH prayoktavyaM prytntH|| 88888888888888888888888888888888888888888888 | dharmAdabhyarhitaM | tena dharmapadaM cAnyannaiveti pUrvaM prayuktaM bhuvntrye| tttvvedinaa|| 88888888888888888888888888888888888888888880 kiM dharmaH kimadharmo hi kavayastatra mohitaaH| tat svarUpaM tvayA procya yena kArya prvrttaam|| zRNuSvavahito vijJa! tatsvarUpaM vdaamyhm| vizvaM vidhriyate yena dharmo'sau kathito jinaiH|| dhRJ dhAraNako dhAtudhAraNArthe niruupitH| dhRte mazceti sUtreNa pratyayo mo vidhiiytaam|| R888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 2
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ SABREREBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB | kRte guNe ca rapare dharmazabdo nirupitH| dharmazca sevito nityaM dharmo rakSati srvdaa|| caturaH puruSArthAn hi prayacchati susevitH| tathApi vikalA lokA nAzrayanti ca srvdaa|| 888888888888888888888888888888888888888883] dharmAttapati sUryAyo'yaM dharmAd dharati bhuuriym|| dharmAcalati lokAlo'yaM, dharmo jAgarti nidrite|| (14) mahatI dharmamahimA kathitA jinpungggvaiH| tathApi vihvalo loko, mudhA dhAvati srvtH|| 88888888888888888888888888888888888888888888888 zuklAdayo guNAH sarve vartante bhuutlaadissu| parivartanazIlAste tenaiti ca pryaayinn|| apaudgalika jIvo'pi so'pi jnyaangunnaanvitH| * karmaNAM vazago bhUtvA nAnAyoniSu jaayte|| SABREREREREREREBBERPERBERES zrIjainasiddhAntakaumudI : 3
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444 444444444444 388 (17) tena paryAyavAnAtmA ghaTate nirdoSaM lakSaNaM cedaM lakSyeSu darzitaM mayA // dravyalakSaNam / (18) prAthamyaM dharmadravyasya yuktyA ca vinivarNitaH / adhunA lakSaNaM tasya kriyate tannizamyatAm // (19) jagatAM dhAraNAd dharmaH kathitaH pUrvasUribhiH / dhriyate yena bhUmyAdi dharmo'sau sAdhunAmabhAk // (20) sarveSAM sammatamidaM nirvivAdena darzitam / japAdidhyAnajJAnAdiH tatrApi pravilIyate // (21) pudgalA'pudgalAH sarve gatimanto jinAgamaiH / vinA kriyAM gatirnAsti naiva prAptiH paratra ca // (22) eSA vyAptirnyAyagranthe svIkRtA nyAyavedibhiH / vastusvabhAvo dharmo hi bhASito jinazAsane // 88888888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 4
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 88888888888888 * dharmasyopakArAH kathyante * (23) gatimantaH padArthA ye bhuumyaadiprmaannvH| te'pi saMmIlya saMmIlya bhavanti kaarykaarinnH|| (24) dharmamAkSipya sarve te vyApnuvanti jgttrym| yathA vaijJAnikA yAnahante ggnaanggnnm|| 4888888888888888888888888888888888888888888 (25) gamane zaktimanto'pi mInAH pInAH mliimsaaH| jalAdhAraM vinA naiva padameka vrajanti te|| ... (26) Azritya tu dhanaM nIraM potAyante kSaNena c| dharmo'yaM cordhvagamane srvessaamupkaarkH|| (27) anvarthaM bhajate nAma gatau prtyupkaarkH| | upayogitApi dharmasya diGmAtreNa niruupitaa|| 888888888888888888888886RSA zrIjainasiddhAntakaumudI : 5 8888888888888888888888888888888888888888888888888
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444443 44444444 * bhedamAha * (28) asaMkhyeyapradeze'sau nirUpI niSkriyo'pi san / ekaM dravyaM samAkhyAto dharmo dharmavidAM varaiH // 444 (29) pradezabahulaM dravyaM vyApakaM pradezena vinA hasvadIrgho na memeto (30) pradeza bahulaiH sarve carcitAH vyApnuvanti jagat sarvaM pradezabahulA * adharmalakSaNaM, tasyopayogaH * (31) sarvazAstraniSiddhaM yanmandairlokaiH adhogatikaraM zazvad sarvebhyo jinazAsane / smAnmahAniti / ( vyavahAra iti zeSa: ) parvatAdayaH / jaDA: // pravatitam / bhayadAyakam // (32) adharmaM taM vijAnIhi sadA kAryANAmadharma 888888888888888888888888888 nirodhakaM zrIjaina siddhAntakaumudI : 6 dharmavirodhakam / jagadurjinA: //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ B88888888888888888888888888888888 68888888888888888888888 kAyArthI pathikaH kAmaM brajana maarge'tivegtH| kAmaM zrAnto na vA ko'pi virantuM nehate punH|| (34) prApyA'kasmAd ghanacchAyAmagatyA tatra tisstthti| chAyaiva rodhikA tasya nAnyaH samyag vivicytaam|| (35) - tathaiva gatimanto hi pudglaajiivraashyH| svabhAvatazcordhvagantAro lokaantvrjissnnvH|| (36) chAyA bho'sAvadharmo'pi tAn ruNaddhi na sNshyH| nirodhalakSaNo'dharmaH sAdhUktaM jinshaasne|| (37) nA'bhaviSyad dharmo hi gtimnto'pypudglaaH| lokAkAzamatikramya cAlayantaH paratra vai|| 888888888888888888888888888888888888888888888 (38) lokAntacarame bhAge kAcid siddhazilA vraa| siddhAstatraiva tiSThanti zrImatAmahatAM mte|| 8888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 7
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ B88888888888888888888888888888888 (39) anyathA. parataste syurato'dharmo nirodhkH| nirodhalakSaNo'dharmaH samAsena niruupitH|| * kramaprAptamidAnI nabholakSaNamucyate - * 88888888888888888888888888888888888888888888883 vizeSaguNeSvekaM zabdAkhyaM guNakaM prm| AkAzaM kathitaM vihaaymaargaanugaamibhiH|| (42) jIvAnAM pudgalAnAM ca hyavakAzapradaM sdaa| rUpAdirahitaM vyoma jainAgamamate mtm|| (43) mahatApi prayAsena vibhAgo nAsya jaayte| 8 apradezI padArtho'sau kathito jinpunggvaiH|| (44) pRthivyAdipadArthAnAmanantAH prmaannvH| late cA'pradezino jJeyA vibhaagaadivivrjitaaH|| SS888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 8 8888888888888888888kk
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444444444444444444444446 3644 (45) sUkSmAzca vAdarAzceti vibhAgo jinazAsane / sUkSmAsu vacANavaH proktAH vAdarA dRSTigocarAH // (46) AkAze te pratiSThante svIyena mAhante'pyavakAzaM gaganaM pariNAmataH / nijavAhanaiH // (47) AkAzasyopakAraM hi caitAvanmAtrameva hi / dattvAvakAzaM caitebhyaH, vikriyAM naititadguNaiH // (48) AkAzasyopayogaM hi lakSaNaM sapramANakam / mayA vyAvarNitam ceha jIvalakSaNamucyate // * prasaGgAjjIvasvarUpaM tasyopakAraM cAha * (49) yo hi jIvati sarvatra dezakAle calAcale / jIviSyati tvajIvajca jIvo'sau kathito budhaiH // (50) jIvaprANane dhAturhi bhavAdiSu gaNito budhaiH / pacAderaJ vidhAnena jIvaH saMpadyate zivaH // 888888888888888888888844444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 6
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888887 upayogalakSaNo jIvo gamane ca karoti sH| | pIDayennaiva yo jIvAn svAtmavanmanute sdaa|| dehamAtrapramANo'sau vyApako nyvnunvhi| svakarmavazago bhUtvA nAnA yoniSu bhraamyti|| 88888888888888888888888888888888888888888888 badhyate karmabhirjIvo mucyate gtkrmbhiH| | saMkocazca vikAsazca dehe'smin diipdhrmvt|| 8888888888888888888888888888888888888888888888 yathA dIpo gRhesvalpe svalpayA prabhayA hi sH| vidyotayati tad gehaM vastujAtaM yathA sukhm|| kakSe ca vitate saiva vartikA vardhanena c| mahatApa prakAzena tad bhAsayatIti dRshyte|| evamAtmAgatasthApi lUtayA dehbhaagtH| saMkocya nijAtmAnaM tatra tiSThati srvdaa|| B8888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 10
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888 (57) jainI zailiriyaM proktA, manyante nApare / | pariNAmo yatra vA dRSTaH, nazvaraH prikiirtitH|| jIvo nazvarasteSAM mate pryaaybhedtH| devAdigatimAn jIvo naiSa doSo jinaagme|| 8888888888888888888888888888888888 yathA vAstu tathA vAstu naiva cAsti mmaagrhH| jainAgamamatenaiva jIvarUpo myoditH|| * adharmasvarUpamAha * 888888888888888888888 ki adharmasya svarUpaM hi kathyate cAhatAM mte| pudgalAnAM ca jIvAnAM gacchatAM gtirodhkm|| (61) hiMsAtmako'dharmaH jIvAnAM vdhkaarkH| rUDho'sau kathitaH zAstre yaugikazceha gRhyte|| vrajatAM pathi pAnthAnAM vegena shraamytaampi| saghanA zAkhinAM chAyA yathA gtinirodhkaa|| SAB88888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 11
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ PR88888888888888888888888888888865 | anicchanto'pi vai sArthA, viramanti dhruvaM tdaa| vizrAmyanti yathA tatra, prakRte veda taadRshm|| siddharUpAzca te jIvA laghavo riktkrmnnaa| | uccairyAnti svabhAvena siddhAyatanameva hi|| paratra gamane zaktisteSAM nAsti nirodhkH| adharmAkhyAbhidho'dharmo ruNaddhayeva na sNshyH|| 888888888888888888888 8888888888888888888888888888888888888888888888 vastu svabhAvo dharmo lakSaNaM jinshaasne| (r) adharmAkhyaM vastu caitat svabhAvAt rodhytylm|| * jJAnabhedachasvarUpaM varNyate * prasaGgato jJAnabheda svarUpaM vrnnyaamyhm| | heyopeyaM vijAnAti tajjJAnaM kathitaM budhaiH|| | tattvA'tattve ca jJAyate yena tjjnyaanmiiritm| | avagrahAdibhedena tajjJAnaM cturvidhm|| GEBRUBRBEREBBBBBBBBBBBEERBEELS zrIjainasiddhAntakaumudI : 12
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 avagrahAttatazcehA apAyo dhAraNA tthaa| idaM caturvidhaM jJAnaM zilA jJAnAlaye'pi vai|| vrajana mArge dRSTamAtraM dUre kimiti dRshyte| jAyate yA matiH sA hi kathito'vagrahaH sa c|| (71) tataH prajAyate cehA jJAtavyaM kimado'sti vai| sA cehA kathitA prAjJaiH tadarthaM yatate ytH|| 888888888888888888888888888888888888888888888 88888888888888888888888888888888888888888888 | apAyo mAnuSo veti, apareNApi bhaavyte| | mAnava eva ceSTAbhirgamanAd dhaarnnoditaa|| sAmAnyajJAnamevaitad kinycinmaatrprkaashnaat| nirvikalpamidaM jJAnaM nyaaytttvgvessinnaam|| Po bauddhAstu nirvikalpaM hi zuddhaM procurvishuddhtH| OM vizeSa vizeSyaizca yadjJAnaM, jJAnaM duussytitnmte|| 88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 13
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888 (75) pravRttizca nivRttizca yena vai kriyate budhaiH / tajjJAnaM munibhiH proktaM nAmnA pUrvaM na vastutaH // (76) punaH paJcavidhaM jJAnaM jinAjJApathivartinAm / matizrutAvadhicitta- paryAyakevalAni c|| (77) kimihAsti matijJAnaM zRNutat kathayAmi te / indriyArthasaMdhijAtaM jJAnamAdyamudIritam // (78) zrUyate guruvAkyebhyaH cakSuSA varNavIkSaNAt / paThanAllekhanAccApi zrutaM jJAnaM prajAyate // (79) shuddhsNymshaalinaam| jJAnAvaraNakSayAt samaiH // (60) avadhirnaiva sarveSAM saMyamAtizayenaiva udeti cAvadhijJAnaM rUpIdravyaprakAzakam / sImayA sImitaM cApi sadarthaM parikIrtitam // 388888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 14
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 444444 888888888 (81) taccAnekavidhaM proktamanugAminAnagaM kSetrAdyapekSayA cedaM laghIyo vA (82) tapasApi punaH / mhttrm|| mahIyasA / saMyame'tizayenaiva jJAnA'varNAMzanAzena tathA copazamena ca // (83) manaH paryAyakaM jJAnaM prAdurbhavati yoginAm / vizuddhacetasAM caiva mana: paryAyavedakam // (84) apAtiH pratipAtIti dvividhaM caritaM budhaiH / bhAvijJeya satyApana sahodaraH // jJAnasya (85) hIyamAnaM vardhamAnamityapi manyate budhaiH / evaM matyAdikaM jJAnaM kathitaM hi caturvidham // (86) paJcamaM kevalaM jJAnaM jJAnAnAM cakrinAyakam / kathayAmi yathA yogyaM zRNavantu khalu saJjanAH // 88388\\\\ \ \ \ \ \\\K zrIjaina siddhAntakaumudI 15
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888 (87) . saMyame parayA RddhayA ghoreNa tapasA punH| jJAnAvaraNamUlasya mUlataH pralayaM / (88) jAyate kevalAloko, vishvmaalaavbhaaskH| sarveSAmapi dravyANAM paryAyANAM vishesstH|| 888888888888888888888888888888888888888888888838) | Avedako mahAn bhAnurbhAno sAM vijitvrH| | surA'surairnarAdhIzaiH sarvezcApi nmskRtH|| * kevala ca kathaMtacca sayuktyA vaNaryate * ROB888888888888888888888888888888888888888888 jJAnAntarANi sahAyyaM saMzritya kurvate kriyaam| kevalaM nirapekSaM hi vishvmaatraavbhaaskm|| | cakriNazcAjJayA sarve svAdhikAra vitnvte| cakrIzazca svayA matyA vyavasthAM kurute sdaa|| | bhAskare kevale jAte puurvjnyaanctussttym| tatraiva lIyate bhAnAvudite grhdiiptyH|| B88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 16
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 atastat kevalajJAnaM brahmajJAnaM snaatmnm| AtmajJAnaM pare prAhaH svsvshaastrpraaynnaaH|| evaM hi paJcakaM jJAnaM yathAyogyaM ythaakrmm| sapramANaM ca dRSTAntasahitaM mykeritm|| 188888888888888888888888888888888888888888888889) teSAM bhedAH prabhedAzca kavibhirvarNitAH puraa| siMhAvalokamAzritya kathyante mayakA punH|| ll8888888888888888888i tridhA darzanaM proktaM cakSurAdi prbhedtH|| acakSudarzanaM cApi varNyate munipunggvaiH|| (97) pare tu dRzyate yat tat sarvamAhurhi drshnm| avadhyAdhupayogena dRzyate jinshaasne|| (98) cakSuSA prekSyate yacca candriyairapi yacca vai| | taccakSudarzanaM proktaM ruupaadimaatrdrshkm|| B88888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 17
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888 manasA labhyate yacca tathaivAvadhinApi c| * acakSudarzanaM caitat aatmcittopyogjm|| | dRzyamAtrabhidaM vizavaM sarvaM ceha vilokyte| | manasA cakSuSA jJAne dRzyaM vizvaM pare viduH|| 88888888888888888888888 vyaJjanAvagrahaM caivamathAvagrahameva sAmAnyavagrahaM yacca vyaJjanAvagrahaM mtm|| (102) kiM vastu kIdRzaM ceti hyarthAvagraha eva sH| nirvikilpaprabhedAste manyante prtiirthkaiH|| 8888888888888888888888888888888888888888888888888 jJAnAbdhimathane lInaiH manyante jaindhiishvraiH| jJAnabhedaprabhedAzca, kaarykaarnnbhedtH|| (104) | idAnImindriyajanyaM jJAnaM ca vaNyate myaa| sapramANaM sadRSTAntaM zRNvantu jnyaanshNsinH|| B888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 18
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 kimindriyaM kAyAsti kimasti tat pryojnm| kiyanto viSayA bhedA mahAnto viSayA ime|| 888888888888888888888888888888888888888888888) pratyakSaM trividhaM jJAnamavadhiH prathamaM mtm| manaH pariNatizceti dvitIyaM kevalaM prm|| (107) . indriyairjanitaM jJAnaM parokSaM prikiirtitm| parayogaM vinA kvApi svato naivopjaayte|| (108) matijJAnAnvitaM jJAnaM shrutaabhyaassmudbhvm| zrutajJAnaM ca tad viddhi prokssmidmpyho|| 88888888888888888888888888888888888888888888 spaSTaM pratyameveti vishdaarthvibodhkm| aspaSTaM netrajaM jJAnaM mandAdyartha prkaashkm|| yathopanetrajaM jJAnaM parokSaM jinshaasne| anyAdhInena jAyeta himAcchanne divaakre|| SBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBS zrIjainasiddhAntakaumudI : 16
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 88888888888888888888888888888888888888888888 (111) taccApi dvividhaM jJeyaM savyavahAri ca tari vyavahArasAdhakaM cAyaM pralidhirnRpateH skhaa|| (112) AtmopakArakaM jJAnaM taccaiva paarmaarthikm| nAmunA lokakAryANi sidhyanti kssaarbiijvt|| (113) sAmAnya to dvidhA jJAnaM prtypaadivibhedtH| nirUpya kati santIha cendriyaNiti procyte|| (114) jJAnendriyANi paJcaiva, sprshnghraannbhdetH| zItAzItagraho yena jAyate nanu dehinH|| 88888888888888888888888888888888888888888888 sparzendriyaM dehavyApi manyante tArkikA api| abhyarhitaM purA tena gaNyate jinshaasne|| dravyAzritAni rUpANi niilpiitaadibhedtH| | nAnAvidhAni jJAyante, cakSuSA cendriyeNa c|| 38888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 20
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 (117) SaDvidhaM ca rasaM yaddhi vijAnAti nirntrm| rasanendriyamityAhuH satataM rasatIha 'yt|| jighrati bhUmigaM gandhaM saurabhA'saurabhaM hi yt| ghANendriyaM vijAnIhi ghonnaagraaprivrtnm|| 8888888888888888888888888888888888888888888 vyomamAtrasthitaM zabdaM gRhaNAti gaganaM na tu| zravaNendriyaM ca vijJeyaM krnnshsskulisnnibhaam|| (120) viSayaiH saha paJcApi, paJcajJAnendriyANi c| gaNitAni yathAyogyaM bhedo'pyanyo niruupyte|| (121) nirvRttirUpakaraNaM ca drvyendriymudiiritm| indriyANAM hi racanA, pudgalaireva jaayte|| (122) AkRtizcakSurAdInAm sarvaireva vilokyte| @ nivRttirindriyaM jnyeymupkrnnmihocyte|| Sas888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 21 ISR9888888888888888888888888888888888888888888888
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444444444 upakArakaraM (123) dravyamupakaraNaM kathitaM budhaiH / netrarakSAkaraM yacca puTapalakAdinibodhata // (124) labdhirakSopayogazca bhaavendriymudiiritm| yayA zaktyA hi labhyeta rUpAdiviSayAH sakhe // (125) bhAvendriyaH sa vijJeyaH rUpAdInAM prakAzakaH / labdhau satyeva gRhyante zabdAdi viSayA: same // (126) upayogaH sa vijJeyaH bahudhA kAryArthamupayujyeta vRthA no bAlaceSTitam // cittayogataH / * samprati manaso lakSaNaM prastayUte tAvat * (127) anindriyaM manaH proktaM dravya bhAvaprabhedataH / indriyaizca samAyuktaM dravyamAtraprakAzakam // (128) AtmanA saha saMyogAt jJAnAdikavibodhakam / bhAvendriyaM tadA jJeyaM bhAvazcAtmaguNo mataH // 888888888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 22
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888 (129) | matyAdisaMgataM cittaM mtibhedprpnyckm| | zrutenAnugataM tacca shrutaarthpryveksskH|| - (130) avagrahAdayazcApi puraiva prikiirtitaa| na saMzayaM vinA cehA, bhinnaM jJAnamato dvym|| (131) caturdazavidhaM jainaiH zrutajJAnaM prkiirtitm| taccApi yugamaM proktam anggaantrbhirbhidaa|| (132) imAni dvAdazAGgAni likhyante mayakA krmaat| sutrAdInyapi cAGgAni vijJeyAni sumedhsaa|| (133) AcArAGgaM hi prathamaM paraM suutrkRtaanggkm| sthAnAGgaJca tRtIyaM hi samavAyAGgaM cturthkm|| (134) . vyAkhyAprajJaptikaM bANaM jnyaataadhrmkthaarsm| upAsakadazAGgaM ca saptamaM kathitaM budha B888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 23 88888888888888888888888 888888888888888888888 tt
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888 zreyAntakadazAGgaJca hyaSTamaM suutrmiiritm| anantaropapattiM ca navamaM caanggmiiritm|| (136) praznavyAkaraNaM dikca vipaaksuutrrudrkm| dRSTavAdAtmakaM sUtraM dvAdazaM kathitaM (137) 888888888888888888888888888888888888888888888888 prasaGgAt katicid bAhyAnyaGgAni likhitAni c| prAsanikaM na vA tyAjyameSA rItiH snaatnii|| (138) aupapAtikasUtraM ca, rAjapraznIyakaM tthaa| jIvAbhigamasUtraM ca parA prjnyaapnaa'bhidhaa|| (139) prajJaptayo'pyanekA hi kathitAjinA idAnImavadhijJAnaM dvividhaM likhyate myaa|| 88888888888888888888888888888888888888888888 dhaM hyavadhijJAnaM janmanA sthAnato'pi vaa| januSA sarvadevAnAM tArkikANAM tathaiva c|| KBERRB888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 24
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888] 8888888888888888 (141) | tena pUrvabhavAn sarvAn pazyanti divyckssussaa| pazcAttApaM vitanvanti narake nArkikAH punH|| (142) pAvanaM mAnavaM janma samprApya punnysNcye| dhArmika pravare kSetre virajya bhvvaastH|| (143) gRhItvA carhatIM dIkSAM sarvato viratI praam| saMyamena vizuddhana ghoreNa tapasApi c|| (144) karmAvaraNakaM karma nirdhUya munipunggvaaH| labhante cAvadhi jJAnaM ruupmaatraavbodhkm|| 888888888888888888888nn. taccApi vividhaM proktaM kssetrkaalvibhedtH| anugAmi cAnanugAmi-ityapi manyate budhaiH|| hIyamAnaM vardhamAnaM caitat sthaankRttmm| nijasthAnasthito vetti, tvnnujnyaankaanpi|| B888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 25
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888 (147) tat sthAnaM parityajya paratra gatimAn bhavet / tadA naiva vijAnAti, sthAnasya parivartanAt // ( 148) jJAnavAn anugAmI ya yatra kutrApi vA vrajet / dehacchAyeva tajjJAnaM naiva muJcati yoginam // (149) sarvatra ca kAle vA vijAnAti ta pUrvavat / sthAnena januSA cApi varNitaM tvavadhiM mayA // (150) * mana paryyAyakaM jJAnaM vyAkhyAtuM yatate'dhunA * vardhamAnaM hIyamAnaM pratipattivivarjitam / pariNAmajJaM saMyamAtizayAd bhavet // manasaH (151) taccApi dvividhaM avadhijJAnata: sUkSmaM (152) saMyamAtizayenaiva paJcamaM RtuvipulabhedataH / kevljnyaansuuckm|| jJAnabhAskaram / jAyeta puNyapuJjena, munInAM mahatAmiha // 88888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 26
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ SRSRSRSRSRSRSRSRSRSRSALKERKAKALA (153) tasmin samudgate bhAnau lokaakaalaavbhaaske| ni tatraiva vilyntyho| (154) yathodite divAnAthe bhuvntrydiipke| candrAdInAM grahANAJca bhAsAstatrAliyanta c|| |s88888888888888888ngngkkullll tajjJAnaM ghAtikarmANAM tapasA saMyamena c| sarvathA vilaye jAte jAyate nAnyathA punH|| (156) brahmajJAnaM pare prAhurAtmajJAnaM tthaa'pre| kevalaM tvaparaM divyaM procurjensudhiishvraaH|| (157) nirapekSamidaM jJAnaM vijAnAti jgttrym| nirAbAdhaM nirAlokaM kevalaM tena kthyte|| (158) | surAsuranarAdhIzAH sambhUya srvpraanninH| kurvanti mahimAnaM ca jJAnavaryasya ckrinnH|| BASIRSA888888888888888888888888888888RSS zrIjainasiddhAntakaumudI : 27 8888888888888888888888888888888888888888888
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 (159) karAmalakavad vizvaM drvypryaaybhedtH| | svayaM tatra sphuTatyeva mahAdarza nijNvpuH|| (160) jJAnameva pramANaM hi sarvaireva hi sviikRtaam| prameyAnAM padArthAnAM siddhiH syAddhi prmaannjm|| - (R888888888888888888888888888888888888888888888 tena jJAnapramANaM hi varNitaM bhedpuurvkm| pramANaviSaye vijJA vivadante prsprm|| (162) pramIyante hi vastUni tat pramANaM vidurbudhaaH| pramAyAH karaNaM yat tat pramANaM nyaayshaasne|| 8888888888888888888888888888888888888888888838 | cakSurAdIndriyANyeva pramANaM jnyaansaadhnm| | pazyAmi cakSuSA dravyaM karNAbhyAM zRNomi c|| (164) | nirbAdhaM vyavahAro'yaM dRzyate jgtiitle| indriyANi ca pramANAni nirdoSANi nvaagme|| B888888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 28
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888 (165) pramANaM kevalaM caikaM pratyakSaM caaruvaangmte| cAru priyaM sadA vaktiM cArvAkaM manute jnH|| 8888888888888888888888888888888888888888888 cAru Avakti yo loke, annprtyyyogtH| | yaNi cajoriti kutve cArvAkazca ythaarthkH|| (167) pratyakSaM pramANaM ca sarvaireva ca svIkR | tasmin sati na vAcAnyat pramANaM manyate budhaiH|| (168) svIkurvANaizca vidvadbhirevakAro niraakRtH| pramANatritayaM naiva svIkaroti sa mugdhdhiiH|| laabh88888888888888888 (r)| budho bauddhaH pramANe dve svIkarotyanumA sh| (r) pare trINi pramANAni manyante jhupmaayutm|| (170) naiyAyikAzca catvAri pramANAni vadanti vai| | zabdAkhyaM pramANaM turIyaM tanmate mtm|| B88888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 26
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888 888888888888888888888888888888888 (171) gItAkArastu zAbdaM hi mukhyaM gaNayati sphuttm| tasmAcchAstraM pramANaM te kaaryaakaaryvyvsthitau|| (172) OM ArSa tacca pramANaM hi divyajJAnarSibhiH kRtm| | avyAhataM paraM jyotiratItaM bhaavivedkm|| (173) upamAnaM vihAyAnyat pramANaM jinshaasne| avadhyAdipramANaM prtykssmaatmyogjm|| (174) bhedazceyAn paraM yacca tadapi kathyate myaa| zAbdaM jainAgamaM caiva racitaM gnnnaaykaiH|| (175) | ArSa vedapramANaM jainairnaiva sviikRtm| nApi bauddhoditaM vAkyaM syaadvaadprivrjitm|| (176) | pramANaM hi tadevAsti nijaanyvyvsaaykm| dIpo yathA nijaM rUpaM dyotayatyaparasya vai|| 888888888888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 30
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888 888888888888888 (177) suvyavasyati svaM rUpaM vasturUpaM svbhaavtH| | tat pramANaM jainavijJaiH muktakaNThaizca sviikRtm|| (178) | vyavapUrvakasodhAtoH bhAve dyaJ iti suutrtH| vyavasAyo hi niSpanno nizcayArthasya bodhkH|| (179) | jJAnaM yannirvikalpAkhyamavagrahamapi tthaa| na pramANaM svAnyarUpaM prkaashyitumkssmm|| (180) saprabheda yathAyogyaM sopyogpurssrm| vistareNa mayA jJAnaM sprmaannmudiiritm|| (181) indriyANyupayuktAni gaNitAni ythaavidhi| | sakAryANi ca sArthAni hyAtmano liGgakAni c|| 888888888888888888888i prApyA'prApya karANyasmin vissye'nektaarkikaaH| vivadante tadAzritya mataM teSAM nigdyte|| k jij zrIjainasiddhAntakaumudI : 31
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888 (183) indriyANi prApyakArINi sarvANi nyaayshaasne| tAni cAprApyakArINi cAhatAM nirmalaM mtm|| (184) prApyA'prApye ca dve caite vadanti bauddhbhikssvH| vyaktikariSyate yuktyA yadiSTaM tacca gRhytaam|| 88888888888888888888888 caSTe cakSuridaM prApya dravyaM rUpaM paraM gunnm| prakAzako dIpaH prApya sarvaM prkaashyet|| (186) itinyAyavidaH prAhaH srvtrendriygocre| vyavadhAne dIpavannaiva kvApi ruupaadibodhkm|| (187) ata eva dahyate cakSuH sadaiva bhAskaraM shritm| zItAyate ghanacchAye vyavahAro hi dRshyte|| (188). | bhauktike vipule graste no vastu prekSyate myaa| cikitsite sati prAgavata, prekSyate caiva sNsphuttm|| 8888888888888888888nn zrIjainasiddhAntakaumudI : 32
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888 (189) kuDyAdi vyavadhAne ca vijJo dati sattvaram / nAhaM pazyAmi kvapi tvAM vada mitra ! nijasthitim // (190) iti nyAyavidAM zailI dRSTAntena balIyasA / digdarzanaM mayA'kAri vidAGkurvantu sUrayaH // (191) zrImajjainamataM cAtra kathayAmi sudhIzvarAH / zRNvantu sAvadhAnena, rocate tacca manyatAm // (192) svadezasthitaM cakSurvyomagaM vAyuyAnakam / gRhNAti nayanaM zrotraM zRNoti taddhvaniM punaH // (193) kuDyAntarite dravye prAptaM tatra na locanam / tena no vetti rUpAdi nAyaM doSo'tra vidyate // ( 194) dUrastho'pi varaH zabdaH kaTurvA zravaNAntare / zRNomi bhASate loko na zRNomi na vedmi ca // 888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 33
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444 88888888888888 ( 195) iti jainamataM cAru bhaNitaM varNitaM evaM cAnyamate cApi bhedo'pi bahu 388 mayA / vartate // (196) satA / pApIyAn dRSTivAdo'yaM jAnatA viduSA svAgamavyasanenaiva sannAnyaM naiva gRhyate // ( 197) pramANaM syAdayutaM vAkyaM sAMgiranti jinezvarAH / pare sAMzayikaM vAdaM nAGgIkurvanti karhicit // ( 198) spaSTaM kevalaM jJAnaM mayA pUrvaM prarUpitam / sArthakaM saprabhedaM ca sakalaM vikalaM na hi // ( 199) tadvAn doSavinirmuktazcArhanneva na taduktamAgamazcaitat pramANaM gaNibhiH kRtam // cAparaH / 88888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 34 (200) karmabhizca kRtaM vizvaM na caiva cApareNa hi / IzvareNa ca vibhunA niSkAmena kadAcana // 4444 8888888
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888888888888888888888888888 (201) | jainAgame hi tIrthezAH pnycmjnyaansNyutaaH| | sarvajJAH kathitA sarve tIrthasyApi vidhaaykaaH|| (202) zrutAkhyaM hi pramANena yajjJAnaM jAyate zAbdaM tacca pramANaM jainAgama samudarbha vm|| (203) jainAgama vizeSeNa caanyaagmsmudbhvm| na pramANamiti jainA manyante saadhudRssttyH|| (204) niSpakSo bhagavAnahan tacchAstraM pkssvrjitm| tena jainAgamAccAnyacchAbdaM naiva prmaannbhaak|| (205) saMskArabhavaM jJAnaM smrnnaatmkm| prathamaM cAnubhUtaM yat paunaH punyena shiilitm|| (206) | jAtaM saMskArajaM pazcAt tajjJAnaM smrnnaatmkm| taM smarAmi mahAtIrthaM pitrA saagtvaanhm|| B888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 35 888888888888888888888ngngi
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444 88888888888888 (207) nAnumAnaM na na pratyakSaM bhinnkaarnnsmbhvm| vartamAnamatItAMzadvAbhyAM karaNajaM punaH // (208) samAne vastuni yacca dRSTe kAlaviparyaye / naSTe cAti tathA dRSTe dezenApi bhidAM gate // (209) saivaiSA zATikA cAsti kAlI pUryAM dhanArjita / pAlyAmapi yajjJAnaM pratyabhijJAbhidhAtmakam // (210) tatrAMze hi ca tvatItAMzaM pratyakSaM cedamAMzake / pratyakSaM nAnumAnaM tat naiva smaraNamucyate // (211) bhinnakAraNajAtaM ca kRtakAlaviparyayam / pratyakSaM vartamAnaM ca smaraNaM cApi bhAvi ca // (212) anumAnaM vyAptijaM bhAvipratyabhijJA bhidAM gatA / jainAgame tvidaM jJAnaM parokSaM parikIrtitam // 388888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 36
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1444444444488888888888888 (213) vibhinnakAraNairjAtaM jJAnaM zabdajaM copamAnaM hi gavayo savyAvahArikam / gosadRzastava // (214) anenaiva hi jJAyeta go'bhinno gavayastvasau / asau zabdaM vihAyaiva go'bhinno gavayo bhuvi // (215) tiryagUrdhvAdi bhedeva sAmAnyaM dvirvicAritam / sarvAsAM hi gavAM vyaktau dRzyate caikarUpatA // (216) pudgalAdikayogataH / bhinneSvapi sarveSu pucchalAGgUlazrRMGgAdi sarvatraiva hi dRzyate // (217) tacca tiryaktva sAmAnyaM tiryace naiva bhidyate / tiryak sAmAnyamevaitad manyate jainazAsane // (218) UrdhvasAmAnyamevaitad suvarNakaTakAdiSu / sauvarNika paryAyena preSyate viSamAdikam // 8888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 37
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888888) B88888888888888888888888888888888 (219) tathApi kuNDale hAre caangguliiykbhuussnne| suvarNanirmitaM sarvaM suvarNasyaiva bhuussnnm|| (220) idaM hi cordhvasAmAnyaM bhaNitaM jinshaasne| sAmAnyaM dvividhaM nyAye byaapyvyaapkbhedtH|| (221) pRthitvAdikasAmAnyaM vyApyaM tnmaatrvrtnaat| sattArakhyaM vyApakaM jJeyaM drvy-maatrvivrtnaat|| (222) svayaM nityo hyanekeSu yo dharma vidyate khlu| samavAyena nityena, sambandhena gunnaadissu|| (223) sa dharmo jAtizabdena kathyate nyaayshaasne| sambadhasamavAyaM hi jainendraiHva mnyte|| (224) nAnAvyaktiSu yo dharma ekAkAratayA hiyH| bhAsate saiva jAtirhi, caahtaamuurdhvtaadikm|| B88888888888888888888888888688688688 zrIjainasiddhAntakaumudI : 38 88888888888888888888888888888888888888888888)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888888888888888883 8888888888888888 (225) yadvA tadvAstu naiveha pakSapAto vidhiiyte| nAnAvyaktigraho yena sadharmo jAtirastu vai|| (226) pratyakSAdiprabhedo hi prtipaadysvistrm| anumAne pramANe'pi vivaadshcoptisstthte|| - (225)vyabhicArAdihInena hetunA vyaaptipuurvkm| anumAnaM budhAH praahurupsNhaarpuurvkm|| (228) vyabhicArAdikaM naiva manute syaanmtaanugH| hetunaikena sAdhyasya siddhiM sviikurutetraam|| - (229) vahnau satyeva dhUmasya cotpattidRzyate kssitau| dhUmadarzanato vahniH parvate caanumiiyte|| (230) kAraNe sati kAryasya cotpattirjAyate dhruvm| naivAyaM niyamo loke vidhnAt kArya na jaayte|| GBBBBBBBBBBBBBBEREBEBSBEREBRER zrIjainasiddhAntakaumudI : 36 888888888888888888888888888888888888888888881
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3444444448888888888888888888 (231) anyathA tvatitapte hi golake pAvako'sti vai / kuto na jAyate dhUmaH pAvakasya sthitau vada // (232) iti nyAyamataM proktaM nyAyadarzanavAGmaye / guNo doSo mayA proktaM yeneSTaM tena gamyatAm // (233) trikAlavarjito yaH syAt sAdhyasAdhanaH khalu / sambandhAdistadAlambamUhAkhyAparanAmakam // (234) upalabdhetarodbhUtaM vijJAnaM satyevAsmin idaM ceti tarkastArkikazekharaiH // parikIrtitam / (235) svArthaparArthabhedena tvanumAnaM dvidhA matam / AtmIye khalu saMdehe svIyatarkAdinA sadA // (236) saMdeho yatra nirgacchet tat svArthamanumAnakam / hAliko'sau vanaM jAto gopo vA cArayan pazUn // 8888888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 40
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888 (237) | pAvako labhyate no vA saMdihAno bhrmtysau| * girestu zikhare dhUmaM nirgacchantaM nirntrm|| (238) samAlokya smRtiH tasya jAgarti nijdehjaa| | madIya bhojanAgAre dhUmo dRzyate ydaa|| (239) - gRhamadhyagate'vazyaH paavkshcoplbhyte| ihApi prekSyate. dhUmo gUDho'gnirneva taadRshii|| (240) bhAvyaM vai vahninA'vazyaM dhUmo naiva vinApi tm| evaM pratibhayA yuktyA sandehaM ca nirasya sH|| (241) 9 parvato vahnimAnamasti nizcayo me na sNshyH| idaM svArthAnumAnaM ca sviiysndehduurkm|| (242) nirasya nijasaMdehaM prsNdehvaarkm| | anumAnaM parArthaM tat prshngkaavibhnyjkm|| B888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 41 888888888888888888888
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888 (243) dhUmrapAyI tu kataro vrajan sArathinA smm| bandho kimiha vahnirvA na cet kathaya yuktitH|| (244) | nizcito hetunA vahniH pratijAnAti bndhve| | vahnirasti kuto naiva dRzyate hi prytntH|| (245) pihito'sti zilAkhaNDaiH tvaM jAnAti kathaM vd| | tat kAryaM dRzyate dhUmaH kAraNaM syAd dhruvaM tdaa|| (246) ka bhavatApi nijAvAse sAyaM prAtavrajana gRhaat| IS akhaNDAdhUmarekhA hi, dRSTA vyomni srpinnii|| (247) gRhamadhye tu samprApto vahnirapi vilokitH| tathaivehApi jAnIhi pAvako'sti girestle|| (248) evaM subodhito yuktyA saMdigdhazcAparo nrH| dhUmadhvajamadRSTaM hi svIkaroti na sNshyH|| 888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 42 6888888888888888888888 88888888888888888888ngnglli
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888 888888888888888888888888888888883 samprati jainamatena sAdhyalakSaNaM kathyate (249) apratItaM hi sAdhyaM syaadniraakRtmiipsitm| viSayabhAgena sAdhyatvaM bhinna bhinnmudaahRtm|| (250) pakSe tu parvatAdau kenApi paavkaarthinaa| ajJAtena kiM bandho pAvako vartate na vaa|| (251) - ityeSA jAyate tasya vijane kAnane'pi c| yadi kenApi rUpeNa pAvako nizcayo bhvet|| (252) tadA nodeti jijJAsA tena proktaM niraakRtm| pazcAdhUmena liGgena caikenaiva tu hetunaa|| (253) vyAptijJAnaM parAmarza vinaiva caanumiiyte| parAmarza vinA naiva hyanumAnaM vijaayte|| (254) kA iti vaizeSikI zailI jainai va mnyte| asau nirAkRto vahniH preSTho'pi paavkaarthinaa|| SABREPREBERBRUBRAUPERUBAlalah zrIjainasiddhAntakaumudI : 43 8888888888888888888888888888888888888888888888
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888 (255) parvato jAyate'numitistatra eSA jainamate zailI saMkSepekSeNa vahnimAniti / mayoditA // (256) pAko vinirmito yatra zAlAyAM rAjapUruSaiH / sAdhyasAdhanasiktA sA tatrApAtaiH parairjanaiH // dhUmena malinAM (257) prekSya liGgalakSaNavedinA / AsId vahnimatI zAlA zubhrApi malinA'dhunA // malinAM prekSya (258) atItakAlako vahniranumAnena bhAvinaM cApi vai sAdhyaM yuktyA cAhaM samarthaye // samarthataH / (259) zAlAyAmapi kasyazcid bhAvI cApi mahotsavaH / tadarthaM racitA tatra sAmagrI kASThacuhnikA // (260) gacchan vadati zAleyaM bhAvinI vahnizAlinI / dhUmAbhAve'pi dhUmArthaM bhUrikASThaM ca cuhallikA // 88888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 44
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6888888888888888888888 888888888888888888888888888888888 ___ (261) viSayasya vibhedena bhinna bhinna prkiirtitm| evamanyatra bodhvymnumaanmnekdhaa|| (262) pareSAM tu mataM cApi nirAkartuM prckrme| pakSahetuvacorUpaM . praarthmupcaartH|| (263) . dRSTAntAdyatra naivAGgaM vastuto hetureva hi| ekena kAryasiddhiH syAt kimanyena pryojnm|| (264) hetunA nizcitenaiva jnairnumitirmtaa| anumAnaM parArthaM hi mudhA pnyckklpnaa|| (265) pUrvo hetuzca vyAptiH parAmarzo'pi sviikRtH| | vyAptibhedo dvidhA proktA bhirntrbhedtH|| 88888888888888888888888888888888888888888888 (266) vyAtyA vai cAntareNaiva nijAzaGkA nirsyte| / bAhyAkhyayA tu parayA, vimugdhaH prtibodhyte|| | B88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 45
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888 (267) 4888888888888888888888 dRSTAntadarzanenaiva sthiriisyaannipksskH| paro nijAgrahaM vyaktvA tanmataM manute sphuttm|| (268) | upasaMhareNa saMdigdhe pakSe saadhysmrthnm| | yathA mahAnasaM tAdRk tathaiva shikhriisphuttm|| (269) * sAdhyadharmiNi saddhetustiSThatyeva na sNshyH| pratipakSe kuto naiva girau dhUmo na vA hRde|| (270) dharmI zabdena pakSo hi kathyate nyaayshaasne| | naiva devArcakaH kazcicchrAvako munivndkH|| (271) | zilAnyAsaM vinA naiva gRhArambho vidhiiyte| anumAnaM tathA pakSAd Rte naiva prvrtte|| (272) pakSasya viSaye'neke vAdA vijJaiH prruupitaaH| | saMdigdhasAdhyavAn pakSa iti pUrvavidAM mtm|| SEBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBAS zrIjainasiddhAntakaumudI : 46 8888888888888888888888888888888888888888888888888
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888898888888888888888888888888888883 8888888888888888 (273) pratijJAvacanaM pakSa ityapi ko'pi cocivaan| anumAyAM yaduddizyaM pakSamAhu pare'pi c|| (274) siSAdhayiSayA zUnyA siddhiryatrana dRshyte| sa pakSastatra vRttitvjnyaanaadnumtirbhvet|| (275) . muNDe muNDe matirbhinnA kasya kAryaH prigrhH| vibhrame patito lokaH sadA bhrAmyati ckrvt|| (276) saMdigdhasAdhyavAn pakSe dosssttrprdiiyte| gRhamadhyagatenApi zrutvA meghasya grjnaam|| (277) gaganaM meghavadasti kRtA tvnumitirydaa| saMdehena vinA tatra jAtA tvnumitidhuNvaa|| (278) dRSTo'yaM vyabhicAro'tra, nAsau pakSo nigdyte| nirdoSo'paraH pakSastato bhUyo gvessytaam|| SRSRSREBREREREBBBBBBBBBBBBBBBS zrIjainasiddhAntakaumudI : 47 18888888888888888888888888888888888888888888888888
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888 888888888888888 (279) prativacanaM pakSe tu doSazceha vicaaryyte| liGgadarzanamAtreNa tvanumA nam kvApi jaayte|| (280) pakSe vinizcite sAdhye na syaadnumitistdaa| pratyakSAtkAryasiddhiH syAt mudhA ko'numitiM kriyaat|| (281) upanayo nigamanaM ythaaskhymthocyte| sAdhyadharmiNi saddhetoH sAdhyadharmasya vA punH|| 88888888888888888888888888888888888888888888 (282) anupalabdhirUpakrAntA'bhAvarUpA prkiirtitaa| caturvidho'pyabhAvo'sti sNsrgaa'nyonybhedtH|| (283) 8 Adyasya trividho bhedaH krameNa varNyate myaa| prAgabhAvastu kapAle'smin ghaTo bhAvI na vidyte|| (284) * bhUtvA ghaTo vinaSTo hi pradhvaMsA'bhAva iiritH| | kAlatraye'pi gagane na puSpaM saurabhaM punH|| BAB8888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 48
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888886 RE8888888888888888888888888888888 (285) atyantAbhAva evAsau vastu sattA na vidyte| parantu nyAyaviduSA nAyamaGgIkRtaH kutH|| (286) atyantAbhAva evAsau yatrAsti prtiyogitaa| kAlatraye'pi mantavyazcAtyantAbhAva eva sH|| (287) tadA ghaTAtmake dravye naivAsau syAt kthnycn| | kAlatrayAtmikA tatra naivAsti prtiyogitaa|| (288) satyamuktaM tvayA tatra mama bhAvo'pi veditH| taM bodhayAmi tvAM prekSasva saavdhaantH|| (289) | idAnIM bhUtale cAtra kapAle nAsti vai ghttH| pratiyogi ghaTe yA hi vrtmaanaavgaahinii|| (290) anenaiva kSaNenaiva purA nAsIdayaM ghttH| atItakAlikoM tatra ghaTe sA prtiyogitaa|| B888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 46 8888888888888888888888888888888888888888888688
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ BREKK 34444444 8888888888888888888 (291) pazcAdapi pareNaiva kAlena bhavitA ghaTaH / naiva cAnena kAlena bhAvinI pratiyogitA // (292) evaM ghaTAtmake dravye cAyAtA pratiyogitA / kAlatrayAtmikA tatra samyag dRSTyA vivicyatAm // jainamatena upalabdhirvivicyate (293) aviruddhA viruddhA vA hyupalabdhI dve nirUpite / AdyA hi SaDdhA proktA sevedAnIM vivicyate // (294) sAdhyasAdhanayoryatra virodho naiva dRzyate / sAdhyA sA sAdhanA veti te dve ca gaNite mayA // (295) yatra dhUmopalabdhiH sadaiva na tu khaNDitaH / labhyate pAvaka statra vidvadbhiH parizIlitA // (296) vyAptyA ca vyApakenApi vyApyavyApakabhAvataH / sA'viruddhopalabdhistu varNita: sapramANataH // 8888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 50
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRES888888888888888888888888888888 (297) vyApyo dhUmo vyApakazca pAvaka prikiirtitH| @ yatra-yatra hi dhUmo'sti pAvakastatra tatra vai|| 298) caturvidhA mayA proktA kathyate cAparApi saa| Is upanayopasaMhArau vartate - yatra srvdaa|| (299) tAvubhAvapi vijJeyau cAviruddhadale punH| * sAdhanAdyAzrayAt satyaM vahnimadhi mhaansm|| . (300) | tathaiva parvatazcApi vahnimAn naiva sNshyH| | avirodhopalabdhiH sakalA darzitA myaa|| (301) viruddhA hyupalabdhiH saptadhA prikiirtitaa| svabhAvAdi svarUpANAM sadaiva sA virodhinii|| (302) jyotirvidAM nikAye sA bahadhA hi vilokyte| - udito'nuditaH / kheTastayaikaH prtipaadyte|| BAB8888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 51 888888888888888888888888888888888888888888] 888888888888888888888i
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444444 3644444444 (303) diGmAtraM darzayiSyAmi viSayo daivavAdinAm / yAvannodizyate, cArdrA, kutaH puSyodayaH punaH // (304) puSyo naivodgAt kheTa, ArdrAyA udayaM rohiNI codgatedAnIM kRttikA uditA purA // vinA / adhunAgato samAgatA / pratiSThA bhAvinI nAdya grahaNAmarcanAM vinA // (305) bhUpo camUnaiva (306) samAgatya gato rAjA sainikA nikhilA gatA / upalambhA'nupalambhAnAM sthAne caitAdRzaM matam // (307) vizeSa viduSA ceha kheTAcAro nirIkSyatAm / mukhyasyaiva viSayo diGmAtraM darzitaM mayA // AptanirUpaNaM prastauti (308) AptAnAM vacanaM grAhyaM sarvaireva manISibhiH / AptaM kaM vibudhA: prAhurlakSaNaM prAG nigadyatAm // 8888888888444444444444444 zrIjainasiddhAntakaumudI : 52
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344444444 4444 344446 (309) yathAsthitaM hi yad vastu vetti divyena cakSuSA / samAje tat tathArUpaM yazcaSTe Apta eva saH // ( 310) yad dRSTaM bhinnarUpeNa bhinnarUpeNa vakti yaH / naivApto vaJcakazcAsau, mAyAbhUpasya ceTakaH // " (311) tIrthezA pramukhAH sarve kevalAlokabhAnavaH / lokikAlaukikAnAJca bhAvAnAM khalu darzakAH // (312) lokottarAzca te sarve AptAH proktAH kavIzvaraiH / AgamAnAM ca karttAraH zruta kevalinastathA // (313) jJAnavAridhimandarAH / bhUrilabdhidharAzcaite zrutAni yAni labhyante teSAmeva kalAviha // (314) bhasmIbhUtAni bhUyAMsi barvarANAM ca zAsane / adyApi khalu jIvanti zilAsiddhigatA api // PEREREREREKEKEREREREKEKEREKE68 zrIjaina siddhAntakaumudI : 53
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 tIrthazAstu mahAprAjJA jnyaanaalokdivaakraaH| tripadyAzcopadeSTAro viNdhygnggaahimaalyaaH|| - 8888888888888888888888888888888888888888888888888 | teSAmeva prasAdena bruvate vibudhA vraaH| anvarthanAmakAzcAptA satyArthasya bhaaskaaH|| __ (317) zabdajanyaM hi yajjJAnaM zAbdikaM prikiirtitm| sarvamAgamajaM jJAnaM zAbdikaM gaNitaM (318) saMketena vinA loke jAyate'nartha eva hi| saMketa: prathamaM jJeyo viduSA loka vrtinaa|| (319) sAmarthyamatha zaktizca saMketaH smystthaa| payyAryavAcakAzvate, paryAya prtiruupkaaH|| (320) zabdo'nekavidho jJeyaH procyate ca prsnggtH| yaugikazca tathA rUDho yogruuddhstRtiiykH|| GASPERERERURBEREDEROBERURLBERES zrIjainasiddhAntakaumudI : 54 SEREBEDEROBEROBERURBABACRBBBBBBBBBBBBBBBBBERS
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888888 (321) rUDho'pi yaugikazcApi caturthaH prikiirtitH| pAcakaH pAThakaH zabdo yaugiko gaNyate budhaiH|| (322) I pAThayitA pAkartA, vijJaH sUdo hi paackH| S kuzalo hi maNDapo rUDho, yogArtho neha gRhyte|| (323) _ * kuzaM lunAti naivArtha: maNDaM pibati vA tthaa| * rUr3hi zaktyA hi dakSasya vastragehasya vaackaaH|| (324) paGkajaM ca sarojaM ca. samudAyArthena vaarijm| abodhayat paGkajAtaM, bodhytyvirodhtH|| (325) udibhijAdi prayogo hi ,rUDhasyApi vaackH| yogArtho rUr3hizaktyA hi, bhitvaajaato'pikthyte|| 88888888888888888888888888888888888888888 888888888888888888888888888888888888888888888888 zabdabhedaH kRto vijJaiH vizeSArthasya drshkH| prakaraNavazato bhUtvA svArtha kvApi jahAti sH|| B888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 55
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2444444444444444444 (327) syAdvAdino varA jainA manvate satataM hi tam / vidhivAkyaniSedhAbhyAM syAdvAdo bhavati sphuTam // (328) dvau padArtho hi loke'smin dRzyete cAvirodhata: / 'asti' 'nAsti', ubhAveva sahajau bhAtarAviva // (329) imAveva ubhau pakSau vAcyAvAcyeSu bhUriSu / pakSeSvapi ca bodhavyau saptabhaGgI prajAyate // (330) vastutastu dvidhA bhaGgI sadsadbhyAM vibhAvyatAm / bhaGgAzcAnye vizeSeNa bhidyante nApare ca // (331) digambarA girantyeva zatabhaGgIM khalu dhIdhanAH / sahasrabhaGgIM vA'pyanye vyApriyante ca mallavat // (332) tAsu sarvAsu bhaGgISu sArau dvAveva gocarau / sadrUpo vA'pyasadrUpo bhedakaM hi vizeSaNam // 44444444444444444444444444444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 56
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888 (333) vastusvabhAvo dharmo hi sa cAnantavidho mtH| padArthAnAmanantatvAt svabhAve cAnantatA gtaa|| (334) tathApi katibhireva, nityaM copkaaribhiH| samAzritya bhaGgI proktA, mAnyA vai saptadhaiva saa|| (335) giranti zvetavasanAH vidvAMsaH tttvdrshinH| teSAmeva matenaiva vicAro mayakA kRtH|| dravyaparyAyacarcA (336) dravyaparyAyamAzritya bhvstttvdrshinH| prajJAbhareNa cAtmIyAn bhAvAn vADhaM vitenire|| (337) ahaM cApi kiyanmAnaM vaktumIhe prytntH| guNA doSAzca sarvatra jAyante'pekSayA svyaa|| (338) guNAzrayaM kriyAdhAraM dravyamAhuzca taarkikaaH| pRthivyAdiSu dravyeSu vijAnanti sudhiishvraaH|| SABRERERURLAUBERERUPEREREREREAL zrIjainasiddhAntakaumudI : 57 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ / FERRB88888888888888888888888888888888888888888] RRRR88888888888888888888888888 (339) gandhayuktA kSitizceha sA bhramantI nirntrm| mandagatyA calantI sA naiva sarveNa jnyaayte|| (340) yadA kadA ca vegena dhAvamAnA svbhaavtH| loke bhUskhalanaM khyAtaM gRhANAM patanaM sphuttm|| (341) puSpAdau sahajo gandho vikAso dRzyate kriyaa| bharjite caNakAdau tu gandhavyaktiH sphuTA mtaa|| (342) guNaparyAyavad dravyaM vadanti syaadvipshcitH| suvarNacaritaM sarvaM paryAyaM bhUSaNaM viduH|| (343) OM pItAdayo guNAstatra, sarve netrasya gocraaH| himaM cApi jalaM viddhi, karkavASpAdikaM tthaa|| (344) rUpaM cA'bhAsvaraM zuklaM sarve pazyanti praanninH| matadvayena tad dravyaM nirvivAdaM niruupitm|| SABRERERERURLAUBEREBBBBBBBBBBRES zrIjainasiddhAntakaumudI : 58 88888888888888888888888888888888888888888888888 -
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888 (345) paryAyastvasau jJeyaH krtRvyaapaarvikRtH| suvarNasya vikAro hi kuNDalaM kttkaadikm|| 8888888888888888888888888888888888888888888888 dravyeNa paryAyeNa militena nirntrm| cha sarvaM vizvamidaM jAtaM drvypryaayyogtH|| (347) nitya sthAne sthitaM dravyaM paryAyAH privrtinH| ubhAbhyAM ca padArthAbhyAM vyAptaM vishvmnaartm|| (348) . naiyAyikamate nityA bhUyAMsaH prmaannvH| na tu kSityAdayazcaite pAyA eva tnmte|| (349) apekSAvAdinaste hi manyante nityameva vai| sarvapAyago yo hi nityo'sau jinshaasne|| (350) dravya paryAyayoreva bhedazcAtra prkaashitH| Adyo hi sakalAdeze vyApakatvAnna bhidyte|| 88888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 56 8888888888888888888888888888888888888888888
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ B8888888888888888888888888888A (351) ekabhAgaM samAlambya vikalaH prikiirtitH| | samaSTivyaSTibhedena mImAMsakamataM tvidm|| (352) dvando'pi dvividhaH proktaH smaahaaretraaviv| itaretaradvandvo'pi, bhedpkssaavlmbkH|| S8888888888888888888888888888888888888888888 dhamArthakAmamokSAzca kthitshcetretrH| rathAzvaM pANipAdaM ca samAhAra udiiritH|| (354) dravyAtmanA vastumAtraM caikameva na bhedbhaak| paryAyasya dRzA sarve bhidyante neha sNshyH|| (355) | yathA saMghapadenaiva caturNA grahaNaM bhvet| ayaM hi sakalAdezaH smaahaaro'vgmytaam|| INoRARDRRRRRRRR8888888888888888888888888888638862 ayaM sAdhuriyaM sAdhvIM, zrAvakaH zrAvikA tthaa| tu vikalAdezaH pryaaysyaavlmbkH|| 8888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 60
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 344444444444 (357) evaM vidho vicAro hi sakalo vikalo gataH / saMgrahAdiprabhedena nyAyo'neka vidho mtH|| (358) sAmAnyaM dvividhaM proktaM pUrvaM caitat prarUpitam / Urdhvatiryaktvabhedena gavAdau kuNDale'pi tt|| (359) vizeSaH dvividhaH prokto guNaparyyAya bhedataH / vastuvibhedako dharmo vizeSaH parikIrtitaH // (360) dravyeNa saha yojAtaH sa guNaH kathito budhaiH / gandhaM vihAya na kvApi kSitirutpadyate punaH // (361) sparzena zItale nApo himaM karkAdi vidavaH / dravyamAzritya pazcAddhi paryAya utpadyate // (362) pratyakSAdi pramANAnAM caturNAM dvividhaM phalam / anantaraM phalaM tvAdyaM paarmprikmnykm|| 444444448888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 61
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ j8888888888888ngng AlokasahitaM cakSuH samprekSya kalazaM gRhe| gRhaM sakalazaM cAsti zaGkA tu vinivrtte|| yuktyA paraprabodhAya parAn bodhayate hi tt| | pAramparikamevaitat parazaGkA nivrtnaat|| 888888888888888888888 ajJAnasya nivRtti pramANAnAM purA phlm| Adau svasya tato'nyeSAmiti sarvavidAM mtm|| 88888888888888888888 saMkocena haThanaiva kaarysiddhirnjaayte| syAdvAdo vizado mArgaH srvkleshvibhnyjkH|| (367) anAdikAlataH sarve vivadante nityvaadinH| | kSaNikAH saugatAzcApi navyo maargo'virodhkH|| (368) visaMvAdi ca vacanaM prmaannaabhaasmiiritm| cha gagane bahavaH sUryA dRzyante ca himaaNshvH|| RSS8888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 62
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888888888888888] 8888888888888 (369) AptavAkyAt paraM yat yat pramANAbhAsameva tt| pakSA'bhAsAstrayastatra * mdhymo'nekbhedtH|| (370) sAdhyAdhikaraNaH pakSaH, pakSatA yatra vidyte| pakSAbhAvastvasau jJeyaH, pakSadharmo na yatra vai|| (371)suvarNaparvatazcAyaM vahnimAn dhuumdrshnaat| na kAJcanamayaH ko'pi parvato bhuvi dRshyte|| (372) vizeSaNaviziSTA hi pakSatA neha vidyte| | koze cAgame vApi varNitaH knkaaclH|| (373) nAmnAsau karmaNA naiva kSetra cnycaakhymaanvt| upayogo yasya naivAsti hyAptena kathito'pi sn|| (374) AptavAkyaM pramANaM tannaiva lokopkaarkm| dugdhadAdhenavaH santi parA nAmnA na krmnnaa|| B8888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 63 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888 888888888888888 (375) pratyakSeNa pramANena pakSAbhAsAH niraakRtaaH| sAdhyA yatra na vidyante te pakSAH kiM kuto'pi syuH|| __ (376) vyabhicArayuto heturhetvAbhAsA udiiritaaH| te cAnekavidhA proktAH kiyanto'tra niruupitaaH|| (377) viruddho gadito hetuH sAdhyA'bhAvasya saadhkH| zabdo nityaH kRtakatvAditthaM yatra prara (378) la hetunA kRtakatvenAnityo vai sAdhyate budhaiH| ghaTo'nityaH sadA tatra kRtakatvaM hi dRshyte|| (379) asau sat pratipakSaH syAt paro heturbhavet punH| OM zabdo nityaH zrAvaNatvAt yathA zabdatva jlvt|| (380) (r) zabdo'nitya sadA bodhyaH knntthtaalvaadisNbhvaat| svarUpAsiddhidoSeNa bahudoSA prkiirtitaaH|| SEEBERERERERERSEIRERERERSBEREERS zrIjainasiddhAntakaumudI : 64 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSS88888888888888888888888888888888888888888 18688888888888888888888888888888888885 (381) hetvAbhAsAstridhA jJeyAH kathitA munipunggvaiH| asiddhazca viruddhazca pro'nekaantikstthaa|| (382) apratItasvarUpo hi tvasiddhastrividho mtH| AzrayA'siddhiH prathamA, svarUpAtvaparA mtaa|| ___ (383) vyApakatvAsiddhicaramaH krameNa kathyate myaa| zabdo guNazcAkSuSatvAt svruupaasiddhirucyte|| (384) | pakSe yo naiva vidyeta, svarUpAsiddhireva sH| zabdasya grahaNaM nityaM zrotrAbhyAmeva jaayte|| (385) vyApyatvena tvabhISTo'pi, yaH pakSe naiva vidyte| hRdo dravyaM dhUmavatvAt hade dhUmo na vidyte|| (386) | hrado jalAzrayAdhAro na tu dhUmasya kdaacn| / anaikAntastvasau jJeyo ya: saadhyaa'bhaavsaadhkH|| B888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 65 8888888888888888888nn
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888 44444444444 (387) kapAladvayasambhavAt / ghaTo'nityastu jJAtavyaH ghaTo'nityaH sadA jJeyaH kumbhakAraprayatnataH // (388) anumAtA kuzalo nAyaM sAdhyA'bhAvasya sAdhakaH / upannyasyati yo hetuM tvanumati kurute sudhIH // (389) sAdhyasiddhirna yena syAd doSa evopatiSThate / akiJcitkarazcAsau hetvAbhAsAH prakIrtitAH // (390) sAdhyarahitaH pakSaH bAdhadoSo mahAhado vahnimAn hi, dhUmastomavilokanAt // nigadyate / (391) ke'pi vyAptiM parAmarzaM badhnanti duSTahetavaH / bAdhadoSastu sAkSAddhi tvanumAnasya bAdhakaH // (392) kAryeNa cAnumIyante kAraNAni satAM mate / Rte kAryAt kutaH zaGkA tvanumAnasya jAyatAm // 44444444444444444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 66
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888 shngng tngng sh (393) sAdhyasAdhanayoryatra sAhacaryaM na nishcitm| taM dRSTAntaM kathaM prajJaH kartumIheta ytntH|| (394) hRdo hi vahnimAnasti satataM dhuumdrshnaat| himAdimadhyago dI| yathA maansrovrH|| (395) bAdhasatpratipakSe ca dvau doSau pRthngmtau| hetunA cApareNaiva sAdhyA'bhAvo hi saadhyte|| 88888888888888888888888888888888888888888888) na tu vA kevalenaiva vidantu syaadvipshcitH| pakSe hetostu sattaiva naiva bAdhe tu vrtte|| anumaterbAdhako bAdha: kavibhiH prikiirtitH| hRdo hi vahnimAnasti, sadA dhuumviloknaat|| ___ (398) pramANaM ca nayazcApi bhinnau bhinnau prkiirtitau| pratyakSAdi pramANAni vibhinna viSayANi vai|| 8888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 67
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888 2444444444 (399) sarvAMza hi vijAnAti pramANaM naiva cAparaH / nayo'sau kathitaH prAjJairnAnAvAdAvalambanAt // 44444 (400) pramANe tu haTho nAsti naiva vA paravaJcanA / pramANaM satataM mAnyaM paramArthagaveSaNAt // (401 ) saMsAro'yaM vicitro'sti nirmito jaDacetanaiH / tAlikA naika hastena kareNa kvApi jAyate // (402) narAdhIzasya rAjyaM hi catasRbhizca nItibhiH / sAmAdibhiH pracalati na tu kevalayA tayA // ? (403) tena syAdvAdino vijJA syAdvAdaM manvatetarAm / niSpakSaistIrthanAthaiste rAjamArgo vinirmitaH // (404) rAjAdhvanA vrajan loko na kvApiskhalati sphuTam / syAdvAdo pramANaM vai vastu sarvAMzagrAhakaH // 44444444444444444444444444 zrIjainasiddhAntakaumudI : 68
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444888888888888888888 (405) dravyArthikanayaH zreSThaH, paraH paryArthiko mataH / naigamaH saMgrahazcaiva vyavahAra iti tridhA // (406) nirgacchanti janA yena naigamo'sau nigadyate / nigamaH sugamo mArgaH sarvakAryavidhAyakaH // (407) padArthe'nekadharmA hi vidyante cAvirodhataH / kamapyaMzamupAdAya vartatAmavirodhataH // (408) saMgraho'pi vaMro nyAya: sarveSAM saMgraho yataH / yatho ko'pi vaNik manye svabhAvAt dUradarzakaH // (409) sarvasaMgrahakarttavyaH kaH kAle phaladAyakaH / iti bhAvanayA sarvaM cinoti na vimuJcati // (410) tathaiva saMgraho nyAya : ( nayaH) vizvamAtropakArakaH / kAlAntare'pi lokebhyaH phaladaH parikIrtitaH // 8888888888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 66
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavaharanti janA yena mitha aadaanprdaantH| vyavahAro nayazcAsau jJAninaiva prvrtitH|| (412) | tribhireva naitat sarvaM, kArya calati dehinaam| saMkoco neha vidyeta, pratibandho na vA punH|| (413) RjusUtrAdayo'pyanye saMkocena pravartakAH / zArkaTikaH stokamAdAya yathA bhrAmyati nRdhvni|| FERB888888888888888888888888888888888888888888 888888888888888888888 RjusUtrAlpaviSayaH zabdAkhyaviSayo nyH| | zAbdikAH paNDitAH sarve shbdmaangvesskaaH|| ghaTe hi ghaTate yasmin kAle vA ceSTate punH| * yathArtho hi ghaTazcAsti prshcnycaashodrH|| pAcako hi yadA pAkaM karoti rndhnaadikm| pAcakaH pAThaka: saiva pAcayan pAThayan sdy|| BARS88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 70
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444448888888888888888888888888 (417) yaugikaH : khalu zabdo hi yogArthasya gaveSakaH / pravartate hi tatraiva paratra na yathArthakaH // (418) ye svalpa draviNAH santi svalpenaiva dhanena te / vyavahAraM vitanvanti svalpaM svalpArthadAyakam // ( 419 ) - vyavahAreNa mArgeNa nRnAthA'numatena tu / vrajan mando'pi pathiko no vA skhalati kutracit // (420) zabdarUDhanayazcApi ruDhyartha viSayo'nugaH / rUDhizabdA hi loke'sminnalpIyAMso bhavanti vai // (421) sa zaknoti dayA zakraH zatrUn vijayate sadA / visphorayati svAM zaktiM zakro'sau paramArthikaH // (422) anyakAle nacAnvartha: zabdarUpo giratyamum / tasmAnnyUnatamo mataH // itthaMbhUtanayazcApi 88888888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 71
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 888888888888888888888888888888888888888888888 B88888888888888888888888888888 (423) sapta nayAH proktAH vijJaizca jinshaasne| trayazcArthanayAstatra vstumaatraavlmbnaat|| (424). catvAro RjusUtrAdyA jJeyAH zabdanayAH punH| zabdamAtrAnugAH sarve vartamAnasya bodhkaaH|| (425) zAstramAtrAnugAH sarve vartamAnasya bodhkaaH| zAstroditanayAccAnye nayAbhAsAH smiiritaaH|| 88888888888888888888888888888888888888888888888 kA ajAkRpANako nyAyaH kaaktaaliiykstthaa| ko hi nayazcAyaM lokmaalokkaarkH|| (427) . rajvAbaddhaH kRpANo hiM naagdnte'lmbitH| tRNAni katicit tatra lambitAni kdaacn| (428) 9 bhramantI ca kSudhAkrAntA chAgI tatra smaagtaa| (r) mugdhA tRNAni cAkarSat khnnddstiikssnnstdaa'ptt|| SA8B3EBBREREBBREREBRERREBBERS zrIjainasiddhAntakaumudI : 72
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344444444444444444 (429) chinnagrIvA tadA jAtA nyAyaH pracalitastadA / evaM kAkaH tRSAkhinno dharmatapto hi kAnane // (430) tAlasyAdhaH sthito yAvat jhaJjhAvAtastadAcalat / zlasthAd vRntAt phalaM pakvaM papAta tasya mUrdhani // (431) kAko mRtastatazcAyaM nyAyo loke vyajRmbhata / calanti yena kAryANi nayo'sau kathito budhaiH // (432) ete nayA nayAbhAsAH sadA hAsavidhAyinaH / catvAro nanu nikSepAH kathitA nayavAdibhiH // (433) vilokyate / nAmasthAnadravyabhAvairanyatrApi pASANanirmite citre pratibimbe'pi prayatnataH // (434) vIrA'bhAve mahAvIraH sthAyyate dharmavatsalaiH / gRhe vA nagare vApi jinAgare sumandire // 888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 73
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888 888888888888888888888888888888888888888888888 tIrthabhAvanayA cAyaM girIndraH siddhidaaykH| vyatikrAnte dravyabhAve sthApanA khalu dRshyte|| (436) ayaM hi sthApanAcAryo namyate pUjyate tyaa| bhAvena rahite cApi vazamAtradhare munau|| (437) ayaM sAkSAd jinAdhIzaH zAsanasya prbhaavkH| ta: pratinidhau vApi pratidAne ca pnycmii|| (438) muktAmuktavibhAgAbhyAmAtmApi dvividho mtH| | sarvakarmakSayAnmuktiH sarvaireva ca smmaataa|| 88888888888888888888 jil sAtvikA laghavo jIvA: tUlavat prikiirtitaaH| dhruvaM tu cordhvaM gacchanti, yathA paavkjyotyH|| pracyavana heturAhinyAt muktAH siddhAH prbhaavkaaH| samalaMkurvanti lokAgraM svarUpAnna cyavanti te|| 88888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 74
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888 (441) pUrvadehatribhAgena mitaakaashaavgaahnaa| tIrthAtIrthaprabhedena dvividhaH prikiirtitH|| sarvakarmakSayAnmuktiH sarvereva / sviikRtaa| prasaGgAt karmavAdo'yaM tvadhunA smupsthitH|| 18888888888888888888888888888888888888888888 karmamUlabhidaM vizvaM nirvivAdamiti sthitiH| tAni karmANyanekAni pareSAmiti smmtiH|| (444) aSTau caiva ha karmANi gaNitAni jinottmaiH| jIvena saha protAni sUtre protAni sUtre maNigaNA iv|| (445) anAdInyapi karmANi sahajAnyAtmanA smm| kSIyante jJAnatapasA tApai.hamalaM ythaa| (446) tAni ceha vibhaktAni jJeyAni dvividhAni c| ghAtIni cApyaghAtIni ythaarthnaamkaanic|| BARB888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 75 888888888888888888888888888888888888888888
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ngng (447) catvAri pUrvaghAtIni tvaghAtIni parANi c| krameNaiSAM ca nAmAni gaNayAmi nibodht|| (448) jJAnAvaraNakaM tvAcaM darzanAvaraNaM prm| | vedanIyaM tRtIyaM syAccaturthaM mohniiykm|| (449) 6888888888888888888888 AyuSkaM paJcamaM jJeyaM SaSThaM nAmakarmabhAk / saptamaM gotrakarmeti tvaSTamaM caantraaykm|| __ (450) / yairAdhAno jIvo'yaM nAnAyoniSu bhraamyti| dyotamAnaM yathA bhAnumAvRNoti ghnaavlii|| (451) tejo mandAyate tasya vizveSAmapi dyotkm| tathAnantaguNAdhAro jIvAtmA vishvbhaaskrH|| (452) jJAnAvarNAbhidhAnena, karmaNAtIva chaaditH| na vijAnAti svaM rUpaM vishvmaatraavbhaaskm|| 88888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 76 8888888888888888888888
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34444444888888888888888888 (453) janmAndha iva svairaM yonau bhrAmyati gauriva / yathA yantra tilAn telI pIlayatyeva sarvadA // (454) argalaM vRSabhaM prApya chikkayA saMvRtya niyujya taila yantre taM kAmaM vAhayate vRSam // locane / (455) sa dhAvan vAhamAno'sau paTAcchAditalocanaH / bahubhrAntvApi no vetti jAte dUre paTAvRte // (456) etAvatApi kAlena bhrAntA caitAvatI hi bhUH / mayA bhrAntA vijAnAti jJAnahIno tadA pazuH // (457) tathA jIvospi tenaiva jJAnAvaraNakarmaNA / bhrAntAni bhUri janmAni saMvRto na vibodhate // (458) svaccho'tivizadAdarzo vitato dhUlisaMcaye / sthApito'pi vilipto'sau snehenApilavena ca // 8888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 77
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888 (459) tanmukhe saMthito jIvo dhautavastrAvRto'pi san / malImasaM nijaM bimbaM darpaNe ca nirIkSyate // (460) darzanAvaraNaM karma svaM rUpaM tathA malinayatyAzu surayA darzayenna hi / jAhnavIjalam // (461) svaM rUpaM kulAcAraM ziSTAcAraM kramAgatam / jahAti sahasA sahasA sarvaM kusaMGgavazago'bhavat // (462) patito markaTo baddhaH pAzena kapikrIDakaiH / vAdayan DamaruM mandaM taM nartayati sarvadA // (463) tathA jIva: mUDho mohanIyena karmaNA / kaM nAcarate cAtmA durAcAraM ghRSNAspadam // (464) AtmaghAtakairebhi caturbhizcApi karmabhiH / sadA vimohito baddho jIvaH paJjarakIravat // 44444444444444444444444444444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 78
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ B88888888888888888888888888888888 (465) nAma-gotra nAma-gotraM tathAyuSyaM vedyaM vedniiykm| na tudanti sadAtmAnaM sthAsyanti jiivnaavdhiH|| (466) | AyuSo'nte kSayaM yAnti tRNAbhAvena caagnivt| IS kArmaNAH paudglAH santi paarthivpudglaadivt|| (467) jIvAH pradezinaH santi sarvadA jainshaasne| | teSu teSu pradezeSu lagnAH kaarmnnpudglaa:|| (468) | suvarNAdiSu durvarNA yathA'neke ca dhaatvH| lagnA dhmAtAH pRthaga yAnti, pracaNDenAnalena c|| 888888888888888888888888888888888888888888888189 88888888888888888888888888888888888888888888 tathA jIva pradezeSu cASTau karmANi santi vai| tapasA vA kSayaM yAnti phalaM datvA'tha bhogtH|| (470) catvAri ghAtakAdAni jIrNAdi tpsaadinaa|| aghAtIni ca catvAri santyeva jiivnaavdhiH|| BAS8888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 76
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3888888888888888888888888888888888 8888888888888888888888888888888888888888888] sAtanA'sAnAvedyaM jAyate' caatmvedinH| kSamayA tat sahante vai tIrthezA vishvvnditaaH|| (472) ka sarveSAM tIrthanAthAnAM naitad vai jAyate punH| | tathApi copatiSTheta kasmaicideva jnyaanine|| (473) sAtA'sAtAprabhedena sAmAnyena dvidhA mtaa| AhArasya vatcillAbho naivalAbhaH prjaayte|| (474) uditaM cAnuditaM karma, audikaM paarinnaamikm| bhogyaM saMcitamityAdi teSAM bhedo'pynekdhaa|| (475) phalaM yacchaddhi yat karma prAhurodayikaM hi tt| | udito bhAskaro vyomni tApayatyeva bhuutlm|| (476) sAtA'sAte samudite sukhaM duHkhaM pradAya c| yAsyato nAnyathA te vai vArSako jalado ythaa|| B88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 80 88888888888888888888888888888888888888888888888888
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888 888888888888888888888888888888 (477) pAriNAmikaM tu tat karma phalaM dtvaatijiirnnitm| pakkaM phalaM cyutaM vRntAt vRntaM zliSyati kiM punH|| (478) saMcitaM samaye prApte bhogyaM bhavati krhicit| vaNijA saMcitaM cAnnaM vikrINIte mhaak|| (479)gahano bandhaviSayaH sa cAnekavidho mtH| bandhAH prAdezikA jainairanantAH prikiirtitaaH|| (480) kAyena manasA vAcA kevalairindriyaiH punH| | trividhaH kathito- bandhaH srvtntrgvesskaiH|| (481) tatraiva sarvabandhAnAM samAvezo dhruvaM / | krodhAdayaH sahAyAH syuH sarvabandhasya kaarnnm|| (482) svalpA bandhAstathA'nalpA bhavatyeva ca srvdaa| / ato vAgbandhanaM na syAt samIkSya shaastrlocne|| BIS88888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 81 SPRENGIGH888a9a8a8IGHERGHSR88888888888888888
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888888 888888888888888888888888888888888 (483) saumyA vANI prayoktavyA sarvebhyaH saukhydaayinii| gadena zastrakSataM naSTaM, vAgaviddhaM na kdaacn| ___ (484) zabdAdiparibhogAya racitAnIndriyANi vai| * virAgo bhuJjamAno'pi nAtmAnaM privessttte|| (485) OM yoginaH kiM na khAdanti nekSante bruvate na kim| nirvikArA hi kurvANA na badhnanti zivaM nijm|| (486) saMvadadhvaM janAH zazvat saMvadadhvaM mithaH sdaa| kurvantaH sarvadA caiva, na kvApi jAyate ksstiH|| (487) | vizuddhazcetano divyo jnyaanraashirnirnyjnH| taM prekSadhvaM na bandho'sti jIvana mukto bhrmissysi|| (488) caturvidhazca bhAvo hi karmaNAM kathito jinaiH| audikazcaupazamikaH, kssaayopshmikstthaa|| 88888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 82 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB (489) caramaH kSAyiko bhaavo'nntaanntphlprdH| bhAvo'vasthA vizeSo hi na caivaanyaaskstvih|| ___darzayAmi krameNaiva darzitA: pUrva sUribhiH yathA hi vArSikaM toyaM nirmalaM patitaM divH| sahasA malinAyate, ko'pi pAtuM na vaanychti|| (491) ------ varSAkAle zanaiti, kiyAna zAmyate vai rjH| taccopazamika vAri pAtuM yogyaM vilokyte|| (492) AyAte tu zaratkAle srvdossvishodhke| dhavalaM dRzyate toyaM tatra snAnti pibanti tt|| (493) tathApi vidyate tatra malAMzazcAti suukssmkH| o katakacUrNakSepeNa jAtaM moktiksnnibhm|| (494) idaM hi kSayikaM vAri srvrognivaarkm| katakazodhitaM tena pibanti yamino jnaaH|| 88888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 83 88888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888888888888888888888888888888
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444444444 (495) tathA niraJjanaH zuddhaH siddhatulyaH zivopamaH / AtmA karmamalaiH sadyazcASTAbhirmalinAyate // 4444 344 (496) kiM kiM na kurute karma nindyaM prANivadhAdikam / hiMsAyAM ramate zazvad viSThAyAM zUkaro yathA // (497) / mahatA puNyapaNyena prakRtena sukarmaNA / tena cejjAyate yoga:, kenApi muninA saha // (498) karuNAsAgaraH sAdhuH prANinAmupakArakaH / sa darzayAti sanmArgaM jinAdhIzasya cakriNaH // (499) tyaja hiMsAmiyAM vatsa, zrayamArgaM zivaGkaram / vartmanA cA'munA gacchan sarvaM bhadraM bhaviSyati // (500) AyAsyati tathA prajJA kAryaM tAdRk kariSyasi / AyAsyati svayaM lakSmIH sarvazAntividhAyinI // 44444444888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 84
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444444444444444444 (501) evaM sa bodhito jIvastyajan hisAM zrayan zivam / svalpena naiva tu kAlena sajjanaH sa prajAyate // (502) bhAvA audayikAdyAzca sadRSTAntaM mayoditAH / karmANi yAnyabhuktA bhavanti janmahetavaH // (503) azubhaiH karmabhirjIvA vrajanti narakArvAnam / narakAvanayaH sapta kathitAH zrIjinezvaraiH // (504) divyavijJAninazcAsan lokAlokadidRkSavaH / narakaprabhAdayo nAmnA, karmaNA duHkharAzayaH // (505) muktA vA ye'pyamuktA jIvAstiryakzarIriNaH / paJcadhA te ca vijJeyA, ekadvIndriyavANagAH // (506) pRthivI tejaH payo vAyuvRkSAdyA veNavastathA / ekendriyA ime jIvAstvaGmAtreNa spRzanti ca // 88888888888888888888888844444 zrIjainasiddhAntakaumudI : 85
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 888888888888888888888 B8888888888888888888888888888888 (507) te dvidhA punarAkhyA tAH suukssmaavaadrbhedtH| * agrAhyA indriyaiH sUkSmAH, grAhyA ye vAdarA mtaaH|| (508) | paJcAnAmaNavaH sUkSmAH mahatApi prytntH| rUpAdiguNavanto'pi no gRhyante skrnnkaiH|| (509) aNavo madhyasUkSmA ye gavAkSAntaracAriNaH / | gRhyante cakSuSA te tu sthUlA'bhAvAnna bhoginH|| (510) pRthivyAdyAstu ye jIvA vAdarA spssttgaaminH| spRzyante cApi pIyante spRSTAstApahArAzca te|| (511) garbhajAgarbhajA jIvAH santyatra dvividhA kssitau| OM manujAH pazavazcaite garbhAdeva smudbhvaaH|| (512) potajA aNDajA ye ca bhUyAMsazca sriisRpaaH| ete na garbhajA jIvAH potajA prikiirtitaaH|| 8888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 86 8888888888888888888888888888888888888888888888 /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344444444 4444 44 mezimeto (513) udbhijya sambhavA jIvA latAveNaprarohakAH / chatrAkArAzca bhUyAMso varSAkAle samudbhavAH // (514) te tu no garbhajA nApi potajA nApi vai punaH / udbhijya jagatIM jAtA udbhijAstena ceritAH // (515) AkAzasya latA pItA vRkSasyopari prekSyate / sA nodbhijA na vA potA prasarantI ca sarvataH // (516) sA svayaM prabhavAvallI zotharogaharA matA / itthaM ca bahavo jIvA jIvanti prabhavanti ca // (517) gatigAdevAstathA aneka nArakasambhavAH / punaH // garbhajAdivibhinnAste caupapAtinaH (518) na vahanti punargarbhaM devyaH svarganivAsinAm / yaunikaM vApi no bhogaM putravatyo bhavanti vai // 3888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 87
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ SERRUREREBEBURGERSEGREBSEGRERES 88888888888888888888888 anekAsAM ca devInAM putrAH santi tvnekshH| | upapAtaprabhavAste hi kathitA jainpunggvaiH|| (520) | yathA ghUNAkSaranyAyAt akSarANi bhavanti te| godhUmAdau svato jIvA jAyante hi svbhaavtH|| __ (521) | evaM devAdilokeSu jIvA ye punnyshaalinH| sattvasthA UrdhvagatayaH puSpANAM shynaadissu|| (522) | nipatanti svabhAvena tajjanma cauppaatikm| AzcaryaM naiva karttavyaM vicitrA karmaNAM gtiH|| (523) OM devAzcaturnikAyAH syurbhvnaadinivaasinH| * rAjAna iva bhUyAMso devAzca bhavane vre|| (524) RdyAdibhiH parivRtAH vasanti devkairyutaaH| OM vaimAnikAH surAzcAnye vimAneSu nivaasinH|| 888888888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 88
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444448888888888888888 (525) sUryAzcandramasastArA jyotiSkAH parikIrtitAH / dyotayanto jagatsarvaM dyotamAnA bhramanti te // (526) camatkArakarAH ke'pi bhayadAzca nivasanti yathAkAmaM caitye copavane zivaMkarAH / vare // (527) paryAptItarabhedena te devA dvividhA matA / kA paryAptIti jijJAsA jAyate hi vivekinAm // (528) paryAptirAtmanaH zaktiH kathitA jJAnasindhubhiH / SaDbhedena sA bhinnA, nAmnA kAryavidhAyinI // (529) sarve cAmI samudghAtAH salezyAzca sayoginaH / tIrthAdhIzasya kalyANaM jAyate hitakArakam // (530) samudghAtena sarve te vrajanti sannidhiM prabhoH / yathA tIvrAdigatayo vAhanAnAM bhavanti vai // 388888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 8
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 888888888888888888888888888888888888888888888888 gantavyaM nijasthAnaM prayAnti nishcitaavdhau| OM tiryak samo yathA mAgau bhuvane bhavato dhruvm|| (532) manoyogo vacoyogaH kAryayogastathaiva c| | zubhaM vA'pyazubhaM kAryaM tribhiryogaiH prjaayte|| (533) OM trayo yogA bhavantyeva sarveSAM jiivdhaarinnaam| prakRtyA subhagAH santo vishvessaamupkaarinnH|| (534) prayojanaM vinA ke'pi dRzyante jiivghaatinH| gacchanto mArgagAn jIvAn nighnanti niraagsaan|| (535) | mainikA jalagAn jIvAna jlmiinopjiivinH| naiva hAnikarAn kasya te tAn ghnanti pishaacvt|| (536) dhAnuSkAste mRgAn dInAn tRnnmaatropjiivinH| nirgRhAn vanagAn trastAn vighyanti dhanuSA nu kim|| 888888888888888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 60
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888 (537) nirguNAnAM pApAnAM satAM vishvopkaarinnaam| svabhAvo janmanA bhinna: kaTvI tumbI sudhaamRtm|| (538) alaM bhUri prasaGgena vidAMkurvanti suuryH| mahatApi prayatnena svabhAvo durtikrmH|| (539) vAnurUpAstAH sarvAH saMbhavanti shriirinnaam| sAttvikA rAjasAH kecana bahavastAmasAH hi te|| (540) . AtmanaH pariNAmazca naikadhAH santi vishrutaaH| sattvAnugAzca SaDlezyA: gaNitAH tiirthnaaykaiH|| ___ (541) SNAdayazcatasrastAH na varA duHkhadA mtaaH| padamA zuklA ubhe zreSThe jIvAnAM hitkaarike| (542) . - punazlabhyante jIve shuklaadivjit| tAH kAryeNA'numIyante dhUmena pAvako ythaa|| B8888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 61 888888888888888888888.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888886880 | kRSNalezyAbhavo jIvaH gacchan caaprleshykaiH| | mArge rasAlamAlokya phalaiH pakvaiH nataM dhraam|| (544) phalArthino janAH sarve sadyaH phljighRkssvH| mithaste vArtayAmAsuH kenopAyena gRhytaam|| 88888888888888888888888888888888888888888 | kRSNalezyI tathA prAha vimarzaH kiM vidhiiyte| vayaM kuThAravantaH smaH chitvA sadyo nipaatytaam|| 88888888888888888888itt | paraH provAca naitatte vacanaM rocate skhe| | phalAni santi zAsu tAsu caikaiva chidytaam|| (547) paro jagAda zAkhA'sya mahatI cAsti tayA'nu kim| phalArthino vayaM sarve daNDinaH sAdhavo ythaa|| (548) daNDena pAtayAmo drAk phalAni pracurANi c| | zAkhAkartana'smAkaM nAsti kiJcit prayo SAERBURURIKAERERERURALalala. zrIjainasiddhAntakaumudI : 62
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388888888888888888888888888888 (549) sAttvikazcAparaH proce, cyutAni bahulAni vai / AsvAdayadhvametAni sarasAni phalAni ca // BRUKERS (550) anenA'numitAH sarve lezyAvanto mahAjanAH / kRSNalezyAdharA jIvAH ghnanti kAryaM mahAtmanAm // (551) yathA pAkagatA ugrAH pApino yamakiGkarAH / sukhadeSvapi cAnyeSu sUdyameSu vareSuca // (552) tAn hitvA cograkarmANo varvArAH vizvavairiNaH / akAraNaM dhanaM kAntAM bAlAn vRddhAn tudanti ca // bhArato prajApAlanatatparaH / (553) bhArato deza: navaM navaM sadudyogaM tanute dainyazoSakam // (554) pAkakRtAn mahAghorAnaparAdhAn sahate mudA / labhate vizvasammAnaM sunItiM pAlayan sadA // 88888888888888888888888888 zrIjaina siddhAntakaumudI : 63
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888888888888888888 (555) se padmA zuklA lezyA cAnvarthA shivdaayinii| visarpati padmabhyaH saurabhaM sarasaM svtH|| (556) nirgandhAM ca dizaM sadyaH sugandhAM kurute sdaa| pibanti bhramarAH kAmaM gandhavAho hrtylm|| __ (557) na kApi nyUnatA tatra bhUSayanti srovraan| tAdRzAH puruSA loke bhavanti hitkaarinnH|| (558) sujanmanaH phalaM nityaM labhante viSayeSu c| prAnte surANAM loke ca, bhavanti ca mhrdhikaaH|| 888888888888888888888888888888888888888888888 | kAyena manasA vAcA mArgasthAstaravo ythaa| sarvebhyazcopakartAro nayanti saphalaM bruvate madhurAM vAcaM praNamanti sdaagmaan| gahitvA parasaMtApaM vRkSavat priinnyntylm|| B8888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 64
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888 888888888888888 (561) ayAcitAzca yacchanti dhanAni jaladA iv| janmanaiva tvanAdhItaM nakAraM niSThuraM vcH|| (562) parArthAya dhanaM svIyaM gaNayanti na caatmnH| mAtu vasundharAyAH svaM, bhoktAro rakSakA vym|| (563) vizuddhayA'nayA satyA varayA bhAvanayA punH| samarpyanti ca dInebhyaH paraM yAnti zivaM pdm|| (564) lezyA bhedo mayA ceha saMkSepeNa niruupitH| kApotI teja sI lezyA mA bhUt kasyApi krhicit|| 8888888888888888888888RSRSRSR888888888888888 kakaNAM ca bhoktA vai, vasan kvApi vane gRhe kapotyAM satataM sakto na jahAti kSaNaM ca taam|| kautukaM tu tayA sArdhaM vitanvAno nirntrm| | tasyAH punaH sadA nRtyaM bhANAlI ca drshyn||ch| 88888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 65
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6868888888888888888888888888888888888888888888888] 88888888888888888888888888888888 (567) of kApotI lezyayAlIDho naro kaamaaturo'dhikH| | na jihveti kutaH kvApi kaaminiikaamlaalsH|| . (568) AyanastaijasIM lezyAM pAvakasya shodrH| | svAtmAnaM ca para vApi bhasmasAt kurutetraam|| (569) zikSitAraM guruM vRddhaM vizvavaMdyamapi dhruvm| tejolezyAdharojIvo maGkhalItanayo ythaa|| (570) | karuNAsindhuM mahAvIraM zakrejyamAdakaM gurum| | taM cApi pI'yAmAsa dagdhavAn tasya sevkm|| (571) sa jAnana dattavAn tasmai tejolezyAvidhIna vraan| kArayaMzca kriyAM sarvAM taccATuvacanena c|| 88888888888888888888888888888888888888888888 | siddhalezyastvasau mUDhaH khyApayan svaM ca srvgm| | labhamAnaH pratiSThAM ca saMcayana shissymnnddliim|| B8888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 66
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 (573) punaH kvApi mahAtmAnaM chalayan chalitaH svym| bhasmayan taM jinAdhIzaM rakSito'pi dyaalunaa|| (574) raktasrAvaM bahu soDhvA kSAmakSomeNa svaaminaa| tathApi narakAkArAM vedanAM naina soddhvaan|| 88888888888888888888888888888888888888888888 prAnte yAdRg gatirjAtA vijAnanti muniishvraaH| naidRzI prakRtiH kasya zatrorapi vijaaytaam|| (576) AbhyAmapi ca lezyAbhyAM paryAptaM munikunyjraaH| parAn dAhayate no vA cAMkuzyA lopayA dhRtaa|| (577) manoyogo vacoyogaH kAyayogastathaiva hi| jaganmadhye trayoyogA vizrutAH srvhetvH|| (578) saccAsaccApi yat kAryaM vitanvanti ca praanninH| niSpAdyate ca tat kArya yogaireva na caanytH|| B88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 67 8888888888888888888888
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 (579) manasA vibhAvyate pUrva lAbhA'lAbhau samIkSya c| idaM kAryaM kariSye'haM pratijAnite girA ttH|| (580) ___ purA nirdhAritaM dvAbhyAM kAyenArabhyate hi tat: audAriko vaikriyazcaiva taijasA harakau tthaa| pUrveNa sahitAH sapta kAyayogAH prkiirtitaaH|| 888888888888888888888 te yogA kasya ke vA bhavanti kena hetunaa| OM krameNa tAn vadiSyAmi zRNudhvaM munisttmaaH|| (582) audArikA bhavantyeva tiryaJco maanvaastthaa| audArikeNa kAyena - srvkaaryvidhaayinH|| SBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBS) surAbharA nArakAzca vaikriylbdhidhaarinnH| tayA labdhyA yathAkAlaM svAdhikAraM vikurvte|| __ (584) | yatra kvApi jinendrANAM jAyate svsRtiH| indrAdiSTAH surAH sarve racayanti racanAM vraam|| RESS8888888888888888888888888RRRRIA zrIjainasiddhAntakaumudI : 68
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888889 88888888888888888888888888888888 (585) prAkArAzca trayo divyA rcnaasvrgrtnjaa| vizAlA hi sabhA bhavyA yojndvaadshaaytaa|| (586) azokapAdapasyAdyaH paadpiitthsmnvitm| bhAmaNDalAnvitaM chatraM cturdaarvibhaajitH|| (587) svacchandaM viracantyAzu smvsrnnmdbhutm| labdhiM vinA na tat kAryaM kiM kartuM prabhavanti te|| (588) caturdazavidAM zuddhaM vapurohakaM mtm| saMdehe sati tIrthezaM gantuM tatra pryujyte|| (589) vAyusakhasya meghasya gatiH prvtsindhussu| avyAhatAstathA teSAmantarAyairna hnyte|| (590) sImandharAntike gatvA praNamya jgdiishvrm| nidhUya nijasaMdehaM kSaNenAyAnti svaM pdm|| Re888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 66 888888888888888888888ngng
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888 888888888888888 (591) vicikitsA naiva kartavyA labdhyA kiM kiM na jaayte| labdhisindhurgotamo hi praucyairaSTApadaM mht|| (592) | anArUDhamapi cAnyai samAruhayya kSaNena tu| vyAvartamAno bhavyaiH sa kSairayyA prtilaabhitH|| (593) tumbyA kevalayA sAdhUna tyaa'nekaanpaayyt| prApayat kevalayAloke ke na jAnanti vidvraaH|| (594) taijasaM kArmaNaM kAyamAjanma srvpraanninaam| taijasAt yacca vA bhuktaM pItaM yjjlaadikm|| 88888888888888888888888888888888888888888888 8 tad vipacyAnalanaiva kAyena sptdhaatukm| vidhAya bhautike kAye vitIyati ythocitm|| sAtvikaM ca yad bhuktamAhAraM dehdhaarkm| & tenaivAnneva jAyante tvgsRngmaaNskiikshsm|| SREBBREREBBREBREREBBEBEREBRA zrIjainasiddhAntakaumudI : 100
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888888888888 shngngllullll (597) gatizca vimalA bhavyA vivekaH kaarysaadhkH| satI ca bhAvanA zreSThA yayA sambadhyate shivm|| (598) ato vivicya bhoktavyo'pyAhArazca vivekibhiH| mithyAhArairviduSyanti dhAtavo duHkhdaaykaaH|| (599) _ . narakAvanigAnAM tu jIvAnAM vaasbhuumyH| nAmnA ratnaprabhAdyAstu karmaNA'dholayA mtaaH|| (600) tAsu pAparatA jIvAH prpiiddaapraaynnaa| bhujate ca mahAkaSTaM bhRtvA tatra gatA nraaH|| (601) varNayanti mahAtmAno jnyaaninstttvvedinH| tAsAM svarUpaM tat pIDAzrutvA kenaiva vibhyti|| (602) ajAnAM ghAtaka razcehApi yavanA ghnaaH| nirdayA yamarAjasya kiMkarA paapruupinnH|| B88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 101 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Res8888888888888888888888888888 RS88888888888888888888888888888888888888888 modamAnAzca nighnanti, saralAMzca bahUn pshuun| ta eva dhAtakA mRtvA, prayAnti nrkaavnim|| (604) bhujate te phalaM pApAH parapIDAkaraM cirm| jinAgame vizeSeNa, varNitaM vipulaM phlm|| (605) nAmnA kramAgataM tena styngkaarmivoditm| vimAnavAsino devA varNitAzca vishesstH|| SBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB688) bhUyAMsaH pakSiNaH santi tiryaJco vRkssvaasinH| guhAmadhyagato ke'pi kuuttaadishikhrsthitaaH|| (607) te'pyanekavidhAM pIDAM sahante vaatvrssjaam| | patra-puSpa-phalAhArA nirAhArAzca kecn|| 88888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 102
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888888 (608) vAtAhArAzca niSpApA nirAdhArA niraagsH| vAdhyante pAzikarjAlaiH hanyante ca dhnurdhraiH|| 48888888888888888888888 mArayanti ye pApA tAdRzAn mRgpkssinnH| mRtvA te narakaM yAnti sahante ymyaatnaam|| (610) prANA yathAtmano'bhISTAH pareSAmapi te tthaa| iti matvA mahAnto vai, pIDayanti na praanninH|| | 888888888888888888888. vimAnavAsino devAH svecchcaarvihaarinnH| tiryaJcastathA jIvAH te santi srvlokgaaH|| (612) ApuSkarArdhamAsthAnaM sambhavantyeva maanvaaH| tato bahirnavA vAso manujAnAM vinishcitH|| jambUdvIpAdayo dvIpA vitatA bhvo'vnau| (r) lavaNAdayo'neke sAgarA jlraashyH|| PERS68888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 103
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 (614) sarve paudgalikA jJeyAH sadaiva prinnaaminH| nAnArUpadharAH santi kriyAvanto nirntrm|| 8888888888888888888ngngi | kAlakrameNa te cApi hrasyanti vikasanti c| saMkocazca vikAsazca dvau vidyeta nirntrm|| (616) kriyA rUpAdayo yatra pudgalAH kathitA budhaiH| dazadhA pariNAmo'pi gaNito jainsuuribhiH|| (617) nAnAvidho'pi pariNAmo vilayaM yAti tatra vai| rUkSasnigdhaprabhedena bandhanaM dvividhaM mtm|| (618) OM pArthivAnAmapAM cApi bhUyAMsaH prmaannvH| * snigdhAH santi ktthinaashcvstudhrmsvbhaavtH|| 8888888888888888888888 vinA bandhaM na saMghAto vAdaro naiva jaayte| paramANavo jalAnAJca snigdhAHsarvezca sviikRtaaH|| BABASS 888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 104
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888 8888888888888888 (620) bahunA rukSabhAgena snigdhenAlpIyasA punH| bandho vai dRzyate loke snigdhaiH snigdhairna cetraiH|| (621) pASANe karkazo bandhaH dhRte snigdhazca dRshyte| yo bhAgo bahulo yasya tannAmnAsau nigdyte|| (622) dhRtaM hi pArthivaM jJeyaM gndhsttroplbhyte| jalIyena ca tadbandhaH tadbandho dravatvaM tatra vrtte|| (523) jalaM dravatvavad vastu spandate satataM hi tt| Rte zaityAt dhRtaM prAyo dravatyeva na sNshyH|| (624) tailAdayaH snehavantaH snigdhabandhAH prkiirtitaaH| pASANapramukhAH rUkSAH karkazAH kaThinAzca te|| (625) mahAn hi viSayazcAyaM diGmAnaM bhykeritm| jainAgame bandhavAdo vistareNa niruupitH|| BAS8888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 105 888888888888888888888nn
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444444 34444444 (626) spRzantI cAspRzantI gatI te dvividhe mate / calantI ca spRzantI pRthivI dRzyate janaiH // (627) pRthivIjalatejAMsi gatimanti spRzanti ca / sparzavAn gatimAn vAyuH sarvairevAnubhUyate // (628) gatimanto'tisUkSmA hi sparzahInAH sadA'NavaH / sparzA naivopalabhyante vyApnuvanti jagattrayam // (629) sparzahInastatazcAyaM bhASito vyAvahArikaiH / yadi tatra na vA sparzo vAdare kuta AgataH // (630) kAraNAnAM guNAH kArye sambhavanti na caanytH| vyaktasparzaH kvaciccAstikutrA'vyaktazca manyatAm // (631) tvagindriyagraho vyaktaH paraH sanmAna eva hi / spaSTA'spaSTau mayA ceha sparzo yuktyA nirUpitau // 888888888888888844444444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 106
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888ngng 88888888888888888888888888888888888 (632) saMsthAnaM paJcadhAproktam vAdarAvayavAnAM ca krameNa sthApanA hi saa| | saMsthAnaM tad vadantyeva vstutttvgevssinnH|| . (633) dvitIya vartulAkAraM naarnggaadiphlaadissu| kadambakusume vRttaM bahudhA hi samIkSya te|| (634) tribhujaM ca trikoNaM ca yantrAdau caagnikunnddke| RtvigbhiH kriyate yuktyA devaaraadhnttpraiH|| 888888888888888888888888888888888888888888888) caturasraM caturbhAgaM samAnaM bhvnaadissu| prAGgaNe vAsasAM bhAge kurvanti munayo'pi c|| (636) munInAM ca satInAM hi sarvA hi mukhvstrikaa| | caturasrA bhavantyeva, zrImatAM bhavanAni c|| (637) Apato rAjamArgo hi paridhAnaM tathaiva ApatAni tvanantAni vastUnyapi bahani 8888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 107
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAma RRRRR8888888888888888888888888 . (638) |saMsthAnaM mayakA proktaM dRSTAntena smnvitm| evaM paJcavidho bhedo'pyaparasyApi dRshyte|| ka khaNDazca pratarazcApi, cuunnito'pnutaattikH| kArikAnAmako bhedaH paJcamaH prikiirtitH|| 88888888888888888888888888888888888888888888 | sthAlI tulyo bhavet khaNDaH shrkraabhirvinirmitH| prataro dRzyate bhUyAn taTinInAM tttaadissu|| (641) yantreNa cUrNitaM dhAnyaM vajralepaM shilodbhvm|| taTinyAstaTinI sA hi, kArikA paJcamA mtaa|| --(642) SaDavidhaH kathito varNaH zuklo nIlastathA kRSNaH pIto harita eva c| (r) kapizazcitrakazceti guNAH paudgalikA ime|| 38888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888) SaDvidho'pi rasastatra mdhuraadiprbhedtH| [SaDvidho hi raso bhUmau toye madhura eva c|| B8888888888888888886386888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 108
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444444488888888888888888 (644) ghRtAdayo gandhavantaH gandhavAn pavano loke kathyate sarasazcAnubhUyate / sakalairapi // (645) sa cApi pArthivaH kiM syAditi naiva nigadyatAm / vAyurgandhavahaH zAstre kavibhizca prayujyate // (646) tatrApi pArthivo bhAgaH sUkSmA hi paramANavaH / gAndhiko vikrINIte vai, kastUrI ghanasArakam // (647) nilimpati na vA svAGge tathApi gandhavAnasau / pavano harate gandhaM pRthivyAH satataM hi saH // (648) sa gandho dvividho jJeyaH surabhizca tathetaraH / svarUpakathanaM caitanna punarlakSaNaM caitanna punarlakSaNaM hi tat // (649) sambandhena tu nityena bhUmirgandhavatI matA / idaM hi lakSaNaM tasyAH doSatrayavivarjitam // 44444888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 106
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888886880 888888888888888888888888888888888888888888883) mAdhuryaM ca jale nAsti, pArthivaM kinna mnyte| jambIrAdi jale yAdRk cAmalatvaM hi paarthivm|| (651) catvAri khalu dravyANi sparzavanti na caapre| pRthivIjalatejAMsi sparzavAn vaayurpysau|| (652) / sparzazcASTaHvidho jJeyo mRdvAdi bhubhedtH| pASANe karkazaH sparzo tUlAdau laghureva c|| (653) gurusparzaH suvarNAdau navanIte snigdha eva c| zIto vAriNi karkAdau drAkSApakve phale mRduH|| (654) anale ca divAnAthe sparzazcoSNo budhairmtH| zAre lavaNe rUkSaH krameNa gaNito budhaiH|| 88888888888888888888888888888888888888888888888888888888 @ zabdo jainamate dravyaM gunnpryyaaylkssnnaat| ki aguruzca laghuzcApi dvau sparzI tatra svIkRtau // HABAR88888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 110
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9688888888888888888888888888888888888888 88888888888888888888888888888888888888888888 naiyAyikamate zabdo guNo no drvymiiritm| kriyAvad guNavad dravyaM drvylkssnnsviikRtm|| (657) kriyAvAn rUpavAn kumbhaH pravadanti mniissinnH| guNe guNA na vartante te na vA smvaayinH|| (658) kAraNatritayasyAntaH guNA asmvaayinH| paTAtmakasya dravyasya tantavaH smvaayinH|| (659) saMyogA nanu tantUnAM bhvntysmvaayinH| kubindayantravyApAro nimittaM kAraNaM mtm|| 8888888888888888888888 zabdazca dvividhaH proktaH dhvnivrnnvibhedtH| dhvanayo'nekadhA proktA varNoktISvAdi bhedtH|| (661) tAratamyaM hi dhvanau, naiva varNAtmake punH| vAdakAnAM prayAsena dhvanau tAratamyamastu 388888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 111
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888863868868888888863868868868868 (662) dravyaniSTho guNo vijJaiH zabde cApi niruupyte| | guNe guNo na varteta yuktyA taizca smrthitH|| | agurulaghurAkhyAtaH ekAkAro budheshvraiH| zabdAkhyaH pariNAmastu bhAvyate'tha vipshcit|| 888888888888888888888888888888888888888888888888 sa dvidhA vA caturdhA vA, dvidhA tatra vibhjyte| zubhAzubhatayA yadvA, vaisrAsikaH pryogjH|| 8888888888888888888888888888888888888888888888888888888) guruNA zabdadhAtena bahUnAM shrvnnendriym| vikRtya badhiratvaM hi, nizcitaM ca bhissgvraiH|| bAlAnAM hRdayasphoTo trAsA vA dRzyate punH| laghunA sparzayuktena zabdenobudhyate jnH|| (667) sapramANaM ca dRSTAntaiH svapakSastu smrthitH| pareSAM vimatizcApi diGmAtreNa niruupyte|| MA888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 112
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888 (668) atho nirUpyate kAlo vartanA lkssnntvih| akhaNDopAdhikaH kAlaH sa nityo vyApako mtH|| (669) kriyAbhedAya kAlaH syAt kriyAnekavidhA mtaaH| kAlo'nanto'pi sAmAnyaM vidhaiva kathito budhaiH|| 8888888888888888888888888888888888888888888 vartamAno'pyatIto hi bhAvi cApi niruupitH| sarvatra viSaye sarvA kriyA spandate hi yaa|| (671) vartamAnAnvitA sarvA, vartamAnA kriyoditaa| yasyAH kAlo'pyatikrAntaH sAtItA kathitA kriyaa|| (672) bhAvikAle kriyA, cApi bhAvinI kvineritaa| sAmAnyato hi kAlasya caiSa bhedaH prruupitH|| 88888888888888888888ngngi nimeSa ghaTikAdyAstu kAlasyaiva prmpraaH| dravyaM tu varNitaM pUrvaM paryAyo'tha nigdyte|| BAB888888888888888888888888888888 - zrIjainasiddhAntakaumudI : 113
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68888888888888888888888 8888888888888888888888888888888888688 . (674) paryAyo'nekadhA proktaH kriyAniha niruupyte| @ saMjJA saMjJAvizeSazca, jino nemijineshvrH|| (675) guNo yo janmanA jAtaH pryaaykrmyogtH| vastusvabhAvadharmo hi cAstitvamIritaM jinaiH|| (676) vastutvaM cAdi dravyatvaM vastuniSThaM prmeytaa| | laghutvaM gurutvaM ca pradezatvaM tathaiva c|| (677) | paryAyAkhyapadArthe ca pradezatvaM hi dRshyte| sAmAnyaM darzanaM proktaM vishessjnyaanmucyte|| (678) kimapi dRzyate cedaM kiM tajjijJAsyate jnaiH| anukUlaM vedanIyaM yat sukhmaahrmniissinnH|| (679) * vIrya kAryakarI zaktiH sprshshcaanekdhoditH| SaDavidhaH proktaH gandhastu dvividho mtH|| B8888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 114 DEBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888888888888888883 (680) ta 8888888888888888888888888888888888888888888] varNo bahuvidhazcAsti, gatau vego hi kaarnnm| pudgalA gatimantazca, jIvo'pi gatimAn mtH|| (681) cetanAcetane dravye, mUrtA'mUrte tathaiva c| cetanaH kathitazcAtmA aashrvaadyaastvcetnaaH|| (682) pudgalA mUrtimanto hi, tvamUrttAH sukRtaadyH| vizeSA dvAdazAzcaiva vijJairjJAnAdikA gunnaaH|| (683) manuSyo devatiryaJcau naarkaadiprbhedtH| / proktA vishvmaatraavlokkaiH|| (684) jainAgamasiddhAntaM syAdvAdena smnvitm| dhyAyaM dhyAyaM gurorvAkyaM kaumudI racitA myaa|| (685) kva zAstrArthasaMyuktaH, siddhAntaH syaatsmnvitH| kva cAlpaviSayA buddhiH, sarjane capalA praa|| B88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 115 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444444444444444444444 (686) tathApi devagurUNAJca kRpayA shaastrlekhne| saMsaktA zemuSI jAtA, zaktA siddhAnta varNane // (687) yadikazcid guNo bhAti, sa gurUNAM kRpA - lavaH / doSazcAtra bhavettarhi, pramAdo me prakalyatAm // (688) prazastiH zrIvIrasya jinendrasya zAsanAdhipateH prabhoH / loke vijayate ramyaM, paTTaM dharmadhurandharam // (689) tatra svAmI sudharmAkhyo gaNIndraH nirgrandhanAmakaM gacchamatanod bhuvi nirmalam // zrutakevalI / (690) koTizaH sUrimantrasya, japAt susthitasUribhiH / koTiMgacchamatisvacchaM, sthApitaM tanmahItale // (691) candraM candrojjavalaM bhUyaH sadyazo razmizobhitaH / anucakAra gacchazrI candrasUrIzvaro mahAn // 9888888888 344444444444444444444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 116
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888888888888 8888888888888888 (692) samantAd vanavAsIti, saamntbhdrsuuripH| svacchaM gacchaM vitene saH, tadanu bhdrkRdbhuvi|| (693) sarvadevAkhya sUrIzaH sarvazreyaskaraM klm| vaTagacchaM pavitraM ca, vizAlaM tdnuvydhaat|| (694) _ zrImedapATabhUpAlamahAtapApadairbhuvi zrIjagaccandrasUrizaistapAgacchaH prvrtitH|| (695) paramparAgate svacche tapAgacche'tra bhuutle| yavanAkabare leza pratibodhakarAH 8888888888888888888ngngkk vraaH|| dhIravIratvahIratvagambhIratvAdi bhuussitaaH| * jagadguruvarAH vijJAH saMjAtA hI rsuuryH|| (697) pratApisenasUrIzairdakSe shriidevsuuribhiH| vAdIbhaiH sihakalpaiH zrIsiMhasUrizvaraiH krmaat|| B8888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 117
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888 (698) | ullAsite tapogacche, vRddhivijykaarkaaH| zrI vRddhivijayA jAtA, vRddhicandrAdayaH pre|| 8888888888888888888888888888888888888888888 teSAJca zAntamUrtInAM paadaabjmdhupopmaaH| sarvazAsanasamrAjo, vibhrAjo jnyaanrshmibhiH|| (700) sattIrthoddhArakAH prauDhAH, srvtntrsvtntrkaaH| sUrimantrakaprasthAnapaJcakArAdhakAH kil|| (701) sadbrahmacAriNaH zrImannemisUrizvarA vraaH| kSamAdharArcitA jAtAstat pttttaambrbhaaskaaH|| (702) saptalakSAdhikazlokamitasya saMskRtasya c| sAhityasya sukartAraH, kRtIzA brhmcaarinnH| (703) | zAntAH sAhityasamrAjo vibhrAjo jnyaanjyotissaa| khyAtA vyAkaraNe vAcaspatayaH kvirtnkaaH|| BAB888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 118 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBRRRRRRRRRRRRRRRRRRRASI
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444444888888888888888888888888 (704) zAstravizAradA jAtA, lAvaNyasUrizekharAH / teSAM paTTadharA mukhyAH, khyAtAH zAstravizAradAH // (705) kavi divAkarA dakSA, sadvyAkaraNaratnakAH / dakSasUrIzvarA jAtA: sarala brahmacAriNaH // (706) teSAM paTTadhareNAtha, sahodareNa devaguru prasAt zrI suzIlasUriNA (707) jambUdvIpe prasiddhe'smin ramye bharate dakSiNArde zrImadhyakhaNDe sAdhunA / mayA // bharatakSetrake / virAjite // (708) rAjasthAne suvikhyAte, nAkoDA tIrthake pare / pakSAghAtaprabhAve ca svAsthyalAbhaH prakurvatA // + (709) azvabANanabhobAhu (2057 vi.saM.), mite vaikramavatsare / jaina siddhAnta bodhAya kRteyaM siddhAnta kaumudI // 1444444444444444444444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 116
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ BAS688638688638688888888888888888888 8888888888888888888888888888888888888888888 * caitra zukla trayodazyAM, zubhe ca rvivaasre| | mahAvIrajayantyAM vai, 'kaumudIyaM prpuuritaa|| (711) | yAvanmerusvayambhUzrIsUryacandragrahAH sthitaaH| rAjatAM tAvadiyaM loke jainasiddhAnta kaumudii|| (712) AhartI bhAratI bhavyAM, prArthaye shrutdevtaam| bhUyAja jainasiddhAnta - kaumudI vishvbhuutye|| ja BRSS8888888888888888888888888888RSE zrIjainasiddhAntakaumudI : 120
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 zrI jineza stutiH akhileza! guNIza! jineza vibho, parameza parAtpara shuddhmte| vinataM patitaM bahukarmagataM, janatAraNa! tAraya bhaktamamum // 8888888888888888888888888888888888888888888) balahInamaho, matihInamaho, guNahInamaho, gtihiinmho| tamasAvRta- bodhanidhAnamaho, janatAraNa! tAraya bhktmmum|| 888888888888888888888888888888888888888888888 mama jIvanamIna-nibhaM satataM, viklNsklNbhvsaagrke| karuNAkara! tAraya tAraya mAM, janatAraNa! tAraya bhaktamamum // 8 8888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 121
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ B88888888888888888888888888888888 karuNAvaruNAlaya! karmatatau, patitaM paripAlaya pAlaya bhoH| hatabuddhibalaMbahutApitakaM janatAraNa! tAraya bhaktamamama // 88888888888888888888888 duritaughabharaiH paripUrNa janaH, vitanoti yadA tava paadntim| parizuddhamupaiti kathA prathitA, janatAraNa! tAraya bhaktamamum // , 28 BroBBBBBBBBBRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRARO janapriya-jinezasya, pacakaM bhktisNyutm| proktaM sUrisuzIlena, karmaNAM malazuddhaye // Wan Wan Wan 888888888888ngnglleej zrIjainasiddhAntakaumudI : 122
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44444444444444444444444 mRtyujjaya- mahotsava pApapratighAtakA mUlazlokAH (1) jinezaM vItarAMga taM, ratnatraya - vibhUSitam / vande saccidAnandaM, samyag bodhopalabdhaye // (2) karmaNAM bandhanairjAtaM janma saMsAra sAgare / riMgataraMga- duHkhAravyaiH duHkhito'haM muhurmuhu: // (3) saMsAre yacca tad duHkhaM, karma tasya ca kAraNam / nivAraNArthaM parA proktA, ratnAnAM ca trayI jinaiH // 38888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 123
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888 sadarzanaM ca sujJAnam, pavitraM caritaM param / karma mokSAya saMdiSTA, tvajihmA raajpddhtiH|| BSURESSURE V 888888888888888888888 bhogAyatane dehe, jIvo duHkhatatiM shritH| bahutA ghAtaizca saMtrastaH prApto mRtyumahArNavam // atIte bahudhA jAtA, mRtyurme ca punaH punaH / kintvadyApi no jAto mRtyo-jiivitotsvH|| ERMERWchakakSA jIvanasya praticchAyA mRtyurasti na sNshyH| maraNaM meM maMgalaM bhUyAt bhaktyA daanmhotsvaiH|| zrIjainasiddhAntakaumudI : 124
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 388 memeniomememenimenimedomenimeni (6) jaina- darzana - siddhAnta prathito'sti mahItale / nigodastu budhaiH proktaH, garbhAvasthAna mAtmanaH // (9) garbhAvasthA yathA loke, bAlya - yauvana- vArdhakam / tathaiva jaina- siddhAnte nigodo garbhakoditaH // (10) avyavahAra rAzistu nigodo'nAdi rucyate / nigodakarmaNAM nAze, dhIro naiva pramAdyati / (11) asAre'smin ca saMsAre, duHkha - dAvA- saMkule / maraNaM nizcitaM kintu taraNaM syAt prayatnataH // 4444444444444444444 zrIjaina siddhAntakaumudI : 125
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888888888 jaina-siddhAnta-zAstreSu, maraNaM paJcavidhaM mtm| prathamaM vItarAgAnAM, maraNaM maMgalaM mtm|| 888888888888888888888888888888888888888888888888 viraktAnAM ca dezAd vA, sarvasmAd vA ca chdmnaam| dvitIyaM-maraNaM proktaM, paNDitArakhyaM ca dhiidhnaiH|| (14) 8888888888888888888888888888888thAnAnkAmAlA sudeva-guru-dharmeSu datta cittop-yogiinaam| ___maraNamavitAnAM vai tRtIyaM baal-pnndditm|| caturtha maraNaM loke kiJciddhamArtha sevinaam| mithyAdarzinAM proktaM bAlakhyaM maraNaM punaH 888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 126
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88888888888888888888888888888888888888888) paJcamaM duSTavRttInAM.. mithyA bhvaabhinndnm| jaina siddhAnta- marmajJaiH, varNitaM shaastrpddhtau|| (17) maraNaM maMgalaM tacca, bodhi-bhaav-smnvitm| darzanajJAna-cAritra zuddhAnAM viitraaginnaam|| . (18) jAto yazcAtra saMsAre, mRtyustasya sunishcitaa| ato bhItiH kathaM mRtyoH, deho nazyati naiva sH|| (19) kRmibhi: saMkulo dehaH, rog-sntaap-kaarkH| kSIyate'nupalaM nityaM, mohaM naiva vRthA kRthAH // BES8888888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 127 |88888888888888888888
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ kngng 888888888888888888 88888888888888 - (20) AtmA no jAyate cAtra, naiva bAlo yuvA tthaa| naiva vRddho'pyazakto'sau, tasmAn mRtyujayI sdaa|| (21). mAyAmohaMca saMtyajya, svAtmarupaM vicArya vai| zrIjinoktau ca sat zraddhAM kurvan mRtyuJjayI sdaa|| (22) Atman! anityo'yaM dehassa, tvazucIroga- mndirm| zuddhau yatne kRte zazvat sarvadA mlinaayte|| (23) jananAn maraNaM jAtaM nizcitaM yasya puurvtH| kaH zokastatra ko moho, vRthA kA pridevnaa|| BRSER888888888888888888888888888888888RSAR zrIjainasiddhAntakaumudI : 128 SSBBBBBBBBBBBBBBBEERRRRRRRRRRRRRRRRRRRO
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888888888 8888888888888888 (24) saMrudhya mamatArvataM samatA sUtra- maasthitH| mRtyo mahotsave, harSan satyaM mRtyuJjayI sdaa|| (25) rAgaddheSa,-vazIbhUto, .. jIvo duHkhatatiM shritH| krUrakarmAzrito loke, kaMthaM zAntiM smaashryet|| (26) pratikUle'nukUle vA, sundare' sundare 'pi c| rAga-dveSau na me kiJcit jAyatAM he jineshvr|| (27) mano meM jAyatAM svacchaM pavitra doSa vrjitm| sarveSAmAtma tuSTAnAM darzanaM syAt prshaantye|| B88888888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 126 88888888888888888888888888888888888888888888
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ONK FE 88888888888888888 (28) jAnannahaM sadA loke, Atmano dehbhinntaam| uddezyaM nirmalaM mokSaM cintayAmi muhurmhH|| (29) utpadyate jagat sarvam, vardhate karma- saadhnaiH| udeti savitA prAta yanti cAstaM dinaatyye|| 88888888888888888888888 11 tisro dazA hi sUryasya, dRzyante ceddhi naikake / aparasya kathA keha, sarvaM nAzena mishritm|| (31) tripadyA upadeSTAro vastUni jgdurjinaaH| utpadyante vinazyanti, tiSThanti karma yogtH|| BS88888888888888888888888888888RS. zrIjainasiddhAntakaumudI : 130 MARATHAMALANCINGER RAIIARATHI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888888888888888888888888888888 (32) parivartana-zIlo'yaM vizvagrAmo nirantaram / naro divaM samAsAdya, bhUyo bhUmiM samAzrayet // 364449 44 (33) jAtasya nityatA nAsti, stoka kAlanivAsinaH / maraNaM zaraNaM nityaM, jAtasyotpatitasya ca // (34) rAmo dAzarathi jato, nalo bAlizca rAvaNaH / bhUpAlA bahavo jAtAH, jitvA'rIna bubhujurmahIm // (35) kintu caikatamaH ko'pi dRzyate zrUyate janaiH / vinAzena samaM dRSTaM jagadetaccarAcaram // 388888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 131
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4444 44446 244444444444444444 (36) yAvanto hi janA jAtA:, na mriyeran kadAcana / dharitrI khalu vAsAya, tilamAtraM na vA bhavet // (37) phalAni nanu vRkSeSu yAvanti praphalanti vai / na pateyu rdharApIThe, bhaGgurA syurmahIruhAH // (38) parivartanazIlo'yam, zAlmalI - kusumopamaH / saMsArassAra - hIno hi, ramyo girikuTopamaH // (39) prabhAte yanna madhyAhne, madhyAhne na nizA mukham / kulAla cakravannityaM jagad bhrAmyati sarvadA // 24444444444488888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 132
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8888888888888888 (40) dhanaM dhAnyaM kalatraM ca, yauvanaM nUtanaM gRhm| manohAri jagat sarvaM, prAnte nirmAlya snnibhm|| 88888888888888888888888 putrArthaM pitarau kaSTaM sahete vcnaatigm| sa putro mAtaraM tAtaM rakSituM na prbhubhvet|| (42) kAlaH kavalayan sarvAna, pazyatAM hi hitaissinnaam| na ko'pi kasyacit trAtA, yAtyanAtho bhvaantrm|| (43) naranAthAH prajAH sarvAH, munayazca mhrssyH| stenA raGkA varAH krUrAH, ye jAtAste mRtA dhruvm|| 8888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 133 888888888888888888888.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ B88888888888888888888888888888888888 (44) bhUpo'nUpo'pi jIvo'yaM, paGkaraGka prjaayte| rujAkrAntaH sukhI nityaM vicitrA hi bhvsthitiH|| 8888888888888888888888 kA yoniH katarat sthAnaM, kA jAti: kiM ca vA kulm| yatra jIvo na vA jAta:, kiM duHkhaM naiva bhuktvaan| (46) bhave'smin sakalaM sthAnaM padaM cApi vretrm| bhuktvojjhitaM hi jIvena bhujAnaM bhujyate punH|| (47) sukhinaH santu jIvAste, saMsAre ye'pi sNgtaaH| kSAmaye satataM bhaktyA , smtaabhaav-sNshritH| BHA888888888888888888888888888ERSE zrIjainasiddhAntakaumudI : 134 SERRBOBRBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBRSBERIAS
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ kll88888888888888888888 888888888888888 (48) he jinezvara! he jnyaanin| vItarAga! jgtprbho| bodhiratnaM yathAlabhyaM kriyA me syAttathA tthaa|| (49) ahartI zaraNaM divyaM siddhAnAM zaraNaM prm| sAdhUnAM zaraNaM puNyaM nityaM prItyA samAzraye // (50) AgamAH zaraNaM satyaM nityaM styaarthdrshkaaH| kevalI bhASitatvAcca, zraddheyAste punaH punH|| 188888888888888888888888888888888888888888888888888 azeSa kleza- hantAraM vItarAgaM jineshvrm| smAraM smAraM likhan sUriH suzIlaH zAntimAzrayet // BA8888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 135
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38888888888888888888888888888888886 iti zrImanmRtyuJjayamahotsave sbhkti| paThinIyo mahAmaMgalapradro 'mRtyuJjaya stotra pAThaH' zrImad vijaya suzIla sUrIzvareNa viracitaH smpuurnnm| zivamastu srvjgtH| 88888888888 8 88888888888888888888888888888888888888888888 Wan 88888888888888888888 8 ma BHB8888888888888888888888888888 zrIjainasiddhAntakaumudI : 136
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00000000. prakAzana 200000 zrIsuzAla 000000 animETROOM uddezya samyagjJAna kA pracAraprasAra OM namo nANarakha 0 saMghavI zrI guNadayAlacaMda jI bhaMDArI, jodhapura zA. hastimala jI devIcaMda jI muThaliyA, takhatagar3ha (mumbaI) saMghavI zrI prakAzacaMda jI genamala jI maraDIyA, jAvAla (cainnaI) / saMghavI zrI mAMgIlAla jI cunIlAla jI, takhatagar3ha (cainnaI) * zA. nainamala jI vinayacaMndra jI surANA, sirohI (muMbaI) zA. mAMgIlAla jI tAteDa, meDatA siTI (cainnaI) zA. devarAja jI dIpacaMda jI rAThauDa, javAlI (pAlI) zA. ramaNIkalAla milApacaMda jI novI (sUrata) zA. pArasamala jI sarApha, bilAr3A zA. ganapatarAja jI copaDA, pacapadarA (muMbaI) zA. sukhapAlacaMda jI bhaMDArI, jodhapura kAryAlaya : zrI suzIla-sAhitya prakAzana samiti saMghavI zrI guNadayAlacaMda jI bhaMDArI rAikA bAga, purAnI pulisa lAina ke pAsa, po. jodhapura- 342006 (rAja.) Ph. : 0291-2511829,2510621