Book Title: Nandanvan Kalpataru 2004 00 SrNo 11
Author(s): Kirtitrai
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521011/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ', .:. nandanapanakalpataraH 11 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram / / : saGkalanam : kIrtitrayI uttarAyaNam vi.saM. 2060 caron International Pos Private & Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeekaa: 11 11 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram / / : saGkalanam : kIrtitrayI uttarAyaNam vi.saM. 2060 AN Richi.co. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOOK nandanavanakalpataruH // ekAdazI zAkhA ||ACK (saMskRtabhASAmayaM ayana-patram |) saGkalanam : kIrtitrayI // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi.saM. 2060, I.saM. 2004 mUlyam : saMskRtasAhityaruciH // AOCIOKOK TOEAKO prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAya maMdira meM 12, bhagatabAga zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI samIpa, bra pAlaDI, amadAvAda - 380007 dUrabhASa : 6622465 CONCHAND CO samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" C/o. Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad-380007 dUrabhASa : 66888790 mudraNa : 'kriSnA grAphiksa', nAraNapurA gAma, amadAvAda || GY dUrabhASa : 079 - 7494393 LIAN Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvikam vartamAnaH yugaH ayaM cintana-lekhana-vicAra-bhASaNapradhAnaH yugaH asti / katikativiSayeSu kiyat kiyat vA cintyate ucyate ca ityatra na asti anabhijJatA kasya api / uttamaH eSaH prayAsaH mArgaH vA yat vayaM vicArANAM lekhana-kathanAdirUpeNa parasparam AdAnapradAnena satyasya udghATane prayatnazIlAH smaH / evaM sati api ekaH praznaH satatam udvejayati yat etAvati bhavati satyapi kimarthaM manuSyaH kSINatejAH anubhUyate ? kena kAraNena asmAkaM tejaH satataM kSIyamANam eva dRzyate ? iti / sarve api sarvaM ghaTamAnaM nirIkSante tatragataM zobhanam azobhanaM ca api samIkSante / pazcAt svasvavicArAnuguNaM dRSTyanurUpaM ca tat abhivyaktam api kurvanti, lekhanena bhASaNena vA / pazcAt kim ? na kim api / punaH api arahaTTaghaTInyAyena aparivartitam eva sarvaM yathApUrvaM pracalati; punaH kA api ghaTanA, tannirIkSaNam, samIkSaNam, vivecanam.... iti / anantaH ayaM kramaH / etat dRSTvA aparaH api praznaH samupatiSThate yat kiM vayaM vicArazIlAH uta vicAramUDhAH ? vicArazIlaH phalanirapekSaM na kim api Acarati paraM vicAramUDhaH tu niSphalam eva pravartate, vicAreSu eva saH magnaH iva tiSThati / vartamAnakAle etAdRzAM vicAramUDhAnAm eva sAmrAjyaM sarvatra prasRtaM dRzyate / teSAM kolAhale tu vicArazIlAnAM zabdaravaH vilInAti / etAdRzyAM sthitau kaH nAma enaM prazna puraskRtya cintayet yat kathaM nAma vayaM hInatejasaH bhavAmaH ? iti / sarve api parasya viSaye aGgalinirdezena kim api sUcayitum utsukAH kintu svaviSaye na kaH api / paropakAriNaH khalu vayam ? kintu adya tu svopakAraH eva upakArakaH na paropakAraH / yathA vayaM vicArazUrAH tathA eva AcArazUraiH api asmAbhiH bhavitavyam, tadA eva vicchAyatAM gatA asmAkaM tejasvitA punaH prAdurbhaviSyati na anyathA / evam eva ca saMskRtasya saMskRteH vA kRte kriyamANaM kim api arthavat phalavat ca api bhaviSyati / kintu prathamaM tAvat parivartanaM svasmin eva karaNIyam, etena eva 'dIpAt dIpazatam' iva sarvam api tejasvinaM prakAzamAnaM ca anubhaviSyAmaH / kaH khalu atra prathamaH bhavet ? AcArarahitaiH kevalaM vicAraiH na kaH api tejasvitAM prAptuM zaknuyAt / iti shm| | vi.saM. 2060 kIrtitrayI kArtikazuklA paJcamI, cennaI iiii Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // daivena vA tatkarayoga eva // ( // pAdapUrtirUpaM aSTakam 11) A. vijayapradyumnasUri : paraH sahasrA gurugautamIyA, ziSyA navInA munibhAvamAptvA / sarve'pi te kevalaratnamApu-rdaivena vA tatkarayoga eva krUratrikeNA'dhamapAlakena, niSpIDitAH skaMdakasUriziSyAH / samasta karmakSayataH zamAptA, daivena vA tatkarayoga eva V tasyAM kSapAyAM prabhavAdicaurAH, patnyazca tAstajjanakAdayo'pi / jambUkumAreNa sahaiva dIkSitA, daivena vA tatkarayoga eva Adarzagehe bharatena prAptaM jJAnaM paraM bhAvanayA tadauccaiH / tadAdi yA'bhUt sadRzI paramparA, daivena vA tatkarayoga eva // 4 // buddhyAkareNA'bhayamantriNA samaM kurvanti ye maitryamanAvilAzayam / bhavanti bhavyA bhavinaH kilaite, daivena vA tatkarayoga eva // 5 // zrutaM zrute yat kila vismayAvahaM ye zerate vajramunIzasannidhau / te tatsamaM yAnti paratra loke, daivena vA tatkarayoga eva // 6 // jinAya dAtA jinato grahItA, kadA'pyabhavyo na bhavennu bhavyaH / anAdikAlAnniyamazcakAsti, daivena vA tatkarayoga eva cho yazasvinaH sadguruto'tra vidyAM gRhNanti ye te bhavino'vilambam / yazo'dhigacchanti zazAGkuzubhraM, daivena vA tatkarayoga eva n iv Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ araiyar zrIrAmazarmA naM-10, jAnakIrAmanilayam auTa hAus 1. zreNI, sirurapArka roD mallezvaram, beMgalUru- 560003 vAcakAnAM pratibhAvaH zrIrAmazarmA vijayazIlacandramuniM stuve / nandanavanakalpatarau yat kItritrayI dhRtA // 1 // prahitaM patramekaM tu pakSAt pUrvaM mayA tu tat / prAptaM syAditi manye'haM tvayA syAdvAdalAJchan ! // 2 // lekhanIyaM kimapyatra likhitvA preSyatAmiti / kIrtitrayyA praNuno'haM yadRcchopanataM tviha // 3 // AprAkRtaprAkRtayo-auSayA vilikhAmi yat / soDhavyamUDhakaraNaiH taraNairva taraGgitam nandanavanakappataru phuratphuraMtehiM divbasaddehiM / / dUre evva jaNANAM AkAraNayeca disai sohaggam // 5 // nandanavanakalpataruH sphuratsphuradvirdivyazabdaiH / 7 | dUre eva janAnAm AkAraNayeva dizati saubhAgyam // | jo - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - / / 6 / / vAcakAnAM pratibhAvaH vairAgyabhaktinItyAdiguNaissarvajJamAnitA / nandanavanakalpataroH zAkhA navamI zubhA jarAjiNNo deho havai ju kiso bhattabhario virAo jo niccaM havai paridiTe vi visaye / sarAo rAo so haria saalaM bhUtalamalaM parAlome loo jiai suhapuNNo uvari a // 7 // / jarAjIrNo deho bhavati khalu kRzo bhakta bharito - virAgo yo nityaM bhavati paridRSTe'pi viSaye / sarAgo rAjA sa hRtvA sakalaM bhUtalamalaM parAloke loke jIvati sukhapUrNaH upari ca // / iti shriiraamshrmaa| vi Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANSWER HESHWAR vAcakAnAM pratibhAvaH M.A. Ravindran Saraswati Nilayam Subramaniyam Puram Palghat City-P.O. Palakhad - 678014 he udArAtman ! nandanavanakalpataruH ityasya ayanapatrasya navamI zAkhA kRpayA preSitA atra prAptA / dhanyavAdaH / ANANALDING tadayanapatraM kutUhalena mayA paThitam / sarvAH kRtayaH mahyam atIva arocanta / ekaikAyAH racanAyAH ante dattAni subhASitAni sundarANi hi / dRDhakAgade sundaralipyA mudritA ayanapatrikA iyaM punaH paThanAya surakSitA asti / / bhUyobhUyaH dhanyavAdAH / iti bhavadIyaH ravIndraH / D vii Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vAcakAnAM pratibhAvaH 208038- 000+ zrI: ayi saMskRtasaMskRtyorananyanAyakamunIzvarAH zrIsUrIzvarAH kIrtitakIrtayazca ! zramaNasaMskRtisaurabhavAsitA vizadavaidika saMskRtisaGgatA / bharatabhUrvibhavorjitasAhitI phalati nandanakalpatarau zriyA // 1 // suragavI kalipaGkamupeyuSI kvacidasau yadi majjanazaGkitA / bharatazUrasutAstapasA dhiyA paramayA paripAnti sanAtanIm // 2 // vijayazIlazazIddhamunitrayIM kRtamatiM samavekSya sarasvatI / smitasitAMzuvibhAsitavallabhaM kimiha kalpatarUM kRtavatyasau // 3 // dazamasaMkhyakazAkhayA punarnavalayA tarurutsavabhAvitaH / sa puruSArthacatuSTayazevadhirjayati sUribhirattayazA nidhiH // 4 // adhyAtmasArAnugamaH prasanna AcAryasUrizubhavAsanotthaH / tatpAdapUrtizca tathASTakaJca punanti cAtmAnamanUnazAntyA // 5 // prItyupAlambhayordugdhagaralAbhyAM hitaM harat / gurUpAstivacastasya zrIdhurandharasanmuneH oddo jayazivagaurIsaparyA triveNIkaverabhidadhAti hRdayam / zivagaurIgaGgAvanau kathaM bhaktaceto nAbhirAjatAm brahmAnandendradRbdhaM raGge'pi nAgAnandanavanItam / sarasabhASayA sacitraM manovinodAyA'laM sudhiyAm // 8 // AprAkRtAntaM same cA'nye navanavadizo dizanto'pi / saMskRtalekhanyA khalu sAmpratamanavadyAH prabandhAH // 9 // anavaratamabhinavaM rasaM pratizAkhamabhikhyApayan zyAmalaH / kalpataruH sattaruNa: kAmaM rasikamAvarjayan bhAti // 10 // munivaryeSu praNAmAbhinandanAbaddhAJjaliH surendramohanamizraH kurukSetravizvavidyAlaye saMskRtapAliprAkRtavibhAgAdhyApakaH / viii Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakAnAM pratibhAvaH mAnyAH DaoN. rUpanArAyaNa pANDeyaH em - II / 330 rAjyazikSA saMsthAna kaoNlonI, elanagaJja prayAgaH u.pra. 211002 sAdaraM praNAmAH tatrabhavadbhiH prahitaH nandanavanakalpataruH (dazamaH ) mayA adhigataH / atra DaoN. rAjendra mizrasya " jaya ziva ! gauri ! janani ! jaya gaGge !" iti kavitA vArANasyAH vaiduSyaparamparAM saMsmArayati, tasyAH sAMskRtikaM ca gauravaM gAyati / AcArya dharmadhurandharasUre: "adhyAtmasArAnugamaH" sarala bhASayA adhyAtmatattvaM vizadIkaroti / svAmizrIbrahmAnandendrasarasvatIsvAminaH " ahiMsAtattvaanuSThAnaM ca'" "nAgAnandanavanItam" iti racanAdvayaM siddhAntena vyavahAreNa rUpakeNa ca ahiMsAyAH yAthArthyaM prastauti / "nAgAnandanavanIte" nAgAnandarUpakaM bhAgavatAdipurANagatakathAM ca anusRtya ahiMsAyAH ramyA pratiSThA vihitA ! anyAH api racanA: hRdayaM prasAdayanti / sandhirAhityasya sAhityasya prakAzanasya vicAraH saMstutyaH asti, kintu samAsAdiSu yatra sandheH anivAryatA vidyate sA katham api na upekSaNIyA iti cintanIyam / jayatu saMskRtaM saMskRtizca // ix Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH 0000000 kRti: adhyAtmasArAnugamaH aSTAdazapApasthAnakAlocanAzatakam // svAdhyAya yogabindu dohanam // nami-prakacya AsvAda: 0000000 kartA A. dharmadhurandharasUriH pRSTham A. vijayahemacandrasUriH 23 muniratnakIrtivijayaH 35 cintanadhArA sAmpratacintanam zAkhI vrajalAlaH upAdhyAya munikalyANakIrtivijayaH 70 muniratna kIrtivijayaH 73 76 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH wwwwwwwwwwwwwww kRtiH AyarakartA pRSTham patrama munidharmakItivijayaH anuvAdaH svabhAvadarzanama munikalyANakIrtivijaya: 85 prAjJapuruSasya uttarAH - muni munikalyANakIrtivijaya kathA aho|ndimaa vijayasUryodayasUriH / / vijayasUryodayasUriH zrutivyasanam dvayoH dvandve saphalaH tRtIyaH vijayasUryodayasUriH 92 muniratnakIrtivijayaH / 93 cunchi Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaH 0000000 kRti: kathA vyaGgakathA prAkRtam AcaraNena siddhiH devadhanabhakSaNadoSaH raGgamaJca: dhanena dAnavaH dayayA mAnavaH tavapi na muJcatyAzApiNDam marma narma dhammo na vikkeyalA 0 000000000000 kartA pRSTham munidharmakIrtivijayaH 97 munidharmakIrtivijayaH 98 muniratnakIrtivijaya: 99 svAmI zrIbrahmAnandendrasarasvatI 101 kIrtitrayI 191 munikalyANakIrtivijaya: 115 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSS lwd` wl`dmw` adhyAtmasArAnugama. (avaziSTaH aMzaH) caturthaH prabandhaH dvAdazo'dhikAraH samyaktvam [vaMzastham] kartA : A. dharmadhurandharasUriH preSaka : A. pradyumnasUriH sudarzanaM cakramaho mahodayaM, dadAti duSTAn vinihatya santatam / tathaiva saddarzanamAtmasampadaM, tanoti durdAntabhavabhrama harat // 1 // kriyAH pradAnAdimukhAH phalaM zivaM, vinA na saddarzanamatra tanvate / zucI rucirdharmadhanArthamucchritA, bhavatyasau darzanamAdi lakSaNam // 2 // ahiMsaRddhirvaradarzanaM zritA, svarupamAtmAdigataM tadarpitam / anityanityasthitike'tra cetane, bhavenna caikAntamate vivecanam // 3 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudevamarhantamupAsituM mano, ___ guruJca cAritrapavitrajIvanam / dayAmayaM dharmamanantazarmadaM, tadeva samyaktvamihA''tmasaGgatam // 4 // guNasthitiM prApnuvato vizuddhito, __ bhaved vizuddhaM kila darzanaM kramAt / pramattatAyAH prataH paraM paraM, trayodaze sthAnavare guNasthiteH // 5 // kSayAdaho darzanasaptakasya yad, ___bhavedadaH kSAyikamiddhazuddhibhUt / zivapradAnAya samarthametakaM, bhavaprapaJcaM tvaritaM nikUntati // 6 // wl qlyl wl`dm zamAdyasaMvegacaradvitIyaka stRtIyanirvedavilAsasattamaH / dayA turIyo'sti vivekapaJcamo 'sumAn hi saddarzanalakSaNAJcitaH // 7 // sakRt sulabdhaM yadi darzanaM bhave, bhramannapi syAnna hi pUrvabandhakaH / tadetadAptuM satataM zivArthinA, balena mithyAtvatamo'pasAryatAm // 8 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazo'dhikAraH mithyAtvatyAgaH [mandAkrAntA] w`ndl`qlql` `lqh mithyAtvaM hI bhavabhavanabhRdvajramUlaM samUlaM, zreyaskAmo dhRtahitapathaH kAmamunmUlayettat / yAvanmithyApariNatiparastAvadunmattabhUtaH, saMsArAnno narakasadRzAnmuktimetuM vimarza: // 1 // mithyAmohAdbhavati vimatizcetanasyA'stitAyA madhyakSaM nA'vagamayati tAM nA'numAnaM viliGgAt / no'sAdRzyAllasadupamitirnaiva zAstraprabhedAd nAstyevA''tmA matamitimataM nAstikAnAmakAntam // 2 // AtmAstitvaM bhavatu pato nAsti nityo'yamAtmA, nityazcenno kathamapi bhavedasya nAnAsvarUpam / devo bhUtvA bhavati manujo nArakazcA'pi tiryaG sUkSmekSitve pratipalamasau bhidyate'do'pi mithyA // 3 // AstAM nityaH paramiha na vai kartRtA kAryasAdhyA, kartRtvaM hi prakUtiniyataM cetane tat kathaM syAt / sAkhyAnAM tat sadasi viduSAM muktasaGkhyaM vimugdhaM, samyag yuktyA mananaviSayaM nIyamAnaM vibhAti // 4 // kAmaM kartA puruSa iha hI syAt paraM nAsti bhoktA, bhogastasya prabhavati na yanmUrtatA'sminna cA'sti / nA'mUrtAnAM kvacidapi bhavedbhuktirityAdi mithyA, yat syAdvAdAzrayaNakaraNAd doSalezo'pi na syAt // 5 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSo bandhapratihatibhavo bandhanaM cetane no, tattanmokSo nanu na ghaTate kalpanAzilpizilpam / satsaMsAraikrasamatibhirmohamUDhairyaduktaM, tannAdeyaM pamapadatA zAstrasiddhA'nutarkA // 6 // mokSopAyaH kvacidapi na cA''lokito lokamadhye, __ yadyanmokSAmihasakalaM dRSTametadbhavAya / etanmithyA jagati gaNanAtItajIvA vimuktA, mokSopAyo yadi nahi bhavettat kathaM syAt prasiddham // 7 // evaM samyag jinavaravacaH sthairyamAdhAya dhAe~, hitvA mithyAmatamasumataM saMsRtermUlabhUtam / mithyAtyAgo bhavati natarAM yAvadAste graho'san, tasmAd dUraM jahata bibudhA durgrahaM cenmumukSA // 8 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazo'dhikAraH asadgrahatyAgaH [mAlinI] kvacidapi zubhagehe saMsthito'pyuccabhAvaM na khalu samupayAyAnnIcatAM naiva muJcet / saralapathamupeto cakrameva prayAti, zriyamabhilaSamANairdugraho naiva sevyaH // 1 // vinayanayavivekajJAnavijJAnadharmavrataniyamavicArAcArasaMskArasAram / tRNanikaramivA'gniryo dahatyastamUlaM, tamasadabhinivezaM klezamUlaM nihanyAt // 2 // sadabhirucinivAso yatra kutrA'pi na syAt, prasarati vipadudyannimnagAnAM pravAhaH / krudhasamadavadAvo dveSadhUmAnuviddhaH, kugatikumatimUlaM muJca taM dugrahAdrim // 3 // salilamaparipakve sthApitaM cedghaTe taM, vighaTayati nijaM vA dhvaMsayatyevamevam / zrutasalilamapISTaM durgahagrastajIve, nihitamanupadaM taM nAzayitvA vinazyet // 4 // cirataramanucIrNaM cArucAritravRttaM, tapaupanatabhAvaM piNDazuddhaM prataptam / phaladalamapi nA''ptaM nihnavairyannikAmaM, tadasadabhinivezasyaiva doSo durantaH // 5 // 5 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagavati sitapakSastattvasUryo'stameti, bhramatimiravilAsaH sarvataH sarsarIti / samudayamupayAti glaurviveko na tatra, pravilasati kuhUhI durgraho yatra nityam // 6 // matiranusaratISTaM naiva tarphe kadAcit, svamatihRdanurUpaM tarkamevAnuyute / budhajanahitavArtAM naiva karNe vidhatte, kadasadabhinivezAvezaviSTo vimUDhaH // 7 // hRdayamiha vizuddhaM darzanaM muktaye'laM, karaNamamalamiddhaM siddhasAdhyAbhirAmam / anasadabhinivezAnAM janAnAM punAnA, rucirarucirudeti prAptayogasvarUpA // 8 // flmyny Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH prabandhaH paJcadazo'dhikAraH yogasvarUpam [praharSiNI] aviditavarayogasatsvarUpo, bhramati bhave kuzalAM kriyAM dadhAnaH / na hi bhavati gatAmayaH kupathyaM, tyajati na yAvadupAyasAvadhAnaH // 1 // vividhavidhividhAnavaryabhAvAM, carati zarIravilekhinIM kriyAM sat / sa hi sukhamadhigacchatIddharUpaM, suragatisambhavamAzu bAhyayogAt // 2 // yadapi vasati saMsRtau kriyAyA, viramati naiva tathA'pi karmabandhAt / tadapakRtikRte nitAntamAtmA, zubhavidhimAcarati prazAntacittaH // 3 // kramaza udayamApnuvan suyogAt, pravizati sattamayogavartmanISTam / bhramaNamiha tatastataM vinazyet, zivapadamuttamamAzrayet sukhena // 4 // kaluSitahRdayo bhavet kaSAyAd hRdayavizuddhiranAvilA na mohAt / c* c* c* Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupamavizado'tra cidvilAso, vilasati saiva viziSTayogarAjaH // 5 // nijaka vibhavadarzanAnna bAhyA mabhilaSatIzvaratAM kadAcanA'pi / karaNanikaramAtmanInabhAvaM, nayati zubhAzubhagocarAptito'pi // 6 // caratu yadi punarna cA''caratvA caraNamudAramabhISTamAgamoktam / paramuparamati kriyA bhavArthA, zivapathikasya yogino'cchayogAt // 7 // nijanijavacanaprakArabhaGgayA, sakalamatairidameva bodhitaM tat / tadanu bhavitumArtaraudrarodhaM, vizatu manaH sitadharmayorvimarza // 8 // 8 _c* c* c* c* c* Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazo'dhikAraH dhyAnasvarUpam [rathoddhatA] jo dhyAnamahobhavamuktanidAnaM, pUrvayugaM na hitaM hitamantyam / ArtamihAdyamupAdimaudraM, dharmAmupAntimamantimazuklam iSTaviyukti raniSTakadApti - rduHkhadavAnubhavo nanu mA bhUt / tadviparItamathA'stu nidAnaM, dhyAyati nityamihA''rtavazAtmA jIvavighAtamasatyamadattaM, rakSaNamindriyagocarasatkam / raudravazo vidadhAtyavirAmaM, muJcati taM kugatirna nikAmam dhyAyati sanmatirahadupajJaM, karmavipAkamapAyamanantam / lokavicAramanAptavikAra, dharmyamaharpatibhAsitasAram Atmani lInatayA gatakAmo, merumahIdharavatsthirabhAvaH / zuklapara: paramAtmapadatvaM, vinditi no ciramucchritasattvam kAyabalaM balamAtmasamutthaM, sthAnabalaM balamIpsitamanyat / dhyAnakRte sukRtI hRdi dhRtvA, dhyAnapathe pathikatvamupeyAt hoddo yasya manaH spRhate'tra zivAya, duhmati duSTadurantabhavAya / dhyAyati nArtamasau na ca raudraM, dhyAyati dharmyamathA'pi ca zuklam // 7 // sarvasamIhitadAnasamarthaM, pUritapUrNapavitrapumartham / dhyAnavaraM yadi vAJchasi satyaM, dhyAnanUpastutimAcara tathyam // 8 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazo'dhikAraH dhyAnastutiH [zAlinI] // 1 // ro ro // 4aa yaM sevante pUruSAH siddhabuddhA, yasyopAstyA siddhayaH sambhavanti / yanmAhAtmyaM gAtumIzo'pyanIza-staM vande saddhyAnarAjAdhirAjam yatsAnnidhyaM sannidhioM jahAti, brahmANDaM yatpAdapadme'libhUtam / ramyollAso yatkaTAkSekSaNottha-staM vande sadhyAnarAjAdhirAjam cakraM yasya brahmarandhAkhyamiddhaM, doSAn sarvAn muktanidraM vyapAste / kSetraM SaTkhaNDAtmakaM zAstyakhaNDaM, taM vande sadhyAnarAjAdhirAjam nADInAmulAsanaM yastanoti, trailokyaM yaH pazyatISTasvapam / yadvIkSAto duHkhadaurgatyanAza- staM vande saddhyAnarAjAdhirAjam ye'bhUvan ye bhAvino ye bhavanti, prAptAnantazreyasAnandakandAH / te sarve'pi prItito yasya zazvat, taM vande saddhyAnarAjAdhirAjam // 5 // yaH pUrNo yaM smaH zritA yena tulyaM, nA'nyadyasmai stAnamaH zarma yasmAt / tejo yasyoccaiHpadaM bhAti yasmin , taM vande saddhyAnarAjAdhirAjam // 6 // yatsvAdhInaM vizvavizvasvarUpam, sampUrNAzAnanditAtmIyabhUpam / samprAptAnantAtmazarmAbhirAmaM, taM vande saddhyAnarAjAdhirAjam gaGgAsindhU nADike candrasUrya, kSetraM samyak SaDvibhAgaM vidhattaH / tajjitvA yo bhrAjate labdhapa- staM vande sadhyAnarAjAdhirAjam 8ii 10 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabandhaH aSTAdazo'dhikAraH AtmanizcayaH [prAbhAtikarAgeNa gIyate ] AtmanazcintanaM yena zazvaddhitaM nizvayenA'hitaM cedvikalpojjhitam / tasya durvArasaMsArasampAdakaM, karmaNo bandhanaM chuTyate tatkSaNam // 1 // cetanAzaktibhRccetanAH sarvazo - 'nantasaGkhyA na bhinnasvarUpAH same / saGkhyayA'tItaloka pradezAtmakA, jJAnasadRSTicAritravIryAlayAH // 2 // ko'pi neSTe vidhAtuM jaDaM cetanaM, cetanaM vA jaDaM kAlamAtre'pi ca / zuddharUpaM dadhajjIvatattvaM sadA, vizvavizvaika cetoramaM rAjate // 3 // hanti nA'yaM na vai ghAtyate kenacid, ghAtayatyAtmanA nA'nyamanyena yat / nityatAM jAtucinno jahAti kvacit, svAtmazuddhasvarUpe lasa~stiSThati // 4 // cedbhavennaivamAtmasvarUpaM tadA, siddharUpaM kathaM saGgataM syAtsadA / siddhatAmAptumevA''tmanAM dharmataH, prItirItipratItyAdikaM yujyate // 5 // nizcayAdAtmarUpeNa satrA samA- gantumIhA tadA bhAvazuddhaM caret / vyAvahAraM kriyAkANDamudyadbalaM, yattadevA'lametena saMyojitum // 6 // yena pathyaM kriyAyA vidhAnaM hitaM, cenna cIrNaM bhavettasya kiM vA''tmanA / yo na kAsArapAraM prayAtuM hyalaM, so'mbudheH pArametuM kathaM zakSyati / Atmano jJAnamArgasvarUpaM yadi, jJAtumutkaNThate svAntamekAntataH / tat paraM zreyasAmAspadaM satpadaM, jainasiddhAntamuccaistarAM stUyatAm // 8 // 11 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH prabandhaH ekonaviMzatitamo'dhikAraH jinamatastutiH [zArdUlavikrIDitam] * * l`lm wldywm mUlaM yasya rajo'vaguNThitamaho cArvAkakiMdarzanaM, skandho brahmavivecakaH samudito mImAMsayA zAkhayA / bauddhanyAyamatau pravAlakadalau, sAkhyaH prasUna phalaM, zreyo'sau jayatAt sadA'rhatamataH kalpadrumaH san sthira: // 1 // cArvAko hi zRgAlabAlasadRzo vedAntidantAvalo, bauddhastvAvanikaH zazaH kapilabhUrmImAMsakaH sairibhaH / zRGgI kANabhujo bhujaGgamasamaM sarve zrayanti zrutaM, saMsAre gahane vanetra ramate paJcAnano'rhanmataH // 2 // tattvajJAnavicAracArugagane cArvAkarAhurbudho, vedAntI bRhatIpatiH kaNabhujAM ziSyaH kaviH kApilaH / bauddho bhUmibhavaH zanaizcaracaro mImAMsakaH karmaThaH, sUryAcandramasau paraM prabhavataH syAdvAdajainAgamau // 3 // * * AtmAnaH kati santi ! cA'tra viSaye, bhrAntA matA mUDhatAM, bibhrANAH zivasAdhanaM draDhayituM nAilambhavanti kvacit / AtmAnantyamudIrya doSavikalaM yenoddhRto'dhvA zivaH, sArvIyaM paramArhataM vijayatAM tacchAsanaM sarvadA // 4 // * AtmA nizcayato dhruvo'nusamayaM paryAyato bhaGgo, nityAnitya iti vyavasthitimito'nekAntavAdAnmataH / 12 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityevaM bhavamokSamaGgalagatiryasmin samudghoSitA, taM vande jinazAsanaM budhajanAtmollAsanaM bhAsanam // 5 // .. . rAgadveSamahAjJatAparavazAH saMsArasaMvardhanAH, __sarva santi matA madAndhamatayaH svArthaikasaMsAdhanAH / taddoSatrayamuktamAtmasuhitaM sadbhiH samAsevitaM, zreyaH zAsanamArhataM vijayate mohArividrohaNam // 6 // tattvAtattvavivekazUnyamanasaH saMbhUya saMsArataH, svaM cA'nyaM parimocanAya mukharAH kurvanti kolAhalam / yAvajjainamataM zrayanti na hitaM tAvanna mokSArthino, yacchrImajjinarAjazAsanamaho mokSakadAnakSamam // 7 // yat pUrNaM yadupAsate sukRtino yenaiva niHzreyasaM, yasmai saMspRhayanti muktirasikA AtmAnubhUtiryataH / yasyodghoSamadoSamAtmanibhUtA ArNya satyaM zritA, yasmizchAsati susthamatra tadidaM jainaM paraM zAsanam // 8 // df`y lllll NA 13 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atman ! anubhavanijamanurUpam, bhAvaya bhavamasvarUpam Atman ! jJAnamanantaM darzanamevaM, sukhamapi paramaM pInam / zraddhAnaM kSayarahitaM caraNaM, bhavataH sakalamanInam viMzatitamo'dhikAraH anubhavasvarUpam [ sAraMgarAgeNa gIyate / ] - akSayasthiti jIvanamabhirUpaM, rUpaM tvagurulaghutvam / vIryavitaraNAdika balamasamaM, pazyasi kiM na laghutvam Adivirahito'nehA iha te, jAto'jAtasamAnaH / kevalapudgalaparicayakaraNe, vyapanIto gatabhAnaH caramAvartapravezAnantara - mabhirucito'dhvA zreyaH / karaNatrayakaraNAdvijJAtaM, kiM zreyaH kiM preyaH ? yathA yathAspasRtaH sammoha - zcaraNaparo bhavamUlam / tathA tathA vikasito nijAtmA, zivamArgAnukUlam samucitasitasaMkalpabalena, sAdhyaH kSapakArohaH / sakalakarmamalarahito bhavatAd, na bhavedyadbhavarohaH samasamIhitadAnasamarthaM kuru gurustavanamudAram / dharmadhurandhara yazasojjvalitaM prAptuM hi parapAram bhavaparipAkavazena nigodAd, bahirAgamanaM jAtam / kramazo vilasitamapi cetanayA, tadapi na puraH prabhAtam Atman0 // 4 // Atman0 // 1 // 14 Atman0 // 2 // Atman0 // 3 // Atman0 // 5 // Atman0 // 6 // Atman0 // 7 // Atman0 // 8 // _* * * Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaviMzatitamo'dhikAraH sajjanastutiH [sragdharA ] AstAM khigdhaH prasannaH zrutarasaramaNo doSahRd gauravAGgo, vizvAlaGkAravaryaH sughaTitaghaTano'nekavarNaH suvarNaH / yAvadurvRttajihvAjvaladanalakRtAM zuddhimAsAdayenno, tAvannA''pnoti niSThAM kanakavadavanau satkavInAM prabandhaH rAjA gaurI gururvA rajatajakalazo DiNDirastryakSahAsaH, sadvarNe sajjanAnAM nijanijasamatAmIhamAnAH svananti / naitadyuktaM yatastAn vizadayati satAM varNapUro'virAmaM, no cette kRSNapakSAprathamarajanivat kRSNakAnti hAvApsyan no ghnanti prANino no'bhidadhati vitathaM naiva gRhNantyadattaM, sevante maithunaM no vividhanavavidhAmarthamUrcchA tyajanti / svAtmArAme ramante nayavinayanatAH sajjanA ye'prasaktAstAn vai vandAmahe taccaraNasarasije caJcarIkA bhavAmaH satkIrtyA sajjanAnAM dhavalitamabhito vizvametat samastaM, durvRttAnAmathA'pyAnanamatimalinaM kinnu jAtaM na zubhram / naitaccitraM yato'smin jagati suviditaM zvetavarNe samIpe, kRSNo varNo'tikRSNaH prabhavati nitarAM mlAti yadvad mRgo'Gke // 3 // n ro 15 sadvRttAnAM vizuddhe yazasi sitakarajyotiracche saraske, srAyaM srAyaM nitAntaM jagadakhilamabhUdujjvalaM svacchazubhram / etat spaSTaM paraM kiM kaluSakaluSite durjjanAnAmavarNe, sakRtpAtena('satkRtpAtena ?) jAtaM dvikapikavUka bhekAdikaM kRSNakAntam // 5 // roko Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstre granthe prabandhe mahati kavividhau khaNDakAvye kathAyAM, campyAM nATye caritre prahasanalalite yatra tatrA'pi lekhye / sadvRttaiH sajjanAnAM stutiranupamitiryadvyadhAyi prasannA, vIkSyaitadurjanAnAM manasi malinatA vyApnuyAttanna citram saccandraM grastukAmo madhukaracaraNaiH spardhamAnaH sapAto durvRttaH santataM taM budhavirahitamanveSayan bambhramIti / nA'dyA'pyetena tasya grahaNamanukRtaM prAptapAtAH saduSTo, jyotsnA saccandrajanmA sakalamapi jagajjIvayantI cakAsti AsInemItinAmA mRtajalanidhiH prAjyapuNyaprabhAvastatkIrtiH kalpavallIya vitarati manovAJchitaM bhaktibhAjAm / tasyAH patraM prasUnaM phalamatirasamAsAditaM svAditaM yaiste dhanyA dharmadhuryA jagati vijayino vizvavandyA abhUvan adhyAtmasArAnugamaM vidhAya, mayA'rjitaM yat sukRtaM vizeSAt / bhUyAjjanastena yazonidhAnaH puNyAmRto dharmadhurandharazca // 1 // (sampUrNa:) 16 En mn C/o zrIjitendra kApaDiyA 10, lAbha komplekSa 12- bI, sattara tAlukA sosA. po. navajIvana, ahamadAbAda- 380014. c*c* c* c* Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazamAyasthAnakAlocanAzatakam // A. vijayahemacandrasUriH vIraM bhaktyA jagadvandyaM, natvA smRtvA ca sadgurum / pApabhArApanodAya, prayate'haM yathAmati // 1 // (anuSTup-vRttam) anAdyanehaso yo'sau, saMyogo jIvakarmaNoH / duHkharUpastathA duHkha-phalo duHkhAnubandhakaH ro zuddhadharmaM vinA na syA-ttadvicchedaH kathaJcana / tadavAptirbhavejjanto-viMgamAt pApakarmaNaH syAtpApakarmavigama-stathAbhavyatvapAkataH / tatpAkasAdhanAnyevaM, jagustrINi jinezvarAH catuHzaraNasamprApti-stathA duSkRtagarhaNA / arhatsiddhAditattvAnAM sadA sukRtasevanA dvitIyaM sAdhanaM tatra, proktaM duSkRtagarhaNam / vizeSeNeha saMkliSTa-pApanAzAya gadyate do ihAunAratasaMsAra-paribhramaNahetavaH / aSTAdazA'pi hiMsAdi-pApasthAnAni janminAm // 7 // prathamapApasthAnakAlocanA tatra prANAtipAtA'khyaM, pApasthAnakamagrimam / sarvadoSakaraM sarva-guNahAnikara matam 8 trasasthAvarajIvAnAM, prANAnAM yadviyojanam / pramattayogataH syAttad-hiMsA zAstre nirUpyate // 9 // 17 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viramyaitAdRzaprANA-tipAtAd vratamAcaran / dayAparo bhavedAtmA, hyetad dharmaprayojanam // 10 // eka-dvi-tri-catuH-paJce-ndriyAdiprANino mayA / / bhave'smin vA purA'jJAnAd, bhaveSvanyeSu keSucit // 11 // ye ye virAdhitAH sarvAM-stAnahaM kSamayAmyatha / taddhiMsAjanitaM bhUyA-nmithyA me duSkRtaM prabho ! // 12 // dvitIyapApasthAnakAlocanA asatyAkhyaM dvitIyaM ca, pApasthAnakamucyate / hAsya-lobha-bhaya-krodhai-rmUSoktiM cakSate janAH // 13 // jAyate'satyato vairaM, santApazca pravardhate / bahUnyanyAni pApAni, prabhavanti mUSoktitaH 4 sakRduktamasatyaM hA !, satyApayitumIhayA / zatazo mAnavo'satyaM, vaktIti zrUyate zrute l?so asatyaM vacasAM rogaH, paramaM padamApadAm / nA'satyavacanaM tasmAt, prANAnte'pi vadetsudhIH // 16 // bhave'smin vA purA'jJAnAd, bhaveSvanyeSu keSucit / / yadasatyaM mayA proktaM, tanmithyA mama jAyatAm // 17 // tRtIyapApasthAnakAlocanA reNa naiva yaddattaM, gRhyate draviNAdikam / . tRtIyaM tad bhavetpApa-sthAnakaM steyanAmakam // 18 // grAme vA vijane vA'pi, patitaM vismRtaM tathA / tRNamAtramapi prAjJo, na gRhNIyAtkadAcana // 19 // ARTRAILERT 18 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhajanyaM bhaved duHkhaM kSaNamekasya dehinaH / / priyAputrayutasya syAd, yAvajjIvaM dhane hRte // 20 // atra vadhAdikaM pretya, prApyate yena durgatiH / tatsteyaM varjayitvA jJo, nA''pnuyAtkaH zamuttamam ? // 21 // bhave'smin vA purA'jJAnAd, bhaveSvanyeSu keSucit / gRhItaM yanmayA'dattaM, tanmithyA mama jAyatAm // 22 // caturthapApasthAnakAlocanA maithunAkhyaM tathA turyaM, pApasthAnakamAvilam / yadAcarya jano vizve, prazaMsAM labhate nahi buddhirhi kramazo yena, sacchidraghaTavArivat / hIyate tatkathaM dhIraH, pratiSeveta maithunam rajI ekeyaM viSayAsakti-rguNeSvanyeSu satsvapi / kANakapardikAtulyaM, vidhatte manujaM khalu goro zUro'pi jAtazAstro'pi, jano yasya vazaMgataH / vIryajJAnavihInaH syAt, tadabrahma na bhadrakRt // 26 // viSayAkhyaviSadhvasto, manovAkarmabhirbhUzam / yadakArSamahaM pApaM, tanmithyA mama jAyatAm // 27 // paJcamapApasthAnakAlocanA dhana-dhAnya-suvarNAdau, mamatAbuddhilakSaNam / parigrahAbhidhaM pApa-sthAnakaM paJcamaM matam parigrahagrahAviSTaH, satsvapyartheSu bhUriSu / manAgapyeti no zAnti, bhrAmyatItastato bhuvi // 29 // 28 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dunotyasaMzayaM vizva-mapUrvo'yaM graho'zubhaH / santoSamantrajApena, tacchAntirjAyate dhruvam indhanairnA'nalo naiva, nadIbhiH pUryate'mbudhi: 1 parigrahaistathA jIvo, na tRpyati kadAcana SaSThapApasthAnaka AlocanA gRhItvA'nujjhitA ye ye, vidhipUrvaM parigrahAH / tajjanyaM duSkRtaM sarvaM, mithyA me jAyatAM prabho ! // 32 // SaSThaM krodhAbhidhaM pApa - sthAnakaM zamasaukhyahRt / vipAkavirasaM siddha- prAyaH kAryasya nAzakam krodha utpadyamAnaH svaM pUrvaM dahati vahnivat / abhAve zamanIrasya, parAn prajvAlayedapi utkRSTatapasA jIvo, yat pUrvakoTivatsaraiH / upArjayati puNyaM tat krodhAnnAzayati kSaNAt cAritrabhAjanaM vijJaM tyajanti krodhinaM janAH / maNinA bhUSitaM sarpaM, ke'pi rakSanti nA''laye yatkiJcid duSkRtaM pUrvaM, krodhenopArjitaM mayA / manasA karmaNA vAcA, tat tridhA kSamayAmyaham saptamapApasthAnaka AlocanA mAnAkhyaM saptamaM pApa - sthAnakaM vinayApaham / zailastambhopamaM yena, stabdho bhavati mAnavaH stabdhatvAnna vidhatte sa, guruzuzrUSaNaM param / zuzrUSAbhAvato jAtu, zrutalAbhaH kathaM bhavet ! rUno 20 zo rUA "rUkA perUno do // 37 // ro ko Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EHAR ji TO zrutAbhAvAnna virati-raviratyA na saMvaraH / asaMvAttapo naiva, nirjarA na tapo vinA 40 vinA nirjarayA naiva, hyakriyatvaM prajAyate / abhAve cA'kriyatvasya, nA'yogitvabhavakSayau rAjI mAnenaitAdRzA pUrvaM, bhavabhramaNahetunA / yad duSkRtaM mayA baddhaM, tat tridhA kSamayAmyaham // 42 // aSTamapApasthAnakAlocanA sarvAnarthaprasUrmAyA, pApasthAnakamaSTamam / bahiryA ramyarUpApi, karAlA'bhyantare bhRzam // 43 // aparAdhamakurvANo, guNayukto'pi mAyikaH / sarpavannahi vizvAsa-bhAjanaM jAtu jAyate // 44 // ripubhAvaM vahan krodhI, prazastaH prakaTaM na tu / mAyI mitrasvarUpeNa, zatrukAryaM karoti yaH // 45 // zrImaleH prAgbhave baddha-tIrthakUnAmakarmaNaH / / api strItvamabhUt tatra, ko heturmAyayA vinA // 46 // bhave'smin yat purA mAyA-vazAdanyabhaveSu vA / upArjitaM mayA pApaM, tanmithyA mama jAyatAm // 47 // navamapApasthAnakAlocanA pApasthAnakamAdiSTaM, navamaM lobhanAmakam / sarvadA sarvajantUnAM, yatparaM prItikAraNam / 48 yanmukhne patitaH prANI, cakrI vA vAsavo'pi vA / prAptalokatrayaizvaryaH , sukhI na kSaNamapyaho ? // 49 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayaM zarAvavanmUle, laghuH pazcAnmahattaraH / na santoSaM vinA ke'pi, taM janA jetumIzate // 50 // svayambhUramaNAmbhodhiM, devAstaritumIzvarAH / te'pi lobhAmbudhiM naiva, kathaJcittarituM kSamAH // 51 // arjitaM yanmayA pUrvaM, lobhena duSkRtaM hi tat / mithyA kurva vidhA pIta-santoSaparamAmRtaH // 52 // dazamapApasthAnakAlocanA rAgAkhyaM dazamaM pApa-sthAnakaM balavattaram / saMsAre yadvazA jIvAH, paryaTanti bhavAd bhavam // 53 // ayameva hi sarvAsA-mApadAM mUlakAraNam / prApnuyAd duHkhakaNikA-masyA'bhAve kathaM naraH // 54 // nirvarNAM danturAM kubjA-mavaTITAM ca vAmanAm / rAgavAn manute nArI, ratirUpAtizAyinIm // 55 // virAgamArgagAn pAnthAn , pracchanno'yaM malimlucaH / bhaTairviSayarAgAthai-niHzaGkha khalu luNTati kaddo phUtkRtyA''nurivA''tmAnaM, vidazya yastudatyam / tad rAgajanitaM pApaM, mithyA kurve punaH punaH // 7 // ekAdazapApasthAnakAlocanA ekAdazamatIvograM, pApasthAnakamIritam / dveSAkhyaM mukti pUri-parighaM prItinAzakam // 8 // citrazAlA yathA ramyA, bhaved dhUmena dhUsarA / tathA dveSeNa nindyaM syA-chuci saMyamajIvanam / 22 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARAN P O SONGS RIES 41RATNAERONM kUtaM tapazciraM cIrNaM, cAritraM ca guNAvaham / tadaiva syAd yadA cittaM, na daSTaM dveSabhoginA // 60 // sukhasAdhanayukto'pi, yatsadbhAvAntaro nahi / kSaNamapyApnute zAnti, taM dveSaM jJaH kathaM vahet ? // 61 // dveSeNopArjitaM pApaM, yanmayA pUrvajanmasu / tatsarvaM manasA vAcA, karmaNA vidadhAmyasat // 6 // dvAdazapApasthAnakAlocanA dvAdazaM kathitaM pApa-sthAnakaM kalahAbhidham / duHkhAnAM kaTu mUlaM yat, khyAtaM saGgakAraNam // 3 // kalaho naiva kartavyaH, kartavyazca nijAtmanA / durantakalahavyAdhe-maunamuttamamauSadham duko parasya durvacaH zrutvA, pratyuttarati roSataH / tannizamya vadetso'pI-tyevaM syAttatparamparA // 65 // yatrA'sti kalahastatra, na zrIrvasati karhicit / zrAmaNyaM cA'pi viphalaM, sAdhoH kalahakAriNaH // 66 // yadarjitaM mayA pApaM, bhavetrAunyabhaveSu vA / kalahena tridhA sarvaM, tadadya vidadhe mRSA // 7 // trayodazapApasthAnakAlocanA trayodazaM samAkhyAta-mabhyAkhyAnAbhidhaM tvagham / samulasadvikAraM tad, dUrIkuryAd vidUrataH // 8 // asataH paradoSAn yo, vakti mugdhamatirjanaH / seha lAghavamAsAdya, pretya syAd duHkhabhAjanam // 6 // / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ santo'pi paradoSA na vaktavyA iti satsthitiH / teSAmapyasatAM vaktu- durvRttasya tu kA kathA zrutvA jinavacazcittaM ced bhavet sAmyavAsitam / na parasyA'sato doSAM - stadA jAtu vadet sudhIH abhyAkhyAnena yad baddhaM, duSkRtaM pUrvajanmasu / kurve mRSA tridhA nAtha !, tattvadArAdhanApara: caturdazapApasthAnakAlocanA caturdazaM paraM pApa-sthAnaM paizunyamIritam / parokSe paradoSANA - mukti: paizunyamucyate satkRto'pi khalaH kAmaM, pizunatvaM jahAti na / tatastu zvA caro bhakSya-mAtreNa vazameti yaH paJcadazapApasthAnakAlocanA samAkhyAtaM paJcadazaM, ratyaratyAkhyakaM param / pApasthAnaM yatazcaite, saMyukte tiSThataH sadA kiJciddhetU ratiryatrA - ratistatrA'nyahetukA / syAdeveti mataM pApa - sthAnamekamidaM zrute // 70 // 24 // 71 // // 71 // / payaHprakSAlitaH kAko, yathA yAti na zubhratAm naika zikSoktibhistadvad, duSTo na sujano bhavet // 75 // nimbo'mRtena saMsikto mAdhuryaM jAtu prApnuyAt / na khalo vacanaiH khigdhaiH, saujanyaM mAnito muhuH // 76 // paizunyAcaraNairbaddhaM, yatpApaM pUrvajanmasu / manasA karmaNA vAcA, tatsarvaM vidadhe mRSA ro // 74 // // 77 // 8] // 79 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -00-00-00 ratiDiratirityeSA, kevalA cittakalpanA / viparyayo'nayorloke, dRzyet kathamanyathA 80no ratyaratyanalaM prApya, yadA'yaM cittapAradaH / nazyennahi tadA'nanta-saukhyasvarNAya jAyate // 1 // ratyA'ratyApi yatpUrvaM, pApaM baddhaM mayA prabho ! / manasA karmaNA vAcA, tanmithyA vidadhe samam // 2 // SoDazapApasthAnakAlocanA uktaM SoDazakaM pApa-sthAnakaM duHkhakAraNam / necchet paraparIvAdaM, kadAcinmanasA sudhIH // 3 // paranindAraso nUna-matizete rasAn samAn / / kAmaM yatpAnato mo, na zrAmyati na tRpyati // 4 // tapastyAgAdikaM yAva-jjIvaM nazyatyanuSThitam / yatkaraNAtkathaM prAjJo'-nyanindAM tAM samAcaret ? // 5 // karmajanyaM ca jIvAnAM, tAratamyaM vidan budhaH / guNadRSTyA jagat pazyan, kathaM nindAparo bhavet // 86 // vidhAya paranindAM yad, bhavetrA'tyabhaveSu vA / upArjitaM mayA pApaM, tatsarvaM mUSayAmyaham // 7 // saptadazapApastha // 8 // proktaM mAyAmRSAvAda-pApasthAnakamAvilam / saptadazakametajjJai-styaktavyaM bhUtimicchubhiH ekA mAyA'pyanarthAya, bhRzaM bhavati dehinAm / mRSAvAdena yuktA ce-tadA'narthasya kA kathA // 9 // 25 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PASS vi mAyAyukto mRSAvAdI, bakavad bhrAntikArakaH / mukhe miSTaH sa citte tu, viSadigdho bhaved dhanam // 10 // viSeNa saMskRtA yadvat, prANajI kttutumbikaa| tadvanmAyI mUSAvAdI, vizvastaM hanti sarvazaH so pApaM mAyAmRSAvAdai-rbaddhaM yatpUrvajanmasu / manasA karmaNA vAcA, vidhA tad vidadhe mUSA // 2 // aSTAdazapApasthAnakAlocanA mAyAmithyAtvazalyAkhyaM, pApasthAnakamantimam / proktaM sarvebhya evedaM, pApasthAnebhya unnatam zarU mithyAtvaM ced vRthA sarvaM, cAritrArAdhanAdikam / / api kiJcitphalAyA'laM, na syAttaptaM ciraM tapaH // 4 // idaM hi paramaM zastraM, para: zatru paraM tamaH / duHkhaM dainyaM ca daurbhAgyaM, dAridrayaM cA'pyadaH pram // 5 // yathA zastrI baliSTho'pi, nA'ndhaH paracamUM jayet / na mithyAdRka tathA tyAgI, kurute krmnirjraam| 66o ekaviMzatimithyAtvaM, tyaktvA yo gurumarcayet / / samyaktvazAlinastasya, kRtaM tapovratAdikam / yenA'dyAvadhi saMsAre, janmaruGmRtyubhISaNe / bhrAmaM bhrAmaM na nirviNNa-stanmithyAtvaM tyajAmyaham / as8 manasA karmaNA vAcA, mithyAtvapreritena yat / / bhave bhave kRtaM pApaM, tanmudhA mama jAyatAm aSTAdazaivamAlocya, pApasthAnAni bhAvataH / jIvA nihatya karmANi, prApnuyuH paramaM padam 2001 Syrig DANA 26 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prazastiH ATTARANA zrItIrthanAthairapi pUjitAya, bhavyainitAntaM kila kAmitAya / sarvAtigAnandasusAdhanAya, namo namaH zrIjinazAsanAya // 1 // sa goDipArtho jayatAjjagatyAM, sarvArthasaMsiddhisuradrukalpaH / samullasadbhakti bhareNa bhavyA, nityaM vibhuM yaM paripUjayanti // 2 // zaracchazAGkAMzusamujjvalena, yena svavRttena dizo dazA'pi / vidyotitAH sUripurandara: sa, babhUva pUjyo gurunemisUriH // 3 // tadIyapaTTodayazailasUraH, sUri: samastA''gamasAravedI / babhUva nAmnA kRtinA'mRtazca, pIyUSapANiH kRtikIrtanIyaH // 4 // zrIdevasUrirhi tadIyapaDheM, nijAvadAtAcaraNena samyak / cakAsayatyArItatIrthamiddhaM, prabhAvayan vatsalatAmahAbdhiH / // 5 // tacchiSyahemacandraH, zabdanyAyAdizAstrakRtayatnaH / vAcakapadabhUdaracayad, varamidamAlocanAzatakam // 6 // yo nijagurunizrAyAM, sahitaH pradyumnahIravijayAbhyAm / svAnujatAtamunibhyAM, mumbApuryAM samRddhAyAm cho zrIgoDIjI-jaino-pAzrayamadhye hi bhUrivijJaptyA / akarot cAturmAsI, vidhuguptinabho'kSimita(2031)varSe // 8 // guruvaravacaHprabuddhA, bhavyAzcakrustadA'tiharSeNa / vividhaM vrataniyamatapaH-kriyAdi vipulArthasadvyayataH ko pUjyAcAryareNyA, meruprabhasUrayastadA rejuH / AdIzvarajainadharma-zAlAyAM parireNa yutAH * 23 SENT. 1804 27 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ?? karo zrIAdIzvaracaitye, pravare gaganonnate'tiramaNIye / jAto'anapratiSTho-tsavo mahAnubhayanizrAyAm phAlgunamAse goDI-pArzvaprAsAdasacchilAnyAsaH / pravarotsAhena kRtaH, varyotsavapUrvakaM bhavyaiH zrIgoDIprabhusAnnidhye, kRpayA gurudevapAdapadmAnAm / AlocitAni pApa-sthAnAnyaSTAdazA'pi mayA yAvanmerugirIndro, yAvatsUryastathA zazI loke / tAvannandatu kRtiriya-madhIyamAnA budhairnityam 3rU // 14 // // ityaSTAdazapApasthAnakAlocanA samAptA // C/o. zrIjitendra kApaDiyA, 10, lAbha komplekSa, 12-bI, sattara tAlukA sosA., po. navajIvana, ahamadAbAda-380014. 60 Mrmarrrrrrrrrnm mariSyAmIti yad duHkhaM puruSasyopajAyate / zakyastenA'numAnena paro'pi parirakSitum / / (zIlAGkAcAryakRtAyAm AcArAGgavRttI) d`d`d`d`d`d`d 28 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzviAdayAcI yogabindu dohanam / / muniratnakIrtivijayaH bhUmikA asya yogabindugranthasya praNetAraH sUripurandarAH bhavavirahAGkAH AcAryazrIharibhadrasUribhagavantaH jinazAsanasya paramagItArthAH sarvamAnyAH mahApuruSAH Asan / yeSAM nAma vinA nyUnatA anubhUyeta yeSAM ca vacanAnAM sAhAyyaM vinA jainAgamAnAM rahasyaprApaNaM duHzakyaprAyaM, etAdRzaiH etaiH mahApuruSaiH svakIyajIvane catuzcatvAriMzadadhikacaturdazazatagranthAH racitAH Asan / yadyapi samprati teSAM sarve'pi granthAH na vidyante, alpasaGkhyAkAH eva upalabhyante, tathApi tAvatsu api grantheSu jinavacanAnAM marmoddhATakaH yajjJAnavaibhavaH prApyate taM prApya api sAnAthyam anubhavanti sAmpratakAlInAH jJAnapipAsavaH / tatra upalabhyamAnam ekaikam api padArthanirUpaNaM jinAgamAntargatAnAM gambhIrapadArthAnAm aidamparyArtham adhigantuM dIpastambhasadRzam asti / katicit, viMzativizikAntargataM yogaviMzikAprakaraNam, yogadRSTisamuccayaH, yogazatakaM, yogabinduH, ityAdayaH yogaviSayakAH granthAH api teSAm upalabdhAH santi / teSu teSu grantheSu yogamArgasya bhinnabhinnadRSTyA nirUpaNaM kRtam asti / dRSTibhede satyapi na tatra kutra api virodhaH dRzyate / etAdRzaM vizadanirUpaNaM sAmprataM na sarvatra upalabhyate / taiH raciteSu grantheSu sarvatra anubhUyamAnam ekaM vailakSaNyam asti-samanvayaH / sarveSAM darzanAnAM darzanakArANAM ca dRSTiSu api yat satyaM vartate tasya zabdabhedam upekSya svIkaraNaM, tasya ca svadRSTyA saha samanvayaM kRtvA nirUpaNam-ityetat teSAM grantheSu pratipadam anubhUyate / yaH tu tattvarasikaH bhavati saH na kadA'pi zabdabhedaM puraskRtya virodham udbhAvayati / etat tu yogabindugranthArambhe eva sthApitaM taiH yat mokSaheturyato yogo, bhidyate na tataH kvacit / sAdhyAbhedAt tathAbhAve, tUktibhedo na kAraNam // 3 // H 29 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 24TA ekatra sthale taiH eva uktaM yat - 'satyasya anveSakaiH yataH kutazcit api prApyamANam aMzabhUtam api satyaM svIkaraNIyam eva / yataH tat satyaM tu mahAsatyasya eva aMzarUpaM bhavati' - iti / ata: eva ca asmin yogabindugranthe api sthale sthale anyadarzanakArANAM yogamArgasya praNetRNAM ca kathanAnAM samanvayaH darIdRzyate / yogamArge vivAdaH varjanIyaH iti teSAM matiH / yataH vivAdaH na tattvaprApteH upAyabhUtaH / vAdAMzca prativAdAMzca, vadanto nizcitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti, tilapIlakavad gatau // 67 // evaM satyapi yasyAM vicArasaraNyAM dRSTau vA AgraheNa yogamArgaH rudhyeta bAdhitaH vA bhavet phalaprApti: vA visaMvAdinI syAt tarhi tAdRzasya asadAgrahasya yuktyA prayuktyA tarkeNa vA nirAsam api te kRtavantaH eva / yataH ekAntaH tu satyasya vighAtaka: asti / ekAntadRSTiM ca avalambya yogamArge pravRttaH sAdhakaH tu kadAcit digbhrAntaH kadAcit ca mArgacyutaH vA api bhavati / ataH tAdRzAnAM pakSANAM nirasanaM kRtvA taiH satyam udghATitam asti / mokSasya hetubhUtaH asti yogamArgaH - ityatra ca sarve api yogazAstrakArANAm aikamatyam asti / nAsti kutracit virodhalezaH api / evaM satyapi yogasya gocarAdizuddhiH anivAryA asti / yogasya viSayaH tasya svarUpaM tasya phalaM ca, iti tritayaM yadi parasparam avisaMvAdi syAt tarhi eva yogazabdasya mukhyaH arthaH - 'mokSaNa yojanAd yogaH' - iti saGghaTate / viSayAdiSu parasparaM yadi saMvAditA na syAt tarhi yogamArge kRta: prayatnaH dikzUnyA gatiH iva AbhAti / mokSahetutvamevA'sya, kintu yatnena dhIdhanaiH / sadgocarAdisaMzuddhaM, mRgyaM svahitakAGkSibhiH // 4 // gocarazca svarUpaM caM, phalaM ca yadi yujyate / asya yogastato'yaM yanmukhyazabdArthayogataH // 5 // eSA gocarAdizuddhiH mUlazuddhiH iti ucyate / yathA mAtApitRRNAM vizuddhajAtikulazIlAdibhiH putrANAM jAtikulazIlAdInAM vizuddhiH anumIyate tathaiva mUlazuddhyA FE 30 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva yogabhedAnAM samyaktvam anumIyate / yataH kAraNazuddhiH yatra vidyate tatraiva kAryazuddhiH bhavati / mUlazuddhi vinA eva yogabhedAnAM varNanaM tu vandhyAputrasya jAtikulazIlAdInAM varNanam iva AbhAsate / tatra yadyapi adhyAtmaM bhAvanA dhyAnaM samatA vRttisaMkSayaH ityAdirUpeNa nAmasaGkhyAdInAM sAmyaM vidyate eva kintu tadvarNanaM tu nirviSayam eva bhavati / evaM tu mUlazuddhyeha, yogabhedopavarNanam / cArumAtrAdisatputra-bhedavyAvarNanopamam // 511 // anyad vAndhyeyabhedopa-varNanAkalpamityataH / na mUlazuddhyabhAvena, bhedasAmye'pi vAcike // 512 // ataH eva atra gocarAditrikasya saMvAditAM sAdhayitum ekAntapakSANAM nirasanaM kRtvA satyaM sthApitaM pUjyaiH / atra mahezAnugrahAt mokSaH, AtmanaH ekAntasattvam ekAntAsattvaM vA, anAdizuddhatAdibhedakalpanA, kumArilamatam, sAGkhyamatam, nairAtmyadarzanAt mukti:, kSaNikavAdaH, ekAntanityavAdaH - ityAdyanekAnAM dArzanikamatAnAM padArthAnAM ca vistRtAM carcAM kRtvA yuktyA prayuktyA ca satyaM prakAzitaM granthakRdbhiH / kintu atra stha tu tAn sarvAn api vAdAn parityajya granthAntargata: yogapadArthaH eva kevalaM jijJAsUnAM kRte yathAtathaM prastutaH asti / iti / yogalakSaNam yojanAd yoga ityukto mokSeNa munisattamaiH / sa nivRttAdhikArAyAM, prakRtau lezato dhruvam // 201 // yaH mokSeNa yojayati saH yogaH iti munipuGgavAnAm uktiH / etAdRglakSaNaH yoga: puruSAt prakRteH adhipatyaM yadA kiJcit nivRttaM bhavati tatpazcAt eva bhavati / yataH prakRteH adhikAraH yAvat nyUna: na bhavati na tAvat mokSamArgaM prati tattvamArgaM prati vA ruciH zraddhA jijJAsA vA pravartate / svatvasya samyagbodhArthaM prakRteH adhikArasya nivRttiH anivAryA asti / yathA anyarogANAM kAraNIbhUtaiH - kuSThAdirogaiH abhibhUtasya janasya 31 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matibhraMzaH bhavati tathaiva prakRteH AdhipatyaM yAvat puruSasya upariSTAt vartate tAvat saH prakRteH vyApAraM svakIyam eva vyApAraM manyate / yogamArgasya samyag jJAnaM tasya na bhavati / anivRttAdhikArAyAM, prakRtau sarvathaiva hi / na puMsastattvamArge'smin, jijJAsA'pi pravartate // 101 // kSetrarogAbhibhUtasya, yathA'tyantaM viparyayaH / tadvadevA'sya vijJeya- stadAvartaniyogataH // 102 // jijJAsAyAmapi hyatra, kazcitsargo nivartate / nAskSINapApa ekAntA-dApnoti kuzalAM dhiyam // 103 // tatastadAtve kalyANa-mAyatyAM tu vizeSataH / mantrAdyapi sadA cAru, sarvAvasthAhitaM matam // 104 // ( yogirAjagopendrasya vacanarUpAH ete catvAraH zlokAH granthe uddhRtAH pUjyai: 1 ) yogalakSaNe prayuktaH nivRttAdhikArazabdaH dhyAnArhaH / eSaH zabdaprayogaH eva pUjyAnAm audAryasya pramANam / nivRttAdhikArastu jainadarzane granthibhedarUpeNa upalakSitaH asti / Atmani rAgadveSANAM vartamAnaH tIvrAdhyavasAyaH nAma granthiH, tasyAH bhedanaM granthibhedaH / etAdRza: granthibhedaH yena kRtaH asti tasya cittaM tu satataM mokSe eva lInaM bhavati, na saMsAre / saMsAre tu saH zarIreNa eva pravartate kintu tasya adhyavasAyAH mokSaikaniSThAH eva bhavanti / ataH eva tasya sarvAH api pravRttayaH mokSaphaladAyinyaH eva bhavanti / ata: eva ca tasya yogaH api bhAvayogaH iti ucyate / bhinnagranthestu yatprAyo, mokSe cittaM bhave tanuH / tasya tatsarva eveha yogo yogo hi bhAvataH // 203 // yogamAhAtmyam yogaH kalpataruH zreSTho, yogazcintAmaNiH paraH / yogaH pradhAnaM dharmANAM yogaH siddheH svayaMgrahaH // 37 // 32 helend Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA ca janmabIjAgni-rjaraso'pi jarA para / du:khAnAM rAjayakSmA'yaM, mRtyormRtyurudAhRtaH // 38 // kuNThIbhavanti tIkSNAni, manmathAstrANi sarvathA / yogavarmAvRte citte, tapazchidrakarANyapi // 39 // akSaradvayamapyeta-chUyamANaM vidhAnataH / gItaM pApakSayAyoccai-yogasiddhau mahAtmabhiH // 40 // malinasya yathA hemno, vahnaH zuddhirniyogataH / yogAgnezcetasastadva-davidyAmalinAtmanaH // 41 // amutra saMzayApanna-cetaso'pi hyato dhruvam / satsvapnapratyayAdibhyaH, saMzayo vinivartate // 42 // eteSu zlokeSu na kevalaM yogasya mAhAtmyaM prabhAvaH vA varNitaH kintu yogamArge praviSTasya sthitiH kIdRzI bhavet saH api dhvaniH atra zrUyate / duHkhe satyapi yatra tasya pIDA na anubhUyate, mRtyoH bhayaM yata: vyapagatam asti, mohasaMskArAH yatra kSINAH jAtAH, avidyAdiklezAH yatra dagdhabIjabhAvaM prAptAH syuH, pAralaukikaviSayeSu api yasya matiH ni:saMzayA syAt-etAdRzI sthitiH yasya dRzyeta saH eva yogamArgapravRttaH yogamArgasya sAdhakaH vA jJeyaH / pUrvasevA pUrvasevA tu tatraja-gurudevAdipUjanam / sadAcAraratapo muktya-dveSazceha prakIrtitA // 109 // pUrvasevA nAma prAthamikI bhUmikA / tAm anArUhya na ko'pi yogamArgasya pAraM prAptum alaM bhavati / gurudevAdInAM pUjanam, sadAcAraH, tapaH, mukti prati adveSaH ca - itirUpeNa pUrvasevA atra varNitA / ete guNAH yasya nAsti saH yogamArge pravRttiM kartuM na arhati / yadi kuryAt, tathA'pi tatra sAphalyaM na prApnuyAt / vyAvahArikajIvanasya api guNA: yasmin na santi saH kathaM nAma yogamArga sAdhayituM prabhavet ? ataH eteSAM caturNAM varNanaM kRtam asti / tatra Tara ELATES SCOVE7 R 33 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) gurudevAdInAM pUjanam - tatra ke gurujanAH ityatra uktam mAtA pitA kalAcArya, eteSAM jJAtayastathA / __ vRddhA dharmApadeSTAro, guruvargaH satAM mataH // 110 // mAtA, pitA, kalAcAryaH nAma zikSakaH, eteSAM trayANAM jJAtayaH - tannAma teSAM / bhrAtRbhaginyAdayaH, vRddhAH tu jJAnena vRddhAH vA vayasA vRddhAH vA, dharmopadezakAH ca - ityete gurujanAH gauravArhAH janAH santi / tisRSu api sandhyAsu teSAM namanakaraNam, anupasthiteSu api teSu hRdaye samAropya bhAvataH namaskaraNam, teSAm Agamane svakIyAsanAt utthAya sammukhagamanam, AsanapradAnam, paryupAsanakaraNam, nirabhimAnitayA samIpe upavezanam, anucitasthAne-mUtra-purISAdhutsargasthAne teSAM nAmnaH agrahaNam, teSAM pUjyAnAm avarNavAdaH na zravaNIyaH (atra zravaNasya api niSedhaH kRtaH asti tarhi karaNasya tu kA kathA ?), tebhyaH zobhanAni vastra-pAna-bhojanA-laGkArAdIni samarpaNIyAni, teSAM pAralaukikaM hitaM yathA syAt tathA dInAnAthAbhyAgatAnAM sevAdisatkAryANi kArayitavyAni, te yaM vyavahArama aniSTaM manyante tasya tyAgaH vidheyaH, ya: ca teSAm abhIpsitaH vyavahAraH tatra avazyaM pravartitavyam - ityAdirUpam asti teSAM pUjanam / etat sarvam api aucityapUrvakam eva karaNIyaM yena dharmapuruSArthaH bAdhitaH na syAt / anyat ca gurujanAnAM zayanAsanabhojanapAtrAdInAm upayogaH svayaM na kartavyaH, teSAM sampad api tIrthakSetrAdiSu puNyakSetreSu / yojanIyA, teSAM bimbaM sthApanIyam, tasya ca dhUpa-dIpa-puSpAdipUjanarUpeNa saMskAraH kartavyaH ityAdirUpeNa api teSAM pUjanaM bhavati / pUjanaM cA'sya vijJeyaM, trisandhyaM namanakriyA / tasyA'navasare'pyuccai-zvetasyAropitasya tu // 111 // abhyutthAnAdiyogazca, tadante nibhUtAsanam / nAmagrahazca nA'sthAne, nA'varNazravaNaM kvacit // 112 // sArANAM ca yathAzakti, vastrAdInAM nivedanam / / paralokakriyANAM ca, kAraNaM tena sarvadA // 113 // 4FICE ORG For Private Esonal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ran .. tyAgazca tadaniSTAnAM, tadiSTeSu pravartanam / aucityena tvidaM jJeyaM, prAhurdharmAdyapIDayA // 14 // tadAsanAdyabhogazca, tIrtha tadvittayojanam / tavimbanyAsasaMskAra UrdhvadehakriyA parA // 115 // adhunA devapUjAvidhi darzayati puSpaizca balinA caiva, vastraiH stotraizca zobhanaiH / devAnAM pUjanaM jJeyaM, zaucazraddhAsamanvitam // 116 // zarIrazuddhi-vastrazuddhi-dravyazuddhi-vyavahArazuddhipUrvakaM zraddhApUrvakaM ca devatA puujniiyaa| puSpaiH, balibhiH - tannAma pakvAnnAdibhiH, phalAdibhiH, vastraiH, sundaraiH gambhIrAthaiH ca stotraiH - ityAdibhiH anekaiH prakAraiH devatAnAM pUjanaM bhavati / atha ke devAH pUjanIyAH ityatra ucyate avizeSeNa sarveSA-madhimuktivazena ca / gRhiNAM mAnanIyA yat, sarva devA mahAtmanAm // 117 // cArisaJjIvanIcAra- nyAya eSa satAM mataH / nA'nyathA'veSTasiddhiH syAd, vizeSeNA''dikarmaNAm // 119 // guNAdhikyaparijJAnAd, vizeSe'pyetadiSyate / adveSeNa tadanyeSAM, vRttAdhikyaM tathAtmanaH // 120 // matimohAdinA kAraNena yasya citte adyA'pi devatAvizeSasya nirNayaH na jAtaH tena tu sAmAnyena eva sarveSAm api arhat-buddha-brahma-viSNu-mahezvarAdInAM pUjA vidheyaa| athavA yasya yatra zraddhA prabalA taddevatAyAH pUjanaM kartavyam / yataH evaM kRte sati cArisaJjIvanIcAranyAyAt kadAcit vAstavikadevatAyAH paricayaH tasya bhavet api / evaM ca yadA guNAdhikyasya parijJAnaM bhavati tatpazcAt eva arhadAdidevatAvizeSe pUjanam iSTam / yataH tatkAle tu tasya citte anyadevatAdiSu adveSaH eva pravartate / gurudevAdipUjanAntargatam anyat api yat vaktavyaM tat darzayati 35 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye pAtrajIvAH santi, yathA- ye vratadhAriNaH vratasUcakaveSadhAriNaH ca te sAmAnyataH pAtrajIvAH, ye ca svayaM bhojanaM na pacanti na ca pAcayanti kintu svasiddhAntAvirodhena eva ye sarvadA pravartante te vizeSeNa pAtrajIvAH - tebhyaH, tathA ye dInAndhakRpaNAH, vizeSeNa vyAdhigrastAH, dhanahInAH, svayaM ca AjIvikAM nirvoDhum azaktA: tebhyaH dAnaM dadyAt / etat dAnam api tathA karaNIyaM yathA svagRhasthitaH mAtR-pitR-putraputryAdipoSyavargaH na sIdet / 'gRhaM prajjvAlya tIrthATanaM na kartavyam' iti saarH| dattaM ca dAnaM taddAtuH tadgrAhakasya ca ubhayoH api upakArArthaM syAt na kintu vyAdhiSu apathyam iva ahitakaraM syAt / etAdRzam eva dAnam iSTam iSTaphaladAyakaM ca bhavati / evaM rItyA dattam eva ca vidhidAnam ucyate / pAtre dInAdivarge ca, dAnaM vidhivadiSyate / poSyavargAvirodhena, na viruddhaM svatazca yat // 121 // vratasthA liGgina: pAtra-mapacAstu vizeSataH / svasiddhAntAvirodhena, vartante ye sadaiva hi // 122 // dInAndhakRpaNA ye tu, vyAdhigrastA vizeSataH / niHsvAH kriyAntarAzaktA, etadvargo hi mIlakaH // 123 // dattaM yadupakArAya, dvayorapyupajAyate / nA''turApathyatulyaM tu, tadetadvidhivanmatam // 124 // (2) sadAcAra :- bhinnabhinnaiH anekaiH prakAraiH atra sadAcAraH varNitaH asti / sarve'pi ete prakArAH hRdaye dRDhaM bhAvanIyAH / 1. lokApavAdAt bhayama, 2. dInAnAthAdInAm upakAre prayatnaH, 3. kRtajJatA, 4. dAkSiNyam, 5. hInamadhyamottamebhyaH kasyacit api nindAyAH akaraNam, 6. sajjanAnAM guNakathAyAH varNavAdasya ca karaNam, 7. ApatkAle api dainyarahitatvam, 8. sampatprAptau api namratA, 9. avasare'pi alpam avisaMvAdi ca bhASaNam, 10. svagRhItavrataniyamAdInAM dAyena pAlanam, 11. kuladharmasya anupAlanam, 12. ajitadhanasya apavyayasya tyAgaH, 13. ucitasthale kArpaNyaM tyaktvA dhanasya sadvyayaH, 14. viziSTaphaladAyakeSu prayojaneSu AgrahaH, 15. madya-viSaya-kaSAya-nidrA 36 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSPRE IT vikathAsvarUpANAM paJcAnAm api pramAdAnAM santyAgaH, 16. avirodhinaH lokavyavahArasya pAlanam, 17. sarvatra aucityasya pAlanam, 18. prANatyAge'pi nindyapravRttInAM tyAgaH - iti sadAcAraprakAzaH / lokApavAdabhIrutvaM, dInAbhyuddharaNAdara: / kRtajJatA sudAkSiNyaM, sadAcAra: prakIrtitaH // 126 // sarvatra nindAsatyAgo, varNavAdazca sAdhuSu / ApadyadainyamatyantaM, tadvatsampadi namratA // 127 // prastAve mitabhASitva-mavisaMvAdanaM tathA / pratipannakriyA ceti, kuladharmAnupAlanam // 128 // asadvyayaparityAgaH, sthAne caitakriyA sadA / pradhAnakArye nirbandhaH, pramAdasya vivarjanam // 129 // lokAcAranuvRttizca, sarvatraucityapAlanam / pravRttirhite neti, prANaiH kaNThagatairapi // 130 // (3) tapaH tapo'pi ca yathAzakti, kartavyaM pApatApanam / tacca cAndrAyaNaM kRcchre, mRtyughnaM pApasUdanam // 131 // yogamArgapravezepsubhiH karmavighAtakRt tapaH api svazaktyanurUpam AcaraNIyam / RATE yataH tapasA mohAdikarmaNAM prabhAvaH mandaH saJjAyate / evaM ca saJjAtanirmalacittaH janaH saukaryeNa yogamArgaM pravizati / atra catuSprakArakaM tapaH darzitam asti, tadyathA-cAndrAyaNaM, ( kRcchaM, mRtyughnaM, pApasUdanaM ca iti / tatra 1. cAndrAyaNatapasaH vidhiH - ekaikaM vardhayed grAsaM, zukle kRSNe ca hApayet / bhuJjIta nAmAvAsyAyA-meSa cAndrAyaNo vidhiH // 132 // MNANDAN 37 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuklapakSe asya tapasaH ArambhaH karaNIyaH / tatra prathamadine ekagrAsapramANaH eva AhAraH kartavyaH pazcAt ca pratidinam ekaikagrAsavRddhyA pUrNimAdinaparyantam AhAraH grahItavyaH / tadanu ca kRSNapakSe ekaikagrAsahAnyA AhAraH bhoktavyaH / evaM ca krameNa kRSNacaturdazIdine tu ekagrAsapramANaH eva AhAraH bhavet / amAvAsyAdine ca anAhAraH eva tiSThet / 2. kRcchratapasaH vidhi : tatra santApanAdibhedena, kRcchramuktamanekadhA akRcchrAdatikRcchreSu hanta santAraNaM param // 133 // santApanakRcchraM, pAdakRcchraM sampUrNakRcchram - ityAdyanekabhedAH santi kRcchratapasaH / tathA - tryamuSNaM pibedambu, tryahamuSNaM ghRtaM pibet / tryahamuSNaM pibenmUtraM, tryahamuSNaM pibetpayaH // 1 // ekabhaktena bhuktena, tathaivA'yAcitena ca / upavAsena caikena, pAdakRcchraM vidhIyate // 2 // iti pAdakRcchraM tapaH / idam eva ca pAdakRcchraM tapaH yadA punaH punaH caturvAraM vidhIyate tadA sampUrNakRcchraM tapaH bhavati / 3. mRtyughnatapasaH vidhi: iti santApanakRcchraM tapaH / mAsopavAsamityAhu - mRtyughnaM tuM tapodhanAH / mRtyuJjayajapopetaM, parizuddhaM vidhAnataH // 134 // 4. pApasUdanatapasaH vidhi : pApasUdanamapyevaM tattatpApAdyapekSayA / citramantrajapaprAyaM pratyApattivizodhitam // 135 // 38 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - HAPA G jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-vedanIya-mohanIya-Ayu-rnAma-gotrA-ntarAyarUpANi aSTa karmANi santi / tatra pratyekaM karma Azritya aSTadinapramANaM tapaH kriyate / tatra prathamadine upavAsaH, dvitIyadine ekAzanam, tRtIyadine 'ekasiktham, caturthadine 'ekasthAnakam, paJcamadine 2 ekadattiH, SaSThadine nirvikRtikA, saptamadine AcAmlam, aSTamadine aSTakavalAni - evam aSTavAraM kriyate / Ahatya ca catuHSaSTidinapramANam etat tapaH bhavati / tathA 'namA a si A u sA namaH' ityAdinAnAvidhamantrANAM jApaH api tapaHkAle kartavyaH bhavati / (4) muktyadveSaH - yogamArgasya caramaM mukhyaM ca lakSyam asti mokSaH / tAdRzaH mokSaH sakalakarmaNAM kSayeNa eva prApyate / etAdRzi mokSaviSaye api katiSucit / / zAstreSu evaMrUpANi vacanAni zrUyante-yathA 6 jar3a tattha natthi sImaMtiNIo maNaharapiyaMguvaNNAo / tA re ! siddhatiya ! baMdhaNaM nu mokkho na so mokkho // varaM vRndAvane ramye, kroSTutvamabhivAJchitam / na tvevA'viSayo mokSaH, kadAcidapi gautama ! // 138 // ityAdIni / kintu etadrUpaH mukti prati dveSaH tu asAre'pi saMsAre bahumAnaM dhArayatAM bhavAbhinandinAM jIvAnAm ajJAnamUlakaH bhavati / mahAmohAbhibhUtAnAM svAkalyANakartRNAM ca jIvAnAm eva eSaH saMsAravardhakaH dveSaH utpadyate / kintu yeSAM citte ayaM dveSaH nAsti te dhanyAH santi, bhavabIjaM ca tyaktvA te eva kalyANabhAginaH bhavanti / 1. dhAnyasya ekakaNapramANam eva bhojanam / 2. anyAGgAnAM spandanaM varjayitvA kevalaM mukhasya dakSiNahastasya ca eva cAlanapUrvakam ekavAraM yat / / bhojanaM kriyate tat / 3. rukSam api bhojanaM yAvat bhakSaNIyaM syAt tAvat sakRt eva grahaNIyam / 4. ekavAram eva ghRtadugdhAdivikRtiSaTkarahitaM bhojanam / 5. sarvathA nIrasa: AhAraH / 6. yadi tatra nA'sti sImantinyo manoharapriyaGgavarNAH / tataH re ! saiddhAntika ! bandhanaM khalu mokSaH na sa mokSaH // ANESERERNA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataH eva ca yasya muktyAdiSu - muktau, muktyupAyeSu, muktipathaprasthiteSu janeSu ca dveSaH nA'sti saH eva gurudevAdInAM pUjanam api zobhanayA rItyA aucityena ca kartuM zaknoti / yataH laghu api satkRtyaM mahAdoSavatAM na guNAya bhavati / ataH ca mukti dviSan jana: gurudevAdInAM pUjanaM kuryAt cedapi na tat satkRtyatvena gaNayitum arhati / gurudevAdInAM pUjanena yAvAn lAbhaH na bhavati tAvAn lAbhaH tu muktyadveSeNa bhavati / ataH muktyadveSamUlakaH ayaM gurudevAdipUjanalAbha: / evaM ca muktyadveSaH tu pUrvasevAyAH mukhyaH guNaH / kRtsaMkarmakSayAnmukti-rbhogasaGklezavarjitA / bhavAbhinandinAmasyAM dveSo'jJAnanibandhanaH // 136 // zrUyante caitadAlApA, loke tAvadazobhanAH / zAstreSvapi hi mUDhAnA - mazrotavyAH sadA satAm // 137 // varaM vRndAvane ramye, koSTutvamabhivAJchitam / na tvevA'viSayo mokSaH, kadAcidapi gautama ! // // 138 // mahAmohAbhibhUtAnAmevaM dveSo'tra jAyate / akalyANavatAM puMsAM, tathA saMsAravardhanaH // 139 // nAsti yeSAmayaM tatra, te'pi dhanyAH prakIrtitAH / bhavabIjaparityAgAt, tathA kalyANabhAginaH // 140 // yeSAmevaM na muktyAdau, dveSo, gurvAdipUjanam / ta eva cAru kurvanti, nA'nye tadgurudoSataH // 147 // sacceSTitamapi stokaM, gurudoSavato na tat / bhautahanturyathA'nyatra, pAdasparzaniSedhanam // 148 // gurvAdipUjanAnneha, tathA guNa udAhRtaH / muktyadveSAdyathA'tyantaM mahApAyanivRttitaH // 149 // 40 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1yogabhedAH - ___ adhyAtma bhAvanA dhyAnaM samatA vRttisaMkSayaH ca iti paJcaprakAra: yogaH asti / paJca api ete prakArAH AtmAnaM mokSeNa yojayanti iti kRtvA yogatvena pratiSThitAH / paJcasu api bhedeSu anukrameNa paraH paraH bhedaH zreSThaH zreSThataraH ca asti / zreSThaH nAma bhAvarUpatvAt ayaM yogaH pAramArthikayogaH asti / anye api-tAttvikaH atAttvikaH, sAnubandhaH niranubandhaH, sAsravaH anAzravaH ca- ityAdayaH yogabhedAH santi / ete ca yogabhedAH prANinAm AtmapariNatim avalambya - jIvAnAm avasthAbhedam Azritya saMjJAbhedena varNitAH santi / tatra 1. nirvANam eva abhilaSataH janasya yaH sadbhUtaH yogaH saH tAttvikaH yogaH / 2. lokacittasya ArAdhanArUpaH lokAkarSaNAya eva vA kriyamANaH yogaH atAttvikaH yogaH / 3. yasya yogasya paramparA muktiprAptiparyantam avicchinnA pravartate saH sAnubandhaH yogaH / 4. yasya ca paramparA vicchinnA bhavati saH niranubandhaH yogaH / 5. yasmin yoge saMsAraH dIrghaH asti saH sAstravaH yogaH / 6. yasmin ca saMsAraH alpaH bhavati saH anAstravaH yogaH iti / adhyAtma bhAvanA dhyAnaM, samatA vRttisaMkSayaH / mokSeNa yojanAd yoga, eSa zreSTho yathottaram // 31 // tAttviko'tAttvikazvA'yaM, sAnubandhastathA'paraH / sAsravo'nAmavazceti, saMjJAbhedena kIrtitaH // 32 // tAttviko bhUta eva syA-danyo lokavyapekSayA / acchinnaH sAnubandhastu, cchedavAnaparo mataH // 33 // sAsavo dIrghasaMsAra-stato'nyo'nAsravaH paraH / avasthAbhedaviSayAH, saMjJA etA yathoditAH // 34 // - yogabhedAnAM phalasahitaM vizeSavarNanam - (1) adhyAtmayogaH - ucitapravRttimatAM aNuvratamahAvratAdiyuktAnAm AtmanAM - - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinapraNItavacanAni Azritya maitrI - pramoda - karuNA-mAdhyasthyabhAvapradhAnaM yat jIvAditattvAnAM cintanaM tat adhyAtmam iti adhyAtmavidaH vadanti / etena adhyAtmayogena karmaNAM kSayaH bhavati / sattvaM nAma vIryotkarSa:, zIlaM nAma cittasya samAdhiH, jJAnaM nAma vastUnAM yathArthAvabodhaH - iti zAzvatAnAm - apratipAtinAm etattrayANAM prAptiH api etena adhyAtmayogena bhavati / svAnubhavasiddham amRtam api etat adhyAtmam eva asti / aucityAd vratayuktasya vacanAt tattvacintanam / maitryAdisAramatyanta-madhyAtmaM tadvido viduH // 358 // ataH pApakSayaH sattvaM, zIlaM jJAnaM ca zAzvatam / tathA'nubhavasaMsiddha-mamRtaM hRda eva tu // 359 // adhyAtmasya vizeSavarNanam - aucityAdiyuktasya Atmana: maitryAdigarbhitaM tattvacintanam adhyAtmam- iti pUrvam uktam / etat adhyAtmaM dravya-kSetra - kAla - bhAvAdyavasthAbhedaiH anekaprakArakam asti / tatra ca ya: AdidhArmikaH jIvaH tam Azritya japaH eva adhyAtmam / sanmantraviSayakaH japaH devatAstavarUpaH asti / yathA mantravizeSAt sthAvara - jaGgamAdibhedabhinnAnAM viSANAm apahAraH bhavati tathaiva etena mantrajapena api pApaparihAraH bhavati / tattvacintanamadhyAtma- maucityAdiyutasya tu / uktaM vicitrametacca tathAvasthAdibhedataH // 380 // AdikarmakamAzritya japo hyadhyAtmamucyate / devatAnugrahAGgatvA-dato'yamabhidhIyate // 381 // japaH sanmantraviSayaH, sa cokto devatAstavaH / dRSTaH pApApahAro'smAd, viSApaharaNaM yathA // 382 // matAntaraM darzayati svayogyatAyAH samyak vicAraNam, tadanu ca dharmakriyAyAM pravRttiH, AtmanirIkSaNaM 42 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ca iti tritayam adhyAtmam iti anye yogazAstrakArAH vadanti / tathA hi1. tribhiH prakAraiH svayogyatAyAH AlocanaM bhavati-yogapravRtyA, janavAdAt, AgamAnu sArinimittaiH ca / tatra yogapravRtyA nAma manovAkkAyarUpANAM yogAnAM samyak pravartanena, janavAdAt nAma lokAnAM svaM prati yaH nirmalaH bhAvaH AdaraH vA tena, AgamAnusArinimittaiH ca nAma pazupakSyAdizabdarUpAH zakunAH, taiH-evaM ca tribhiH prakAraiH svayogyatAyAH yat samyak parIkSaNaM tat adhyAtmam / 2. evaM ca samyagrItyA svayogyatAm Alocya dharme pravartanaM hi nizcayena iSTaphalapradAyakaM bhavati / yataH svakIyaM yogyatvAyogyatvam Alocayati Atmani bhAvasya prAdhAnyAt dharme tasya dRDhAnurAgaH bhavati / dharme yasya pratibandhaH nA'sti saH audayikabhAvaiHtannAma karmaNAm udayena prApyamANaiH padArthaiH paristhitibhiH vA-upahatacittatvAt na svaucityam Alocayati / svayogyatAM vinA dharme pravartanaM na kadA'pi saphalaM bhavati / ataH yaH yogabhaGgabhayena yuktaH syAt zraddhAtizayAt ca yogasiddhyarthaM / dRDham utsukaH syAt tathA pariNAmAlocanapUrvakam eva ca kArye pravartamAnaH syAt - etAdRzaH buddhimAn AtmA zuddhayuktyA svayogyatAM samyak vicArayati, tadanu caiva dharme pravRttiM karoti-ityapi adhyAtmam / aNuvrata-mahAvratAdipAlanarUpe kArye prArabdhe sati azubhakarmaNAm udayena kadAcit tatra bhaGgAdirUpaM bhayam upasthitaM bhavet api / tadbhayasya upazamArtham AtmanirIkSaNaM kuryAt yat- mayA kiM kiM kRtam ? kiM kRtyaM ca avaziSTam ? - ityAdi / yathA rogANAM zatrUNAM vA bhaye upasthite sati cikitsAyAH durgasya vA zaraNam aGgIkriyate tathaiva yadi cittam unmArgagAmi syAt tathA ca dharmakRtye yadi bhaGgabhayam upasthitaM syAt tarhi deva-gurvAdInAM zaraNam eva AzrayaNIyam, yena duritAnAM kSayaH syaat| evaM ca kRtam AtmanirIkSaNam api adhyAtmam eva / svaucityAlocanaM samyak, tato dharmapravartanam / AtmasamprekSaNaM caiva, tadetadapare jaguH // 389 // 3 43 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GANA RAM color RMER yogebhyo janavAdAcca, liGgebhyo'tha yathAgamam / svaucityAlocanaM prAhu-yogamArgakRtazramAH // 390 // yogaH kAyAdikarmANi, janavAdastu tatkathA / zakunAdIni liGgAni, svaucityAlocanAspadam // 391 // ekAntaphaladaM jJeya-mato dharmapravartanam / atyantaM bhAvasAratvAt - tatraiva pratibandhataH // 392 // tadaGgAdibhayopeta-statsiddhau cotsuko dRDham / yo dhImAniti sannyAyAt, sa yadaucityamIkSate // 393 // AtmasamprekSaNaM caiva, jJeyamArabdhakarmaNi / pApakarmodayAdatra, bhayaM tadupazAntaye // 394 // visrotogamane nyAyyaM, bhayAdau zaraNAdivat / gurvAdyAzrayaNaM samyak, tataH syAd duritakSayaH // 395 // sarvamevedamadhyAtma, kuzalAzayabhAvataH / aucityAdyatra niyamA-lakSaNaM yatpuroditam // 396 // matAntaraM varNayati devAdIn samyak prakAreNa vandanam, pratikramaNam, maitryAdibhAvAnAM ca cintanametat tritayam adhyAtmam - ityapi keSAJcana zAstrakArANAM matam asti / tatra 1. devAdivandanaM - caityavandanaM nAma sthAna-kAla-kramAdibhiH yuktaH - yogyasthAnena yogyakAlena yogyakrameNa ca yuktaH san eva devAdInAM stavanAdikaM kuryAt, tathA, devAdInAM stutyartham uccAryamANeSu zabdeSu eva avadhAnayuktaH syAt, anyeSAm anuSThAneSu vighnaH yathA na syAt tathaiva yogyasvarapUrvakaM - madhuramandasvarapUrvakam, zraddhAsaMvegAdibhAvabhRtahRdayena, ullasadbhAvaiH ca romAJcitazarIreNa, zubhAzayasya vRddhipUrvakam, avanAma-yathAjAtAdibhiH mudrAbhiH vizuddhaM devatAdInAM vandanaM kuryAt / 2. pratikramaNaM nAma Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - svasthAnAd yatparasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH / bhUyo'pyAgamanaM tatra, pratikramaNamucyate // __ atra svasthAnaM nAma AtmaramaNatA, parasthAnaM ca nAma pudgalaramaNatA / pramAdavazAt AtmabhAvaM tyaktvA pudgalabhAveSu jIvasya yat gamanaM bhavati tataH pratinivartanam eva pratikramaNam ucyate / pramAdavazAt gupti-samiti-guruvinayAdiSu ye bhaGgAdidoSAH saJjAtA: yat ca anAbhogavazAt niSiddhasya AsevanaM jAtam- ityAdInAM prAyazcittasya yA kriyA sA pratikramaNam / etat pratikramaNaM bhAvazuddhaH paramaM kAraNam asti / / 3. maitryAdicintanaM nAma sAmAnyena sarveSu api jIveSu maitrI bhAvayet, tatra api ye guNAdhikAH janAH teSu pramodaM bhajet, ye ca duHkhasantaptAH jIvAH teSu karuNAm Acaret, ye ca AtmAnaH durbodhAH bodhArthaM vA ayogyAH teSu dveSarahitaM mAdhyasthyaM dharet / etAni trINi api adhyAtmam iti ucyate / / devAdivandanaM samyak, pratikramaNameva ca / maitryAdicintanaM caitat, sattvAdiSvapare viduH // 397 // sthAnakAlakramopetaM, zabdArthAnugataM tathA / anyAsammohajanakaM, zraddhAsaMvegasUcakam // 398 // prollAsadAvaromAJcaM, vardhamAnazubhAzayam / avanAmAdisaMzuddha-miSTaM devAdivandanam // 399 // pratikramaNamapyevaM, sati doSe pramAdataH / tRtIyauSadhakalpatvAd, dvisandhyamathavA sati // 400 // niSiddhasevanAdi yat, viSayo'sya prakIrtitaH / tadetadbhAvasaMzuddheH, kAraNaM pamaM matam // 401 // maitrIpramodakAruNya-mAdhyasthyaparicintanam / sattvaguNAdhika klizya-mAnAprajJApyagocaram // 402 // evaM ca zabdavyutpattyA jAyamAnaiH bhinnaH bhinnaiH arthaiH kRtvA adhyAtmam Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekaprakArakaM bhavati / 'Atmani adhi iti adhyAtmam' - iti adhyAtmazabdasya arthaH pUrvokteSu sarveSu api bhedeSu ghaTate eva / evaM vicitramadhyAtma-metadanvarthayogataH / / AtmanyadhIti saMvRtte- yamadhyAtmacintakaiH // 404 // (2) bhAvanAyogaH - etAdRzasya adhyAtmayogasya pratidinam. utkarSasya anubhavena ! sahita: manaHsamAdhinA yuktaH punaH punaH yaH abhyAsaH saH eva bhAvanAyogaH iti ucyate / anena bhAvanAyogena azubhakAmakrodhAdiviSayakAt abhyAsAt nivRttiH bhavati, sA jJAnAdiviSayake zubhe abhyAse ca AnukUlyaM prApyate, saccittasya ca samutkarSaH api anubhUyate / abhyAso'syaiva vijJeyaH, pratyahaM vRddhisaGgataH / manaHsamAdhisaMyuktaH, paunaHpunyena bhAvanA // 360 // nivRttirazubhAbhyAsA-cchubhAbhyAsAnukUlatA / tathA sucittavRddhizca, bhAvanAyAH phalaM matam // 361 // (3) dhyAnayogaH - kasmiMzcit api ekasmin zubhe viSaye-yatra rAgaH vA / dveSaH vA na jAyeta tAdRze viSaye cittasya yat aikAgyaM tat eva dhyAnam iti kthyte| atra ca viSaye cittaM sthirapradIpopamam ekAgraM bhavati, AlambanIbhUtasya ca vastunaH utpAda-vyaya-dhrauvyarUpeNa sUkSmacintanena saMyuktaM ca api bhavati / sarveSu api kAryeSu svAdhInatvam, bhAvAnAM sthairyam, bhavaparamparAvardhakAnAM karmaNAm anubandhasya vyavacchedaH ca ityetAni phalAni dhyAnayogasya / zubhaikAlambanaM cittaM, dhyAnamAhurmanISiNaH / sthirapradIpasadRzaM, sUkSmayogasamanvitam // 362 // vazitA caiva sarvatra, bhAvastaimityameva ca / anubandhavyavaccheda, udo'syeti tadvidaH // 363 // (4) samatAyogaH - manasaH indriyANAM ca iSTAniSTeSu zabdAdiviSayeSu ye . For Private BE Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOME rAgadveSAdibhAvAH utpadyante tatra anAdivitathavAsanArUpAyAH avidyAyAH utpadyamAnAH vikalpAH eva kAraNam / yadA ca zabdAdiviSayANAM samyagjJAnaM jAyate tadA ca iSTAniSTAnAM vastUnAM parihAreNa tatra vastuSu yat tulyatAbhAnaM jAyate tadeva samatAyogaH / eSaH samatAyogaH yadA siddha: bhavati tadA RddhisiddhilabdhyAdInAm upayoge viraktiH jAyate, AtmanaH mUlabhUtAnAM jJAnadarzanAdiguNAnAm AvarakANi yAni sUkSmakarmANi teSAM kSayaH bhavati, citte pravartamAnAyA: icchAyAH paramparAyAH vicchedaH bhavati / etAni phalAni santi samatAyogasya siddheH / avidyAkalpiteSUccai - riSTAniSTeSu vastuSu / saMjJAnAt tadvayudAsena, samatA samatocyate // 364 // RddhyapavartanaM caiva, sUkSmakarmakSayastathA / apekSAtantuvicchedaH, phalamasyAH pracakSate // 365 // (5) vRttisaMkSayayogaH - mUlabhUtarItyA - nizcayanayadRSTyA tu AtmA vikalpAditaraGgaiH muktaH asti / evaM satyapi tAdRzAnAM manodravyANAM saMyogena vikalpavRttiH zarIrAdiyogena ca parispandavRttiH dRzyate / etAsAM vikalpavRttInAM kevalajJAnaprAptikAle tathA parispandavRttInAM ca ayogikevalyavasthAyAM punaH yathA na syuH tathA yaH nirodhaH bhavati saH vRttisaMkSayayogaH iti ucyate / anena ca vRttisaMkSayayogena kaivalyaprAptiH jAyate, zailezyavasthA ca prApyate / atra zIlaM nAma manovAkkAyAnAM sarvayogAnAM saMvaraH nirodhaH vA, tasya yaH svAmI saH zIlezaH, tasya ca yA avasthA sA zailezyavasthA sA avasthA prApyate, tathA sadaiva AnandadAyinI ca mokSaprAptiH api nirAbAdhaM bhavati / anyat ca zailezyabhidhAnasyaH samAdheH sakalakarmaNAM yaH kSayaH bhavati saH eva vRttisaMkSayayogaH asti / saH ca yogeSu nRpatitulya: gaNyate / anyasaMyogavRttInAM, yo nirodhastathA tathA / apunarbhAvarUpeNa, sa tu tatsaMkSayo mataH // 366 // 47 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAN NANCY ato'pi kevalajJAnaM, zailezIsamparigrahaH / mokSaprAptiranAbAdhA, sadAnandavidhAyinI // 367 // zailezIsaMjJitAcceha, samAdhirupajAyate / / kRtsakarmakSayaH so'yaM, gIyate vRttisaMkSayaH // 495 // vRttisaMkSayayogasya vizeSavarNanam - bhAvanA-dhyAna-samatArUpANAM yogatrayANAm abhyAsena vRttisaMkSayayogaH prApyate / Atmani karmasaMyogasya yA yogyatA vidyate tasyAH vyavacchedaH asti vRttisaMkSayasya arthaH / Atmani vartamAnAH yAH karmasaMyogajanyAH sthUlAH sUkSmA: ca ceSTA: tA: vRttayaH iti ucyante / tAsAM mUlam asti eSA yogyatA / eSA yogyatA eva bhavamAtA asti| anyasaMyogAH api ataH kAraNAt eva utpadyante / __ yogyatAyAH abhAve api yadi anyasaMyogaH svIkriyate tarhi tatra atiprasaGgaH bhavati / yataH ye jIvAH mokSaM prAptAH-siddhA: jAtAH, te tAdRzyAH yogyatAyAH abhAvAt eva na punaH karmANi badhnanti / ataH yadi 'yogyatAbhAve api anyasaMyogaH bhavati' - iti svIkriyate tarhi teSAm api karmasaMyogaH svIkaraNIyaH bhaviSyati / yat tu na sammatam iSTaM vA kasya api / ___ yathA vRkSasya skandha-zAkhA-prazAkhAdInAM nAzena pallavaphalAdInAm apunarbhAvaH na bhavati kintu mUlocchedena eva bhavati tathaiva bhavavRkSasya api yogyatArUpasya mUlasya ucchedena eva vicitravRtyAdirUpANAM pallavAdInAm apunarbhAvaH bhavati / saH eva ca ucchedaH vRttisaMkSayayogaH asti / bhAvanAditrayAbhyAsAd, varNito vRttisaMkSayaH / sa cA''tmakarmasaMyoga-yogyatApagamo'rthataH // 405 // sthUlasUkSmA yatazceSTA, Atmano vRttayo matAH / anyasaMyogajAzcaitA, yogyatA bIjamasya tu // 406 // tadabhAve'pi tadbhAvo, yukto nA'tiprasaGgataH / mukhyaiSA bhavamAteti, tadasyA ayamuttamaH // 407 // 48 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pallavAdyapunarbhAvo, na skandhApagame taroH / syAnmUlApagame yadvat, tadvad bhavatarorapi // 408 // mUlaM ca yogyatA hyasya, vijJeyoditalakSaNA / pallavA vRttayazcitrA, hanta tattvamidaM param // 409 // adhyAtmAdiSu paJcasu api yogabhedeSu tAttvikAtAttvikAdibhedAnAM saGghaTanam ___ tAttvikAtAttvikabhedau - adhyAtma bhAvanA ca ityetau yogau vyAvahArikanayam Azritya tannAma kAraNe kAryopacAram Azritya apunarbandhakasamyagdRSTijIvAnAM tAttviko bhavataH kintu nizcayanayadRSTyA tu cAritravatAm eva etau tAttviko bhavataH / sakRdbandhaka-dvirbandhakAdijIvAnAM tu dvau api etau yogau nizcayanayena vyavahAranayena cA'pi atAttviko eva bhavataH, yataH tAdRzAnAM jIvAnAm AtmapariNAmaH na tAdRzaH nirmalaH vartate / ataH veSagrahaNAdikA tasya ceSTA api kevalaM zraddhAzUnyakriyAmAtraM bhavati / dhyAnaM samatA vRttisaMkSayaH ca iti yogAH yathottaraM zuddhim apekSya cAritriNAm eva niyamena tAttvikAH eva bhavanti, na anyeSAm / apunarbandhakasyA'yaM, vyavahAreNa tAttvikaH / adhyAtmabhAvanArUpo, nizcayenottarasya tu // 369 // sakRdAvartanAdInA-matAttvika udAhRtaH / pratyapAyaphalaprAya-stathA veSAdimAtrataH // 370 // cAritriNastu vijJeyaH, zuddhyapekSo yathottam / dhyAnAdirUpo niyamAt, tathA tAttvika eva tu // 371 // sAnubandhaniranubandhabhedau - uparyuktAnAM yogAnAM dhArakaH jIva: yadi anapAya:tannAma yogArthaM bAdhakaiH kliSTakarmabhiH rahitaH-syAt tasya ete yogAH sAnu / bhavanti / yaH ca jIva: yogabAdhakakliSTakarmabhiH yuktaH bhavati tasya ete yogA: niranubandhAH bhvnti| doot Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAyaH nAma pUrvasmin kAle upArjitAni nAnAvidhAni avazyabhogyAni citte ca pApavRttyutpAdakAni karmANi / tAni eva apAyabhUtAni santi / atra matAntaraM darzayati mokSamArge pravRttAnAm AtmanAM ye kaNTaka- jvaramohatulyAH vighnAH santi te eva apAyA: iti / - yathA sveSTasthAnagamanapravRttAnAM keSAJcit janAnAM mArge kaNTakAH vilaganti kecit tu jvaragrastAH bhavanti, kecit ca digbhrAntyA anyasyAM dizi gacchanti / evaM ca iSTasthAnaprAptau anukrameNa stokasya bahoH bahutarasya ca kAlasya vilambaH bhavati / tathaiva yogamArgapravRttAnAm api vicitrakarmodayAt jaghanya -- madhyamo - tkRSTasvarUpAH triprakArAH vighnAH jAyante / ete vighnAH eva apAyAH iti ucyante / asyaiva tvanapAyasya, sAnubandhastathA smRtaH / yathoditakrameNaiva, sApAyasya tathA'paraH // 372 // apAyamAhuH karmaiva, nirapAyAH purAtanam / pApAzayakaraM citraM, nirupakramasaMjJakam // 373 // kaNTaka jvaramohaistu, samo vighnaH prakIrtitaH / mokSamArgapravRttAnA- mata evA'parairapi // 374 // sAstravAnAstravabhedau - apAyayuktAnAM yoginAm anekabhavaparamparAyAH kAraNarUpaH sAstravayogaH bhavati / yataH nirupakramakarmANi pApAzayakarANi ca karmANi avazyaM bhoktavyAni bhavanti / yatra ca pravartamAnaH ekaH eva bhavaH asti saH anAstravayogaH iti ucyate / Asravasya karmabandhahetutvAt saH api bandhaH eva / saH ca bandhaH sAmparAyikabandhaH iti kathyate / sAmparAyikabandhaH nAma kaSAyanimittaiH jAyamAnaH bandhaH / ataH eva ca Asravasya sAmparAyikabandhaH iti arthaH api saGgataH eva / ye ca caramazarIriNa: jIvAH teSu kaSAyANAm abhAvAt anyeSAm AsravANAm api abhAvaH asti / ataH ca teSAm anAsravayogaH bhavati / 50 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nanu karmabandhasya catvAraH hetavaH santi - mithyAtvam aviratiH kaSAyAH yogAH ca iti / atha yadyapi caramazarIriNAm AtmanAM mithyAtvAviratikaSAyarUpANAM trayANAM hetUnAM nAzaH saJjAtaH eva tathA'pi yogarUpaH caturthaH hetuH tu teSAm api vidyate eva, ataH eva ca tannimittakaH karmabandhaH api bhavati eva / tarhi 'teSAm anAsravayogaH asti' - iti kathaM vaktuM zakyate ? satyam / nizcayanayamatena tu sarvathA ayogikevalinAm eva anAsravayogaH bhavati / evaM satyapi sayogikevalinAM yaH yogaH asti saH nizcayayogasya kAraNam asti / ataH saH api anAsravayogaH eva iti na kazcit doSaH / asyaiva sAsavaH prokto, bahujanmAntarAvahaH / pUrvavyAvarNitanyAyA-dekjanmA tvanAsavaH // 375 // Asravo bandhahetutvAd, bandha eveha yanmataH / sa sAmparAyiko mukhya-stadeSo'rtho'sya saGgataH // 376 // evaM caramadehasya, samparAyaviyogataH / itvarAvabhAve'pi, sa tathA'nAsavo mataH // 377 // nizcayenA'tra zabdArthaH, sarvatra vyavahArataH / nizcayavyavahArau ca, dvAvapyabhimatArthadau // 378 // yogasya anyat svarUpam - vidhA zuddhamanuSThAnaM, sacchAstraparatatratA / samyakpratyayavRttizca, tathA'traiva pracakSate // 10 // tribhiH prakAraiH zuddham anuSThAnam, sacchAsrapAratantryam, samyakpratyayavRttiH ca iti triprakArakaH api yogaH bhavati / tatra (1) tridhA zuddham anuSThAnam - viSayazuddham anuSThAnam, svarUpazuddham anuSThAnam, anubandhazuddham anuSThAnaM ca iti tribhiH prakAraiH zuddham anuSThAnaM varNyate / ete trayaH api prakArAH uttarottaram anyasmAt anyasmAt prAdhAnyena vartante / tannAma viSayazuddhAnuSThAnAt 51 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ And svarUpazuddhAnuSThAnaM zreSThaM pradhAnaM vA, svarUpazuddhAnuSThAnAt ca anubandhazuddhAnuSThAnaM zreSThaM pradhAnaM vA / tatra 'anena anuSThAnena mama muktiH bhavatu' - ityevaMrUpeNa abhilASeNa mokSaM lakSIkRtya yA patana-zastrapATana-gRdhrapRSThArpaNAdikA svaghAtopAyasvarUpA kriyA kriyate sA viSayazuddhAnuSThAnam / viSayaH nAma lakSyam, tat yatra zuddhaM tat viSayazuddham anuSThAnam / atra patanAdirUpeNa svaghAtAdikriyA api mukteH abhilASeNa eva kriyate ataH sA api viSayazuddhAnuSThAnam iti ucyate / etat anuSThAnaM na svarUpataH zuddham, yataH tatra AtmaghAtasya pravRttitvAt tat pApasvarUpam anuSThAnam asti / lokavyavahAram Azritya yat yamaniyamAdInAM pAlanaM kriyate tat svarUpazuddham anuSThAnaM bhavati / lokAcArAt eva kriyamANatvAt samyagjJAnasya samyakzraddhAnasya ca abhAvAt etat yamaniyamAdInAM pAlanaM na zAstrAnusAri bhavati / etat eva uparyuktaM yamaniyamAdInAM pAlanaM yadA tattvasaMvedanena-jIvAditattvAnAM samyagjJAnena, atyantam autsukyarahitaM, prazAntavRttyA ca bhavati tadA tadeva anubandhazuddhAnuSThAnam iti ucyate / viSayAtmAnubandhaistu, tridhA zuddhamudAhRtam / anuSThAnaM pradhAnatvaM, jJeyamasya yathottam // 211 // AdyaM yadeva muktyarthaM, kriyate patanAdyapi / tadeva muktyupAdeya-lezabhAvAcchubhaM matam // 212 // dvitIyaM tu yamAdyeva, lokadRSTyA vyavasthitam / na yathAzAstrameveha, samyagjJAnAdyayogataH // 213 // tRtIyamapyada: kintu, tattvasaMvedanAnugam / prazAntavRttyA sarvatra, dRDhamautsukyavarjitam // 214 // trayANAm anuSThAnAnAM phalam - (a) kevalena viSayazuddhAnuSThAnena mokSabAdhakAnAM doSANAM nAzaH na bhavati ev|| 52 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yataH tatra ajJAnasya bAhulyaM vartate / AtmaghAtAdikaM tu ajJAnatAyAH eva lakSaNam asti / evaM satyapi anena viSayazuddhAnuSThAnena mokSabAdhakadoSANAM vigamaH yatra bhavet tAdRzaM jAtikulAdisahitaM janma tatkartAraH prApnuvanti iti keSAJcit zAstrakArANAM matam asti / mokSaprApteH icchA api prazaMsanIyA asti / yataH tAdRzI icchA api mohanAzakartrI bhavati / ataH eva muktiH tu sarvakalyANarUpA asti / etat anuSThAnaM tu pApasvarUpatvAt tatra atyantaM vaisadRzyaM vartate / ataH ca atyantaM pApasvarUpam etat anuSThAnaM sarvathA doSarahitAyAH mukteH kAraNaM na bhavati / tataH ca doSavigamaH na bhavati / AdyAnna doSavigama - stamobAhulyayogataH / tadyogyajanmasandhAna - mata eke pracakSate // 215 // muktAvicchAspi yacchlAghyA, tamaH kSayakarI matA / tasyAH samantabhadratvA-danidarzanamityadaH // 216 // (ba) dvitIyena svarUpazuddhena anuSThAnena tu doSANAM hrAsaH yadyapi bhavati tathA'pi na saH sAnubandhaH bhavati / arthAt vinaSTAnAM doSANAM punaH udbhavanaM yathA na syAt tathA doSahAsaH na bhavati / yathA bhasmasAtkRtAt maNDUkacUrNAt maNDUkAnAm utpattiH na bhavati kintu kevalAt cUrNAt tu nimittasaMyoge sati utpattiH bhavati eva, tathaiva anena svarUpazuddhAnuSThAnena yaH doSakSayaH bhavati saH adagdhamaNDUkacUrNatulyaH bhavati; ataH eva ca nimittasaMyoge punarapi doSAH prAdurbhavanti / nizcayena atra gurulAghavAdicintA na vidyate / arthAt kena guNena adhikalAbhaH jAyate kena ca alpalAbhaH jAyate, kena doSeNa adhikahAniH kena ca alpahAniH bhavati ityAdikA cintA- vicAraNA eva atra anuSThAne na vidyate / tathAvidhavivekAbhAvAt ca kAyikI ceSTA eva bhavati / ata: ca AtyantikaH doSavigamaH na bhavati / uktaM ca - - "kAyakiriyAe dosA, khaviyA maNDukkacuNNatullati / savvAvaNae te puNa, neyA tacchArasAricchA // " iti 1. kAyakriyayA doSAH kSapitA maNDUkacUrNatulyA iti / sarvApanaye te puna- - jJeyAH tatkSArasadRzAH // 53 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAd doSavigamo, na tvekAntAnubandhanAt / gurulAghavacintAdi, na yattatra niyogataH // 217 // (ka) tRtIyena anubandhazuddhena anuSThAnena tu nizcayataH sAnubandhaH doSavigamaH bhavati / anye api tIrthAntarIyAH evaM sAnubandhadoSAnAzaM devagRhAdInAM dRDhamUlatulyaM varNayanti / yathA prathamaM yadi gRhasya mUlaM dRDhaM kRtaM syAt tarhi tadupari racitaM bhavanAdikaM na nazyati kintu dIrghakAlaM yAvat surakSitaM sthiraM ca tiSThati tathaiva ca tattvasaMvedanena yuktam anuSThAnam api uttarottaraM doSanAzAya bhavati / etat anuSThAnaM gurulAghavAdicintayA yuktaM bhavati / ataH eva ca udAraphaladAyakaM sampadyate / gurulAghavAdicintayA kriyamANA sarvA api pravRttiH sarvatra mahodayAya eva bhavati / tRtIyAd doSavigamaH sAnubandho niyogataH / gRhAdyabhUmikApAta-tulyaH kaizcidudAhRtaH // 219 // etad vyudagraphaladaM, gurulAghavacintayA / ataH pravRttiH sarvaiva, sadaiva hi mahodayA // 220 // (2) sacchAstrapAratantryam - (atyantaM saralayA zailyA tathA'pi dRDhatayA atra zAstrasya mahimA tatpAratantryaM ca varNite staH / ) paralokasya sAdhanAyai tu zAstram eva ekam Alambanam / svamatikalpanayA lokaheryA vA kRtA kriyA na kadApi hitAya bhavati / pAparoganAzakam auSadham api zAstram eva asti / ajJAnarUpasya andhatvasya nivArakaM cakSurapi zAstram eva / zAstreNaiva ca sarvArthasiddhiH bhavati / ataH eva ca zAstre yatnaH avazyaM vidheyaH, yata: mohasya andhatamasaM nivArayituM zAstram eva AlokaH asti / zAstraM prati AdareNa eva ca dharmakriyAH api yathArthaphaladAyinyaH bhavanti / yataH yasya zAstre AdaraH asti tAdRzaH zrAddhaH janaH ahaGkArahitaH bhavati, guNarAgI bhavati, tathA tasya hRdaye pUjyeSu bahumAnaM pravartate / tataH ca tasya dharmakriyA api prakRSTA gaNyate / yasya ca zAstre anAdaraH asti tasmin jane zraddhAdayaH guNAH prAyaH na bhavanti, kadAcit syuH api te guNAH tarhi grahAviSTajanasya unmAdaiH tulyA: bhavanti, ye ca na prazaMsAspadAH Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavanti / ataH antaHkaraNasya zuddhyarthaM zAstrajalasya Asevanam avazyaM kartavyam / eSA zAstrabhaktiH eva 'mukteH dUtI' iti ucyate / paralokavidhau zAstrAt, prAyo nA'nyadapekSate / Asannabhavyo matimAn, zraddhAdhanasamanvitaH // 221 // upadezaM vinA'pyartha-kAmau prati paTurjanaH / dharmastu na vinA zAstrA-diti tatrA''daro hitaH // 222 // arthAdAvavidhAne'pi, tadabhAvaH paraM nRNAm / dharme'vidhAnato'narthaH, kriyodAharaNAt paraH // 223 // tasmAt sadaiva dharmArthI, zAstrayanaH prazasyate / loke mohandhakAre'riman, zAstrAlokaH pravartakaH // 224 // pApAmayauSadhaM zAstraM, zAstraM puNyanibandhanam / cakSuH sarvatragaM zAstraM, zAstraM sarvArthasAdhanam // 225 // na yasya bhaktiretarima-stasya dharmakriyA'pi hi / andhaprekSAkriyAtulyA, karmadoSAdasatphalA // 226 // yaH zrAddho manyate mAnyA-nahaGkAravivarjitaH / / guNarAgI mahAbhAga-stasya dharmakriyA para // 227 // yasya tvanAdara: zAstre, tasya zraddhAdayo guNAH / unmattaguNatulyatvA-nna prazaMsAspadaM satAm // 228 // malinasya yathA'tyantaM, jalaM vastrasya zodhanam / antaHkaraNaranasya, tathA zAstraM vidurbudhAH // 229 // zAstre bhaktirjagadvandyai-mukteftI paroditA / atraiveyamato nyAyyA, tatprAptyAsannabhAvataH // 230 // (3) samyakpratyayavRttiH - pratyayaH nAma abhilaSitasiddheH saMsUcakaM cihnm|| tAdRzaH pratyayaH trividhaH bhavati - AtmapratyayaH, gurupratyayaH, liGgapratyayaH ca iti / NN For Private Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAnam ArambhakaH puruSaH tadanuSThAnasya abhilASI syAt iti AtmapratyayaH, guruH api tasmai tathAvidham eva upadezaM dadyAt iti gurupratyayaH, tathA anuSThAnasya ArambhakAle maGgalavAdya-zaGkhAdInAM dhvanyAdIni maGgalAni racitAni syuH iti liGgapratyayaH / etat sarvam api sahajam eva syAt / eteSAM pratyayAnAM sadbhAve sampUrNasiddhiH prApyate / arthAt eSaH trividhaH pratyayaH tu sampUrNasiddheH sAdhanam asti / yA siddhiH anyasiddheH avandhyabIjarUpA bhavati sA eva aikAntikI siddhiH iti ucyate / yA ca siddhiH anyasyAH siddheH kAraNaM na bhavati sA tu pAtazaktiyuktatvAt avazyaM patati / ataH ca pAtazaktiyuktA tAdRzI siddhiH api tattvatastu patanam eva, na siddhiH / siddhayantarasya hetUnAM saMyogAt siddhiH pAtarahitA aikAntikI bhavati / etAdRzI ca aikAntikI siddhiH tu niyamena AtmAdipratyayayuktA bhavati / yataH ete pratyayAH eva anyasiddhInAm avandhyakAraNarUpAH santi / ataH eva ca yogamArge etAdRzyAH ekAntikyAH siddheH abhilASukaiH AtmAdipratyayeSu tatparaiH bhavitavyam / yat vastu yena upAyena sAdhyaM syAt tat anyaiH upAyaiH haThAt api siddhaM na bhavati / yathA ghaTasya upAdAnakAraNena paTasya utpattiH na bhavati tathA AtmAdipratyayarahitayA pravRttyA yoge aikAntikI siddhiH na bhavati / anye yoginaH api etAn AtmAdipratyayAn siddhidUtAn siddhigatiprAptyarthaM ca hastAvalambanAni iva varNayanti / ataH caiva sAnubandhayogArambhakaH janaH AtmAdipratyayaM nizcayena apekSate eva / arthAt AtmAdipratyayam avalambate eva / anye ye tattvajJAnarahitatayA kevalaM karmavazena viSayazuddha svarUpazuddhe vA anuSThAne pravartante te na etAn Alambante / tathA''tmaguNaliGgAni, pratyayastrividho mataH / sarvatra sadanuSThAne, yogamArge vizeSataH // 231 // AtmA tadabhilASI syAd, gururAha tadeva tu / talliGgopanipAtazca, sampUrNaM siddhisAdhanam // 232 // siddhyantarasya sadIjaM, yA sA siddhirihocyate / aikAntikyanyathA naiva, pAtazaktyanuvedhataH // 233 // 56 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhyantaraM na sandhatte, yA sA'vazyaM patatyataH / tacchaktyA'pyanuviddhaiva, pAto'sau tattvato mataH // 234 // siddhayantarAGgasaMyogAt, sAdhvI caikAntikI bhRzam / AtmAdipratyayopetA, tadeSA niyamena tu // 235 // na hyupAyAntaropeya-mupAyAntarato'pi hi / hAThikAnAmapi yata-statpratyayaparo bhavet // 236 // paThitaH siddhidUto'yaM, pratyayo hyata eva hi / siddhihastAvalambazca, tathA'nyairmukhyayogibhiH // 237 // apekSate dhruvaM hyenaM, sadyogArambhaka stu yaH / nA'nyaH pravartamAno'pi, tatra daivaniyogataH // 238 // yogasya upAyAH - kimapi kAryaM kartuM tasya upAyAH bhavanti / tAn upAyAn Azritya eva kRtaM kAryaM siddhaM bhavati / evameva ca yogamArgasya kRte api upAyAH santi / taiH eva upAyaiH yogasya siddhiH bhavati / yogaprApteH sAmAnyaH upAyaH asti yogyatA / yogyatayA eva AkRSya pravartamAnAH adhyAtmAdiyogAH tAttvikayogAH bhavanti / ___ yogasya vizeSopAyAH SaD santi- utsAhaH, nizcayaH, dhairyam, santoSaH, tattvadarzanam, janapadatyAgaH ca / ebhiH SaDbhiH eva yoginaH yogasiddhiM labhante / tatra-prathamam utsAhaH AvazyakaH / utsAhaH nAma vIryollAsaH / utsAhaM vinA prArabdhaM kAryaM kadAcit apUrNam tiSThati, kadAcit ca alpaphalam eva bhavati / tadanu ca asti nizcayaH / nizcayaH nAma saGkalpite kArya sampUrNaH ekAgrabhAvaH / aikAgyarahitaH utsAhaH dIrghaM na santiSThate / tataH ca sAphalyam api prAptuM na zakyate / tRtIyam asti dhairyam / ApattiSu api pratijJAtaH avicalanaM nAma dhairyam / zreyaskareSu kAryeSu vighnaprAcuryaM bhavati eva 'zreyAMsi bahuvighnAni' iti nyAyAt / evaM ca vighne satyapi aikAgyabhaGgaH na syAt tadeva vAstavaM dhairyam / etAdRzA dhairyeNa vinA utsAhaH nizcayaH ca paGga gaNyate / caturthaH upAyaH asti Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANNA santoSaH / bAhyapadArthAnAM paristhitInAM vA AnukUlye prAtikUlye ca lAlasAyAH udvegasya ca abhAvaH nAma santoSaH / kevalam AtmaramaNatA eva tatra vidyate / santoSAbhAve cittaM satataM vikSiptaM vartate yat ca ekAgratAyAM bAdhakam asti / santoSAt anu tattvadarzanam asti / 'yogaH eva paramArthaH' iti samAlocanaM nAma tattvadarzanam / paramArthabuddhyA yAvat yoganizcayaH na bhavati, na tAvat utsAhAdi jAyate / tataH ca yogapravRttiH api antatogatvA kAyikI ceSTA vA klezarUpA vA sampadyate / atha antimaH upAyaH asti janapadatyAgaH tannAma sAMsArikasya laukikasya ca vyavahArasya tyAgaH, yataH yogaH tu AtmikavyApArarUpaH asti / AtmikavyavahAre pravRttena AtmanA laukikavyavahArAt dUreNa bhavitavyam / yataH lokavyavahAraH tu AtmikavyavahAre bAdhakaH asti| sAtatyaM vinA yoga: siddhaH na bhavati / lokavyavahAre ca pravRttAnAM tu sAtatyaM na sambhavati / evaM ca yogapravRttiH api niSphalA bhavati / ataH ca janapadatyAgaH kartavyaH eva / ebhiH SaDbhiH upAyaiH yogasiddhiH avazyaM bhavati / / upAyopagame cA'syA, etadAkSipta eva hi / / tattvato'dhikRto yoga, utsAhAdistathA'sya tu // 410 // utsAhAnnizcayAd dhairyAt, santoSAt tattvadarzanAt / munerjanapadatyAgAt, SaDbhiogaH prasiddhyati // 411 // yoganizcayasya upAyAH - prAptaH yogaH bhAvayogaH asti na vA ityasya nirNayArthaM trINi sAdhanAni santiAgamaH anumAnaM dhyAnAbhyAsaH ca iti / AgamaH nAma yogaM jJApakAni zAstrANi / anumAnaM nAma yogasya yathArtharUpeNa saGghaTanArthaM tarkavitarkAdi cintanam / dhyAnAbhyAsaH nAma punaH punaH tasya abhyAsaH / Agamana bhAvayogasya nirNayaH zraddhayA bhavati / zraddhayA jAyamAnaH nirNaya yAvat na buddhigamyaH bhavati tAvat yogasya samyagbodhaH na jAyate / ataH ca anumAne buddhyanusandhAnena sadbodhaH jAgRtaH bhavati / etAdRzi bodhe jAte sati tasya svAnubhUtyarthaM punaH punaH parizIlanam Avazyakam / tat ca dhyAnAbhyAsena bhavati / wationa LERS Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hansar "AtmA asti / AtmanaH bhinnaM karma api asti / AtmanaH karmaNAM ca vayayapiNDasadRzaH sambandhaH api asti / tAdRza sambandhaH api sahetukaH eva asti, na nirhetukaH / anena sambandhena zubhAzubhaM phalam api bhavati / eSAM karmaNAm AtmanA saha viyogaH api bhavati eva / eSaH viyogaH api hetuyogena eva bhavati na svataH / etat sarvam api AtmanaH karmaNAM ca tathAsvabhAvatvAt eva saGghaTate, na anyathA / yadi tathAsvabhAvaH na svIkriyate tarhi saMyoga-viyoga-zubhAzubhaphalAdipariNAmAH na utpadyante / etAdRkpariNAmAbhAve ca puruSArthaH api saphalaH na syAt / ataH eva tathAsvabhAvasya svIkAre eva yogamArgAdiSu kRtaH puruSArthaH saphala bhavati / anyathA puruSArthaH nyAyasaGgatim agacchan, bhavan api prazastaH na gaNyate / yathA, mudgakaGkaTukeSu siddheH svabhAvAbhAvaH asti, evaM san api yaH tatra puruSArthaM karoti tasya tAdRzaH puruSArthaH prazasyaH api na bhavati, AdaraNIyaH api na bhavati / tathaiva yadi AtmAdInAM tAdRzaH svabhAvaH na syAt tarhi tasya muktyarthaM yogamArgeNa kRtaH puruSArthaH api ajJAnajanyatvAt niSphalatvAt / ca prazasyaH na bhavati / ataH ca etAdRzasvabhAvasvIkAre eva sarvaM samaJjasaM bhavati / " - etena etAdRzena ca satarkacintanena parizIlanena ca yogamArgasya samyagbodhaH bhavati / svayaM ca yat Acarati tat bhAvayogaH asti na vA ityasya nizcayaH api bhavati / AgamenA'numAnena, dhyAnAbhyAsarasena ca / vidhA prakalpayanprajJAM, labhate yogamuttamam // 12 // AtmA karmANi tadyogaH, saheturakhilastathA / phalaM dvidhA viyogazva, sarvaM tatsvabhAvataH // 413 // asmin puruSakAro'pi, satyeva saphalo bhavet / anyathA nyAyavaiguNyAt, bhavannapi na zasyate // 414 // sarvayogAnAM samanvayaH - ___etAn eva adhyAtmAdiyogAn anye darzanakArAH samprajJAtasamAdhitvena asamprajJAtasamAdhitvena ca abhidadhati / / samprajJAta: nAma samyaktayA prakarSeNa ca rUpeNa vRttyarthasya jJAnam / samyaG nAma ded 59 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAvat-yat yAdRzam asti tAdRzam, prakarSaH tu savitarkanizcayarUpaH / atra vitarkaH nAma zrutaM zAstraM vA, tena sahitaH savitarkaH / tannAma zAstrAnusAreNa yasya svarUpasya nizcayaH jAtaH tAdRzasya vRttyarthasya jJAnaM samprajJAtaH ucyate / vRttiH nAma naranArakAdiparyAyAH, arthaH nAma dvIpa-samudra-parvatAdipadArthAH, teSAM jJAnaM vRttyarthajJAnam / etAdRzaM jJAnam adhyAtmAdiSu caturSu api yogeSu bhavati / ataH te samprajJAtasamAdhitvena vaktuM zakyate / pAtaJjalayogadarzane api samprajJAtasamAdhiH evaMrUpaH varNitaH asti-"vitarkavicArA-nandAsmitAnugamAt samprajJAtaH (1/17)" - A sthUlapadArthebhyaH sUkSmasUkSmatarapadArthaviSayakaM yat anugatacintanaM sa vitarkAdicaturbhedaH samprajJAtaH samAdhiH iti ucyate" iti / kaivalyaprAptau kAraNabhUtasya zukladhyAnasya prathamau dvau bhedau api samprajJAtasamAdhisvarUpau eva staH / yataH tatra api vRttyarthasya samyagjJAnaM bhavati iti mahopAdhyAyazrIyazovijayamahArAjaH pAtaJjalayogasUtrasya - 1/17-18 iti sUtradvayasyaTIkAyAM kathayati - "tatra pRthaktvavitarkasavicAraikatvavitarkAvicArAkhyazukladhyAnabhedadvaye samprajJAtaH samAdhiH, vRttyarthAnAM samyagjJAnAt" iti / ___ anena samAdhinA samAhitaH san AtmA ajanmatvasya kAraNarUpaM janma prApnoti / zIghraM ca kevalajJAnaprApteH pUrvAm AtmanaH vardhamAnacittanirodhAvasthAsvarUpAM ca kSapakazreNim Arohati / tadanu ca kevalajJAnam api prApnoti / enAM kaivalyasvarUpAm avasthAm eva anye darzanakArAH asamprajJAtasamAdhitvena varNayanti / asmin ca AtmA pUrNatayA samAdhisvarUpaH bhavati / ataH ca vRttyarthAnAM cintanasya api abhAvaH bhavati / tataH eva ca sUkSmam api mAnasikaM vijJAnaM tatra na vidyate / eSaH eva ca vRttisaMkSayaH yogabhedaH asti / atra dvidhA asamprajJAtaH yogaH bhavati / ekaH sayogikevalikAlabhAvI anyaH ca ayogikevalikAlabhAvI / yadA vikalpajJAnarUpAyAH manovRtteH tathA jJAnAvaraNIyAdInAm udayarUpasya tasyAH bIjasya sarvathA nirodhAt kevalajJAnaprAptiH bhavati tadA prathamaH asamprajJAtaH samAdhiH bhavati / tatkAle ca zarIrasya sadbhAvAt parispandarUpA vRttiH 60 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyate / yadA ca sarvAsAm api vRttInAM tadvIjarUpANAM ca audArikAdizarIrANAM sarvathA atyantaM ca ucchedaH bhavati tadA dvitIyaH asamprajJAtaH samAdhiH bhavati / atra tAtparyaM tu etat yat bhinnabhinnadarzanakArANAM zAstreSu nAmabhedaiH aneke samAdhayaH vaNitAH santi / yathA- dharmameghaH, amRtAtmA, bhavazatruH, zivodayaH, sattvAnandaHityAdayaH / kintu eteSAM sarveSAm api adhyAtmAdiyogeSu samAvezaH bhavituM zakyate / yataH yogazabdasya arthaH tu sarvatra saGgatim aGgati / yogasya ca anekAH avasthAH santi / ataH tattadavasthAm apekSya tasya tasya yogasya adhyAtmAdiyogeSu antarbhAvaH bhavati ev| samAdhireSa evA'nyaiH, samprajJAto'bhidhIyate / samyakaprakarSarUpeNa, vRttyarthajJAnatastathA // 419 // evamAsAdya carama, janmA'janmatvakAraNam / zreNimApya tataH kSipraM, kevalaM labhate kramAt // 420 // asamprajJAta eSo'pi, samAdhirgIyate paraiH / niruddhAzeSavRttyAdi-tatsvarUpAnuvedhataH // 421 // dharmamegho'mRtAtmA ca, bhavazatruzivodayaH / sattvAnandaH parazceti, yojyo'caivA'rthayogataH // 422 // muktiH tu yogasya eva anyAvasthArUpA asti / prathamaM samAdhiyogaH siddhaH bhavati, tadanu ca muktiyogaH / tathA tathA karmakSayArthaM yaH yogaH pravartate saH samAdhiH iti ucyate / yaH ca niSThAprAptaH yogaH asti arthAt karmakSayasya samAptiM prAptaH yaH yogaH asti tam eva yogamArgajJA: mokSam iti kathayanti / yataH yadA samAdhiH pUrNatAM prApnoti tadA tena samAdhinA AtmanaH karmaNaH ca parasparasaMyogasya yogyatAyAH abhAvaH bhavati / yogyatAyAH abhAvAt ca punaH teSAM saMyogaH na bhavati eva / tataH ca saMsAraH api na avshissyte| arthAt saMsArAbhAvaH bhavati / / tathA tathA kriyAviSTaH, samAdhirabhidhIyate / niSThAprAptastu yoga -muktireSa udAhRtaH // 496 // 61 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyogayogyatAbhAvo, yadihA''tmatadanyayoH / kRto na jAtu saMyogo, bhUyo naivaM bhavastataH // 497 // yogaphalam - samyagyogaH ubhayalokahitAya bhavati / atra darzitAni aihalaukikAni phalAni tu yogamArgapravRttAnAm AtmanAM kRte svakIyaH mArgaH samIcInaH na vA iti nizcayArtham atyantam upayogIni santi / yogapathapathikAnAM yogasAdhanayA ke ke lAbhAH bhavanti ityatra darzayanti / "1. sthiratA - pratijJAtasya nirvAhe sthairyam / 2. dhairyam - Apattau api avicalitasvabhAvaH / 3. zraddhA - satyamArgaM prati dRDhA ruciH / 4. maitrI - sarvajIveSu hitacintanarUpa: mitrabhAvaH / 5. janapriyatvam - ziSTalokAnAM snehaH / 6. prAtibhatattvabhAsanam - svakIyayA sAhajikyA pratibhayA jIvAditattvAnAm avalokanam / 7. vinivRttAgrahatvam - anucitAbhinivezasya abhAvaH / 8. dvandvasahiSNutA - karmodayena prAptAnAm iSTAniSTaviSayANAM viyogasaMyogarUpANAM dvandvAnAM samyak sahanam / 9. dvandvavinAzaHdvandvAnAM yAni nimittAni teSAM zaktInAM zuddhayogena nAzaH saJjAte sati teSAM dvandvAnAm abhAvaH / 10. kAlocitabAhyalAbhaH - samAdheH sthiratAyAM nimittabhUtAH jIvananirvAhAdayaH kAlocitAH lAbhAH / 11. zubhodayA dhRtiH - jIvananirvAhikAsu sAmagrISu santoSaH, adhikaprApteH lAlasAyAH abhAvaH ca / 12. zubhodayA kSamA - satyAsatyasya zravaNamAtreNa eva uttejitaM bhUtvA AvicArya eva krodhAdInAm Alambanena Atmani jAyamAnAyAH vikriyAyAH rodhanam / 13. sadAcAraH - sarveSAm upakArakAriNI priyavacanarUpA akRtrimocitasnehAdirUpA sajjanAnAM ceSTA / 14. yogavRddhiH - mukteH bIjabhUtAnAM samyagdarzanAdInAm utkarSaH / 15. AdeyatA - anyaiH AdaraNIyAnAM vacanAnAM svAmitvam / 16. gurutvam - gauravam / 17. anuttarazamasaukhyam - kaSAyANAM mandatve sati udbhUtaM prazamasukham / etat ca bAhyapadArthajanyebhya: viSayAdisukhebhyaH atizAyi bhavati" iti / etAvantaH aihikalAbhAH bhavanti yogasAdhanayA / yogasya ca mukhyam ekAntikam Atyantikam anuttaraM ca phalam asti paraM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2brahma iti yogavidaH vadanti / kiM cA'nyad yogataH sthairya, dhairyaM zraddhA ca jAyate / maitrI janapriyatvaM ca, pratibhaM tattvabhAsanam // 52 // vinivRttAgrahatvaM ca, tathA dvandvasahiSNutA / tadabhAvazca lAbhazca, bAhyAnAM kAlasaGgataH // 53 // dhRtiH kSamA sadAcAro, yogavRddhiH zubhodayA / AdeyatA gurutvaM ca, zamasaukhyamanuttam // 54 // yogasyaitatphalaM mukhya-maikAntikamanuttaram / AtyantikaM paraM brahma, yogavinirudAhRtam // 506 // ataH eva ca vidvattAphalakAGkSibhiH buddhimadbhiH janaiH eSA sadgocarAdisaMzuddhiH AlocanIyA / tadanu ca eSA yadi yogyA pratibhAseta tarhi svIkaraNIyA api / arthAt yogamArge zraddhA api kartavyA, AcaraNam api kartavyam / yataH sadyogasya abhyAsaH eva vidvattAyAH phalam asti, na anyat kim api / yogAbhyAsaM vinA tu zAstrANi api saMsArarUpANi eva iti nirmalamatInAM zAstravidAm AzayaH / yathA sajjJAnarahitAnAM mUDhAtmanAM kRte putraputryAdisaMsAraH bhavati tathA sadyogarahitAnAM viduSAM kRte api zAstrANi eva saMsArarUpANi santi / ataH eva ca paNDitajanaiH yogamArgeNa yatitavyam / sadgocarAdisaMzuddhi-reSA''locyeha dhIdhanaiH / sAdhvI cetpratipattavyA, vidvattAphalakAkSibhiH // 507 // vidvattAyAH phalaM nA'nyat, sadyogAbhyAsataH param / tathA ca zAstrasaMsAra, ukto vimalabuddhibhiH // 508 // putradArAdisaMsAraH, puMsAM sammUDhacetasAm / viduSAM zAstrasaMsAra:, sadyogarahitAtmanAm // 509 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya nami-pravrajyA ole Cool LaLaLALALALALLA (namirAjarSeH indreNa saha saMvAdaH) munikalyANakIrtivijayaH purA hi zazAsa mithilAM namiH nAma nRpatiH / ekAntena dharmapriyaH prajAhitaH - parAkramI mahAdAnI ca sa AsIt / ataH sarvAH prajAH tasmai pUrNatayA snihyati sma / HD tathA caurAH anItikAriNaH ca tataH pUrNarUpeNa bibhyati sma / saH ekavAraM sAyaGkAle gavAkSe sthitaH sarvataH vilokayan AsIt / tAvatA tasya dRSTiH vyomni patitA / tatratyaM dRzyaM pazyan sa stabdhaH iva mUrttaH iva nirnimeSanayanaH babhUva / aho ! kutastyAH ete AkArAH // kIdRzAH AkarSakAH manomohakAH ca !! avarNanIyA varNaparamparA eteSAm ! acintyA ca ramaNIyatA ! cetoharA ca cArutA ! nanu kaH khalu jImUtakandukaiH IdRzIM krIDAM karoti ? dhanyavAdAH tasya, dhanyammanyaH ca ahaM - yena jIvanasArabhUtaM dRSTam etat rAmaNIyakam / atha evaM suSamApIyUSagaNDUSAn AkaNThaM pibataH tasya prapazyataH eva akasmAt 2 uccaiH vAtaH mahAvAtaH nabhomaNDale vyAptAn tAn abhrakhaNDAn svena saha sudUraM nItavAn / gaganaM kevalaM nirAkAraM niraJjanaM nIrAgaM ca ziSTaM tatra / etad dRSTvA sa citte cakitaH manasi vismataH hRdaye ca stabdhaH abhavat / "aho khalu anityatA padArthAnAM ! taralatA viSayANAM ! kSaNabhaGgatA bhAvAnAM ! anityatA sampadAm !! kiM etatparyavasAnaH eva saMsAraH ? kiM sarvam api atra indrajAlapraticchAyam ? tarhi nityaM kim ? zAzvataM kim ? anazvaraM kim ? kiJcit tu bhavitavyam eva / tada - eva khalu prAptavyaM mayA !" ityAdi cintayan saH vairAgyabhAvanAbhAvitAntaHkaraNa: ullasitAbhyantaravivekaH viSayavinivRttacetAH tadA eva gRhatyAgaM nirNItavAn / svajyeSThaputraM - rAjye abhiSicya ca sadyaH eva sapurajanAM sAntaHpurAM sAnIkinI ca mithilA nagarI tyaktvA abhiniSkrAntaH saH ekAntena pravrajyAm adhiSThitavAn / / ISROIEDEREDIENTERNETREATMENTERTIENT DIVOIV 64 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha ca pravrajati tasmin naminRpatau taM prati sarvathA samarpitAH baddhAdarAH ca prajA: atyantaM duHkhitAH abhavan / sarvatra ca rodanAkrandanavilApAnAM karuNazabdAH zrUyante sma / etena sarvaH api nagaraparisaraH kolAhalamayaH saJjAtaH iva / itaH ca, etasmin avasare svargamadhye saudharmadevalokAdhipena zakreNa svIyadivyajJAnaprayogeNa jJAtam etat-yat-namiH rAjA pravrajyAyai abhyutthitaH iti / ata: saH tasya parIkSArthaM brAhmaNaveSaM dhArayitvA tatsammukham upasthitaH / tadAtve tayoH dvayoH madhye yaH saMvAdaH pracalitaH saH atIvarocakatvAt atra prastutaH // indraH namiH indraH namiH bhoH ! kimartham adya mithilAyAH prAsAdeSu gRheSu ca kolAhalasaGkulAH dAruNAH ca AkrandanazabdAH zrUyante ? bhoH ! mithilAyAm ekaH mahAn vRkSaH AsIt / yaH bRhatkAya: zItalacchAyaH patrapuSpaphalopetaH atyantaM guNakArI ca AsIt / tathA tannizrayA bahavaH pakSisarpa- cikroDAdayaH prANinaH jIvantaH Asan / adya mahAvAtena sa vRkSa: samUlam utpATya vinAzitaH / etena te sarve api jantujAtA: azaraNAH nirAdhArA: ca saJjAtAH / ataH tadduHkhena krandamAnAnAM teSAM karuNazabdAH ete zrUyante / kiM ca tatra na kim api cintAkAraNam / yataH prApte anyasmin Azraye te sarve api prANinaH zAntAH sukhinaH ca bhaviSyanti / bhavatu / kintu bhagavan ! mithilAnagaram agnijvAlAbhiH dahyamAnam asti / mahAvAtena ca tAH jvAlA: bhavataH antaHpuraM prAsAdaM ca jvAlayantyaH santi / tat sarvaM bhavAn jAnan api kimartham iha eva tiSThati ? tatra gatvA agneH vidhyApanAdi bhavataH kartavyaM khalu ? bhoH ! ahaM hi sarvathA akiJcanaH asmi tata: ca sukhena vasAmi jIvAmi ca / kiJca, mithilAyAM dahyamAnAyAM mama tu kiJcana api na dahati / yata:, yat mAmakInam asti tat tu na kadA api dahati, yat ca dahati tat tu mama nAsti eva / atha ca tyaktaputrakalatrasya sarvathA nirvyApArasya bhikSoH 65 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hotel indraH veolele otel veel ve otel namiH 2014.01.2014!12!!!calca.02.2016.AA.09. asmin saMsAre kiJcit priyam api na vidyate, na vA kiJcit apriyam api vidyate / tathA, anagArasya bhikSAvRttyA jIvataH muneH bhadraM tu sarvataH vipramuktatvAt / ekAntena ca AtmAnaH eva anudarzakatvAt eva / na tu anyathA katham api / bADham / atha ekA vijJaptiH asti / bhavAn hi asya nagarasya rAjA asti| yadi bhavAn bhikSujIvanam eva yApayitum icchati tarhi na kA api bAdhA asmAkam / kintu prathama nagarasya prAkAraM samyaktayA samAracayya, dviSadAkramaNasahanAya ca samarthaM kArayitvA, zataghnyAdibhiH zastraiH astraiH ca saMyojya, tathA gopurANi aTTAlakAni ca kArayitvA, tatpazcAt bhikSutvam aGgIkarotu / yena bhavataH prajAjanAH nirbhayatayA jIveyuH / bhoH ! etat sarvaM tu mayA kRtam eva / zRNu tAvat / zraddhA nAma nagaraM mayA nirmApitam asti / tasya dvAri tapasaH saMvarasya ca argalaM yojitam / kSamAbhidhaH vizAlaH prAkAraH tatparitaH kAritaH / saH api guptitrayeNa dRDhaH zatrUNAM duSpradhvaMsa: ca kRtaH / tathA jIvaparAkramaM nAma dhanuH mayA gRhItam asti / tatra IryAsamiti:2 nAma jyA asti / dhRtinAmnA bandhanena jyAM dhanuSA baddhvA satyena sA AkRSyate tatra ca tapa:svarUpa: bANaH sthApyate / tataH ca (N tena bANena karmarAjJaH kaJcukaM dRDhatayA bhittvA taM ca hatvA ahaM vigatasaGgrAma: bhaviSyAmi / bhavacArakAt ca vimuktaH bhaviSyAmi / [anuvartate] [AdhAraH uttarAdhyayanasUtrasya navamam adhyayanam] usaldada.MAIMAI MICALCALALALALAMALE le ole ole ole REEEEEEEEVAnA putrA me bhrAtA me svajanA me gRhakalatravargo me | iti kRta-meme-zabdaM pazumiva mRtyurjanaM harati / [zIlAGkAcAryakRtAyAm-AcArAGgavRttau] olete otel ecolele lote 1. mano-vAk-kAyayoganivRttirUpaM guptitrayam / 2. IryA-gamanam / gamane mArgasya samyakatayA nirIkSaNaM dattacittatvaM ca IryAsamitiH / e 66 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - (Om AsvAda: cintanadhArA / muniratnakIrtivijayaH / "You're not bad, because of what you did, you're good, although what you did was bad." (Brock Tully) vyavahAre katicit vAkyAni vAraMvAraM prayujyante / yathA - 'manuSyamAnaM kSate: A 2) pAtram, 'manuSyasya eva kSatiH bhavati', 'yaH kAryaM karoti tasya eva skhalanaM bhavati'- SAWAL ityAdIni / atra viDambanA tu etat yat eteSAm etAdRzAnAM vA vAkyAnAM prayogaM manuSyaH svadoSAcchAdanAya eva karoti / kintu yadA anyasya kSatiH bhavati tadA saH etAni sarvANi api vismarati / na etAvat eva api tu anyaM prati tiraskAraM hInatAbhAvaM vA Avahati / svasya kSatiH yadA bhavati tadA sahasA eva tasya smaraNaM bhavati yat 'ahaM manuSyaH asmi ataH kSatiH jAtA' / anyathA tu svaM devam iva eva matvA sarvadA hai| viharati / parantu anyasya kSatiM dRSTvA tasya etAdRzI matiH na jAyate yat 'eSo'pi manuSyaH eva ataH mama iva tasya api kSateH sambhAvanA asti eva' / svam iva aparam (ga IVE) api saH devatulyaM gaNayet - etAvatI nA'sti atra apekSA kintu tadA saH taM manuSyam IINE * api agaNayitvA yat vyavaharati tat tu vicAraNIyam / tataH eva klezAH saGklezAH 4 santApAH teSAM paramparA ca uttiSThante / 'yat bhUtaM tat kimarthaM bhUtam ?' - ityasya eva M carcAyAM vivAde vA manuSyasya matiH mUDhA bhavati, kintu tAdRzaM punaH yathA na syAt tadarthaM / kiM karaNIyam asti- iti vicAraH api tasya na sphurati / ataH eva ca punaH punaH hA tAdRzI sthitiH sAkSAtkaraNIyA bhavati / etasyAM sthitau manuSyasya svabhAvasya doSAt svabodhasya doSaH adhikaH iti / A vaktum ucitam / yataH bodhena svabhAvaparivartanaM zakyam eva / manuSyaH yadA svasya / vicArAn svasya vacanAni svasya dRSTiM eva ca kadAgraheNa vilagnaH vartate anyAn ca / prati AdareNa samAnatvena audAryeNa ca na vyavaharati tadA yat jAyate tadeva asti 67 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asmAkaM sarveSAM 'vartamAnam' (vartamAnA sthitiH) / sarve'pi tasya anubhavaM kurvanti / eSA sthitiH kasmaicit api rocate iti tu na kintu sarve'pi pratIkSamANAH sthitAH santi yat 'paraH kadA svasmin parivartanaM kuryAt' iti / etAdRzyAH ca pratIkSAyAH antaH na kenA'pi dRSTaH nA'pi kalpitaH / svasmin parivartanam eva atra upAya:, na anyH| vyavahAraH saMskAritAM dyotayati saMskAritA ca zikSaNam / yAdRzaM zikSaNaM tAdRzAH saMskArAH, yAdRzAH ca saMskArAH tAdRzaH vyavahAraH / adyatanI zikSaNapaddhatiH kim AryapaddhatiH ArSapaddhatiH vA asti ? etat tu sarvaiH api vicAraNIyam / AbhAsikIM bhautika unnatiM prati AsaktAH tatprAptau eva ca prayatamAnAH vayaM asmAkaM saMskAradhanaM nAyAma: / atra viSaye asmAbhiH jAgRtaiH bhavitavyam / svasya jAgaraNam anivAryaM pratibhAti / jIvanasya sarvoparitvaM yat na bodhayet satsaMskArAn ca yat na jAgarayet tat zikSaNaM kIdRzam ? kathaM nAma tat zikSaNatvena vaktuM zakyate ? uparyukte- " tvayA yat AcaritaM tena na tvam ayogyaH; tvaM tu yogya: eva, kevalaM tvayA yat AcaritaM tat ayogyam" iti atra vAkye vyavahArasya audArya saMskAritAyAH ca Amoda: anubhUyate / hRdayasya vizAlatA dRSTeH nirmalatA cA'pi kAmam anubhUyate / prakaTarItyA asmin vAkye kam api uddizya na kim api upadiSTam asti / evaM satyapi pArasparikaikyasya rahasyaM manasaH zAnteH, cittasya prasannatAyAH jIvanasya ullAsasya cA'pi rahasyam ataH vAkyAt prakaTat anubhUyate / eSaH eva AryavyavahAraH ArSavyavahAraH vA / etAdRze vyavahAre eva asmAkaM mAnavasamAjasya ca unnate: mUlaM nihitam asti / asmAt vAkyAt pravahantIM saMskAritAM yadi nAma vayam aGgIkuryAma pArasparikavyavahAre ca prayuJjyAma tarhi anekAH viDambanA: nirmUlA: syuH, samAdhiH zAntiH ca sahajatayA prAptA syAt / kintu atra eka eva prazna asti yat 'kiM vayaM AryAH smaH ? asmAkaM hRdaye Aryatvasya gauravaM kiM vilasati ?' - pratyekaM vyaktiH sadasatsaMskArANAM piNDarUpA asti / vyakteH cAritryanirmANaM na sAmAnyaghaTanA asti / zikSaNaM yathA saMskArAn udbodhayati tathA pArasparikaH vyavahAraH api saMskArAn spRzati / manuSyasya cAritryanirmANe zikSaNatulyaM dAyitvaM vyavahAraH api nirvahati / zikSaNasya vyavahArasya ca ubhayoH api lakSyam asti - cAritryanirmANam / 68 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etallakSyeNa rahitaM zikSaNaM tu kevalaM vidyAyAH vyApAraH asti / tAdRzAt zikSaNAt vaicArikaM vyavahArikaM ca aunnatyam audAryaM vA'pi na prakaTate / tathaiva ca lakSyavihInena vyavahAreNa api pArasparikaH bhrAtRbhAvaH, jIvane zAntiH prasannatA ca na labhyante / uparyuktasya vAkyasya pratyekaM zabdebhyaH zikSaNasya prakAzaH vyavahArasya ca mAdhuryaM sravat anubhUyate / eSaH prakAzaH etat mAdhuryaM caiva asmAkam AryasaMskArANAM prANatattvam asti / asmAsu vidyamAnasya Aryatvasya samyakparicayaH etAbhyAm eva bhavati / asmAsu jAgRte ete prakAza: mAdhuryaM ca anyajaneSu suptaM devatvaM jAgara jAgRtaM devatvam eva tasya asatsaMskArAn mUlataH unmUlayiSyati / evaM ca rItyA vyaktau 'vyaktau jAgRtaM devatvam eva kramazaH parivArasya, samAjasya, rAjyasya, dezasya, vizvasya ca sthitau vyApakam unnataM sthiraM ca parivartanaM vidhAsyati / samAja-rAjya-dezAdInAm aunnatyArthaM bRhatISu sabhAsu bhASaNAni na AvazyakAni nA'pi ca tAni upAyarUpANi santi / tadarthaM tu dRSTau nairmalyam eva Avazyakam / dRSTiH ) yadi nirmalA bhaviSyati tarhi vyavahAraH tu svayameva nirmalaH svasthaH ca bhaviSyati / tadanu ca unnatiH zAntiH prasannatA vA na duHsAdhyA asAdhyA vA syAt / vayam asmAkam ahaGkAraH ca satatam aparaM dhikkurmahe tiraskurmahe / vyaktiM ca hInaM tuccham ayogyaM matvA - gaNayitvA eva vyavaharAmaH / kintu na anena mArgeNa kasya api jIvanam ujjvAlayituM zakyam / etAdRzaH vyavahAraH tu parasya jIvane andhakAram eva pratanoti / yadi nAma vayaM kasya api jIvanam ujjvAlayituM na alam tarhi t 'na tAvat zocanIyam, kintu kasya api jIvane andhakAraM na prasArayema iti tu paryAptam / uparyuktAt vAkyAt eSaH eva upadezaH dhvanyate / etat vAkyaM satAM prakRtiM satAM kRtiM ca paricAyayati / vayam api etAdRzaM jJAnasya prakAzaM vyavahArasya audAryaM dRSTeH nairmalyaM ca prApnuyAma yena sarveSAM jIvanaM sukhamayaM zAntimayaM prasannatAmayaM ca syAt / iti zam / 69 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsvAda zAstrI vrajalAlaH vi. upAdhyAyaH ___iha loke anarthabahule prasRtvarakAmanAtantau arthapradhAne pravartamAne vizve tAvat catvAraH prabhusattAkAH prabhavaH sattAdhIzAH jAgarUkAH santi iti sarvasuviditam eva / astu, ke te iti zastraM zAstraM dhanaM rAjA, santazca prabhava ime / . catvAro lokaviditA, mumukSutti paJcamam // 1. zastram, 2. zAstram- pustakastha, samRddhAH jJAnakoSAH vA, AryANAM maunam AkalitavatI apUrvA sampad, 3. dhanam - tatsvAminaH vA / atha ca 4. rAjA - rASTrarakSakaH (yasya asmAbhiH prabhoH aMzatvena (asmatpUrvajaiH) pratiSThA kRtA AsIt-iti tu anyat eva tattvam) / ime catvAraH samarthAH svepsitakAryakaraNe prabhaviSNavaH viditAH eva / paJcamaM prabhuM tu kevalaM mumukSuH sAdhakaH akiJcanaH eva vetti- jAnAti, na anyaH kazcana / __ alaukikasattvasvAminaH santaH samarthAH bhaktAH prabhoH trikAlAbAdhitasattAkasya astitvasvIkAravantaH sAnandAH mahAtmAnaH sAdhupuruSAH acintyazaktidharaprabhusAmarthyasamudita-nikaTastha-svAntaHstha-AntaraizvaryamaNDitavAcaMyamAH prabhoH vidyamAnarUpaM sarvasattAdhIzasthAnam urarIkRtya mauninaH puNyabhAjaH vilasantutarAm / teSAM puNyaprabhAvena eva jagat surakSitaM vartate / anyaiH dhIdhanaiH sAttvikaiH paNDitaMmanyaiH tu yadi sAmAnyajanavat ArthikadAsatvaM svIkriyate cet mahatI hAniH / idam eva duHkhasthAnam iti / uktaM ca kena api AcAryasya balaM jJAna-mAjJA siMhAsanezituH / jJAnamAjJA yugIbhUya, kAlaM samparivartayet // 1 // 70 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyatvaM pramANaM cet, zAstraM samanudhAvati / AcAryazca tadA rAjA, mitho maitrI samApnutaH // 2 // zastraM samparivarteta, na zAstraM parivartate / zAstraM na puruSAyattaM, puruSAzrayameva ca // 3 // yathA kAlo yathA zatru-ryathaiva svabalaM bhavet / tathA nirmIyate zastraM, na zAstraM kenacit kvacit // 4 // nIti'lA'pi kalpyeta, rakSaNe zastrazAstrayoH / na caikavidhaH kAlaH, rakSyaM tu dvitayaM naraiH // 5 // zastraM saMrakSyate durga-rbalavanirbhaTairapi / matrajJairapi cA'mAtyai-stathA prabhubalena ca // 6 // zAstraM saMrakSyate varNa-balavatpaNDitairapi / matrajJairapi bhUpAlai-stathA''cAryabalena ca // 7 // nItedharmeNa saubhAgyaM, nItyA dharmasya tat tathA / anyonyavimukhatve tu, vidhavAvidhurau ca tau // 8 // ata eva tathA loke, dRzyate prAyazo janaiH / vidhavAvidhurAbhyAM hi, samantAt pUritaM jagat // 9 // maGgalaM rAjapuNyena. jJAnamAcAryapuNyataH / tIne puNyodaye zuddhe, pRthvIbhAgyodayo bhavet // 10 // iti alaM vistareNa / jAnakI epArTamenTa, 1st phlora, lAlAmetAnI zerI, jAmanagara-361001 kiM etto kaThyaraM jaM mUDho thANuaMmi AvaDio / thANussa tassa rUsai na appaNo duppaogassa // (zIlAGkAcAryakRtAyAm AcArAGgavRttI) For Private Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAma manidharmakIrtivijayaH namo namaH zrIgurunemisUraye // AtmIyabandho ! cetana ! dharmalAbhaH astu / atra vayaM sarve api sasAtaM vartAmahe / tava api evameva kAmaye aham / asmAkaM dakSiNadizaH vihArayAtrA sukharUpA pravartate / kiJcitkAlAt vayaM dakSiNapradeze viharAmaH / atratyAM dhArmikI sthiti nirIkSya manasi glAniH saJjAtA yat, "samAjaH kAM dizaM prati gatavAn asti / na tu gurjaradeze, kintu sarvatra jainasamAje jainetarasamAje api etAdRzI eva sthitiH dRSTipatham AyAti' / ___ adhunA sarvatra bAhyadRSTyA dharmasya prasAraH atIva vistRtaH, adya janeSu dharmaruciH / vRddhiM gatA asti / nUtanamandiranirmANa-pratimAsthApanA-bhaktimahotsava-saGghayAtrAdIni naikAni dharmakRtyAni bobhUyante / dharmakAryeSu nirAbAdhaM dhanavyayaH api vizeSataH bhavati / evaM dharmaprabhAvanAyAH bahUni kAryANi bhavanti / tathA api vastutaH vayaM sarve api AtmonnatividhAyakAt nijaguNotkarSakArakAt ca dharmAt cyutAH bhavAmaH / bAhyadharmasya prAcurye sati api vAstavikadharmasya mUladharmasya ca nitarAm abhAvaH eva dRzyate / tataH eva citte udvegaH jAyate yat 'aho ! samAje kA sthitiH vartate ! tathA ca AgAmini kAle kiM bhaviSyati ?' iti / bandho ! vivekapUtasya jJAnasya abhAvaH eva asyAH sthiteH nidAnam asti / asmAkaM zAsane na utpAdanasya (Production) pramANasya (Quantity) ca mUlyam, api tu sarjanasya (Creation) guNavattAyAH (Quality) ca mAhAtmyam asti / tataH tadA eva prabhubhakti-tapo-mahotsavAdibAhyakriyAyAH sArthakyaM, yadi tatkriyAyAM vivekayutasya For Private Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasya AdhAnaM bhavet / anyathA jJAnazUnyAyAH tapobhaktyArAdhanAdikriyAyAH mUlyam akiJcitkaram eva sA ca kriyA kevalaM kAyaklezaH eva bhavati / kadAcit tu yA karmanirjarAyAH kAraNaM sA eva karmabandhasya kAraNam api syAt / ataH vastutaH tAdRzI kriyA doSaH eva jJeyaH / yaduktaM ca " jo u guNo dosakaro, na so guNo, dosameva taM jANa" / 1 nanu yadi evam asti tarhi 'jJAnakriyAbhyAM mokSa:' iti katham uktam ? iti zaGkA jAyate / kintu atra api vivekapUrvakam AlocanIyam / bandho ! yathA na jJAnamAtreNa mokSaH, tathA eva na kevalaM kriyayA api mokSaH bhavati / kintu dvayoH samAgame sati eva mokSaH bhavati / evaM dvayoH jJAnakriyayoH samAnatA varNitA asti / tathA api zAstreSu kriyAtaH jJAnasya mahattA vizeSata: nirUpitA / atra api zAstrapaThanamAtrajJAnasya na mUlyam, kintu vivekapUtasya jJAnasya eva / yataH kadAcit paThitajJAnasya ajIrNaM bhavet / tadA citte svacchandatA - uddhatatA - ahaGkArAdidurguNAH utpadyante / pazcAt ca tAdRzaM jJAnaM sva- parayoH ubhayoH apakArakaM bhavati / zAsane samAje ca mahAntaM klezaM janayati / annasya ajIrNam ekaM bhavam eva nAzayati, kintu jJAnasya ajIrNaM tu anekAn bhavAn nAzayati, ataH jJAnasya ajIrNaM tu atIva duSTam asti / adhunA samAje saGkhe ca klezaH vartate, tanmUlam apariNataM jJAnam eva asti / ataH eva vivekayuktasya jJAnasya eva prAdhAnyam asti / tAdRzaM jJAnam eva sUryopamaM kathitam, tathA khadyotatulyA kriyA prarUpitA asti / evaM dvayoH madhye bRhad antaraM vidyate / mahopAdhyAya zrIyazovijayena vyAkRtam kriyAzUnyaM ca yajjJAnaM jJAnazUnyA ca yA kriyA 1 anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // ( jJAnasAraprakaraNam) yata: ajJAninaH bahuzaH anukaraNazIlAH parabuddhinirbharAH ca santi / tata: ekena yat kRtaM tad dvitIyena, pazcAt tRtIyena, evaM paramparayA tad eva kriyate / atra tatkriyAyAH rahasyaM lAbhaM ca na ke api jAnanti / tena kAraNena kriyAyA: kaSTaM viSahya 1. yaH tu guNaH doSakaraH, na saH guNaH, doSam eva taM jAnIhi / 73 mmm Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amar ma / / api tallAbhena tu vaJcitAH eva bhaveyuH / ataH eva ajJAnakriyAyAH sakAzAt jJAnapUrvikAyAH kriyAyAH mUlyam adhikam asti / tataH eva ajJAninaH anekaiH varSeH tapobhiH ArAdhanAdibhizca yatkarma kSapayanti, tatkarma jJAnI kSaNamAtreNa eva kSapayati / / yaduktaM ca - jaM annANI kammaM khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto khavei ussAsamitteNaM // 1 __ bhoH ! tAmalitApasaM smara / tena duSkaraM tapaH kRtam / SaSTiM varSasahasraM yAvat kaThinaM duHsahaM ca tapaH kRtam / 'tAmalitApasena yattapaH akAri, tattapasA eva saptajIvAH siddhigati prApnuyuH ityetAvat sAmarthya tattapasi AsIt" iti zAstreSu kathitam asti| tathA api tattapaH vivekapUtajJAnazUnyam AsIt / tataH tattapasA yatphalaM labhyaM tanna prAptam / etena api jJAyate yat, jJAnAnvitAyAH kriyAyAH eva mAhAtmyam asti / bandho ! sUpe kRzare zAke ca sarveSu vyaJjaneSu satsu api yadi lavaNaM na syAt, tarhi teSAM yathArthaH AsvAdaH na prApyate / tathA eva tapobhaktikriyAdikaM sarvaM bahu bahuzaH ca kriyate, kintu yadi tatra jJAnaM na syAt tarhi tatsarvam api nirarthakaprAyaM jJeyam / zAstreSu tu tAvatkathitaM yat jIvadayA api jJAnapUrvikA karaNIyA / tataH eva kathitaM yat "paDhamaM nANaM tao dayA" / 2 (zrIdazavaikAlikasUtram 4/10) adya janAH jIvarakSArthaM pratidinaM vipulaM dhanavyayaM kurvanti / kintu te eva svajIvane vyavahAre ca jIvadayAyAH pAlanaM na kurvanti, na ca teSAM jIvavadhe sati lezaH api udvegaH bhavati, yataH jJAnasya abhAvaH asti / yadi jJAnayutA dayA syAt tarhi atra tatra kutracid api hRdi jIvarakSaNasya bhAvaH sadA ramamANaH syAt / tAdRzI dayA eva vastutaH dharmaH asti / kiM ca, bAhyakriyArUpaM dAnam api vivekayuktaM deyam / anyathA tad dAnam / 1. yad ajJAnI karma kSapayati bahubhiH varSakoTibhiH / tat jJAnI tribhi: guptaH kSapayati zvAsocchAsamAtreNa // 2. prathamaM jJAnaM tato dayA / Here 74 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / api mogham, karmabandhanasya kAraNaM ca bhavati / yadi kaH api dAnabuddhyA mAMsikasya churikAyAH dAnaM dattvA manasi tRptim anubhavet yat 'mayA dAnaM kRtam' iti tat tu asAmpratam / yataH 'saH hantA agre tacchurikayA anekAn jIvAn haniSyati / tat tu mahAnarthakaram asti, evaM yad anarthakaraM tat kathaM dAnam ucyate ?' iti bodhaH tadA jAyate yadi citte vivekayutaM jJAnaM syAt ! vastutaH yena dhanasya AsaktiH kSayet, dAnagrAhakaM prati bahumAnaH AdaraH ca utpadyeta, tathA citte kaH api AzaMsAbhAvaH na / bhavet, tad eva dAnaM jJeyam / uktaM ca - yat svayamaduHkhitaM syAnna ca paduHkhne nimittabhUtamapi / kevalamupagrahakaraM dharmakRte tadbhavet deyam // adya samAje pratidinaM dAnarUpeNa koTIrUpyakANAM vyayaH bhavati / tat sarvaM nirarthakam asti, iti matkathanasya na AzayaH / kintu vivekapUtajJAnasya abhAvAt evaM bhavati yat 'yatra na asti dhanasya AvazyakatA tatra vizeSataH dIyate, yatra ca AvazyakatA tatra na kaH api dadAti, tataH ca samAjasya kiyanti kAryANi avasIdanti, tathA anyatra dhanasya durvyayaH bhavati' iti / yadi khalu vivekapUtajJAnapUrvakeNa dAnaM pradIyeta tarhi samAjasya saGghasya ca kAnicid api kAryANi na sIdeyuH / tathA ca samAje saGke ca ya: klezaH vartate saH nazyet, evaM sarvatra zAntiH prasaret / tadA eva vAstavikarUpeNa zAsanaprabhAvanA bhavet / evaM vivekAnvitAyAH kriyAyAH eva prAdhAnyam asti / / adya janAH utkRSTaM tapaH kurvanti / anekavarSaparyantam AcAmlam (rasahInarukSam AhAraM) ekazaH AhAraM ca kurvanti / kecit janAH tu ekopavAsAd Arabhya AzItyuttarazatopavAsaparyantaM sAnandaM tapaH vidadhati / evaM vividhaM tapaH adhunA kriyate / hanta ! etena tapasA yadi na duSTamanovRttiH durbalA bhavet, vikRtiH na hAsaM prApnuyAt, na ca citte samatvaM jAyeta pratyuta yadi krodha-lobha-ahaGkAra-svaprazaMsA-bAhyADambarAdidurguNAnAM vRddhiH eva syAt, tarhi tena tapasA ka: lAbha: ? vastuta: bAhyatapasaH sAdhanena AbhyantaratapasaH siddhiH sAdhanIyA / tAdRzasya tapasaH siddhiH vivekayutasya jJAnasya dvAreNa eva bhavati, na anyathA / tathA ca tAdRzaM tapaH eva karmanirjarAyAH kAraNaM bhavati / these 75 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version NE kiM ca, tena jJAnayutena tapasA citte vivekaH saJjAyate yat, "mayA etat tapaH kathaM kRtam ? na tu ADambarArtham api tu citavizuddhyartham AhArasaMjJAM nyUnIkartum, samatAlAbhArthaM ca eva kRtam" iti / tataH tattapaH eva dharmarUpam asti, tadeva ca lAbhadAyi api bhavati / adya prabhubhaktyAsaktAH janAH vipulaM dhanaM vyayIkurvanti, samayavyayaM ca api kurvanti / kintu tatpazcAt yadi citte mohaH jAgRyAt, parigrahabhAvanA utpadyeta, yat vyayIkRtaM tasya punaH prAptyartham AkAGkSA udbhavet, ahaGkAraH Agacchet, tarhi tayA bhaktyA kiM prayojanam ? satyam, etadbhaktiH kevalaM bAhyadharmarUpA na tu AtmonnatividhAyinI vAstavikadharmasvarUpA ca / yadi jJAnAnvitA bhaktiH syAt tarhi sA eva bhaktiH AtmikotthAnasya kAraNaM bhavet, tathA ca saMsArasya Asakti kSapayet / kramazaH ca dhanamUrchA gataprAyikA bhavet, tathA bhagavantaM guruM dharmaM ca prati bahumAnaH AdaraH ca citte saMjAyeta / anyathA bhaktizabdaH eva tatra syAt, na tu tadrahasyam / tadA ca sA bhaktiH saMsArottAriNI na bhavet / __ adya samAje utkRSTadharmarUpA sarvaviratiH dIkSA bahubhiH gRhyate / jananI-janakabhrAtR-bhaginI-gRha-ApaNa-sarvasukhasAdhana-padapratiSThAdikaM sarvam api santyajya dIkSA svIkriyate / kintu tatpazcAt yadi pUrvasnehijanAnAm AsaktiH na alpIbhavet, pUrvAnubhUtasukhaM na vismaryeta, pUrvakAlInamAnapratiSThAyAH ahaGkAraH sadA citte rameta, manasi IrSyA-kSudratAhaGkArA-sUyA mahattvAkAGkSA-sahiSNutAdikaM pratikSaNaM prAdurbhavet, anyeSAM janAnAM pratibodhAya eva sarvadA autsukyaM varteta, bhaktajanAnAM hitArthaM ziSyavRddhyarthaM ca svAcArAt bhraSTatA bhavet, evaMrItyA manaH atRptivazAt sadA vyAkulaM ca bhavet, tathA bAhyasaMsAraM vihAya atIva vistRtaM samRddhipUrNam AbhyantarasaMsAraM viracayya kevalaM bAhyADambare eva magnAH / bhaveyuH, tarhi dIkSayA kiM prayojanam ? kaH ca lAbhaH ? __ bandho ! saMyamajIvanasya vAstavikArAdhanA tadA eva bhavet yadA sA ArAdhanA sajjJAnapUrvikA syAt / tasmin kAle eva ca saMyamasya yathArthAnubhUtiH syAt / etAdRzaH jIvaH "etad bAhyakriyayA AtmikalAbhaH bhavati na vA, mayA svakalyANArtham eva dIkSA aGgIkRtA, na tu kevalaM parahitAya / tataH matsaMyamajIvanApakAriNyA Atmika Lane Raalee 76 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNotkarSabAdhakayA ca parakalyANaceSTayA alam" iti cintayati / vastutaH svakalyANe svaguNavRddhau svasvabhAve ca ramaNam, tasmin eva saMyamajIvanasya yathArthatA asti, tadeva zreyaskaram asti / tarhi eva satyarUpeNa saMsAravisarjanasya prakriyA bhavet / evaM jJAnayutAyAH eva dIkSAsvarUpakriyAyAH mAhAtmyam asti / evaM zAsane jJAnasya atIva mUlyam asti / jJAnazUnyA sarvA api kriyA akiJcitkarA AbhAsikI ADambararUpA ca eva jJeyA / prathamaM jJAnena heya-jJeya - upAdeyasya viveka: jAyeta, tadanu ca yA kriyA kriyate sA eva kriyAtvena vyAkhyAyate / saGghaM zAsanaM ca kendrIkRtya yA kA api ArAdhanA kriyate sA eva vastutaH kriyA, anyathA tu kriyAyAH vyAjena prapaJcaH eva jJeyaH / tataH etAdRzI kriyA eva dharmatvena nirUpayituM zakyA / adya jainasamAje jainetarasamAje ca pUrvavarNitasya bAhyadharmasya ADambarasya ca eva vRddhiH dRzyate, na tu vAstavikarUpasya dharmasya / adya samAje kriyAyAH udare duSTAvakaraH vizeSataH vRddhiM gataH asti / dharme iyattAyAH mAhAtmyaM vistRtam asti / etena evaM kRtaM, evaM kRtaM, etena iyat dhanaM vyayIkRtam / hanta ! adya tu dharmasthAneSu dhanavyayena eva dharmaH bhavati, iti sthitiH vartate / tataH yaH bahu dhanaM vyayIkaroti saH dharmI iti khyApyate, kintu saH tu AbhAsaH eva / tathA api idAnIM samAje bAhyakriyAyAH eva sAmrAjyaM darIdRzyate / tataH eva vayaM sarve api sajjJAnakriyAyAH zanai: zanai: atIva dUraM gacchantaH smaH / kadAcit tAdRzyA bAhyakriyayA samAje pUjA - mAna-pratiSThA - prazaMsAdikaM sarvam api prApyate, kintu mUlataH tu tatsarvam Atmonnatau bAdhakam asti / evaM sajjJAnasya abhAvAt tAdRzI dharmarUpA kriyA eva preraNAdAtuH kArakasya ca durguNapoSakarUpA bhavati / tataH eva prAcuryeNa dharmakriyAyAM satyAm api sarvatra samAje saGkhe ca klezaH asahiSNutA asUyAvRttiH IrSyA ca varIvRtyante / sarvasyAm api dharmasaMsthAyAM padAkarSaNavRttiH ahaGkArasAmrAjyaM ca darIdRzyate / aho ! khalu dharmasya vyAjena evaM vartate / 'bAbarI masjida' nAmnA deze naikeSAM janAnAM hiMsA: bhavanti / muslimajanai: 'jehAda' nAmnA AtaGkavAdaH prasAritaH / pAzcAtyajanAH dharmasya vyAjena mAyAprapaJcAdikaM kurvanti / evaM 77 pk por Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AN Ramarohi dharmasya vyAjena sarvatra klezaH eva prasRtaH asti / sUkSmadRSTyA tanmUlaM nirIkSyate tadA jJAyate yat'jJAnasya nitarAm abhAvaH eva vartate, apAtrajanAnAM haste eSaH cintAmaNiratnopamaH sarvottamadharmaH ApatitaH asti' / yadi etajjanAnAM citte jJAnarUpasya dvArasya udghATanaM bhavet tarhi svataH eva klezaH vinazyet, tathA ca zAntiH prasaret / evaM jJAnaM-bodhaH eva sarvasya mUlam asti / yathA yadi gRhasya mUlaM dRDhaM na syAt tarhi tad upari gRharacanA na samyak jAyate / kadAcid bhavet tathA api bhItiH saMbhaved eva, yat kadAcid api nazyet / tathA eva jJAnarUpaM mUlaM vinA kriyamANasya api bAhyadharmasya na mUlyam, na kaH api lAbhaH / evaM sarvatra jJAnayutAyAH kriyAyAH eva prAdhAnyam asti / ante jJAnazUnyAM kriyAM kurvatAM janAnAm anumodanaM na kuruta, kintu vAstavikadharmasya svarUpaM bodhayatu / tathA vayaM sarve api yAM yAM kriyAM kuryAma, tAM kriyAM jJAnapUrvikAM kuryAma / evam AtmikadharmonnatiH siddhyet, iti me spRhA / || Pane guNAnAmeva daurjanyAd , dhuri dhuryo niyojyate / asaJjAtakiNaskandhaH , sukhaM jIvati gaurgaliH // zIlAGkAcAryakRtAyAm- AcArAGgavRttau 78 For Private Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvadarzanam munikalyANakIrtivijayaH yadA manuSyasya manasi krodha: jAgarti tadA saH krodhena saha eva tadekarUpaH bhavati / yadA ca tanmAnase kAmanAH prakaTanti tadA saH tAbhiH kAmanAbhiH saha api tAdAtmyam anubhavati / nijaM zuddhaM nirmalaM ca astitvaM vismarati / kintu yadi saH tadAnIM kSaNam api nijacittabhrAmake asmin jhaJjhAvAte sthiratayA sthAtuM prayata ca tarhi tasya anyaH eva kazcid vilakSaNaH anubhavaH bhavati bAI - ityasya kathanaM smRtipaTe AlekhanIyam / atra viSaye jhena - guroH ekadA bAnkeI -pArzve kazcid Agatya niveditavAn guro ! mama svabhAvaH atIva kopanazIlaH / taM vazIkartuM kiM kartavyaM mayA ? kartuM ki va kRpayA me upAyAn pradarzayatu / anuvAda: guruNA uktam - nanu vicitram etat / parantu prathamaM darzaya tAvat tava svabhAvaH kIdRza: asti iti ? adhunA tu na ahaM tad bhavate darzayituM samarthaH / tarhi kadA darzayiSyasi ? yadA mama krodhAgniH prajvaliSyati..... nanu tarhi saH na te svabhAvaH bhavitum arhati / yataH, yadi saH tava svabhAva: eva syAt tarhi tvaM yadA kadA api taM me darzayituM zaknoSi / kiJca yadA tvaM jAtaH tadA api tava ayaM svabhAvaH na AsIt / tathA tava mAtApitRbhyAm api te na ayaM pradatta: / ata: prazAntacittena etadviSaye vicAraM kuru / svayameva tava samAdhAnaM bhaviSyati / [gUrjarabhASAyAM mUlalekhaka: zrImakaranda- dave "sUryanI AmantraNapatrikA' iti pustake ] 79 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdaH prAjJapuruSasya uttarAH ISSUNNY ('milinda-panhA' taH) munikalyANakIrtivijayaH (1) AryanAgasena ! yasya punarjanmagrahaNaM na asti, tAdRzasya pUrNapuruSasya kadAcit 7 kiJcid api duHkhaM bhavati kila ? tasya ekaprakArakaM duHkhaM kadAcit syAd api / parantu dvitIyaprakArakaM duHkhaM tu na kadAcit kathaJcid api sambhavet / kRpayA spaSTIkarotu / tasya zArIrikaM duHkhaM tu syAd api mahArAja ! kintu mAnasikaM duHkhaM na eva bhavet / katham ? zArIrikaduHkhasya davIyAMsi nedIyAMsi vA kAraNAni na adya api tasya sarvathA praNaSTAni / ataH tasya zarIrasambandhi duHkhaM tu bhaviSyati / kintu mAnasikaduHkhasya tu - sarvANi api nimittAni tena sarvathA vinAzitAni / ataH tasya manonimittakaM duHkhaM tuma na kadAcid api bhaviSyati / bhagavatA buddhena api kathitam - "sa: daihikaM duHkham anubhavati na tu mAnasikam" iti / nanu tahi kathaM saH dehatyAgaM na karoti ? mahArAja ! tasya na kA api AsaktiH IrSyA vA kAcit vidyate / tathA saH apakvAni phalAni avacetuM na icchati kintu teSAM pAkakAlaM pratIkSate / ata eva bhikSusaGghasya dharmasenApatinA 'sAriputta' ityanena kathitam - ___ 'na asti me mRtyoH spRhA, na ca api jIvanasya lAlasA / kevalaM niHspRhatayA sAvadhAnatayA ca ahaM kAlaM gamayAmi / ' iti / suSTha spaSTIkRtam Arya ! // sa THE 80 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) ANANE -3500- treaministration AryanAgasena ! yuSmAdRzAm ekAntavAsinAM viraktAnAM ca kiM zarIre rAgaH bhavet kadAcit ? nahi mahArAja !, viraktAH zarIre AsaktAH na bhavanti / / nanu tarhi kimiti te zarIraM poSayanti ? kimarthaM ca tasya rakSaNAdikaM kurvanti ? bhavantaH yadA yuddhaM gacchanti yudhyante ca zatrubhiH tadA kiM kadA api zastraprahAraiH vraNitAH bhavanti vA ? Am ! naikadhA bhavAmaH / tadAtve mahArAja ! bhavatAM vraNAni auSadhaiH sajjIkRtya tailAdibhiH ca ArdIkRtya paTTikAsu badhyante na vA ? avazyaM badhyante, tadrakSaNam api kriyate / / tarhi kiM bhavatAM vraNAH priyAH bhavanti ? yena bhavantaH teSAm ati jAgarUkatayA rakSaNaM kurvanti ? na evam Arya ! vraNAH tu na eva priyAH asmAkam / kintu evaMkaraNena te zIghratayA sajjAH bhaveyuH tathA tatsthAne nUtanA tvak Avirbhaved iti eva etat sarvaM FA kriyate / tarhi mahArAja ! ayam eva nyAyaH viraktaiH api AzrIyate / na hi te zarIre vilagnAH AsaktAH bhavanti / kintu nirmalasya nirAmayasya ca jIvanasya kRte eva zarIraM pA poSayanti / bhagavatA buddhena idaM zarIraM vraNopamaM varNitam / bhikSavaH hi ataH eva zarIraM sahante poSayanti rakSanti ca, kintu sarvathA anAsaktabhAvena / zobhanam uktaM bhavatA Arya ! / / 81 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) AryanAgasena ! kiM bhavantaH bhikSavaH atItakAlInaM zokaM vinAzayituM prayatna kurvanti vA ? SHARMA na eva mahArAja ! tarhi bhAvinaM zokaM vyapagamayituM prayasyante vA ? nahi mahArAja ! tarhi vartamAnaM zokaM dUrIkartuM prayatante vA ? na, tam api na ! nanu bhUtakAlInasya bhaviSyataH sAmpratasya ca zokasya vinAzAya bhavantaH na yatante tarhi kiM kartuM bhavantaH prayatante ? _ mahArAja ! bhavAn api kIdRzaM praznaM pRcchati ? vayaM hi zokAkhyaM yad vastu / asti, tat sarvathA yathA vinazyeta punaH ca kadAcid api na utpadyeta iti etadartham eva prayatAmahe / nanu nAgasenArya ! adhunA asmin kSaNe bhAvikAlInasya zokAkhyavastunaH astitvaM vidyate vA ? nahi mahArAja ! tat tu aham api svIkaromi / tarhi yad na asti eva tad dUrIkartuM prayatamAnA bhavantaH atizayena caturAH - dRzyante / mahArAja ! bhavataH pratispardhinaH rAjAnaH bhavataH nagaraM kadAcid AkrAmanti vA? - nUnam AkrAmanti / nanu tadAtve eva, manye ahaM yad, bhavAn prAkAraM praguNIkuryAd vA, parikhAdikaM khanayed vA nagarAd bahiH, zatrunirIkSArthaM kUTAdikaM kArayed vA, dhAnyasaJcayaM kuryAd vA? sa na eva Arya ! nahi eva / tat sarvaM tu pUrvam eva praguNIbhUtaM syAt / / tarhi tadA eva bhavAn bhavataH sainikAH ca gajAGkazanam azvArohaNaM rathacAlanaM zastrakSepaNaM ca ityAdikam abhyasyanti vA ? 2 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / nahi nahi Arya ! tat sarvaM tu pUrvam eva samyaktayA abhyastaM bhavet / / kimarthaM nanu tat sarvam ? AyatibhayaM dUrIkartuM khalu ! katham evam ? adhunA asmin kSaNe 'Ayati'nAmakaM kiJcit vastu vidyate vA? na eva Arya ! etat tu svIkaromi aham / tarhi yad na asti eva tad dUrIkaraNAya prayatamAnaH bhavAn atIva dakSaH khalu ! satyam uktaM bhavatA Arya ! kintu anyad api ekam udAharaNaM yadi dIyeta tadA santoSaH bhavet / mahArAja ! kathayatu mAM yad yadA bhavantaM pipAsA bAdhate tadA eva bhavAn kUpakhananaM taDAganirmANaM vA kArayati khalu ? / nahi Arya ! kUpa-taDAgAdikaM tu pUrvam eva kRtaM bhavati / kimarthaM nanu ? bhAvikAlIna-tarSasya apagamArtham / katham evam ? adhunA asmin kSaNe 'bhAvi-tarSa'nAma kiJcit vastu vidyate va vA na eva bhagavan ! tarhi mahArAja ! yad na asti eva tAdRzam api bhAvipipAsAdikaM dUrIkartuM prayatamAnAH bhavantaH atIva caturAH dRzyante / / avagataM nAgasenArya ! avagataM bhavatAM jIvanasAdhanAyAH tAtparyam / (sthUlajIvanasAdhanAvat AtmikajIvanasAdhanA api anivAryA eva sAdhakAnAm / iti samyag jJAtvA tatsAdhanAyAH ca rahasyam api avabudhya milindasya cittaM suprasannam abhavat / ) [gUrjarabhASAyAM mUlalekhakaH zrImakaranda-dave "sUryanI AmantraNapatrikA" iti pustake |] / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA F mhaa|laadmtaa vijayasUryodayasUriH V KKKKKRXXXXXXXXXXX|| prAcInakAlasya iyaM kathA / zakaTadvAreNa tadA vyApAraH calan AsIt / kaH api eka: vyavahArI AsIt / saH zakaTAn bhRtvA vyApArAya calati sm| zakaTavAhakena kathitam - "cauravRndaiH bhayAnakaH ayaM mArgaH asti, ata: ArakSakAn saha Anayatu" iti / "tvaM mA bhaiSIH, vyApArakAriNaM na kaH api upalakSayati" iti vyavahArI - avocat / tataH zakaTAH calitAH / saJjAtaH andhakAraH / tadA eva luNTAkAH AgatAH / ANA tvaritam eva taiH luNTitAH zakaTAH / itaH saH vyavahArI tu luNTAkAn nirIkSya eva zakaTAt uttIrya dUraM gataH / tatra ANK AtmAnaM vigopya sthitaH saH / luNTAkeSu gateSu saH niragAt bahiH / / zakaTavAhakena gaditam - mayA pUrvam eva kathitam AsIt - ArakSakAn saha gRhNAtu, iti / adhunA tu gataM sarvasvam / tadA vyavahAriNA vihasya bhaNitam - "kimarthaM tvaM cintAM karoSi ? gataM cet bhavatu ! kiM tena ? yataH teSAM vastUnAM mUlyapatrikAm AdAya eva dUraM gatvA ahama atiSTham / zakaTavAhakaH Aha - "vastubhyaH api kim iyaM mUlyapatrikA ardhyA" ? Am, Am / yataH te tAM vinA kena mUlyena vastUnAM vikrayaM kariSyanti ? iti uktvA saH vyavahArI uccaiH hasitavAn / NK * etAH kathAH pUjyAcAryazrIvijayasUryodayasUrimahArAjaiH svavidyAthikAle likhitAH Asan / 4 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA zrutivyasanam haridAsa: nAma ekaH zreSThI AsIt / saH ca paramaviSNubhaktaH / saH AdvAdazavarSAt 'bhAgavataM' zRNoti sma / pratidinaM vyAsaH kathArtham Agacchat / ekadA haridAsaH vyAsAya akathayat- "kalye ahaM bahiH gamiSyAmi / kathAyAH zravaNaM kathaM kariSyAmi ? yataH niyamasya bhaGgaH bhaviSyati" iti / vyAsaH Aha kathAM kariSyAmi aham, bhavatputraH zravaNaM kariSyati / tataH na niyamabhaGgaH bhavet / 1 vijayasUryodayasUriH tat zrutvA vismitaH san haridAsa: uvAca - prabho ! na evam saH tu bAlaH, saH ca saralahRdayaH / tataH kathAM zrutvA saMsArAt viraktaH bhavet kadAcit / vyAsaH avAk bhavAn etAM kathAM dvAdazavarSAt zRNoti, na ca tathA api virakta: jAta: / tarhi ayaM tu katham ekadinena eva kathAM saMzrutya viraktaH bhaviSyati ? tadA zreSThinA vyAkRtam - ayaM bAlaH asti / " zrute kutra pravartitavyaM kutra na" iti na jAnAti eSaH / 00-00-0 ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / arthaM hitamahitaM vA na vetti yenAssvRto lokaH // [ zIlAGkAcAryakRtAyAm - AcArAGgavRttau / ] 85 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvayoH dvandve saphalaH tRtIyaH kathA) vijayasUryodayasUriH AsIt kaH api ekaH kSatriyaputraH / saH sukhI vIraH ca AsIt / ekadA tasya gRhe cauraH AgataH / kRtaM cauryam / tadA eva utthitaH kSatriyaH / tat cauraM baddhvA rAjapuruSAya adAt saH / rAjapuruSaH tam AdAya nyAyasabhAyAm agaat| tatra caureNa gaditam - "etena kSatriyeNa me dhanam apahRtam " iti / etat zrutvA tvaritam eva kSatriya Aha- "mama dhanam etena coritam" iti / ante "gRhapravezAparAdhaM caure nizcitya cauraH ayaM dvimAsaM yAvat kArAgAre tiSThatu" iti nyAyAdhikAriNA AjJApitam / "mama dhanaM dIyatAm" iti kSatriyeNa kathitam / tadA nyAyAdhIzaH avadat - "idaM dhanaM bhAvatkam iti sAkSiNaM vinA kathaM nizcetuM zakyam ? ataH gatvA sAkSiNam Anayatu / yadi te kathayiSyanti 'dhanam asya asti' iti tadA dApayiSyAmi" / tadA kSatriyaH avak - yat, mahAcauraH AgataH, coritaM ca dhanam, tadA kutaH sAkSI ? nyAyAdhIzaH uvAca - "sAkSiNaM vinA kathaM dhanaM dIyate ?" __ tataH kruddhaH san kSatriya: caurAya capeTAM dattvA kathitavAn - "re ! mUrkha ! tvaM cauryAya AgataH tadA ghoTake upavizya AgataH cet tarhi tam api sAkSIkRtya dhanaM mama kA svAdhInaM kartuM zakyam abhaviSyat, kintu adhunA tu na dhanaM mama abhUt, na tava" iti / 86 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA crphudi muniratnakIrtivijayaH prAtaHkAlInaH samayaH AsIt / gRhe sarve'pi sukhanidrAyAH utsaGgam AzritAH o Asan / sAmAnyataH api tasmin gRhe trayaH eva sadasyAH Asan - pitA cImanalAla: to tasya putraH manuH, putravadhUH ramA ca iti / __ laghuH api zabdaH aprItikaraH syAt etAdRzaH samayaH AsIt saH / sahasA ? Eo eva mahAnase bhANDAnAM patanena vAtAvaraNaM kSaNaM zabdamayaM saJjAtam / 'oha....sukhena zayanam api asmin gRhe na bhavati' - nidrAbhaGgAt saroSam uktavatI ramA / sammukham eva utthitaM zvasuraM sA dRSTavatI / saH kiJcid bhItaH vilakSaH iva ca saJjAtaH AsIt / ___vadhu ! samyaktayA draSTuM na zaknomi / upanetraM parivartitavyam iti pratibhAti / anena kASThaphalakena skhalitaH aham' - saH uvAca / evaM zrutvA'pi ramA kimapi anuktvA mukhaM vivarNya kArye magnA jAtA / kintu etAdRzena vyavahAreNa saH- 'kimartham etAdRzaH upekSApUrNaH vyavahAraH kriyate mayA sArddham ? kim aham etasmin gRhe anupayogI vA atiriktaH vA asmi ?' - iti vicintya khinnaH jAtaH / evameva katicid dinAni yAvat tena upanetrasya vArtA api na punaH uccAritA / / kintu gacchatA dinena tasya netrasya vyAdhiH api vRddhi gataH / ataH ekadA putram uddizya uktavAn - vatsa ! mama netrayoH cikitsA yathAzIghraM karaNIyA pratibhAti / samyaktayA draSTuM na pArayAmi, andhaH iva anubhavAmi / kathAzravaNArthaM gamane apikadAcit skhalanaM prApya patiSyAmi - ityeva bhayaM vartate satatam / kimapi pratyuttaraM putraH yAvad dadAti tAvad eva ramA uktavatI-sAmAnyataH tu gRhe 87 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FO eva sthAtavyaM bhavati bhavatA khalu / kaJcit kAlaM kathAzravaNaM yadi na syAt tahi tatra F kA nAma hAni: bhavataH ? etAdRzaM vacanaM zrutvA pitA stabdhaH abhavat / kintu manuH vArtAtantuM hastekRtya EY uktavAn - AgAmini ravivAsare asmAkaM mahAvidyAlayAt ajaMtA-ilorA-dolatAbAdAdInAM sthalAnAM pravAsa: AyojitaH asti / sarve'pi prAdhyApakAH patnIbhiH saha AgamiSyanti..... bhavatu, bhavatu / tarhi tvaM ramA cA'pi avazyaM gacchatAm - tasya vArtAyAH bhAvArtham avabudhya madhye eva pitA avadat / kintu tatra vyayaH adhikaH bhaviSyati / etena ca bhavataH upanetrasya kArye'pi vilambaH bhaviSyati / kiM tAvad dhairyaM zakyam asti ? - aparAdhabhAvena manuH uktvaan| pitA tu sahasA Am Am iti svasammatiM sUcayitvA kathamapi svasthatAM | prAptavAn / kintu tUSNIM sthAtum azaktA ramA punarapi tatra svAbhiprAyaM dattavatI - 'mAsaparyantaM pratIkSAkaraNAt tu mahAjanasaJcAlite cikitsAlaye yadi agamiSyat tarhi vinA mUlyam eva kAryam abhaviSyat ityeva zobhanam' iti / pitrA tu sarvam api etat svasthatayA zrutaM soDhaM ca / ___ manuH ramA ca mitraparivAreNa saha pravAsArtham agacchatAm / pravAsaM kurvantaH | sarve'pi dolatAbAdam prAptavantaH / tatratyaM prAcInaM prAkAraM nirIkSya sarve'pi carcA kurvantaH upaviSTAH Asan / prAkArasya bhagnAM jIrNAm upekSitAM ca avasthAM dRSTvA sarveSAM khedaH jAtaH / tadA eva ekaH vidyArthI avadat - "yathA vayam asmAkaM vRddhAnAM mAtApitRcaraNAnAM paricaryAM saprema kurmaH tathaiva kim etAdRzAM purAtanAnAm aitihAsikadRSTyA ca mahattvapUrNAnAM sa sthalAnAM rakSaNa-saMvardhanAdikam asmAkaM kartavyaM nAsti khalu ?" eSA carcA tu dIrgha pravRttA / kintu 'mAtApitRcaraNAnAM saprema paricaryA' iti vidyArthinA sahajam ArdrabhAvena uccAritAH zabdA: manoH hRdaye vyathAm utpAdayanta: Asan / saH zUnyamanaskaH jAtaH / kasyAm api carcAyAM saH bhAgaM voDhuM na azaknot / tasya hRdayasamakSaM svakIyaH bhUtakAlaH upasthitaH abhUt-'svavikAsArthaM pitA kiM kiM na 980363 8 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ko kinna FO kRtavAn ? zAlAyAM tu saH zikSakaH AsIt / bahukaSTena AjIvikA nirvahati sma sH| ki Ko evaM satyapi mama abhyAsArthaM tena kiyAn zramaH nirvoDhaH ! svakIyAm AvazyakatAm ra api saGkocya mama abhyAsArthaM dhanavyayaH kRtaH / ekena eva vastrayugalena katham apila sa: varSaM yApayati sma / etAvatparyantaM tena svakIyA AvazyakatA gauNIkRtA AsIt / ho| pazcAta mama vivAhAdi kAryama api tena nirvartitama / pazcAcca ramAyAH AbharaNaviSayakAyAH Fol abhiruce: poSaNArtham AjIvanaM zramaM kRtvA saJcitaM dhanam api niHsaGkocaM dattavAn / | kiJca, ahaM tu kIdRzaH ? adyAvadhi kadApi kA'pi icchA tena mama purataH na prkttitaa| For mama prasannatAyAm eva svaprasannatAyAH samAvezaH tena kRtaH / adya tu prathamam eva aham / upanetrArthaM sUcitaH / tadapi netrayoH vyAdheH kAraNAt na tu svarucipoSaNArtham / tAdRzI sAmAnyA api AvazyakatA tasya mayA na pUritA ? anivArye api tatkArye vyAjAH pradarzitAH mayA ? kIdRzaH kRtaghnaH aham ?" iti / evaM vicArayataH tasya samakSaM vinA upanetram itaH tataH skhalataH patataH vyathAM ca anubhavataH svavRddhapituH mUrtiH AgatA / pravAsAdikAt manoraJjakAt kAryakramAt tasya mana: pratinivRttam / atha laghuH api prasaGgaH sahajam eva pituH eva sAkSAtkAraM janayati sma / tasya hRdayam eva taM pIDayati sma / pravAsaM samApya kadA gRhaM prApnuyAm - iti adhairyaM jAtaM tasya / svakRtyArthaM glAnim anubhavati sma saH / ataH 'gRhaM gatvA sarvaprathamaM pituH netrayoH cikitsAm eva kArayiSyAmi' iti acintayat / asmin cintane eva gRhaM prApya tena vidyuddhaNTikA vAditA / svasya aparAdhAt mukta: bhavituM tasya AkAGkSA uddIptA jAtA AsIt / kSaNena dvAram udghaTitam / 2 vAtsalyaM varSayan pitA eva tasya samakSam upasthitaH AsIt / parantu kim etat....? - navInam apanetraM tasya mukhe zobhamAnam AsIt / tad dRSTvA tasya cittaM punaH vicAracake patitam / pitA tu tam AgataM dRSTvA eva prasannIbhUya kuzalavArtA praSTuM lagna: - 'aho ! ma - aho ! AgataH tvam ? Agacchatu Agacchatu / kIdRzaH jAtaH pravAsa: ? kA'pi pratikUlatA tu na anubhUtA khalu ? idAnIM zItakAla: pravartate ataH tataH rakSaNArthaM paryApta F, vastrAdikaM nItaM na vA ?' ityAdi / kintu ekaH api tasya zabdaH tasya karNam ullaGghya 89 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FO citte na praviSTaH eva / tasya dRSTiH tu navIne upanetre eva sthirA jAtA AsIt / - on vicAramagnaH sa jAtaH yad - 'kiM pitA mahAjanasaJcAlite cikitsAlaye gataH abhaviSyat ? - kintu na etat zakyam, yataH tatra etAvat mUlyavat upanetraM na upalabhyate'- iti / KO evaM vicintya api tadarthaM saH pRSTavAn - kiM bhavAn mahAjanasya cikitsAlaye gataH AsIt ? 'are ! naiva naiva / etat tu.... tadA prakAzajozI nAmakaH vidyArthI AsIt / | bhavataH agrimAyAM kakSyAyAM saH paThan AsIt / upalakSitaH khalu tvayA ?' evaM saMzrutya vidyArthikAlaH tasya smRtipatham AgataH / saH cintitavAn yat 'ekaH prakAzanAmaka: vidyArthI AsIt / saH daridraH AsIt kintu adhyayane tu kuzalaH medhAvI ca AsIt / pituH saH snehapAtram api AsIt / pitA api tasya abhyAse ra sadA saprema sAhAyyaM vidadhAti sma / ' evaM smRtvA sahasA saH uvAca 'Am Am ! upalakSitaH / kintu kiM tena ?' 'prAtaH eva saH gRham AgatavAn AsIt / saH pratiSThitaH netracikitsakaH jAtaH asti / etAvatI mahatIM pratiSThAM labdhvA api tasya svabhAva: pUrvavat vinamraH eva asti / tatra kimapi parivartanaM na jAtam / Agamanena saha eva prathamaM mama pAdasaMsparzanaM - kRtavAn / tatkSaNaM tu mayA sa: na upalakSitaH kintu kSaNena sarvaM smRtipatham Agatam / | pazcAcca bhinna bhinaM kuzalavArtAdikaM pravRttam / tatra madhye mama netrayoH rogasya api vArtA saJjAtA / saH mama netre nirIkSitavAn / pazcAt tu haThAt mAM navInopanetrArthaM nItavAn / - mayA bahuzaH vAritaH kintu ekam api mama niSedhavacanaM saH na aGgIkRtavAn' - evam ra uktavataH pituH svaraH gadgadaH jAtaH / netre api klinne jAte / o anena prasaGgena tu pituH dRSTiH tu spaSTA jAtA eva kintu tena saha eva putraH hai api samyaktayA bodhaM prAptavAn / 10 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcaraNena siddhiH kathA munidharmakIrtivijayaH ekena sAdhakena pRSTam - prabho ! jIvane kIdRzI sAdhanA karaNIyA ? tathAgataH Aha- AntaradRSTyA jIvane nirdoSatA udAratA ca abhyasanIyA / tathA bAhyadRSTyA vyavahAre sarvAn jIvAn prati dayAbhAvanA karaNIyA / tathA ca mukhyataH satyam AcaraNIyam / sAdhakaH uvAca- aho ! etat tu saptavarSIyaH bAlaH api jAnAti / tathAgataH abravIt - satyaM te kathanam / satyasya AcaraNaM karaNIyam, nirdoSam udAraM ca jIvanaM jIvyam, sarveSAM jIvAnAM dayA pAlanIyA, ityAdikaM sarvaM saptavarSIyaH bAlaH jAnAti / kintu vRddhajanAH api tasya AcaraNe tu na prabhavanti / ataH vastutaH AcaraNam eva mukhyam / na tu jJAnamAtram / .. % 3 EMENTHREAi Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kathA devadhanabhakSaNadoSa munidharmakIrtivijayaH indrapura nAma nagaram AsIt / tatra devasenAbhidhaH zreSThI vasati sma / parivAreNa saha saH zreSThI sAnandaM sasukhaM ca kAlaM gamayati sma / atha tasya gRhe pratyaham ekA uSTrikA AyAntI AsIt / tasyAH svAmI gopAlaH api nityaM tatra Agatya tAM kuTTayitvA svasthAnaM prati nayan AsIt / tathA api sA punaH punaH svasvAminaM vaJcayitvA devasenazreSThinaH sadanam eva upAvizatI AsIt / eSaH tasyAH nityakramaH AsIt / ekadA nagare pUjyapAdAH sUripuGgavAH samavAsaran / saH zreSThI tAn vandituM gataH / tena pRSTam - prabho ! ekA uSTrikA madbhavane eva pratidinam Agacchati, tatra eva ca ratiM prApnoti, kim atra kAraNam ? sUrIzvarAH AhuH - pUrvabhave eSA tava mAtA AsIt / sA pUrvabhave pratidinaM jinezvarasya agre sthitena dIpena eva svagRhasya dIpa prajvAlya sarvANi api kAryANi kurute sma, tathA ca tatratyena eva dhUpAGgAreNa cullIm api prajvAlayati sma / tatkAraNena mRtvA adhunA sA uSTrikA jaataa| evaM pUrvajanmanaH snehAt bhavAdRzaH snehijanAn saMdRzya idAnIm AnandaM prApnoti / / etat zrutvA eva zreSThI udvegIbabhUva / pazcAt tena pRSTam - prabho ! kiM kaH api upAya: atra asti? tadA guravaH UcuH - 'tvaM tasyAH samIpaM gatvA pUrvabhavanAmnA Ahvaya, tathA karNayoH madhye devadhanabhakSaNasya vRttAntaM zrAvaya, tena sA bodhaM prApsyati" / / tena zreSThinA api gurvAdezAnusAreNa sarvaM kRtam / tataH sA bodhaM jAtismRti ca praaptvtii| ante sA api sajjJAnam avApya sacittabhakSaNAdityAganiyamaM gRhItvA, manasaH anutApena pUrvabhavakRtaM pApaM vinAzya ca devatvaM : | For Private Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaGgakathA muniratnakIrtivijayaH dillInagare saMsadabhavanasya purobhAge bhikSukaH ekaH patnyA saha upaviSTaH AsIt / bhikSukANAM bhikSAsthAnAni prAya: niyatAni bhavanti / saH api nityaM tatra eva Agatya upavizati sma / tatra anekarAjakIyapuruSANAM vibhinnAnAm adhikArijanAnAm ArakSakagaNasya ca gamanAgamanaM satataM pravartate sma / saH api teSAM yAtAyAtaM dRSTvA manasi kim api vicArayan upavizati sma / te'pi janAH tasmai nyUnAdhikaM kim api dadati sma / evaM ca tasya svasthityanurUpaM sukhena dinAni gacchanti / nityam iva pradhAnamantrimahodayaH anyaiH mantribhiH ArakSakagaNaiH ca parivRtaH adyA'pi AgataH / tasya tAdRzaM vaibhavaM prabhAvaM ca dRSTvA kim api vicArya saH svapatnIm avadat * bhoH ! kadAcit evaM syAt yat aham api etAdRza: pradhAnamantrI syAm, tarhi ..... * kim ? kim ? taM vAkyamadhye eva tUSNIM kRtvA patnI avadat - kim ? pradhAnamantrI ? saH api bhavAn bhavet ? tUSNIM tiSThatu, tUSNIm ! gaganavihAraM tyaktvA pRthivyAm eva calatu ! * zRNu re tAvat ! ahaM tu kevalaM mama vicAraM zrAvayAmi yat.... are ! kintu kaH arthaH etasya azakyavicArasya ? ayi mugdhe ! aham api jAnAmi yat etat na zakyam / kintu, etat tu kAlpanikam eva kevalaM yat kadAcit evaM syAt..... / tasya zravaNe tava kA nAma hAni: ? samayayApanam api bhaviSyati / bhavatu nAma, zrAvayatu / manyasva yat yadi ahaM pradhAnamantrI syAm, tarhi kiM syAt tat jAnAsi ? 93 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zRNu, tadA, yAvat dhanam eSaH pradhAnamantrI adya prApnoti tato'pi adhikaM dhanam ahaM prApnuyAm / * katham ? katham ? atyantaM sukaram etat / pazyatu, yadi aham etAdRzaH syAm tarhi yAvat dhanam eSaH prApnoti tat tu aham api prApnuyAm ! satyam ? * satyam, kintu adhikaM katham ? / tat eva kathayAmi, katham adhIrA bhavasi ? zRNu, etena tulyaM dhanaM tu prApsyAmi eva, aparaM ca pArzvavRtti (Side business)rUpeNa eSA asmAkaM pravRttiH (bhikSApravRttiH) api pracaliSyati eva ! jJAtam ?..... dRzyaM vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vasthita rAgAndhastu yadasti tat pariharan yannA'sti tat pazyati / kundendIvarapUrNacandrakalazazrImallatApallavAnAropyA'zucirAziSu priyatamAgAtreSu yanmodate / / (zIlakAcAryakRtAyAm- AcArAGgavRttI) 94 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raDmazvaH dhanena dAnavaH dayayA mAnavaH svAmI zrIbrahmAnandendrasarasvatI yogavedAntamahAvidyApITham, mattIkoppa po. kalmane tA. sAgara ji. zivamogga karNATaka - 577401 pAtrANi aNToniyaH venisanagaranivAsI vaNik bessAniyaH tasya sakhA porSiyA bessAniyasya priyavadhUH zailAkaH yahUdI kusIdakaH jessikA tasya putrI tasyAH kAmI morakko-rAjakumAraH] poSiyA-pANigrahaNakAGkSiNau AragendraH DyUk-narezaH venis-prabhuH lorenjaH Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhUmikA : purA iTalIdezasya vizrute venis-nagare aNToniyaH nAma vaNigvaryaH 6 nivasati sma / saH ca dUravidUradezIyaiH saha samudrayAnamukhena bRhannaukAsu khAdyavastrAbharaNAdibahumUlyAnAM sAmagrINAm AyAta-niryAtavANijyaM pracAlayati sma / dhanikaH api sa saralajIvI udArasvabhAva: bahujanapriyaH ca AsIt / aNToniyasya priyasuhRt bessAniyaH nAma yodha: nikaTavartini belmANTa-nAmanagare nivasantyAM porSiyA-nAmnyAM surUpalAvaNyavatyAM lalanAyAM gADhAnuraktaH AsIt / paraM tasyAH sundarImaNyAH pANigrahaNAya avazyamupapAdayitavyasya kanyAzulkasya svarNamudrANAM sahasrasya upapAdane saH asamarthaH AsIt / ataH suhRtsakhAya aNToniyAya dhanasAhAyyaM / yAcitukAmaH saH kadAcit rAjodyAne tena saha viharan svoddiSTaM tasmai prAstavIt / ) - prathamaM dRzyam : bessAniyaH mitra ! kazcid yuvA sarvathA samarthaH tejasvI medhAvI zIlasampannaH ca . lAvaNyavatI koTyadhipatiduhitaraM zrImatI prINAti / tAM ca pariNetum utsukaH asti / paraM saH asau yuvA yadyapi na daridraH tathA api na dhanikaH api / tena hi pariNayasiddhyai kiM vA karaNIyam ? iti jijJAsAmi / aNToniyaH sakhe ! suSTha jAnAsi yat yayoreva samaM vittaM yayoreva samaM kulam / tayomaitrI vivAhazca na tu puSTavipuSTayoH // api ca, sA yuvatI yadi dhanapatim eva pariNinISati, kva asti / pRthagjanasya tvAdRzasya avakAzaH ? bessAniyaH yadi sA na kevalaM lAvaNyavatI, api tu zIlavatI buddhimatI ca bhavet 0 tadA nUnaM sA na koTyadhipatiM pariNinISet / kintu vivekinaM zIlasampanna ca kaJcit pariNinISet khalu ? Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNToniyaH tarhi kRtaM dhanena / nirdhanaH api yuvA tAdRzIM yuvatIM pariNetuM prabhavati / bessAniyaH Am Am sakhe !, tathA api suviditam idam "rikta: sarvo bhavati hi laghuH pUrNatA gauravAya" // kiM ca, nikaTavartini belmANTnagare nivasantIm atilAvaNyavatIM koTyadhipatikumArIm ahaM pariNetum utsukaH asmi / tatra vivAhotsava-nirvahaNAya nyUnAtinyUnaM svarNamudrANAM sahasram avazyam apekSyate / kiM vA karavANi sakhe ! ? kena upAyena tat labheya ? nUnaM tvam atra me zaraNya iti manye / aNToniyaH dhananimittA cintA kuta: ? sakhe ! upagaccha taM venis-nagare vizrutaM zailAka - nAma - kusIdakaM, yaH avazyaM tvadapekSitaM dhanam RNarUpeNa te daasyti| nivedaya tasmin yat mAsatrayeNa eva mama vANijyanaukA: pratinivartsyante tadA ca RNam apAkariSyate / bessAniyaH asaMzayaM mitra !, zailAkaH hi prabhUtadhanavAn asti / dhanaM ca me upapAdayituM sarvathA samarthaH asti / kintu saH asau gRdhrApasadaH tvAM nitarAM dveSTi / yata: hi purA tvaM tasya gRdhratAM lubdhatAM ca kaTutayA 'nirghRNI raktapipAsuH' ityAdikaThorazabdaiH ninditavAn asi / saH asau tvayi pratikartuM sadA prayatamAnaH asti / evaM sati ahaM kathaM taM dhUrtApasadaM dhanasAhyAya yAceyam ? aNToniyaH mA evaM sakhe !, mA astu cintA / loke sarvathA doSarahitAn na eva pazyAmaH / tejasvI agniH api dhUmena samAvRtaH / kAntam api suvarNaM kalmaSAt na eva muktam / rAkAcandramAH api kalaGkaM dhatte / evaM sati kusIdavRttim anusandadhatsu nirdhanebhyaH svArthalAbhAya druhyatsu nirghRNeSu nirdoSatA kathaM vA saMbhavet ? na eva khalu ? tat tam upagaccha zIghram / iSTaM ca sAdhaya / 97 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM dRzyam [bessAniyaH dhanasAhAyyArthaM venisanagaranivAsinaM vizrutaM kusIdakaM zailAkam upagacchati / ] bessAniyaH bho: zailAka ! dehi me svarNamudrANAM sahasraM dhanaM RNarUpeNa / zailAkaH dAsyAmi avazyaM dAsyAmi yad apekSitaM dhanam / kanyAzulkanimittaM dhanam iSyate ityataH ahaM gRhItasya dhanarAzimAtrasya mAsatrayAvadhau pratyarpaNam apekSe / na tu vRddhi(Interest ) sahitasya / mAsatrayAvadhau yadi dhanaM me na pratinivartayiSyate tarhi tasya RNagrahItuH zarIrAt ekapauND-mitaM mAMsapiNDaM chittvA grahISyAmi / etatsamarthakaM likhitaM pramANapatraM tena aNToniyana svahastAkSaraiH aGkitavyam / api etat tava sammatam ? [ etadugraM prANaghAtakaM pramANapatraM kathaM vA deyam iti bahudhA cintayan pariNayAturaH bessAniyaH sakhyuH aNToniyasya gRhaM prati dhAvati / tamupagamya ] bessAniyaH sakhe ! yadyapi mama dhanAvazyakatA utkaTA vartate tathA api tena kusIdakena yahUdinA zailAkena RNapratyarpaNaviSaye ya: nirbandha: vidhitsyate yat mAsatrayAvadhau dhanapratyarpaNasya vaiphalye jAte tava zarIrAt ekapauNDamitaM mAMsapiNDaM chittvA grahISyate iti yat, tat me na eva rocate / kartavyaM kim atra ? iti bhrAntaH asmi mitra ! | aNToniyaH atra cintA mA astu mitra ! | zailAkena yad apekSyate tat pUrayiSyate - iti taM vada / yataH maccharIrAt mAMsapiNDacchedanAdikaM tu aupacArikam eva bhaviSyati / tad gaccha zIghram / maddhastAkSaraiH aGkanIyaM pramANapatraM gRhItvA pratyAgaccha / anyathA poSiyA hastAntaritA bhavet / nUnaM mAsatrayAvadheH pUrvam eva SaD api mama vANijyanaukAH pratinivartsyante / ityataH RNapratyarpaNaviSaye na asti kA api cintA / tad gaccha, kAryaM ca sAdhaya / - 98 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ acirAd eva zailAkam upagamya yathAnigaditaM pramANapatram AnIya aNToniyasya hastAkSaraiH aGkayitvA tadAdhAreNa ca zailAkasakAzAt dhanaM gRhItvA bessAniyaH aNToniyam upasarpati / anantAn ca dhanyavAdAn tasmai suhRtsakhAya vyAharati / ] bessAniyaH sakhe ! mayi tava sauhArda kaiH vA zabdaiH varNayeyam ? satyam uktaM hi budhajanai: pApAnnivArayati yojayate hitAya guhyaM nigUhati guNAn prakaTIkaroti / iSTaM prayacchati ca kAmadhugeva nUnaM kiM kiM na sAdhayati kalpalataiva sakhyam // tRtIyaM dRzyam 1 [belmANTnagaram / poSiyAyAH pANigrahaNAya saMbhAvitAnAM bahUnAM spardhA upasthitA asti / yata: hi tasyAH poSiyAyAH divaGgataH pitA koTyadhipatiH svalikhite mRtyupatre (will) svArjitaM sarvasvaM dhanakanakAdidravyaM poSiyAyai svasya ekamAtrapriyaputryai uttarAdhikAriNyai prAdAt / tasyAH poSiyAyAH pracuradhanasvAmyaM parilakSya tasyAH pANigrahaNApekSayA samAgacchatsu ayogyAn kanyApekSiNaH nivArayitukAmaH mRtyupatralekhanasamaye vicitram ekaM nibandhanaM vihitavAn AsIt, yat - " vivAhamaNDape svarNamayI rajatamayI ayomayI ca iti tisraH peTikA: lAkSAmudrayA pihitAH sthApayitavyAH / tatra ekasyAm eva peTikAyAM poSiyAyAH bhAvacitraM nikSeptavyam / tataH yaH kaH api kanyArthI vadhvAH bhAvacitraM dadhatIM peTikAM vRNuyAt saH eva tasyAH patiH bhavati / " iti / atha tatra pANigrahaNasamArohe pravRtte praprathamaM morakko - nAma - AphrikIyarASTrasya rAjakumAraH dhanapatisadRzaH koTIzvaraH abhyAgacchati / tatra ca pratiSThApitAsu tisRSu peTikAsu saH suparIkSya svecchayA svarNamayIM peTikAM vRNoti yasyAH upari likhitam 99 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. asti yat 'yaH mAM gRhNAti saH sarvaM svavAJchitaM prApnoti' iti / atha udghATitAyAM ? la tasyAM peTikAyAM mRtakasya bhagnakapAlakaparaM (Skull) 'na khalu kAntaM sarvaM kAJcanaM ke bhavati' iti likhitapatrasahitam upalabhya rAjakumAraH hatAza: khinnacittaH yathAgataM pratinivartate / sA ca peTikA puna: pidhAya yathApUrvaM saMsthApyate / atha anyaH rAjakumAraH AragendraH nAma kanyAkAGkSI tatra upasthitaH / saH asau sarvata: nipuNaM samIkSya rajatamayIM peTikAM vRNoti yasyAH upari likhitam asti yat 'yo mAM varayati saH yad arhati tad gRhNAti' iti / udghATitAyAM ca tasyAM peTikAyAM 'loke bahuzaH dRzyate yat rajatakavacasya abhyantare mUrkhaH tiSThati' / iti likhitena patreNa saha vidUSakasya ekasya kRtrimaM ziraH (mukhapaTa) samprApya bhagnasvAbhimAnaH lokai: ca apahasitaH san khinnaH khinna: sa: asau rAjakumAraH pratinivartate / sA ca peTikA pidhAya punaH api yathAsthAnaM sthApyate / atha tadanu bessAniya: kanyAkAGkSI tatra samabhyagAt / tadA-] porSiyAH (sakhImuddizya) pazya sakhi ! mama zocanIyAM sthitim / yataH hi matpitrA vihitena anena nirbandhena na aham atra madiSTaM madabhilaSitaM ca varaM varayituM labdhAvakAzA asmi / sakhI mA evaM sakhi ! / tvatpitrA tava hitaiSiNA nUnaM tava abhilaSitavarasya sampAdanAya sAdhakatamA vyavasthA vihitA asti / ..... [itaH bessAniyaH sarvataH avalokya W A . sahajasaralajIvanaparAyaNasvabhAvatvAt ayoNET mayIM peTikAM varayati yasyAH upari 'ya: mAM kAGkSati saH svAyattaM sarvasvaM tyajet - samarpayet' iti likhitam asti / peTikAm udghATya tatra ca porSiyAyAH bhAvacitram mya upalabhya harSa pulakitaH saH tatra eva porSiyAyAH pANigrahaNaM karoti / tataH bessAniyaH sarvato'valokya ayomayIM peTikAmavata / nUtanavadhvA sametaH saH venisanagaraM 100 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaagcchti| bessAniyaH svarNaputthalIsadRzyA porSiyayA saha sukhaM nivasati / atha ekadA kutazcit AgataM patram ekaM paThitvA saH digbhrAntaH nistejaskaH stabdhaH ca saJjAtaH / tAdRzaM taM vIkSya-] porSiyA (sakutukaM) nAtha ! ahaM nanu tava sahadharmiNI / ataH yad api syAt nAma tatra patre, mahyam api tat zrAvaya / yA bhartuH sukhe duHkhe ca samAnam eva sahabhAgitvaM vahati sA eva sahadharmiNI bhavitum arhati / AvayoH madhye parasparaM gUhanIyaH vicAraH saMbhavet vA kadAcit ? ataH Avedaya patralikhitam / ' bessAniyaH priye ! atra patre kAcit aniSTatamA vArtA paThitA / yat - aNToniyasya SaD api vANijyanaukAH bahumUlyasAmagrIbhRtAH samudramadhye cakravAtagrastAH santyaH nimagnAH / tAbhiH saha aNToniyasya dhanAdisarvasvam api vinaSTam / idAnIM katham ahaM gRdhrakusIdakaM zailAkaM nibhAlayAni ? sa: hi nighRNaH niSThurasvabhAvaH aNToniyasya pratIkArasAdhanAya nitarAM prayatnarataH asti / aNToniyaM saH paramazatru manyate / yataH pUrvaM tasya zailAkasya ekamAtraputrI jessikAnAmnI tena kRcchreNa saJcitaM dhanakanakAdikaM yatheccham apahRtya aNToniyasya sakhAyaM lorenjo ityane pariNIya tena saha lokavihArAya nirjagAma / tatprabhRti zailAka: unmattaH iva venis-nagaravIthiSu sodvegaM azrUNi muJcan svorasi praharan vikIrNakezaH pathikAn uddizya 'anveSayata gRhNIta tAM me duSTaputrI, prApaya me tataH mama kRcchrAjitaM dhanam' ityAdi pralapan paribhramati / tathA itaH jessikAH lorenjodampatyoH aNToniyena saha snehasambandhaH sarvathA vijRmbhate / evaM sati kathaM vA zailAka: aNToniyaM kSamate ? na eva khalu? vaireNa tasmai manmitrasya aNToniyasya pratIkAram eva sAdhayiSyati saH / dhiG mAM mitravizvAsaghAtinam / tathA mama paramasuhRtsakham aNToniyam evaM duHkhasAgare nimajjayya kathaM vA jIveyaM priye !? [dUyamAnacittaH saH tiSThati / porSiyA ca taM yathAmati sAntvayati / ] 0818eeeeeeeee181eeee18e81eeee Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaM dRzyam / venis-nagare rAjasaudhaH / / DyUk-narezaH siMhAsanArUDhaH // [zailAkaH aNToniyasya naukAdurantam AveditaH bhRzam udvignaH, aNToniyena OM naSTasarvasvena RNapratinivartanaM sarvathA azakyam ataH vairasya niryAtanaM sAdhayiSyate mayA la iti hRSTaH ca aNToniyaM viruddhya nyAyAlaye nyAyadAnAya DyUk-narezam abhyarthayituM manaH . kRtvA-] zailAkaH prabho ! samrAjam abhivAdaye / aNToniyaH mattaH gRhItaM svarNamudrAsahasramitaM dhanaM pratizrutAnusAraM mAsatrayAvadhau na eva pratyArpayat / ataH prabho ! pramANapatre pratijJAtAnusAraM tasya zarIrAt pauNDamitaM mAMsapiNDaM chittvA jighRkSAmi / / DyUknarezaHbhoH bhoH zailAka ! na etad yuktaM bhavadadhyavasitaM krUra-nighRNakRtyam / kRpayA kAJcit dayAM dhehi tasmin niHsahAye varAke / nanu prakRtikopanimittaM , RNapratyarpaNAsAmarthyaM tasya aNToniyasya samApannaM, etAvatA na asau mahAn la. aparAdhaH bhavati / tathA tvaM suSTha jAnAsi yat 'dhanena dAnavaH dayayA ] mAnavaH' iti budhajanabodhitAM zIlasaMhitAm / dhanaM nAma bhogasya sAdhanamAtraM na tu tad eva mAnavasya paramapuruSArthaH / ataH yat kiJcit dhanaM tena pratyarpayiSyamANaM gRhItvA santuSTaH bhava / kintu tasya varAkasya zarIrAt mAMsapiNDacchedanena tasya prANaharaNAt viram bhoH ! zailAkaH na prabho ! na eva / na ahaM dviguNaM triguNaM vA, zataguNaM sahasraguNaM vA api dhanam abhilaSAmi / kevalaM madvairiNaH zarIrAt pauNDamitaM mAMsapiNDaM vihAya na anyat kiJcid varaye / DyUknarezaHbhoH ! AtmA hi sarvAntaryAmI, ekaH eva vibhinna iva dRzyamAneSu prANideheSu, maNigaNeSu sUtram iva, vRkSasya vibhinnazAkhA-parNa-pallava-prasUneSu rasaH iva, taraGga-phena-budbudAdiSu salilam iva virAjate / yathA zarIrahiMsanaM prANaghAtanaM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca mama apriyatayA anubhUyate tathA eva tad anyeSAm api / 'yat ca mama apriyaM tat ahaM kasya api upari na eva kuryAm' iti hi zIlasaMhitAyAH ? svarNaniyamaH / svAntaHzAnti kAmayamAnaH hi sarveSu-yAvad-apakAriSu api priyam eva samAcaret na tu vairANi sAdhayet / zailAkaH prabho ! bhavaduktaM sarvam api satyam eva / kintu ahaM madvairiNaH zarIrAt mAMsapiNDacchedanAd Rte na anyat kim api icchAmi / ayaM hi madarthaM suvarNAvasaraH asti / taM katham ahaM viphalIkuryAm ? [DyUk-narezaH evaM duradhyavasAyinaM zailAkaM dRSTvA khinnaH kiJcit 6 . vicintayati / tataH svIyAn adhikAriNaH AjJApayati yat- 'kaJcit dakSaM nyAyanirNayanipuNaM nyAyamUrtipadanirvahaNasamarthaM nyAyavAdinaM vicinvantu' iti / adhikAriNaH sarvatra nagare tAdRzaM vicakSaNam anveSayitum ArabdhAH tAvad eva kazcana vArtAharaH sevakaH DyUkra narezAya 'kazcit samarthaH nyAyavAdI nagarAntarAt samAgataH etatkAryArthaM samupasthitaH asti' ke iti nyavedayat / DyUk-narezena tatkSaNam eva saH antaH AkArya nyAyamUrtitvena citaH / saH ca tau ubhau api vAdi-prativAdinau zailAka-aNToniyau uddizya 'yuvayoH yat kiJcid vaktavyam asti tat nivedayatam' iti kathayitvA svayam eva tAvat zailAkasya haste sthitaM pramANapatraM aNToniyazarIrAt mAMsacchedanAya apekSitAM churikAM tulAdaNDaM ca ra parilakSya vadati-] nyAyamUrtiH he zailAka ! idAnIm api avakAzaH asti aNToniyaM saMkaTagrastaM kSantum / yadyapi tvaM nyAyadAnam eva vAJchasi tathA api zreSThaH mArgaH tu kSamAyAH eva / dayayA eva mAnavaH bhavati nirdayaH tu dAnavaH eva iti budhyasva / dayA hi dayAlu dayApAtraM ca iti ubhau api nandayati / sAkSAt karuNAghanaH IzvaraH svayam eva dayAluM kSamAzIlaM ca sarvasampadA anugRhNAti / tadabhISTaM ca sarvaM pradatte / ataH tasmin zraddhatsva saumya !, jahi niSThuratAM dayAM ca bhajasva aNToniye / nyAyadAnaM (Justice) sarvaiH apekSyate iti atra na kAcit vipratipattiH asti tathA api dayA (mercy) tu tataH api jyAyasI / (tAvatA-) 103 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bessAniyaH nyAyamUrtimahodaya ! idam iha gRhNAtu tatpradattasya dazaguNaM dhanaM manmitraM ca mocayatu saH / nyAyamUrtiH pazya pazya bhoH zailAka !, bessAniyaH tvayA dattasya dazaguNitaM dhanaM prayacchati / tat svIkuru / yena prakaraNam idam atra eva samApyatAm / ubhayoH samAdhAnaM ca jAyatAm / tat pratijJApatram etat chittvA zakalIkuru prakSipa ca / adhunA tena patreNa kim api kRtyaM na asti / maitrI dayA prema vizvAsaH ca yatra vidyante tatra patreNa kim ? pramANena ca api kim ? ( zailAkaH tu sarvathA na anumanyate samAdhAnArtham / tadA) nyAyamUrtiH (aNToniyam uddizya) bhoH ! tvayA hastAkSarai: aGkite pramANapatre yat pratizrutaM tad anivAryatayA tAvatyAm avadhau tvayA dAtavyam eva bhavati / tatra tava azaktau tu zailAka: yadi tvAM kSAntvA vimocayituM na apekSate na ca anumanyate tarhi pratizrutAnusAraM chinnazarIrasya tava pauNDamitaM mAMsaM tvayA avazyaM pradeyam / na anyaM mArgaM etena vinA nyAyamArge pazyAmi / zailAkaH ( churikAM bhrAmayan) haM ho ! devasadRzaH ayaM nyAyamUrtiH kathaM kaiH vA zabdaiH abhinandyatAm ? nUnaM madanugrahAya eva avatIrNaH asti ayam / na atra vidyate sandehalezaH api / (harSeNa kekAyate / ) nyAyamUrtiH (aNToniyam uddizya) bhoH ! siddhaH bhava, apasAraya tava paridhAnam / suSThu pradarzaya tava vakSaHsthalaM yasmAt zailAkaH yathAbhilaSitaM pauNDamitaM mAMsapiNDaM chittvA gRhNIyAt / (etacchravaNena) zailAka: haM ho ! mama bhAgyavidhAtre nyAyamUrtaye bhUyAMsi namAMsi hArdikAni ca abhinandanAni ! nyAyamUrti: ( etAvatA api dhIraM hasanmukhaM tathA ISad api avicalitam aNToniyaM punaH api uddizan - ) kutaH vilambaH bhoH aNToniya! ? pradarzaya etasmai tava vakSaH yena yathAbhimataM mAMsakhaNDaM chinattu eSaH / 104 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (aNToniyaH paridhAnam apasArya vakSaHsthalaM pradarzayati / ) * nyAyamUrtiH (zailAkam) vakSaHsthale kasmAt sthAnAt tvaM mAMsaM jighRkSasi zailAka ! ? vada tAvat / (pArzvasthe dRSadi churikAM nizAtayan tulAM ca tolanAya samIkurvANaH) zailAkaH huM ! tasya hRdayasya nikaTatamavartinaH sthAnAt eva chittvA mAMsaM jighRkSAmi / (mAMsacchedanAya aNToniyam upasarpya baddhavairaM taM dveSapUrNanetrAbhyAM vIkSate / ) nyAyamUrtiH zailAka ! tiSTha tAvat / api tvaM vaidyavaryam api atra upasthApitavAn asi vA ? yataH hi mAMsacchedanena asau rudhiraniHsaraNena prANAn mA jahyAt / zailAkaH (uttejitaH san) na na ! vaidyavaryasya upasthitim Azritya pramANapatre na kiJcit api likhitam asti / ataH vaidyena kim ? vA 2 rAta CHOOratoleranolorotocolate CNCHCHOCHOOCHON CS zailAkaH - pramANapatre na kiJcit likhitamasti / ato vaidyena kima ? 105 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM nyAyamUrtiH aNToniya ! sannihitaH tava antimaH kSaNaH / iti ataH tvAM pRcchAmi yat 'api asti tava kiJcit nivedayitavyam ?' (aNToniyaH suhRnmitraM bessAniyaM premaplAvitahRdayaH samAliGgya ApRcchan) aNToniyaHsvasti astu te sakhe ! anujAnIhi mAm / tvadarthaM tava kalyANAya prANAn samarpayituM sAnandaM siddhaH asmi / paropakArArtham idaM zarIraM khalu ? nyAyamUrtiH Agaccha zailAka ! gRhANa aparAdhinaH zarIrAt tava abhIpsitaM mAMsapiNDam / nyAyasaMhitA idam anuzAsti nyAyAlayaH ca tad anumanyate / (zailAkaH churikAM tulAdaNDaM ca gRhItvA jhaTiti aNToniyasya abhimukhaM gacchati / tAvatA nyAyamUrti taM sahasA nirundhan ) nyAyamUrtiH tiSTha tAvat zailAka ! atra kiJcid avadheyam avaziSyate / pramANapatre tu mAMsapiNDasya kevalasya grahaNam anujJAtam asti, na tu rudhirasya bindumAtrasya api / mAMsam avazyaM gRhANa kintu yadi nAma tvaM tasya aparAdhinaH zarIrAt bindumAtram api rudhiraM ni:srAvayiSyasi tarhi tava sarvam api dhanaM svAyattaM ca dravyasarvasvaM rAjyakozasya svAyattIbhaviSyati, ataH tvayA atra sAvadhAnena bhAvyam / To bessAniyaH (hRSTaH san kekAyate) aho ! me bhAgyadevatA adya nyAyamUrtirUpeNa upsthitaa| nyAyamUrtiH tvaM nyAyam eva apaikSiSThAH zailAka !, nyAyaM gRhANa adhunA / zailAkaH (stabdhIbhUtaH diGmUDhaH ca san) bhoH bhoH bessAniya ! mA astu mattaH gRhItasya dhanasya dazaguNitaM dhanam / triguNitena eva saMtuSye, ata: dehi tAvad eva dhanam / nyAyamUrtiH tvarA mA astu yahUdivarya ! yadA bessAniyena dhanam upahRtaM tat tvaM tadA eva nirAkArSIH / ataH tvaM nyAyamAtram eva grahItum anujJAsyase / nyAyaM muktvA na kiJcid api anyad dravyaM te lapsyate / FolorOHDCHOCHOCHOOOOOOOOOOCHCHColoral 106 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zailAkaH (bhayabhrAntaH) mA astu triguNam api bhoH !, dehi me gRhItamAtraM maddhanam / OM tena eva santuSTaH asmi / nyAyamUrtiH sakRt nirAkRtasya dhanasya punaH grahaNAya na asti nyAye avakAzaH / ataH tat na anujJAyate / aparaM ca api kiJcid atra kartavyam avaziSyate zailAka ! / venis-rAjyazAsanAnusAraM yadi kazcit svayaM venis-rAjyasya prajAjanaH na bhavati kintu videzIyaH bhavati, yadi ca sa: venis-rAjyasatkasya kasyacit prajAjanasya prANAn apajihIrSati tarhi asau mRtyudaNDam arhati / ke api ca tasya dhanaM sarvA api sampat ca rAjyakozasya hanyamAnasya ca samabhAgena vitIryate / tvaM hi na venis-rAjyasya prajAjanaH / tathA tvaM venis-prajAjanaM aNToniyaM hantum udyataH asi / [nyAyavitaraNaM vIkSamANaM nyAyAdhyakSaM DyUksamrAjam uddizya] prabho ! atra prakaraNe aparAdhasya daNDasaMhitAnusAraM vidhAtavyaM daNDam ahaM nirUpitavAn asmi / kintu nirNayaH tu bhavatA eva deyaH / bhavatsammataH daNDaH eva asmai dIyatAm / (etacchravaNena bhayabhItaM zailAkam-) DyUk-narezaH bhoH bhoH zailAka ! mA bhaiSIH, sambhAvitasya sajjanasya aNToniyasya la viSaye yA dayA tvayA nidarzitA tataH api adhikAM dayAm ahaM tvadviSaye nidarzayAmi / ataH mRtyudaNDanAt mayA tvaM vimocitaH asi / paraM tava sarvasvaM svAyattaM dhanaM tvayA aNToniyAya rAjyakozAya ca samarpayitavyam / (etat zrutvA hRtasarvasvaH zailAkaH stabdhaH sarvathA nihataprAyaH ca bhavati / dhanajIvI kusIdakaH dhanaM vinA kiM vA karoti ? saH ayaM jIvacchava eva / ) zailAkaH (uccaiH Akrandan) samatiSThata / kim anena me jIvanena ? naSTadhanasya mama 107 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANaiH kiM vA sAdhanIyam ? mama prANAn api gRhNIdhvam / nyAyamUrtiH (aNToniyam uddizya) bhoH ! sadyaH tasya yahUdinaH zailAkasya dhanakanakAdisarvasvaM tvadadhInaM bhaviSyati / saH ayaM krUraH niSkaruNaH adhunA naSTasarvasvaH saJjAtaH / kintu tvaM yadi icchasi tahi asmin dayAM vidhAtum 6 arhasi / OM aNToniyaH (khinnaM dInaM ca zailAkaM dRSTvA karuNayA) prabho ! na ahaM tasya dhanakanakAdikaM dravyaM vAJchAmi / tat mayA ayaM tasmAt nirNayAt pratinivartyate yadi asau matkRtaM samayam ekaM sammaMsyate / yathA- svajIvitakAle kAmaM sa: naijaM sarvasvaM svAyattam upabhujyatAm / kintu svasya maraNazAsane (will) tena "sarvasvaM mama dhanaM mama maraNAnantaraM matputryai jessikAyai tatpataye lorenjo ityasmai ca pradAtavyam" iti suspaSTaM lekhitavyam / nyAyamUrtiH api tuSTaH asi zailAka ! ? api sammataH tava ayaM samaya: ? zailAkaH Am Am, sarvathA sammataH ayaM samayaH mama / atha kRpayA itaH ahaM nirgantum anujJAyatAm / anyat kiJcid api na apekSe / yataH adhunA 0 jvaratApaH mAM kiJcid bAdhate / ataH vizrAntim icchAmi / tathA yad api mayA lekhitavyaM mama maraNazAsane (will) tad aham avazyaM lekhiSyAmi / kRpayA preSyantAM me tatsambandhipatrANi / [zailAkaH satvaraM nyAyAlayAt nirgacchati / ] paJcamaM dRzyam [aNToniya-bessAniyau tasmai sarvApadAm apahatre, sarvasampatpradAtre, saGkaTamocakAya, bhAgyavidhAtre ca nyAyamUrtaye bhUyaH bhUyaH namAMsi abhinandanAni ca vyAharantaH / ] OM bessAniyaH svAmin ! dayAlo ! ApRcchantau AvAm anujJAyetAm / punaH milAmaH / tathA gRhyatAM dhanam idaM yad aNToniyaH zailAkAya adhArayat / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dhanam upaharati / ] 6 nyAyamUrti (nirAkurvan) mA mA evam / bhoH ! na ahaM nirdhanaH / vipulaM dhanaM mama vidyate / bessAniyaH tathA api yat kiJcit yathAzakti upAyanaM bhakta' samarpayitukAmaH ahaM prabho! [nyAyamUrtiH tasya bessAniyasya prasAritahastAGgalInibaddhAM mudrikAM dRSTvA tAm eva mudrikAm avamucya jighRkSati / tena cakita: bessAniyaH jhaTiti svahastaM pratisaMharan] mA evaM bhoH ! kRpayA kSamyatAm / sA iyaM mudrikA atyalpIyasI / tataH api adhikamUlyam upAyanaM bhavate upapAdayiSyAmi / nyAyamUrtiH bhoH ! na aham anyam upAyanam Ihe / yadi naijAM kRtajJatAM mayi sUcayitum abhilaSasi tarhi etad eva upAyanam upahara / bessAniyaH (ananyagatikatayA) gRhANa bhoH ! abhISTam upAyanam / (mudrikAM dadAti / ) (bessAniyaH aNToniyaH ca pratinivartete / ) _ SaSThaM dRzyam [bessAniyaH svavadhvAH porSiyAyAH virahena Akula: yAvacchIghraM tAM draSTukAmaH aNToniyena saha svagRhaM pravizati / porSiyA gRhadvAri eva tau abhinandya antargRhaM pravezayati / tAvatA patyuH mudrikAvihInAM riktAm aGgulI nipuNaM vIkSya-] porSiyA nAtha ! kva sA mudrikA yA vivAhasamaye te mayA upahRtA AsIt ? kva tad amUlyam aGgulIyakaM asmatpriyadAmpatyasmArakam ? [digbhrAntaM niruttaraM yathArthaM ca vaditum azaktaM mitraM bessAniyaM parilakSya] aNToniyaH zrImati ! anyathA mA bhAvayethAH / adya nyAyAlaye AvayoH bahUpakAriNe nyAyavAdine tad aGgalIyakaM bessAniyena upahArIkRtam asti / tad alpam OM 109 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparAdhaM tasya kSantum arhasi / porSiyA (aGgulIyakaM patye prayacchantI aNToniyam uddizya - ) idam aGgulIyakaM tava mitrAya prayaccha / tathA enat praNaSTAd aGgulIyakAt adhikaM sAvadhAnatayA rakSaNIyam iti taM suSThu prabodhaya / [bessAniya: aGgulIyakaM nipuNaM vIkSya 'aho ! etat tu tad eva yat nyAyAlaye nyAyavAdine upahArIkRtam' iti pratyabhijJAya ca vismayApannaH poSiyAyAH mukhaM nirIkSate / porSiyA taM samAdadhatI -] porSiyA pazya pazya nAtha ! idaM patraM, yasmin ahaM aNToniya-zailAkaprakaraNe nyAyavAditvena niyuktA iti nirdiSTam asti / - bessAniyaH (sAzcaryam) aho ! tatra nyAyAlaye upasthitA manmitrasya prANadAtrI saGkaTavimocayitrI, tathA mAm api vizvAsaghAtamahApAtakAt rakSitrI chadmaveSadhRtavatI sA tvam eva vA ? nUnaM sambhrAntaH asmi / aho ! veSadhAraNakauzalyaM samayasphUrtisAmarthyaM ca strINAm !! [ harSapulakitA: sarve niSkrAmanti / ] " dhanena dAnavaH dayayA mAnava:" iti bhAvarUpakaM samAptam // sarve'pi sukhina: santu sarve santu nirAmayAH / loko'yaM bhayamukto'stu sarvaM bhavatu maGgalam // duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhabuddhiH / utkIrNavarNapadapaGktirivA'nyarUpA sArUpyameti viparItagatiprayogAt / (zIlAGkAcAryakRtAyAm-AcArAGgavRttau) 110 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marma - narma ramezaH kiM tava patnyAH kAsarogaH nivRtta: ? parezaH are ! ekena eva vAkyena mayA saH nivAritaH / ramezaH bhavAn kim uktavAn ? parezaH aham uktavAn yat 'vArdhakye prApte eva kAsarogaH jAyate' iti / - nikuJjaH adya sAyaMkAle mayA sArddhaM bhojanagrahaNe. bhavataH kA'pi ApattiH nAsti iti manye / nilayaH nikuJjaH laghuvayaskaH cinTuH gRhasya vidyudghaNTikAM raNayituM vAraM vAraM prayatnaM kurvan AsIt / kintu tatra saH saphalaH na jAtaH / mArgeNa gacchatA ekena sajjanena tat dRSTam / sa tasya samIpaM gatavAn, taM ca hastAbhyAm UrdhvaM kRtavAn / tathA ca saH bAlakaH ghaNTikAm avAdayat / tadantaraM ca saH bAlakaH uktavAn- "calatu, adhunA jhaTiti palAyanaM kuryAva, anyathA, ko'pi tADayiSyati" iti / kIrtitrayI naiva naiva / pratyuta AnandaH bhaviSyati / atyantaM zobhanam / tarhi aSTavAdanasamaye ahaM bhavataH gRham AgamiSyAmi / 111 FO Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhRtyaH prabho ! bhavatA mahyam atIva mUrkhasevakaH arpitaH, tena saha kathaM kAryaM karaNIyam ? svAmI 'yathA ahaM tvayA saha karomi tathA' / mamaee puruSaH katham adyakAlInastriyaH puruSebhyaH / adhikabalavatyaH santi ? ___ strI tatra striyaH prati puruSasya durbalatA eva . kAraNam / FA zikSakaH "AdezaM vinA na kena api pravezanIyam" iti bahiH spaSTatayA likhitam, tathA api kathaM tvam antaH AgataH ? vidyArthI prabho ! bhavataH AjJAM grahItum eva AgataH aham , strI bhoH ! bhoH ! vaidyarAja ! drutaM kuru, mama patiH mRtyuzayane vartate / / vaidyarAjaH zrImati ! cintAM mA kuru / adhunA eva ahaM taM mRtyuzayanAt mocayiSyAmi / / 112 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kaviH ekadA vidvatparSadi kAvyaM paThan AsIt / tadA tatra Agatya kazcit yuvA avadat)yuvA tava pitA lavaNAdikaM vikrINAti sma, kintu idAnIM tvayA kim etat kriyate ? kaviH bho ! tava pitA atIva sajjanaH AsIt, iti ahaM jAnAmi / tathA api bhavAn / katham etAdRzaH khalu ? mahilA (ApaNikam) bhoH ! kimiti bhavataH ApaNe sarvANi api phalAni amlAni eva vikrIyante ? ApaNikaH mahodaye ! kRpayA bhavatyAH adharaprasAdhanaM (lipstic) pramRjya eva tAni svAdayatu !! madyapaH putraka ! madyaM hi atIva kutsitaM vastu / pazya, purataH yau dvau stambhau dRzyete na vA ? tau madyapAnAnantaraM catvAraH dRzyante ! kintu pitaH ! tatra eka eva stambhaH asti !! NRN " putraH . 113 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WATCH CO Cook grAhakaH mama kSatyA iyaM ghaTikA sthagitA iti manye / ApaNikaH kA kSatiH bhavatA kRtA ? 'grAhakaH mama hastAt pramAdavazena iyaM ghaTikA patitA / iyaM mama eva kSatiH na vA ? ApaNikaH na ayaM pramAdaH kSatitvena gaNyate / yataH bhavAn svayam eva tAM na pAtitavAn / kintu patanAnantaraM yad bhavatA sA gRhItA- tat tu kSati: eva !! nyAyavAdI bhavatA uktaM yat "aham azikSitaH asmi" iti / tathA api bhavAn mama praznAnAm uttarANi samyaktayA dadAti / etat katham ? sAkSI atha kim ? bhavataH praznAnAm uttaradAne zikSAyAH kA api AvazyakatA eva na asti | 114 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pAtAmA dhammo na vikraya munikalyANakIrtivijayaH ke rayaNapure nayare sumuho seTThI nivasai / dhaNavaMto vi so kayAi daivajogA niddhaNo jAo / bhoyaNamettaM pi natthi tassa gihe / citAulo so nilADe hatthaM ThaviUNa ciMtei / tAva tassa bhajjA kahei - sAmiya ! keNadveNa citaM karesi ? jAhi me piugihaM / so 10 majjha jaNao pabhUyadhaNassa sAmI / jaM maggihisi taM dAhii / seTThI kahei - bho ! na gamissaM tattha / tujjha piyA khu aIva kiviNo atthi / na kiMci vi dAhii majjha / 17 tayA tIe accaggaheNa kahiyaM jaM - tattha ceva jAhi, eyAe avatthAe so avassaM daahii| to seTThI tIe accantaM aggaheNa kahaM kahaM pi tattha gaMtuM aNumannAvio / 0 tao pabhAe kassai gihAo kiMci annaM ANeUNa tIe seTThissa saMbalaM dinnaM pesio ya niyapiugihaM pai / so vi ya gacchaMto aDaviM paviTTho majjhaNhe / ciMtai yajaM - ettha ceva kassa vi rukkhassa heTThA uvavisiUNa bhoyaNaM karissAmi / jalamavira tatthAlavAle pAissaM ti / evaM citeMto jAva acchai tAva teNa aTThamabhattassa pAraNaTuM nIhario muNI diTTho / taM daTuM harisio esa muNiM nimaMtiUNa phAsuyaannadANeNa / paDilAbhiyavaMto / jai vi tassa chuhA novasaMtA tahA vi muNidANassa ANaMdeNa sora chuhAdukkhaM pi vimhariuM jalapANeNa ceva titto sasuragihaM pai patthio / / etthaMtare sasurassa kuladevayA niyanANabaleNa eyaM vittaMtaM jANiUNa sasuraM kaheijaM - tujjha jAmAyA niddhaNo hoUNaM dhaNaM maggeuM ettha Agamissai / teNa u AgacchaMteNa para aIva uttimo dhammo Ayario / ao jayA so tujjha sayAse dhaNaM maggejja tayA taM* kahejja jaM - "ettha AgacchaMteNa tae jo dhammo kao taM jai majjha dAhisi to tujjha se dhaNaM dAhimi" tti / jao teNa dhammeNa tujjha pabhUyaM puNNaM tappabhAveNa ya viulaM dhaNaM / * pAvissai / 115 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyaM sasurassa aIva ruiyaM / ao jayA jAmAyA Agao tayA taM jahociyaM ...2 ( sakkAriUNaM bhoyaNAi kArAviyaM / tao kahiyaM jaM - "ettha AgacchaMteNa tae jo dhammo * kao taM majjha desu jahicchiyaM dhaNaM ca gahesu / " - so kahei jaM - dhaNassa adAe dhammo na ceva vikkeyavvo / ahaM kiM pi. . necchAmi / tao so sasuragihAo nIhariUNa rittahattho ceva niyagihaM gaMtuM pavutto / magge gacchaMto ciMtai ya jaM - emeva kahaM gamissaM ? sA majjha bhajjA tajjissai / ao kiM pi gahiUNa gammai / / - etthaMtare teNa naItIre paDiyA vivihavaNNajuyA uvalakhaMDA diTThA / to tesiM cevara uvalakhaMDANaM poTTaliyaM baMdheUNa gacchaMto so gihaM patto / aha teNa jo muNidANarUvo dhammo kao AsI tassa pabhAveNa vaNadevayAe te savve vi uvalakhaMDA rayaNattaNeNa pariyaTTiyA / eso u taM na jANaMto poTTaliyaM bhajjAe samappeUNa siNANaM kAuM go| sA vi - "maha piyareNa avassaM kiMci dhaNaM dinnaM" ti ciMtetI taM poTTaliyaM ugghADiUNa - pecchai tAva rayaNAI diTThAI / ___ tAI daTuM aIva hiTThA sA paI AkAriUNa kahei - sAmiya ! peccha, majjha to jaNao khu na kiviNo, avi ya uyAro vacchalo ya / mamaM vayaNaM saccaM jAyaM / teNa - , amhANaM bahuM dhaNaM dinnaM atthi / tujjha vIsaMbho ceva nAsI / taha vi eyaM saccaviyaM ... ti / to seTThI tAI rayaNAI pecchiUNa vimhio niyadANadhammaM saraMto, hasiUNa - kahei-bho ! jai tava jaNayavayaNaM aNusaraMto haM, to eyappamANaM dhaNaM kayA vi na ,paaveto| sA pucchei - kahaM taM ? tayA seTThiNA savvo vi muNidANamAI vittaMto tIse kahio kahiyaM ca-jaM dhammeNa pAviyA lacchI dhammeNa pAviyaM suhaM / aNicce ettha saMsAre dhammo paramabaMdhavo // 116 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________