Book Title: Antkruddashanga Sutram
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009332/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Santonmannamaste Tamanasam Goodcgdeedddddddddddddddddd ARE HARIHARI ATARRAHARANASAIRAT AUTHe thisNPLANTARATRIKA HRS AIIRAMATIPAL SAIRATRIOTHARARIANRAIHTRAITARAIHAR Mainality still T Institty-tith SA ARMIRe-utty SCOOBOOR N TAANIRALA jainAcArya - jainadharmadivAkara - pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAjaviracitayA munikumudacandrikAkhyayA vyAkhyayA samalaGkRtaM hindIgurjarabhASAnuvAdasahitam . antkRtdshaaNksuutrm| ( ANTAKRITA DASHANGA SUTRA ) niyojakaH saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH / IMIRMAITRIMURARIANTARNAMAARI .: prakAzakaH / a0 bhA0 zve0 sthA0 jainazAstroddhAra samiti-pramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa (saurASTra) Admimararammarvasn marnadmaranamamraparmammnama S RAINMitatus T MERIAAMILIPINJARIHAITKAITRITIYA STARTANINDIA itaramTIMIT S ITRARAMATRIS PAHEPRISTMAITHIVITHIMITRAPTIVITIE PRMATINITIATION TRINATIHATIRATRINATRAJIRI SHRIRATRAINIROHITALIRATIONARIMARRIATRAINITISAMRITAMARHATTARIATRINAARIHARASHTRA THURATIRAMINATIOARRORAATPATITISM vavavavavavavavavavavavavavavavaddddddddddddddddaddddddddddee SonililoMPETamanararuaana N IVARISHAITAMARITALIKANTHSIMIMILAURAHARRAIMIMIm dvitIyA AvRttiH prati 1000 vIra saMvat 2484 vikramasaMvat 2014 IsvIsan 1958 mUlyam rU. 8-50 .. VA MIMITAT tilA . . . . .. - Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prA si sthA na : zrI a. bhA. che. sthAnakavAsI jaina zAstrodvAra samiti grIna leAja pAse, rAjakAya. * khIjI AvRtti : prata 1000 vIra saMvata : 2484 vikrama saMvata : isvI 2014 saH 1958 * mudraka ane mudraNusthAna : jaya tilAla devacaMda mahetA ja ya lA 2 ta pre sa, ga 2 DI A ku vA rADa, zAka mArakITa pAse, rAjakoTa, Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya . / / / 05urs 15 . ||shriiH // // atha antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA / / anukramAGka viSaya ___pRSThasaMkhyA maGgalAcaraNa / 1-2 pUrvAGga ke sAtha isa aGga ke sambandhakA nirUpaNa / 2 - 3 caMpAnagarI kA varNana / sudharmAsvAmI kA campAnagarI ma samavasaraNa / jambUsvAmI kA prazna / 11-12 sudharmAsvAmI kA uttara / 12--14 jambUsvAmI kA prazna / dvArAvatI kA varNana / 15-17 raivataka-parvata-Adi kA aura kRSNavAsudeva kA varNana / 17-22 gautama kA janmAdise lekara vivAhaparyantakA vrnnn| 22-24 gautama kI mtrjyaa|| 24-27 ___gautama kI siddhi-praapti| 27-29 samudrAdi-viSNuparyanta ko siddhigati kI prApti / 30-32 akSobhAdika kA varNana 32-34 15 aNIyasasena kA varNana / 35-43 anantasenAdi kA aura sAraNa kA varNana 44-46 17 chaha anagAroM kA varNana / 46-58 devakI kA mAnasika vicAra, aura arhad ariSTanemi ke samIpa gmn| 59-62 devakI ke saMzayanivRtti ke liye unake prati bhagavAna kA vacana / 62-67 devakI devI kA vAtsalya / 68-70 devakI kA mAnasika saMkalpa / 71-73 devakI aura zrIkRSNa kA saMvAda / 73-75 kRSNa kA hariNaigameSI deva kI ArAdhanA / 34-33 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // anukramAGka viSaya - pRSThasaMkhyA kRSNa ko varaprApti aura kRSNa kA devakI devI ke samIpa varamApti kA sandeza kahanA / 78-80 gajasukumAla kA janmAdivarNana / 81-82 somilabAhmaNa putrI somA kA varNana / 83 ariSTanemi ke darzana ke liye kRSNa kA jAnA / 84-85 ariSTanemi ke darzana ke liye jAte hue kRSNa kA mArga meM somila--brAhmaNa-putrI somAko dekhanA, aura gajasukumAla kI patnI-rUpase somAkA varaNa krnaa| 86-88 gajasukumAla kA dIkSAgrahaNa karane kA vicaar| 88-91 gajasukumAla kA rAjyAbhiSeka aura dIkSA grahaNa krnaa| 91-94 gajasukumAla kI zmazAnameM aikarAtrikI mhaaprtimaa| 94-96 somilabrAhmaNa kA durvicaar| .. 97-99 somilabrAhmaNa kA gajasukumAla ke mastaka upara : aGgAra rkhnaa| 99-101 gajasukumAla kI siddhipada kI prApti / 101-104 kRSNakA arhat ariSTanemi ke pAsa vandanA karane ke 104-107 kRSNadvArA kI gaI vRddha purupa kI sahAyatA / 107-109 gajasukumAla ke viSaya meM kRSNa aura ariSTanemi kA saMvAda / 109-115 kRSNa kA dvArakA meM praveza aura somila kA unake .. samIpa aanaa| 115-117 somila kA maraNa / 117-119 sumukha kumAra kA vrnnn| . . 120-122 durmukhAdi kumAroMkA vrnnn|' . . . . . 123-124 padmAvatI kA vrnnn| .. .. 125-127 liye jaanaa| . . - 42 / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . m: 46 // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // anukramAGka viSaya - pRSThasaMkhyA 43 jAlikumArAdi kA vrnnn| ..... . 127-131 / 44. . . paJcama varga meM rahe hue adhyayanoM kA nAmanirdeza / 132-133 45 ariSTanemi kA Agamana, kRSNa aura padmA vatI kA unake darzana ke liye jAnA, aura dvArakA ke vinAza ke viSaya meM kRSNa aura ariSTanemi kA sNvaad| 134-137 kRSNa kA AdhyAtmika vicaar| . . 137-240 vAsudeva kI pravrajyA ke abhAva kA kAraNa / 141-143 kRSNa kA apane viSaya meM prazna / 142-143 ariSTanemi-dvArA bhAvI tIrthaMkara ke rUpa meM kRSNa kI / utpatti kA nirdesh| 143-145 kRSNa-dvArA dvArakA meM logoM ko pravrajyA lene kI ghoSaNA karane ke liye kauTumvika puruSoM ko Adeza / 145-149 . .. .. . kauTumbikoM dvArA kRSNa kI AjJA kI ghossnnaa| . 149 padmAvatI kA dIkSAsamAroha / 150-152 padmAvatI kA dIkSAgrahaNa krnaa| . 152-157 padmAvatI kI siddhigatiprApti / 158-159 gaurI-Adi kA dIkSAgrahaNa aura siddhipada kI prApti / 160-162 mUlazrI-mUladattA kA caritra / 162-164 SaSThavarga kA praarNbh| 165-166 maGkAI aura kiGkama kA caritra / . . 166-170 mudagarapANi-yakSAyatana kA vrnnn| . 170-172 arjuna ke dinakRtya kA varNana / 173-174 arjuna kA patnI ke sAtha puSpa bInane ke liye jaanaa| 174-176 . gauSThika puruSoM kA bandhumatI ke prati durbhAva / 176-178 gauSThika puruSoM dvArA vandhumatI kA zIladhvaMsa aura arjuna kA .. - yakSa ke astitva meM avizvAsa / smaapt| 56 58 59 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // anukramAGka vipaya pRSThasaMkhyA arjuna meM praviSTa yakSadvArA vandhumatI-sahita cha gauSTika purupoM kA vinAza / 180-182 zreNika rAjA-dvArA prajA ko nagara se bAhara nahIM jAnekI ghopaNA karAnA / / 182-184 bhagavAna mahAvIra kA samavasaraNa / 184-187 bhagavAna ke darzanake liye jAnekI icchAbAle sudarzana seTha kA apane mAtApitA ke sAtha sNbaad| 187-189 bhagavAna ke darzana ke liye jAte hue sudarzana ke samIpa yakSa kA aanaa| ____190-191 sudarzana seTha kA sAkArapratimA-grahaNa / 191-194 yakSa-dvArA arjuna-mAlI ke zarIra kA tyAga / 195-196 sudarzana aura arjunamAlI kA paricaya / 197-198 sudarzana aura arjunamAlI kA bhagavAn ke darzana ke . . . liye jaanaa| 198-200 arjunamAlI kA dIkSA aura abhigraha kA grahaNa karanA / 200-202 logoM dvArA arjuna anagAra kI nindA krnaa| 202-204 arjuna anagAra kA dUsaroM dvArA kI gaI nindA Adi sahana krnaa| 204-206 arjuna anagAra kI siddhipadaprApti / 207-208 maGkAI-prabhRti kA caritra / 208-213 atimukta anagAra kA cAritra / 213-227 alakSya rAjA kA caritra / 227-230 nandA kA caritra / 231-234 aSTama varga kA upakrama / 235-237 kAlIdevI kA caritra / sukAlIdevI kA caritra / . .. .. . .. 252 .. 252-254 2 77 78 79. . 237-251 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramAGka 84 85 86 87 88 89 91 92 93 // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // viSaya mahAkAlI kA caritra | kRSNA devI kA caritra / sukRSNAdevI kA caritra | mahAkRSNAdevI kA caritra / vIrakRSNAdevI kA caritra / rAmakRSNAdevI kA caritra / pRSThasaMkhyA 255-259 260-261 262-268 268-272 273-280 280-284 pitusenakRSNA kA caritra | mahAsenakRSNA kA caritra / zAstropasaMhAra / zAstraprazasti / // iti antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA sampUrNa // 284-289 289-295 295-297 297 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka apIla Apa gacchAdhipati hai....ke saMghapati ho. sAdhu mahAtmA che....ke zrAvaka che. paraMtu, A zubhakAryamAM madada karavAnI ApanI darekanI cesa pharaja che. kAraNa ke ApaNuM samAjanA utthAnanA AvA bhagIratha kAryamAM Apane jeTaluM vadhu sahakAra maLaze teTaluM kArya vaheluM pUrNa thaze. ghaDI ghaDI AvAsaMtane bheTe tha durlabha che. 3ra sUve jaldIthI taiyAra karAvI levAya tenI kALajI rAkhavAnI che, ane tethI ja ApazrIne apIla karavAmAM AvI che. samagra samAjanuM kArya thatuM hoya tyAM sAMpradAyakavAda ke prAMtavAda naja hovo joIe. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // aMtagaDasUtra (antakRtasUtra) kI ... prastAvanA isa vartamAna caturviMzati zAsana meM aise aise mahApuruSa anekAneka hue ki, jinhoMne jIvanako Adarza banAkara apane Apako vizva meM dhanya vanA gae / una mahApuruSoMne jIvanako dhanya banAne ke lie ucita se ucita "jJAnakriyAbhyAM mokSaH" ko hI pasaMda kiyaa| kahA hai hayaM nANaM kiyAhINaM hayA aNNAo kiyA / pAsaMto paMgulo daDDho dhAvamANo ya aMdhao // 1 // chAyA-hataM jJAnaM kriyAhI hatA ajJAnataH kriyA / pazyan paGgurdagdhaH dhAvamAnazca andhakaH // 1 // - unhoMne zAstrokta prakArase jJAnakriyArAdhana dvArA mokSa prApta karane meM caturgatika duHkhakA anta dekhA, isa prakAra muktadazA ko prApta karane ke liye 'jJAnakriyA' ubhaya ko jIvana saphalatAkA AdhAra samajhakara svalakSya siddhi ke liye tapa saMyamamaya jIvana jIne ko isa kSaNabhaMgura anitya saMsAra kA tyAga karake ve vizuddha saMyamI bane / saMyamI hone ke bAda apanI AtmA ko karma zatru ke gherAva meM se mukta karane ke hetu una mahArathiyoMne kSamA tapa Adi sAja se sajjita ho karmoM para vijaya prApta karane ke liye sAhasika vanakara Age se Age itane baDhe ki becAre kama hairAna hokara bhAga khaDe hue / kauM para vijaya prApta karane meM una vIra puruSoM kI dauDa . itanI Age rahI ki jisase sArA saMsAra pIche raha gayA aura ve apane .. iSTa sthAna mokSa kSetra meM pahuMcakara anAdikAla kI janma jarA maraNa kI vyAdhi - kA anta kara diyaa| ......... . . . . Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ una mokSa prApta Apta puruSoM kA janma isa saMsAra meM svapara kalyANa ko prakaTa karane ke liye huA thA, una dhIravIra puruSoM ke vicAra dRDha aura sAhasapUrNa the, unakA hRdaya aura AcaraNa ati ujjvala thA, unakI bhAvanAyeM mahAna aura vizuddhatara thI, unakA tyAga acala aura aTala thA, unakA vairAgya uttuMga hemagirivat akaMpa aura nizcala thA, unakA saMyamArAdhana nirdoSa zuddha sphaTika ke samAna ati nirmala va sarvazuddha thA, mala vihIna tapta suvarNa ke samAna unakA tapa atidIpta va karmazatruoM ke nAza karane meM acUka vANAvali ke sadRza thA, unakA nirmala jJAna agAdha va amApa thA / jaina zAsana ke una tapasvI muniyoMne saMsAra tyAga ke pazcAt jJAna dvArA yaha nizcaya kiyA ki-AtmA ko karma mala se rahita karane ke liye tapa aura saMyama jaisA eka bhI upAya nahIM hai to ve apane zarIra kI jarA bhI paravAha (yatna) rakhe vinA tapasyA meM saMlagna hue / unheM apanI AtmA kA hita jitanA priya thA utanA zarIra hita priya nahIM thaa| ve Atmazuddhi ke liye tapa saMyama ke ArAdhana meM sadA utsAhita rahate the / unheM jaise bhI ho jaldI mokSa pahuMcane kI abhilASA thI, jisase unhoMne apramatta banakara saMyama tapa dvArA AtmakalyANa kiyA / . ____una tapomaya jIvana jInevAloM kI jIvanikAoM kA vRttAnta gyAraha aMga ke cha aMgoM meM bhinna 2 rUpa se varNita hai, parantu isa aMtagaDa sUtra meM to unhI bhAvitAtmAoM kA varNana hai ki, jinhoMne apane usI bhava meM saMyama tapa dvArA antima avasthA meM saba kamoM kA aMta karake kevalI banakara mokSa ko prApta hue| isa aMtagaDa sUtra meM ATha varga aura navve adhyayana haiN| ATha varga ke prathama varga meM (1) gautama (2) samudra (3) sAgara (4) gambhIra () stimita (6) acala (7) kAmpilya (8) akSobha (9) prasenakumAra aura (10) viSNukumAra kA varNana hai / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga meM (1) akSobha (2) sAgara (3) samudra (4) himavAn (5) acala (6) pUraya (7) abhicanda Adi kumAroM kA saMkSipta varNana hai / - tRtIya varga meM (1) aNiyasena (2) anantasena (3) ajitasena (4) anihataripu (5) devasena (6) zatrusena (7) sAraNa (8) gajasukumAla (9) sumukha (10) durmukha (11) kUpaka (12) dAruka (13) anAdRSTi kA varNana hai| - caturthavarga meM (1) jAli (2) mayAli (3) uvayAli (4) puruSasena (5) vArisena (6) pradyumna (7) zAmba (8) aniruddha (9) satyanemi (10) dRDhanemi kA varNana hai| pAMcaveM vargameM (1) padmAvatI (2) gaurI (3) gAndhArI (4) lakSmaNA (5) susImA (6) jAmbavatI (7) satyabhAmA (8) rukmiNI - (9) mUlazrI (10) mUladattA kA varNana hai / . chaThe varga meM (1) maGkAI (2) kiGkama (3) mudrapANi (4) ___ kAzyapa (5) kSemaka (6) dhRtidhara (7) kailAsa (8) haricandana (9) vAratta (10) sudarzana (11) pUrNabhadra (12) sumanabhadra (13) supratiSTha (14) megha (15) atimukta [evaMtA] (16) alakSa kA varNana hai / . sAtaveM vargameM (1) nandA (2) nandamatI (3) nandottarA (4) nandasenA (5) mahayA (6) sumarutA, mahAmarutA (8) marudevI (9) bhadrA (10) subhadrA (11) sujAtA (12) sumati (13) bhUtadinnA kA varNana hai| . AThaveM varga meM (1) kAlI (2) sukAlI (3) mahAkAlI (4) . kRSNA (5) sukRSNA (6) mahAkRSNA (7) vIrakRSNA (8) rAmakRSNA (9) pitRsenakRSNA (10) mahAsenakRSNA Adi kA varNana hai isa prakAra isa sUtra meM navve bhuktAtmAoM kA varNana hai| ina ATha varga ke navve adhyayanoM meM prathama varga kA gautama nAmakA '. prathama adhyayana, tIsare varga kA gajAsukumAla kuMvara kA AThavAM adhyayana, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcaveM varga kA padmAvatI rAnI kA prathama adhyayana, chaTTha varga kA mudrapANi [arjunamAlI] nAma kA tIsarA adhyayana va atimukta [ evaMtA] kuMvara kA pandrahavAM adhyayana aura AThaveM varga ke kAlI sukAlI Adi dasoM rAniyoM ke adhyayana meM vistRta varNana hai, zeSa pacahattara adhyayanoM kA varNana sAdhAraNa aura saMkSipta hai| .. aMtagaDa sUtra kI vAcanA zrI sudharmAsvAmIne apane priya jyeSTha ziSya zrI jambUsvAmI ko campApurI meM dI thii| usa samaya vahAM magadhAdhIza zrI kUNika rAjA kA rAjya thaa| bhUpati kUNika bhagavAna mahAvIra svAmI kA parama bhakta thA, "bhagavAna kahAM virAjate haiN| yaha samAcAra nitya prApta karahI vaha dAtUna karatA thA / rAjA kUNikane jainadharma ke vikAsa ke liye apane rAjyameM sarvatra suvyavasthA apanI dekharekha meM kI thii| usake rAjyakAla meM sabhI gAMva va nagara meM jaina gurukula pracura saMkhyAmeM rAjya vyavasthA se / calate the| jainadharma pAlane vAle sAdharmikoM ko kalA kauzala sikhAne ke liye udyogazAlAoM kI bhI rAjya kI tarapha se sarvatra vyavasthA thii| garIba anAtha sAdharmiyoM ke bharaNa poSaNa kI vyavasthA svayaM kUNika rAjA apane hAthoM se karatA thaa| aneka gAMva va nagaroM meM dharmadhyAna pauSadha sAmAyika karane ke hita rAjAne sthAna 2 para pauSadhazAlAoMkA nirmANa karAyA thaa| vaha svayaM apane hAthoM se zramaNa nirgranthoM ko nirdoSa AhAra pAnI Adi khAdya padArthoM kA va vastra pAtra Adi upabhogya vastuoM kA bhAvapUrvaka dAna karatA thA vaha apanI rAjya vyavasthA ke sAtha dhArmika vyavasthA kA bhAra nibhAne meM pUrNa dakSa thaa| unhoM ne apane rAjya meM amArI ghoSaNA karAI thii| usakA jIvana dharma se pUrA otaprota thaa| rAjA kUNika kI rAjadhAnI caMpAnagarI usa samaya kalA kauzala ke kAraNa cAroM ora prasiddha thii| usameM baDe 2 dhanADhaya zrImanta dharmamaya jIvana banAkara Ananda se apanA vyavasAya calAte hue rahate the| aise zrI sudharmAsvAmIne zrI jambU svAmI ko aMtagaDa sUtra sunaayaa| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga--. pahale varga ke pahale adhyayana meM dvArakAnagarI kA varNana hai / isa nagarI ko zrI kRSNa mahArAjane tele kI tapazcaryA karake kubera devatA dvArA basavAI thI / dvArakA kA nagarakoTa sonekA banA huvA thA tathA usa para pAMca prakAra ke ratnoM se jaDe hue kaMgUre the / dvArakA nagara kI lambAI bAraha yojana kI, aura cauDAI nau yojana kI thI / zaharake andara uttuMga bhavanoM va katArabaMdha bAjAroM va bAhara bAga bagIcA sarovara Adi se usakI apUrva zobhA thI / usa zahara meM baDe 2 rAjA; mahArAjA yoddhA, sAhasika va mANDalika Adi rahate the / isake atirikta baDe 2 dhanapati seTha sAhukAra bhI vahAM rahate the| usa samaya vahAM vizAla rAjya vaibhava yukta andhaka vRSNi rAjA aura unakI dhAraNI nAmakI rAnI thI / unake gautama nAmaka kumAra the, jinakA taruNavaya ke pravezameM ATha kanyAoM ke sAtha vivAha huA thA / ve taruNavaya ke madhya meM bhogayukta jIvana bitA rahe the| usI samaya zrI ariSTanemi bhagavAna padhAre aura unakA vairAgyamaya upadeza sunakara gautama kumAra mAtApitAkI AjJA lekara dIkSita hue / dIkSA lene para gautama anagArane sAmAyika se le kara gyAraha aMgoMkA adhyayana kiyA, aura ve upavAsa, belA, telA Adi vividha tapazcaryA dvArA karma nirjarA karate hue vicarane lage / una gautama anagArane 'mAsika bhikSu pratimA nAmaka tapa' aMgIkAra kiyA, anantara bAraha paDimA tathA guNaratna tapa marake Atma vizuddhi ke sAtha saMyamArAvana karate hue antima samaya meM eka mAsakA saMthArA karake sarva karma se rahita ho kevalajJAna kevaladarzanayukta mokSasthAna ko prApta hue / isI prakAra samudrakumAra Adi nava kumAro ne bhI gautamakumArake samAna hI rAjyavaibhava yukta saMsAra avasthAkA tyAga kara ke dIkSita bane aura unhIM ke samAna saMyama tapa ArAdhana karake antima samaya eka mAsake saMthAremeM kevalajJAna kevaladarzanako prApta kara mokSa ke adhikArI bane / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvatIya varga dUsare varga meM dvArakA ke andhaka viSNu rAjA va dhAriNI rAnI ke akSobha sAgara Adi ATha kumAroM kA varNana hai / ye AThoM kumAra zrI ariSTanemi bhagavAna ke samIpa dIkSA lekara gautama kumAra ke samAna hI saMyama tapa dvArA karma kSaya karake kevalajJAna kevaladarzana ko prApta ho mokSa gae / tRtIya varga bhadilapura nagarameM nAga nAma ke gAthApati rahete the, unakI patnI kA nAma sulasA thA / unake kumAra kA nAma aNiyasena thA, jo buddhimAna va kalAvizArada thA / tRtiya varga ke prathama adhyayana meM isI kumArakA varNana hai / taruNavayake prAraMbha meM kumArakA battIsa ibhya seThoM kI kanyAoM ke sAtha vivAha huA aura pratyeka ibhya seThane daheja meM eka eka karoDa sonAmohareM diiN| jaba kumAra yauvana vaya ke madhya meM pUrNa bhogopabhogamaya jIvana bitA rahe the taba unheM tyAgamaya jIvana banAnekA upadeza dene ke liye vahAM zrI ariSTanemi prabhu pradhAre / prabhu ke padhArane ke samAcAra sunakara aNiyasena kumAra darzana va vandana ke liye gaye aura vahAM jAne para bhagavAna kI saMsAra nistAriNI vANI sunakara ve dIkSita hue / dIkSA lene ke bAda sAmAyika se prAraMbha karake caudaha pUrvakA adhyayana kiyA / bIsa varSa taka kaThora saMyama pAlakara antima samaya eka mAsakA. saMthArA karake kevalajJAna kevaladarzana pAkara mokSako prApta hue / anantasena, ajitasena, anihataripu, devasena aura zatrusena Adi pAMca kumAra bhI aNiyasena kumAra ke hI bhAI the / ina sabhI bhrAtAoMkA vivAha bhI battIsa 2 kanyAoM se huA aura yuvAvasthA ke madhyameM zrI ariSTanemi bhagavAna se upadeza sunakara dIkSA dhAraNa kI aura caudaha 2 varSa taka cAritra pAlana karake antameM pAMcoM anagAra eka mAsa ke saMthAre ke sAtha kevalajJAnako pAkara mokSa ge| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThe adhyayanameM-vAsudeva rAjA va dhAriNI rAnI ke putra sAraNakumArakA varNana hai / usakA vivAha paJcAsa kanyAoM ke sAtha huvA / usane yuvAvaya meM zrI ariSTanemi kA upadeza sunakara dIkSA lii| caudaha varSakI saMyamaparyAya meM caudahapUrvakA adhyayana kiyaa| bIsa varSakA cAritrapAlana kara antameM eka mAsake saMthAre ke sAtha kevalajJAna pAkara mokSako prApta hue| ... .sAtave adhyayana meM-kSamAzIla gajasukumAla munikA varNana hai / zrI ariSTanemi bhagavAna ke aMtevAsI cha anagAra jo ekasA rUpa lAvaNyavAle the, ve jabase dIkSita hue tabase vele 2 kI tapazcaryA kA pAraMNA karane kI pratijJA le ke bhagavAna ke sAtha vicarane lge| eka samaya ye chaoM muni prabhukI AjJA lekara pAraNeke liye dvArakA meM do do munikA tIna saMghADA banAke bhIkSAcarI ke liye nikle| unameM se do muni devakI mahArAnI ke mahalameM gocarI ke liye prathama padhAre, vahAM devakI mahArAnI donoM muniyoMko siMhakesarI modaka jo zrI kRSNa ke kaleveke liye banAye hue the, vaha baharAe / isI prakAra kramase dUsare samaya anya donoM muniyoMko va tIsare samaya apara donoM muniyoMko pUrNabhAvase modaka baharAe aura anta meM pIchese Ae hue donoM muniyoMko devakI mahArAnIne savinaya pUchA-'he bhadanta ! isa samRddhazAlI dvArakAnagarImeM itane ghara hone para bhI kyA koI bhikSA denekA bhAva rakhanevAle nahIM hai jisase Apako ekahI kulameM anekavAra bhikSAke liye praveza karanA par3A, isa praznake pIche mahArAnIke hRdaya meM yaha aMtaravedanA thI ki kyA merI prajAmeM muniyoM ke prati premabhAva va zraddhA nahIM rahI, jisase dvArakAmeM muniyoMke ekahI kulameM vAravAra praveza karanA paDatA hai| yaha sunakara pIche se Ae hue muniyoMne usI samaya isa prakAra uttara diyA ki-mahArAnI ! isa mahAnagarImeM muniyoM ko AhAra nahIM milatA, aisI bAta nahIM hai, aura hamahI tumhAre yahAM tInavAra Ae haiM, yaha bhI bAta nahIM haiN| parantu he devAnupriye! hama cha anagAra sahodara bhAI haiM, hama chaoMkA dekhAva ekasA hone se dekhanevAlo ko hama jude 2 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlUma nahIM dete / hamane jabase dIkSA lI tabhIse vele 2 pAraNe kI tapazcaryA karanekA abhigraha ariSTanemi bhagavAnake pAsa liyA / Aja hamAre chao janoM ke velekA pAraNA hone se hama chao muni bhagavAna kI AjJA lekara do do muni pRthak 2 bhikSA lene ke liye nikale tumhAre yahAM pahale do muni Ae ve, tathA pIche se do muni Ae ve, aura hama do saba jude 2 haiM, hama hI vAra 2 Ae, aisA Apa na samajheM / aisA kahakara ve donoM muni cale ge| bAdameM devakI mahArAnI ke hRdaya meM sandeha huA ki-mujhe bAlapanameM atimuktaka munine pharamAyA thA ki tuma aise ATha putroMko janma dogI, jinake samAna putroMko anya koI bhI mAtA janma nahIM de zakegI, phirabhI maiM pratyakSa dekha rahI haiM ki, vaise putroMko janma denevAlI anya mAtA bhI hai| jAUM maiM zrI ariSTanemi bhagavAna se apane hRdayakA saMzaya nivAraNa kruuN| apane hRdyameM utpanna saMzayakA nivAraNa karanA vuddhimAnakA kartavya hai, saMzaya ke nivAraNa kiye vinA satyAsatyakA nirNaya nahIM hotaa| inhIM vicAroM ko lekara devakI mahArAnI bhaMga- . vAnake samIpa gii| mahArAnI vandana karake pUchanA cAhatI hai isase pahele hI zrI ariSTanemi bhagavAnane apane jJAna dvArA mahArAnI ke AnekA kAraNa jAnakara usI samaya pharamAyA ki-he mahArAnI ! tumheM yaha vicAra huA thA ki mere samAna anya mAtA mere jaise putroM ko janma nahIM degii| phira bhI maiM pratyakSa dekha rahI hUM ki vaise putroMko anya mAtAne janma diyA haiM, so atimuktaka kumArakA vacana asatya huA, yaha sunakara devakI rAnI bolI, hAM prabhu ! Apa sarvajJa haiM Apase koI chupA huA nahIM hai| isa prakAra devakI mahArAnI ke svIkAra karane para aNiyasena Adi chaoM anagAroMkA pUrva vRttAnta sunAkara devakI mahArAnI ke hRdayako saMtuSTa kiyaa| devakI mahArAnIne chaoM anagAroM ko ye mere putra haiM aisA bhagavAna ke dvArA jAnakara, una chao anagAroM ke samIpa jAkara vandanA kiyA, usa samayakA mAtRprema kA varNana advitIya hai| pazcAt devakI mAtA apane ghara jAkara vicArane lagI ki,-'maiMne Ajataka apane . Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhI putra kA lAlana pAlana kA Ananda va lADakoDa nahIM dekhA, isa kAraNa maiM hatabhAginI huuN| moha manuSyakA bhAna bhulA detA hai| mohavazarAnI ArtadhyAna meM baiThI huI thI usI samaya zrI kRSNa mAtAko / candana karane ke liye Aye aura mAtAko cintAtura dekhakara jo ... mAtRbhakti dikhAI vaha sarva AvAla janatAko anukaraNIya hai| .. mAtAkI icchA pUrti ke liye zrIkRSNane pauSadhazAlAmeM telA karake hariNaigameSi devakI ArAdhanA karake apane laghubhrAtAkI yAcanA kI, pratyuttara meM devane kahA ki tumhAre laghubhrAtA hogA parantu vaha dIkSita banegA yaha sunakara zrI kRSNane apanI mAtAko devavANI jo sunAI aura tadanusAra gajasukumAla kumArakA janma huvA / - eka samaya zrI ariSTanemi prabhuke padhArane para zrI kRSNa apane laghu bhrAtAko sAtha lekara vandanako jAte hue rAstemeM somila brAhmaNakI somA nAmakI kumArIko dekhA, usakI surUpatAko kara zrIkRSNane apane laghu bhAIke liye usa kanyAkI yAcanA karAke bhrAtRpremakA Adarza dikhAyA / ....udhara Age jAkara ariSTanemi bhagavAnakA upadeza sunakara gajasukumAla kumAra apane mAtApitA va jyeSTha bAMdhava zrIkRSNa kI AjJA lekara dIkSita hue| dIkSita hote hI usI roja bhagavAnakI AjJA le mahAkAla smazAname jAke dhyAnameM khaDe ho ge| vahAM, sUryAsta honeke samaya yajJArtha zamI Adi lAneke liye gaye hue somila brAhmaNa gajasukumAla muniko dhyAnastha dekhakara usa bairako smaraNa karake talAvakI gIlI miTTIkI pAla sira para bAMdhakara usameM citAke prajvalita aMgAre DAlakara vahAMse bhAga gyaa| pazcAt una prajvalita aMgAroMkI asahya vedanA hone para bhI ve kSamAzIla muni vizuddha bhAvase usa mahAna kaSTako sahana karate hue sarvakarmakA kSaya kiyA aura antameM kevalajJAna pAkara mokSako prApta hue| isa prakaraNameM hameM dharmazIla puruSakI apane kAryameM tatparatA va sahanazIlatA kA bodhapATha milatA hai| . Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - gajasukumAla munikA mokSa ho jAne para dUsare roja zrIkRSNa zrI ariSTanemi bhagavAnako vandana karaneke liye gaye rAstemeM eka vRddha puruSako IToMke vizAla Dherame se eka IMTa uThAkara dhRjate, lathaDAte lejAte hue dekhA, usa para dayAdRSTi lAkara zrIkRSNane hAthI para baiThe hue hI una IMToMke DherameM se eka ITa uThAkara usake makAname rakhadI jisase unake sAthameM rahe hue hajAroM manuSyoMne bhI vaisAhI anukaraNa kara sArA kA sArA IToM kA Dhera makAnameM pahuMcA diyaa| isa prakAra isa vRttAntameM apaMgo, garIboM dukhiyoM ke prati karuNA bhAva pragaTa karaneke liye hamako bodhapATha diyA gayA hai| ___ isa adhyayanakI samAptimeM zrI kRSNane jaba mokSa prApta gajasukumAla muniko nahIM dekhakara zrI ariSTanemi prabhuse unake nahIM dikhAI dene kA kAraNa pUchA to prabhune sArA vRttAnta isa prakAra kaha sunAyA ki jisase zrIkRSNako apane muMhase somila kA nAma jAnanemeM bhI nahIM Ave aura samaya para zrIkRSNa unheM jAna bhI leN| isa prakAra hara ekako pramANika satya bolanekA upadeza isa adhyayanase prApta hotA hai| isa adhyayanameM muniyoM kI zuddha bhikSAcarI, mAtAkA putrake prati aura putrakA mAtAke prati prema, bhrAtRprema, vizuddha kSAntibhAva, duHkhiyoMke prati sahRdayatA va bhASAsamiti kI pAlanA AdikA varNana ucita rUpase pAlana karaneko milatA hai| isake Age navava adhyayanameM sumukhakumAra dasaveM adhyayanameM durmukhakumAra gyArahaveM meM kUpadArakakumAra bAraveM meM dArukakumAra aura terahaveM adhyayanameM anAdRSTikumArakA saMkSiptameM varNana hai / cauthA varga cothe varga meM jAli mayAli Adi dasa kumAroM kA saMkSipta caritra varNita hai, ye AThoM kumAra zrI ariSTanemi bhagavAna prabhu ke samIpe dIkSA le vizuddha saMyama tapadvArA karmakSaya karake mokSako prApta hue| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcavAM varga:- - . .. . . - pAMcaveM varga ke prathama adhyayanameM padmAvatI mahArAnI kA varNana hai| padmAvatI mahArAnI zrI kRSNakI rAniyoM meM mukhya thii| kisI eka samaya zrI ariSTanemi bhagavAnake padhArane para zrI kRSNa va padmAvatI mahArAnI vaMdanako gae, upadeza sune / upadeza sunakara zrI kRSNane dvArakAkA nAza va svayaMkA bhaviSya pUchA, jisake * javAbameM dvArakAkA vinAza kSubdha dvaipAyana RSike dvArA honekA batAyA, va zrI kRSNako bhaviSyake utsarpiNI samayameM isI bharatameM puNDU dezake andara zatadvAra nagarameM amama nAmake vArahaveM tIrthaMkara rUpameM janma lenekA bhaviSya sunaayaa| yaha sunakara zrI kRSNa mahArAjako baDI khuzI huii| isake bAda zrI kRSNa apane mahala jAkara anucaroMse sAre zaharameM dvArakAkA bhaviSya kahalAkara saMsArase virakta hone vAloMko apanI taraphase AjJA honekA va unake pIche rahe hue kuTumbI janoM kA pAlana poSaNa apane jimmeM honekA kathana jAhira prajAmeM kaha AnekA hukma diyA aura tadanusAra anucara jana sAre zahara meM sthAna 2 para jAhira kara aae| idhara padmAvatI mahArAnIne bhagavAnakA upadeza sunakara dIkSA lenekA nizcaya bhagavAnake sAmane prakaTa kiyA aura apane mahala Akara apane patideva zrI kRSNase dIkSA lenekI AjJA maaNgii| zrIkRSNa apanI kI huI jAhirAtake anusAra usI samaya AjJA - dekara dIkSA mahotsavake liye bhavya taiyAriyAM kraaii| svayaM apane hAtha mahArAnIko snAna Adi kriyAse nivRtta karake eka hajAra manuSya uThAve vaisI zivikAmeM baiThAkara jAhira mArgoM para ghUmate hue sahasrAmravanameM jAkara mudita manase bhagavAnake samakSa mahArAnIko dIkSA leneke liye upasthita kiyaa| una mahArAnIne dIkSA leneke bAda ekase lekara eka mahIne taka kI bArabAra aneka tapazcaryAeM karake zarIra va karma ko kSINa kara diyA aura antameM mokSako prApta huI / . - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatI mahArAnIke samAnahI zrI kRSNa mahArAjakI anya gaurI gAndhArI Adi pramukha mahArAniyA~ bhI dIkSA le saMyama tapaddhArA karma kSaya karake mokSa jA virAjI / isa pAMcaveM vargase, dhanika vargake manuSyoM ko samajhanA cAhiye ki-hame hamAre svajana parijana, mahala aTAriyAM bAga bagIce Adi koI bhI upayogI va hitaspa nahIM hai / hamArA hita hai tyAgameM / tyAga vinA jIvana korA aura thothA hai, jisakA jIvana tyAga (saMyama-tapa) pUrNa hai vaha Atmika labdhise harAbharA hai| chaTThA varga chaThe vargake pahale aura dUsare adhyayanameM rAjagRhake maMkAI, va kiMkama gAthApatikA varNana hai| tIsare adhyayanameM rAjagRha nivAsI arjunamAlIkA vRttAnta hai| arjunamAlI ke gharakI phUlavADI thI aura usa phUlavADIke pAsa hI mudgarapANi yakSakA sthAna thA, jo pratyakSa eka hajAra palakA bhArI mudgara uThAke khaDA rahatA thaa| usa ajunamAlI kI jIvikA kA poSaNa isI phUlavADIke AdhAra para honese vaha nitya savere vADImeM jAkara uttamottama phUla cunakara yakSako caDhA detA / eka samaya koI vizeSa rAjakIya utsava hone se vaha apanI bandhumatI patnIko apane kAryakI mameM sAtha hI bADI le gayA aura donoM phUla cunakara yakSasthAna para gae usa samaya vahA~ cha puruSa-jinako koI bhI kAryakarane meM kisIkI taraphase rukAvaTa nahIM ho sakatI thI ve-bandhumatI sahita arjunamAlIko Ate dekha mandirameM chipa gaye aura jaba ve donoM phUloMkA Dhera, kara namaskAra karake ghuTane navAMe, to usI samaya una chaoM mitroMne arjunamAlIko rassIse bAMdhakara vahIM guDakA diyA aura ve vahIM bandhumatIke sAtha balAtkAra meM pravRtta hue| isa prakAra apanI AMkhoMke samakSa vipaH, rIta dRzya upasthita honese arjunamAlIko yakSake prati azraddhA huii| mudgarapANi yakSane apane prati arjunamAlI ko azraddhAvAna hote dekha vaha usI samaya arjunamAlIke zarIrameM praveza kara use bandhanamukta kiyA aura sAtha hI una chao puruSoMko va bandhumatIko mudgarase Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 mRtyumukhameM dhakela diyaa| bAda meM yakSAdhIna usa arjunamAlIne pAMca mAsa aura teraha dina taka nitya cha puruSa eka strI kI hatyA karate hue 1941 strI puruSoMkA nikandana kiyA / inhIM dinoM eka samaya zrI mahAvIraprabhuM rAjagRha ke bAhara guNazilaka bAgameM padhAre, ye samAcAra jaba jeSThiputra zramaNopAsaka sudarzana zrAvavako mAlUma huA to ve apane mAtApitAkI AjJA lekara bAhara upasarga hote hue bhI niDara ho kara vandanako nikale / jaba yakSAdhIna arjunamAlI unheM Ate dekhA to vaha unake samakSa dauDa AyA aura udhara zrAvaka use Ate dekha kara cAroM AhArakA tyAga karake dhyAna meM baiTha gaye / dhyAnadhArI zrAvaka para jaba yakSakA jora nahIM calA to vaha arjunamAlI ko tyAga kara calA gayA / yakSake cale jAne para arjunamAlI bhUrchita ho gira gayA, usa samaya zrAvaka sudarzana apaneko nidrapadravita dekha kara sAgArika saMthArA pAlakara uThe aura arjunamAlI bhI anturmuhUrta mUrchA rahita hokara saceSTa huA phira sudarzana seTha arjunamAlIko apane sAtha lekara bhagavAnake pAsa gaye, vahAM bhagavAnake upadezase arjunamAlI dIkSita ho ge| aura usI samaya se vele 2 pAraNA karanekI pratijJA lekara usI rAjagRha meM pAraNeke dina bhikSAke liye jaba jA rahe the, taba rAjagRhake loga unheM apane iSTajanoM kA ghAtaka samajhakara patthara lakaDI Adise mArate the aura avahelanA karate the parantu ve apUrva sahanazIla mahAtyAgI puruSa madhyastha bhAvase una upasargoko saha lete the bhikSA meM jo bhI milatA usI para nirvAha karate the / jitane bhayaMkara karma bAMdhe the ve saba kramase utkRSTa saMyama tapadvArA kSaya karake cha mahInemeM mokSa jA birAje | isa adhyayana se (1) sarAgI devako choDakara vItarAgakI ArAdhanAhI mokSa prAptikA kAraNa hai aisA samajhanA cAhiye / (2) kitanA bhI bhayaMkara upasarga kyoM na Ave parantu dhairya dhAraNa kara dharmakArya meM unnati prApta karanese ApattiyAM naSTa hotI haiM / (3) duSTake prati sajjanatA dikhAkara use ucita mArgArUDha karanemeM hameM apanI sajjanatA mAnanI cAhiye / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 (4) tathA hameM duSTa va zatru samajhakara jo bhI kaSTa pahuMcAyeM toM kaSTa pahuMcAne vAloMke prati sahRdayatA pragaTa kara madhyasthabhAvase ApattiyoM ko sahana karanemeM mokSa prApti hai / isa prakAra cAra bAtoMkI zikSA isa tIsare adhyayana meM hai / Akhe - kAzyapa gAthApati ke cauthe adhyayanase meghagAthApati kA caudahavAM adhyayana taka saMkSipta varNana hai / pandrahaveM adhyayana meM polAsapura nagarake vijayarAjA ke putra evantA ( atimukta) kumArakA varNana hai / ye kumAra eka samaya vAlakrIDA sthAnameM khela rahethe, usa samaya udhara se gautamasvAmIko bhikSAke liye jAte dekhakara kumAra dauDakara gautamasvAmIko pUchA, Apa kahAM padhArate haiM ! jaba gautamasvAmIne - bhikSA ke liye jAte haiM, aisA kahA to kumAra gautamasvAmI ke hAtha kI aMgulI pakaDa kara apane mahala le gaye / apane hAtha se gautama svAmIko pakaDa kara lAte hue evaMtA kumAra ko dekha kara zrIdevI mahArAnI bahuta khuza huI, aura unhoMne gautamasvAmI ko bhAvayukta caMdana kara AhAra pAnI baharAyA / evaMtA kumAra gautamasvAmIke sAtha zrI mahAvIraprabhuke pAsa jAkara vANI zravaNa kI / vANI zravaNase vairAgyayukta ho mAtApitAse dIkSAke liye AjJA mAMgI / tava mAtApitAne kahA ki tUM abhI bAlaka hai, cAritra meM tUM kyA samajha sakegA ! isake pratyuttarameM kumArane jo ucita uttara dekara apanI yogyatA dikhAI vaha bAladIkSA virodhiyoMke lakSameM lene yogya hai / evaMtA kumAra bhI saMyama tapa anuSThAnake valase karma kSaya kara mokSa prApta hue / solahaveM adhyayanameM vArANasI ke alakSa rAjAkA vRttAnta hai, 'inhoMne bhagavAna mahAvIrakA upadeza sunakara saMsAra tyAga kiyA, aura ye saMyama tapa Adike valase karmakSaya karake mokSameM gae / sAtavAM varga sAtaveM varga meM zreNika mahArAjakI nandA nandavatI Adi teraha mahArAniyoM kA saMkSipta kathana hai / ye teraha mahArAniyA~ saMyama tapadvArA karma kSaya karake mokSa pahuMcIM / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 AThavAM varga 0 antima AThaveM varga meM zrI zreNika mahArAjakI dasa rAniyoMkA varNana hai / ye daso rAniyAM bhagavAna mahAvIrakA upadeza suna dIkSita huI aura dIkSA lene ke bAda kAlI AryAjIne ratnAvali tapa, sukAlI aryAjIne kanakAvalI tapa, mahAkAlI AryAjIne laghusiMha niSkrIDita tapa, kRSNA AryAjIne mahAsiMha niSkrIDita tapa, sukRSNA AryAjIne sAtavIM AThavIM navamIM dazavIM bhikSu paDimA tapa, mahAkRSNA AryAjIne laghu sarvatobhadra tapa, vIrakRSNA AryAjIne mahAsarvatobhadra tapa, rAmakRSNA AryAjIne bhadrottara tapa, pitRsena kRSNA AryAjIne muktAvalI tapa, aura mahAsenakRSNA AryAjIne Ayambila vardhamAna tapa kiyA / sukumAra zarIra hote hue bhI itanI mahAna tapazcaryA vinA AtmakalyANa nahIM, aisA samajhakara una mahArAniyoMne pratyeka bhavya jIvoMko tapadvArA karma kSaya karanekA apanI jIvanacaryAse bodha karAyA hai / isa antagaDa sUtrameM mokSa prApta pratyeka nahAn AtmAkA tapasaMyama yukta jIvanakA varNana hai / mokSa prApta karAne meM tapa saMyama pratyeka bhavya prANike liye mahAna sAdhana hai - aisA hameM antagar3a sUtrake paThana va zravaNase bhalAbhAMti mAlUma hogaa| ina mahApuruSoM kA jIvana varNanarUpa yaha antagaDasUtra paryuSaNake ATha dinoM meM paDhanekA vidhAna hai, tadanusAra paryuSaNoMmeM bhavya jIva pUrNa bhaktiyukta manase isakA zravaNa karate haiM / isa kAraNa jainAcArya pUjya zrI ghAsIlAlajI ma. sA. ne sarvako subodha ho va saralatAse sabhI abAla vRddha paThana pAThana kara sakeM, isa dhyeyase isa antagaDa sUtrakI sarala saMskRta TIkA banAI / vaha hindI gujarAtI bhASA TIkAse yukta hai / "vaha pratyekake liye upayogI hai / AzA hai- bhavyavRnda isa sUtra ko paDhakara uttarottara jJAnadarzana cAritrakI vRddhiko prApta hogeM / nivedakasamIra muni Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 bIjI AvRttinI prastAvanA A upagI zAstranI prathama AvRttinI 500) keDI khalAsa thavAthI A bIjI AvRtti 1000 kepI prasiddha karavAmAM Avela che. amane AzA che ke jaina samAja tene pUrate lAbha laI AtmakalyANa kAryamAM AgaLa vadhaze. A samiti pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAja dvArA taiyAra karelAM zAstro prasiddha karI banatI sevA kare che temAM ApanA pUrA sahakAranI AzA rAkhavI te asthAne te nathI ne? rA ja ke Ta, tA. 1-9-1958. sevako, . mAnada maMtrIo Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUA. 10,000 ApanAra Adya murabbIzrI. samitinA pramukha; dAnavIra zeThazrI ze zAMtilAla maM ga La dA sa bhA I a ya DhA vA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = zrI vardhamAna-zramaNa-saMghanA AcAryazrI pUjya AtmArAmajI mahArAjazrIe A pe la sa ma ti 5 trA A uparAMta - zrI ghAsIlAlajI mahArAja-racita bIjA sUtranI TIkA mATe teozrInA mata anya mahAtmAo, mahAsatIjIe, adyatana-paddhativALA kolejanA prephesare te ma ja zAstrajJa zrAvakenA abhiprA. che. grIna leja pAse ) gareDIyA kuvADa, } . rAjakoTa: saurASTra akhila bhArata che. sthA. jaina zAstroddhAra samiti, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 (zrI dazavaikAlikasUtrakA sammatipatra . ) // zrIvIra gautamAya namaH // sammati - patram . mae paMDiyamuNi hemacaMdreNa ya paMDiya mUlacandadvAsavArApattA paMDiya - rayaNa - muNi- ghAsIlAleNa viraiyA sakaya-hiMdI-bhASAhiM juttA siri- dasaveyAliya- nAma suttassa AdhAramaNimaMjUsA vittI avaloiyA, imA maNoharA asthi, ettha sahANaM aisayajuto attho vaNio vijajaNANaM pAyayajaNANa ya paramovayAriyA imA vittI dIsai ! AyAravisae vittIkattAreNa aisayaputrvaM ulleho kaDo, tahA ahiMsAe sarUvaM je jahA- tahA na jANaMti tesiM imAe vittIe paramalAhI bhavissara, kattuNA patteyavisayANaM phuDasveNa vaNNaNaM kaDe, tahA muNiNo arahattA imAe vittIe avaloyagAo aisayajuttA sijjhai ! sakkayachAyA suttayayANaM payaccheo ya subohadAyago asthi, pattayajiNNAsuNo imA vittI daTThavvA / amhANaM samAje erisavijja - muNirayaNANaM sambhAvo samAjassa ahobhaggaM atthi, kiM ? uttavijjamuNirayaNANaM kAraNAo jo amhANaM samAjo suttappAo, amhakeraM sAhicaM ca luttappAyaM atthi tesiM puNovi udao bhavissai jassa kAraNAo bhaviyappA mokkhassa joggo bhavittA puNo nivvANaM pAvihi aohaM AyAramaNi-maMjUsAe kantuNo puNo puNo dhannavArya demi- // vi. saM. 1990 phAlgunazuklatrayodazI maGgale ( alavara sTeTa ) ii uvajjhAya- jaiNa- muNI, AyArAmo ( pacanaIo) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgamavettA jainadharmadivAkara upAdhyAya zrI 1008 AtmArAmajI _ mahArAja tathA nyAya vyAkaraNa ke jJAtA parama paNDita munizrI 1007 - zrI hemacaMdrazrI mahArAja, ina donoM mahAtmAoMkA diyA huA zrI upAsakadazAGga sUtrakA pramANa patra nimna prakAra hai sammaivattaM siri-vIranivvANa-saMvacchara 2458 AsoI (puNNamAsI) 15 sukvAro luhiyaannaao| ... mae muNihemacaMdeNa ya paMDiyarayaNamuNisiri-ghAsIlAlaviNimmiyA siriuvAsagamunassa agAradhammasaMjIvaNInAmiyA vittI paMDiyamUlacandavAsAo ajovataM suyA, samIINaM, iyaM vittI jahANAmaM tahA guNevi dhArei, saccaM, agArANaM tu imA jIvaNa (saMjamajIvaNa) dAI eva asthi / vittIkattuNA mUlamuttassa bhAvo ujjuselIo phuDIkao, ahaya uvAsayassa sAmaNNavisesadhammo, NayasiyavAyavAo, kammapurisaTTavAo, ptamaNovAsayassa dhammadaDhattA ya, iccAivisayA assi phuDarIio vaNiyA, jeva kattuNo paDihAe suTuppayAreNa paricao hoi, taha iihAsadiTiovi sirisamaNassa bhagavao mahAvIrassa samae vaTTamANa-bharahavAsassa ya kattuNA visayappayAreNa cittaM cittitaM, puNo sakkayapADhINaM, vaTTamANakAle hindINAmiyAe bhAsAe bhAsINaM ya paramovayAro kaDo, imeNa kattuNI arahittA dIsai, kattuNo eyaM kajjaM paramappasaMsaNijjamatthi / patteyajaNassa majjhatthabhAvAo assa suttassa avaloyaNamaIva lAhappayaM, aviu sAvayassa tu (u) imaM satthaM savvassameva atthi, ao kattuNo aNegakoDIso dhanavAo atthi, jehiM, aJcaMtaparissameNa jaiNajaNatovari asImovayAro kaDo, ahaya sAvayassa vArasa niyamA u patteyajaNassa paDhaNijjA atthi, jesiM pahAvao vA gahaNAo AyA nivANAhigArI bhavai, tahA bhaviyaccayAvAo purisakAraparakkamavAo ya avassameva daMsaNijjo, kiMvahuNA imIse vittIe patteyavisayassa phuDasadehiM vaNNaNaM kayaM, jai annovi evaM amhANaM pamuttappAe samAje vija bhavejjA tayA nANassa carittassa tahA saMghassa ya khippaM udayo bhavissai, evaM haM mnne| bhavaIouvajjhAya-jaiNamuNi-AyArAma,-paMcanaIo, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammatipatra (bhApAntara) zrI vIra nirvANa saM0 2458 Asoja - zuklA (pUrNimA) 15 zukravAra ludhiyAnA maiMne aura paMDitamuni hemajandajIne paMDitaratnamunizrI ghAsIlAlajIkI racI huI upAsakadazAMga sUtrakI gRhasthadharmasaMjIvanI nAmaka TIkA paMDita mUlacaMdrajI vyAsase AdyopAnta sunI hai| yaha vRtti yathAnAma tathAguNavAlI-acchI banI hai| saca yaha gRhasthoMke to jIvanadAtrIsaMyamarUpa jIvanako denevAlI-hI hai| TIkAkArane mUlasUtra ke bhAvako sarala rItise varNana kiyA hai, tathA zrAvakakA sAmAnya dharma kyA hai ? aura vizeSa dharma kyA haiM ? isakA khulAsA isa TIkAmeM acche DhaMgase batalAyA hai| sthAbAdakA svarUpa karma-puruSArtha-bAda aura zrAvakako dharmake andara dRr3hatA kisa prakAra rakhanA, ityAdi viSayoMkA nirUpaNa isameM bhalIbhA~ti kiyA hai| isase TIkAkArakI pratibhA khUba jhalakatI hai / aitihAsika dRSTise zramaNa bhagavAna mahAvIrake samaya jainadharma kisa jAhojalAlI para thA ? aura vartamAna samaya jaina dharma kisa sthitimeM pahuMcA hai ? isa viSayakA to ThIka citra hI citrata kara diyA hai ! phira saMskRna jAnanevAloMko tathA hindIbhASAke jAnanevAlIko bhI purA lAbha hogA, kyoMki TIkA saMskRta hai usakI sarala hindI karadI gaI hai| isake paDhanese kartAkI yogyatAkA patA lagatA hai ki vRttikArane samajhAnekA kaisA acchA prayatna kiyA hai| TIkAkArakA yaha kArya parama prazaMsanIya hai| isa sUtrako madhyastha bhAvase paDhane vAloMko parama lAbhakI prApti hogii| kyA kaheM zrAvakoM (gRhasthoM)kA to yaha sUtra sarvasva hI hai, ataH TIkAkArako koTizaH dhanyavAda diyA jAtA hai, jinhoMne atyanta parizramase jaina janatAke Upara asIma upakAra kiyA hai| isameM zrAvakake bAraha niyama pratyeka puruSake paDhane yogya haiM, jinake prabhAvase athavA yathAyogya grahaNa karanese AtmA mokSakA adhikArI hotA hai ! tathA bhavitavyatAvAda aura puruSakAra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAkramavAda haraekako avazya dekhanA cAhiye / kahAMtaka kaheM isa TIkAmeM pratyeka viSaya samyaka prakArase batAye gaye haiN| hamArI suptaprAya (soI huIsI) samAjameM agara Apa jaise yogya vidvAn phira bhI koI hoge to jJAna cAritra tathAzrIsaMghakAzIghra udya hogA, aisA maiM mAnatA hU~ ApakA upAdhyAya jainamuni AtmArAma paMjAbI. isI prakAra lAhorameM virAjate hue paMNDitavarya vidvAn munizrI 1008 .. zrI bhAgacandajI mahArAja tathA paM. munizrI trilokacandajI mahArAjake diye hue, zrI upAzakadazAGga sUtrake pramANapatrakA hindI sArAMza ninna prakAra hai - zrI zrI svAmI ghAsIlAlajI mahArAja kRta zrI upAsakadazAGga sUtrakI saMskRta TIkA va bhASAkA avalokana kiyA, yaha TIkA atiramaNIya va manoraJjaka hai, ise Apane bar3e parizrama va puruSArthase taiyAra kiyA hai so Apa dhanyavAdake pAtra haiN| Apa jaise vyaktiyokI samAjameM pUrNa AvazyakatA hai| ApakI isa lekhanIle samAjake vidvAn sAdhuvarga paDhakara pUrNa lAbha uThAveMge, TIkAke paDhanese hamako atyAnanda huvA, aura manameM aise vicAra utpanna hue ki hamArI samAjameM bhI aise 2 suyogya ratna utpanna hone lage-yaha eka hamAre liye bar3e gauravakI bAta hai| . vi. saM. 1989 mA. Azvina kRSNA 13 vAra bhauma lAhora. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jJAtAdharmakathAGga sUtra kI 'anagAra dharmA'mRtavarSiNI' TIkA para jainadivAkara sAhityaratna jainAgamaratnAkara paramapUjya zraddheya jainAcArya zrI AtmarAmajI mahArAjakA sammatipatra ludhiyAnA, tA. 4-8-51. maiMne AcAryazrI ghAsIlAlajI ma. dvArA nirmita 'anagAra-dharmA'mRta-varSiNI' TIkA vAle zrI jJAtAdharmakathAGga sUtrakA muni zrI ratnacandrajIse AdyopAnta zravaNa kiyaa|| yaha niHsandeha kahanA par3atA hai ki yaha TIkA AcArya zrI ghAsIlAlajI ma. ne bar3e parizrama se likhI hai / isameM pratyeka zabdakA prAmANika artha aura kaThina sthaloM para sAra-pUrNa vivecana Adi kaI eka vizeSatAyeM haiN| mUla sthaloMko sarala banAne meM kAphI prayatna kiyA gayA haiM, isase sAdhAraNa tathA asAdhAraNa sabhI saMskRtajJa pAThakoM ko lAbha hogA aisA merA vicAra hai| ___maiM svAdhyAyapremI sajjanoM se yaha AzA karU~gA ki ve vRttikArake parizrama ko saphala banAkara zAstrameM dI gaI anamola zikSAyoM se apane jIvanako zikSita karate hue paramasAdhya mokSako prApta kreNge| zrImAnjI jayavIra ___ApakI levAmeM poSTa dvArA pustaka bheja rahe haiM aura isapara AcAryazrIjI kI jo sammati hai vaha isa patrake sAtha bheja rahe haiM pahucane para samAcAra deveM / zrI AcAryazrI AtmArAmajI ma. ThAne 5 sukha zAntise virAjate haiN| pUjya ghAsIlAlajI ma. sA. ThAne 4 ko hamArI orase vandanA arjakara sukhazAtA puuche| pUjya zrI ghAsIlAlajI ma. jI kA likhA huA (vipAkasUtra) mahArAjazrIjI dekhanA cAhate haiM isaliye 1 kA~pI Apa bhejane kI kRpA kareM; phira Apako vApisa bheja deveNge| Apake pAsa nahIM ho to jahAM se mile vahAMse 1 kA~pI jarUra bhijavAne kA kaSTa kareM, uttara jalda denekI kRpA kreN| yogya sevA likhate rheN| ludhiyAnA tA. 4-8-51 nivedaka pyArelAla jaina Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 jainAgamavAridhi - jainadharmadivAkara - upAdhyAya - paNDita - muni zrI AtmArAmajI mahArAja ( paMjAba ) kA AcArAGgasUtra kI AcAracintAmaNi TIkA para sammati - patra | maiMne pUjya AcAryavarya zrIghAsIlAlajI (mahArAja) kI banAI huI zrImad AcArAGgasUtra ke prathama adhyayana kI AcAracintAmaNi TIkA sampUrNa upayogapUrvaka sunii| yaha TIkA - nyAya siddhAnta se yukta, vyAkaraNa ke niyama se nibaddha hai| tathA isameM prasaMga 2 para krama se anya siddhAnta kA saMgraha bhI ucita rUpa se mAlUma hotA hai / TIkAkArane anya sabhI viSaya samyak prakAra se spaSTa kiye haiM, tathA prauDha viSayoM kA vizeSarUpa se saMskRta bhASA meM spaSTatApUrvaka pratipAdana adhika manoraMjaka hai, etadartha AcArya mahodaya dhanyavAda pAtra haiM / maiM AzA karatA hU~ ki jijJAsu mahodaya isakA bhalIbhA~ti paThana dvArA jainAgama-siddhAntarUpa amRta pI-pI kara mana ko harSita kareMge, aura isake manana se dakSa jana cAra anuyogoM kA svarUpajJAna pAveMge / tathA acAryavarya isI prakAra dUsare bhI jainAgamoM ke vizada vivecana dvArA zvetAmbara - sthAnakavAsI samAja para mahAna upakAra kara yazasvI baneMge / vi.saM. 2002 mRgasara sudi 1 jaina muni - upAdhyAya AtmArAma ludhiyAnA (paMjAba) zubhamastu // antarvAlA samAjabhUSaNa zAstrajJa bherudAnajI zeThiAno abhiprAya --:: Apa jo zAstrakA kArya kara rahe haiM yaha baDA, upakArakA kArya hai / isase jainajanatA ko kAphI lAbha pahu~cegA. ( tA. 28-3-56 nA patramAthI ) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| jainAgamavAridhi-jainadharmadivAkara-jainAcArya-pUjya-zrI AtmArAmajImahArAjanAM paJcanada-(paMjAva )sthAnAmanuttaropapAtikasUtrANA marthabodhinInAmakaTIkAyAmidam sammatipatram. AcAryavaryaiH zrI ghAsIlAlamunibhiH saGkalitA anuttaropapAtikamUtrANAmarthavodhinInAmnI saMskRtavRttirupayogapUrvakaM sakalA'pi svaziSyamukhenA'zrAvi mayA, iyaM hi vRttirmunivarasya vaiduSyaM prakaTayati / zrImadbhirmunibhiH sUtrANAmarthAn spaSTayituM yaH prayatno vyadhAyi tadarthamanekaso dhanyavAdAnahanti te / yathA ceyaM vRttiH saralA subodhinI ca tathA sAravatyapi / asyAH svAdhyAyena nirvANapadamamIpsubhinirvANapadamanusaradbhirjJAna--darzana-cAritreSu prayatamAnairmunibhiH thAvakaizca jJAnadarzana-cAritrANi samyak sampApyA'nye'pyAtmAnastatra pravartayiSyante / ___AzAse zrImadAzukavirmunivaro gIrvANavANIjupAM vidupAM manastopAya jainAgamasUtrANAM sArAvavodhAya ca anyepAmapi jainAgamAnAmitthaM saralAH suspaSTAzca vRttIvidhAya tAMstAn sUtragranthAn devagirA suspaSTayiSyati / ante ca "munivarasya parizramaM saphalayituM saralAM subodhinI cemAM sUtravRttiM svAdhyAyena sanAthayiSyantyavazyaM suyogyA haMsanibhAH paatthkaaH|" ityAzAstevikramAvda 2002 / zrAvaNakRpNA pratipadA upAdhyAya AtmArAmo jainmuniH| ludhiyAnA. esehI :___ madhyabhArata sailAnA-nivAsI zrImAn ratanalAlajI DesI zramaNopAsaka jaina likhate haiM kiH zrImAna kI kI huI TIkAvAlA upAsakadazAMga sevaka ke dRSTigata huvA, sevaka abhI usakA manana kara rahA hai ya grantha sarvAMgasundara evam uccakoTi kA upakAraka hai| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirayAvalakAsUtrakA sammatipatra AgamavAridhi-sarvatantra svatantra - jainAcArya - pUjyazrI AtmArAmajI mahArAjakI tarapha kA AyA huvA sammatipatra ludhiyAnA. tA. 19 navambara 48 zrIyuta gulAbacandajI pAnAcaMdajI sAdara jayajinendra // patra ApakA milA ! nirayAvalikA viSaya pUjyazrIjIkA svAsthya ThIka na hone se unake ziSya paM. zrI hemacandrajI mahArAjane sammati patra likha diyA hai Apako bheja rahe haiN| kRpayA eka kopI nizyAvalikA kI aura bheja dIjiye aura koI yogya sevA kArya likhate raheM !! bhavadIya. gujaramala- balavaMtarAya jaina // sammatiH // lekhaka jainamuni paM. zrI hemacandrajI mahArAja ) 4 sundarabodhinITIkayA samalaGkRtaM hindI - gurjara bhASAnuvAdasahitaM ca zrInirayAvalikAsUtraM medhAvinAmalpamedhasAM copakArakaM bhaviSyatIti sudRDhaM me'bhimatam, saMskRtaTIkeyaM saralA suvodhA sulalitA cAta evaM anvarthanAmnI cApyasti / suvizadatvAt sugamatvAt pratyekaduryodhapada - vyAkhyAyutatvAcca TIkaipA saMskRtasAdhAraNajJAnavatAmapyupayoginI bhAvinItyabhipremi / hindI - gurjara bhASAnuvAdAvapi etadbhASAvijJAnAM mahIyase lAbhAya bhavetAmiti samyak saMbhAvayAmi / . jainAcArya - jainadharmadivAkara - pUjyazrI dyAsIlAlajI mahArAjAnAM pari zramo'yaM prazaMsanIyo dhanyavAdAhazca te munisattamAH / evametra zrI samIramalajI zrI kanhaiyAlAlajI sunivareNyayorniyojanakAryamapi zlAdhyaM tAvapi ca munivarau dhanyavAdArthau staH / sundaraprastAvanAviSayAnukramAdinA samalaGkate sUtraratne'smin yadi zabdakoSo'pi dattaH syAttarhi varataraM syAt / yato'syAvazyakatAM sava'ppaveSakavidvAMso'nubhavanti / pAThakA :.. sUtrasyAsyAdhyayanAdhyApanena lekhaka niyojaka mahodayAnAM parizramaM saphalayiSyantItyAzAsmahe / iti / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAGga sUtra paratve jaina samAjanA agragaNya jainadharmabhUpaNa mahAna vidvAna saMtoe temaja vidvAna zrAvakoe sammatio samapI che temanA nAmo nIce pramANe che. (1) ludhiyAnA-sambat 1989, Azvina pUrNimA kA patra, zrutajJAna ke bhaMDAra AgamaratnAkara jainadharmadivAkara zrI 1008 zrI upAdhyAya zrI AtmArAmajI mahArAja, tathA nyAyavyAkaraNavettA zrI 1007 tacchiSya zrI suni hemacandajI mahAraja. (2) lAhaura-vi0 saM0 1989 Azvina vadi 13 kA patra, paNDita ratna zrI 1008 zrI bhAgacandajI mahArAja tathA tacchiSya paNDita ratna zrI 1007 zrI trilokacaMdajI mahArAja. (3) khicana se tA. 9-11-36 kA patra, kriyApAtra sthavira zrI 1008 zrI bhArataratna zrI samarathamalajI mahArAja. (4) vAlAcora-tA. 14-11-36 kA patra, parama prasiddha bhArataratna zrI 1008 zrI zatAvadhAnIjI zrI ratanacandajI mahArAja. (5) bambaI-tA. 16-11-36 kA patra, prasiddha kavIndra zrI 1008 zrI kavi nAnacandrajI mahArAja. (6) AgarA-tA. 18-11-36, jagat vallabha zrI 1008 zrI jaina divAkara zrI cauthamalajI mahArAja, guNavanta gaNIjI zrI 1007 zrI sAhityapremI zrI pyAracandajI mahArAja. (7) haidrAbAda (dakSiNa) tA. 25-11-36 kA patra, sthivarapadabhUSita bhAgyavAna puruSa zrI tArAcandajI mahArAja tathA prasiddha vaktA zrI 1007 zrI sobhAmalajI mahArAja. (8) jayapura-tA. 26-11-36 kA patra, saMpradAya ke gauravardhaka zAMtasvabhAvI zrI 1008 zrI pUjya zrI khUvacandajI mahArAja. (9) ambAlA-tA. 29-11-36 kA patra, parama pratApI paMjAba kezarI zrI 1008 zrI pUjya zrI rAmajI mahArAja. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) selAnA-tA. 29-11-36 kA patra, zAstroM ke jJAtA zrImAn __.. ratanalAlajI DosI. ... ... . . (11) khIcana-tA 9-11-36 kA patra, paMDitaratna nyAyatIrtha suzrAvaka 1. zrIyut mAdhavalAlajI. tA. 25-11-36 sAdara jaya jinendra ApakA bhejA huvA upAsaka dazAMga sUtra tathA patra milA yahAM virAjita pravartaka vayovRddha zrI 1008 zrI tArAcaMdajI mahArAja paNDita zrI kizanalAlajI mahArAja Adi ThANA 14 zukha zAMtI meM virAjamAna haiM Apake vahAM virAjita jainazAstrAcArya pUjyapAda zrI 1008 zrI ghAsIlAlajI mahArAja Adi ThANA nava se hamArI candanA arja kara sukha zAMti pUche Apane upAsakadazAMga sUtra ke viSaya meM yahAM virAjita munivaroM kI sammatI maMgAI usake viSaya meM vaktA zrI sobhAgamalajI mahArAja ne pharamAyA hai ki vartamAna meM sthAnakavAsI samAja meM anekAneka vidvAna muni mahArAja maujUda haiM magara jainazAstra kI vRtti racane kA sAhasa jaisA ghAsIlAlajI mahArAja ne kiyA hai vaisA anya ne kiyA ho aisA najara nahIM AtA dUsarA yaha zAstra atyanta upayogI to yoM haiM saMskRta prAkRta hindI aura gujarAtI bhASA hone se cAroM bhASA vAle eka hI pustaka se lAbha uThA sakate haiM jaina samAja meM aise vidvAnoM kA gaurava baDhe yahI zubha kAmanA hai. AzA hai ki sthAnakavAsI saMgha vidvAnoM kI kadara karanA siikhegaa| yogya likheM zeSa zubha / bhavadIya jamanAlAla rAmalAla kImatI AgarA se: zrI jainadivAkara prasiddhavaktA jagadavallabha muni zrI cothamalajI mahArAja va paMDitaratna suvyAkhyAnI gaNIjI zrI pyAracandajI mahArAja ne isa pustaka ko atIva pasanda ko hai| .... Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAn nyAyatIrtha paNDita mAdhavalAlajI khIcana se likhate haiM kiH una paMDitaratna mahAbhAgyavaMta puruSoM ke sAmane unakI agAdha.. tatvagaveSaNA ke viSaya meM maiM nagaNya kyA sammati de sakatA huuN| parantu : mere do mitroM ne jinhoMne isako kucha paDhA haiM bahuta sarAhanA kI hai vAstava meM aise uttama va sabake samajhAne yogya granthoM kI vahata AvazyakatA hai aura isa samAja kA to aisA grantha hI gaurava baDhA sakate haiM-the donoM grantha vAstava meM anupama hai aise grantharatnoM ke suprakAza se yaha samAja amAvAsyA ke ghora andhakAra meM dIpAvalI kA anubhava karatI hUI mahAvIra ke amUlya vacanoM kA pAna karatI huI apanI unnati meM agrasara hotI rhegii| tA. 29-11-36 ambAlA (paMjAba) patra ApakA milA zrI zrI 1008 paMjAba kezarI pUjya zrI kAzI rAmajI mahArAja kI sevA meM paDha kara sunA diyaa| ApakI bhejI huI upAsakadazAGga sUtra tathA gRhidharmakalpataru kI eka prati bhI prApta huii| donoM pustakeM ati upayogI tathA atyadhika parizrama se likhI huI haiM, aise grantharatnoM ke prakAzita karavAye kI baDI.AvazyakatA hai| ina pustakoM se jaina tathA ajaina sabakA upakAra ho sakatA hai| ApakA yaha puruSArtha sarAhanIya hai| ApakA zazibhUSaNa zAstrI dhyApaka jaina hAI skUla ambAlA zahara. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 1 zAnta svabhAvI vairAgya mUrti tatva vAridhi, dhairyavAna zrI jainAcArya pUjyavara zrI zrI 1008 zrI khUbacandajI mahArAja sAhevane sUtra zrI upAsaka dazAGgajI ko dekhaa| Apane pharamAyA ki paNDita muni ghAsIlAlajI mahArAja ne upAsaka dazAGga sUtrakI TIkA likhane meM vaDA hI parizrama kiyA hai / isa samaya isa prakAra pratyeka sUtroMkI saMzodhaka pUrvaka sarala TIkA aura zuddha hindI anuvAda hone se bhagavAna nigranthoM ke pravacanoM ke apUrva rasa kA lAbha mila zakatA hai. - bAlAcora se bhArataratna zatAvadhAnI paMDita muni zrI 1008 zrI ratanacandajI mahArAja pharamAte haiM ki : uttarottara jotAM mUla sunanI saMskRtaTIkAoM racavAmAM TIkAkAre stutya prayAsa karyo che, je sthAnakavAsI samAja mATe magarurI levA jevuM che, valIkarAMcInA zrI saMghe sArA kAgalamAM ane sArA TAipamAM pustaka chapAvI pragaTa kayU~ che je eka prakAranI sAhitya sevA bajAvI che. zahara meM virAjamAna kavi muni zrI nAnacandajI mahArAjane pharamAyA hai ki pustaka sundara hai prayAsa acchA hai / khIcana se sthavira kriyA pAtra muni zrI ratanacandajI mahArAja aura paMDitaratna muni samrathamalajI mahArAja zrI pharamAte haiM kividvAna mahAtmA puruSoM kA prayatna sarAhanIya hai kyA jainAgama zrImad upAsaka dazAGga sUtra kI TIkA, evaM usakI sarala subodhanI zuddha hindI bhASA baDI hI sundaratA se likhI hai / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .14 zrI vItarAgAya namaH // zrI zrI zrI 1008 jainadharma divAkara jainAgamaratnAkara zrImajjainAcArya zrI pUjya ghAsIlAlajI mahArAja caraNavandana svIkAra ho / aparaJca samAcAra yaha hai ki Apake bheje hue 9 zAstra mAsTara sobhAlAlajI ke dvArA prApta hue, etadartha dhanyavAda ! ApazrIjIne to aisA kArya kiyA hai jo ki hajAroM varSoM se kisI bhI sthAnakavAsI jainAcArya ne nahIM kiyaa| . Apane sthAnakavAsIjainasamAja ke Upara jo upakAra kiyA hai vaha kadApi bhulAyA nahIM jA sakatA aura nahIM bhulAyA jA skegaa| hama tInoM muni bhagavAna mahAvIra se athavA zAsanadeva se prArthanA karate haiM ki ApakI isa vajramayI lekhanI ko uttarottara zakti pradAna kareM tA ki Apa jaina samAja ke Upara aura bhI upakAra karate raheM aura Apa ciraJjIva hoN| hama Apake muni tIna udepura. muni satyendradeva-muni lakhapatarAya-muni padmasena itavArI bAjAra nAgapura tA. 11-12-16 prakhara vidvAna jainAcArya munirAja zrI ghAsIlAlajI mahArAjadvArA jo AgamoddhAra huA aura ho rahA hai sacamuca mahArAjazrI kA yaha stutya kArya hai| hamane pracArakajI ke dvArA nau sUtroM kA seTa dekhA aura kai mArmika sthaloMko paDhA, par3ha kara vidvAna munirAjazrI kI zuddha zraddhA tathA lekhanIke prati hArdika prasannatA phUTa pddii| vAstava meM munirAja zrI jaina samAja para hI nahIM itara samAja para bhI mahA upakAra kara rahe haiN| jJAna kisI eka samAja kA nahIM hotA vaha sabhI samAja kI anamola nidhi hai jise kaThina parizrama se taiyAra kara janatA ke sammukha rakkhA jA rahA hai jisakA eka eka seTa hara zahara gAMva aura ghara ghara meM honA Avazyaka hai| sAhityaratna mohanamuni sohanamuni jaina. . Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dazavaikAlika sUtranuM sammati patra. zramaNa saMghanA mahAna AcArya Agama vAridhi sarvatanta svataMtra svataMtra jainAcArya pUjyazrI AtmArAmajI mahArAje ApelA sammati patrane gujarAtI anuvAda. | meM tathA paMDita muni hemacaMdrajIe paMDita mUlacaMda vyAsa (nAra mAravA vAhI) dvArA maLelI paMDita ratna zrI. ghAsIlAlajI muni viracita saMskRta ane hindI bhASA sahita zrI dazavaikAlika sUtranI AcAra maNimaMjUSA TIkAnuM avalokana karyuM. A TIkA suMdara banI che. temAM pratyeka zabdane artha sArI rIte vizeSa bhAva laIne samajAvavAmAM Avela che. 1. tethI vidvAna ane sAdhAraNa buddhivALAo mATe parama upakAra karavAvALI che. TIkAkAre muninA AcAra viSayane sAre ullekha karela che. je Adhunika matAvalaMbI ahiMsAnA svarUpane nathI jANatA, dayAmAM pApa samaje che temane mATe ahiMsA zuM vastu che tenuM sArI rIte pratipAdana karela che. vRttikAre sUtranA pratyeka viSayane sArI rIte samajAvela che. A vRttinA avalekanathI vRttikAranI atizaya yogyatA siddha thAya che. - A vRttimAM eka bIjI vizeSatA e che ke mUla sUtranI saMskRta chAyA hevAthI sUtra, sUtranAM pada ane padaccheda subodha dAyaka banela che. pratyeka jIjJAsue A TIkAnuM. avalokana avazya karavuM joIe. vadhAre zuM kahevuM. amArI samAjamAM AvA prakAranA vidvAna muni ratnanuM hovuM e samAjanuM ahobhAgya che. AvA vidvAna muni ratnonA kAraNe suptaprAya sutele samAja ane luptaprAya eTale lepa pAmeluM sAhitya e baMnene pharIthI udaya thaze. jenAthI bhAvitAtmA mekSa cagya banaze ane nirvANa padane pAmaze A mATe ame vRttikArane vAraMvAra dhanyavAda ApIe chIe. II - vikrama saMvata 190 phAguna zukala. terasa maMgaLavAra ( alavara sTeTa) IvajajhAya jaINa suNa AyArAme paMcanaI J Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zramaNa saMghanA pracAra maMtrI paMjAba kezarI mahArAja zrI premacaMdajI mahArAja jeozrI rAjakeTamAM padhArelA hatA tyAre tenA taraphathI zAstrone mATe maLela abhiprAya. zAstroddhAra samiti taraphathI pUjyapAda zAstra vAridhi paMDitarAja svAmIzrI ghAsIlAlajI mahArAja dvArA zAstroddhAranuM je kArya thaI rahyuM che te kArya jana samAja temAM khAsa karIne sthAnakavAsI jaina samAjane mATe mULabhUta malika saMskRtinI jaDane majabuta karavAvALuM che. eTalA khAtara A kArya ati prazaMsanIya che mATe dareka vyaktie temAM yathAzakita bhega devAnI khAsa AvazyakatA che ane tethI e bhagIratha kArya jaldIthI jaldI saMpUrNapaNe pAra pADI zakAya ane janatA zrutajJAnane lAbha meLavI zake. darIyApurI saMpradAyanA pUjya AcAryazrI izvaralAlajI mahArAja sAhebanA sUtre saMbaMdhe vicAre namAmi vIra girI sAra dhIre pUjya pAda jJAna pravarazrI ghAsIlAlajI mahArAja tathA paMDitazrI kanaiyAlAlajI mahArAja Adi thANA chanI sevAmAM amadAvAda zAhapura upAzrayathI muni dayAnaMdajInA 108 praNipAta. - Apa sarve thANuo sukha samAdhimAM haze niraMtara dharmadhyAna dharmArAdhanamAM lIna haze. sUtra prakAzana kArya varIta thAya evI bhAvanA che dazavakAlika tathA AcArAMga eka eka bhAga ahIM che TIkA khUba suMdara, saraLa ane paMDitajanene supriya thaI paDe tevI che. sAthe sAthe TIkA vInAnA mULa ane artha sAthe prakAzana thAya te zrAvakagaNa tene vizeSa lAbha laI zake atre pUjya AcArya gurudevane AMkhe metIyA utarAvyA che ane sAruM che eja. Aso suda 10, maMgaLavAra tA. 25-10-55 punaH punaH zAtA Icchate, dayA muninAM praNipAta. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUA. 6,000 ApanAra Adhu sukhIzrI. (sva.) zeTha haracaMda kAlIdAsa vArIyA bhA Na va Da. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 darIyApurI sapradAyanA paDita ratna bhAIcaMdajI mahArAjanA abhiprAya zrI rANapura tA. 19-12-1955 pUjyapAda jJAnapravara paMDitaratna pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja AdimunivarAnI sevAmAM Apa sarva sukha samAdhImAM hazeA. sUtra prakAzananuM kAma suMdara thai rahyuM che te jANI atyaMta AnaMda. ApanA prakAzIta thayelAM keTalAka sUtreA oyAM, suMdara ane sarala siddhAMtanA nyAyane puSTi karatI TIkA paDitaratnAne supriya thaI paDe tevI che. sUtra prakAzananuM kAma tvarita pUrNa thAya ane bhAvi AtmAne AtmakalyANa karavAmAM sAdhanabhUta thAya eja abhyarthanA. lI. paMDitaratna khALabrahmacArI zrI bhAicaMda mahArAjanI AjJAnusAra zAntimuninA pAyavaMdana svIkAraze. pU. tA. 11-5-56 vIramagAma gacchAdhipati pUjya mahArAja zrI jJAnacaMdrajI mahArAjanA saMpradAyanA AtmAthI, kriyApAtra, paMDitaratna, munizrI samarathamalajI mahArAjanA abhiprAya. khIcanathI Avela tA. 11-2-56nA patrathI prita. pUjya AcArya ghAsIlAlajI mahArAjanA hastaka je sUtranuM lakhANa suMdara ane saraLa bhASAmAM thAya che. te sAhitya; paDita munizrI samarathamalajI mahArAja, samaya Ache maLavAne kAraNe sapUrNa joi zakyA nathI. chatAM jeTaluM sAhitya joyuM che, te bahu ja sArUM ane manana sAthe lakhAyeluM che. te lakhANu zAstra AjJAne anurUpa lAge che A sAhitya dareka zraddhALu jIvAne vAMcavA ceAgya che. AmAM sthAnakavAsI samAjanI zraddhA, prarupaNA ane phsAnI dRDhatA zAstrAnukuLa che. AcArya zrI apUrva parizrama lai samAja upara mahAna upakAra kare che. lI. kIzanalAla pRthvIrAja mAlu mu.khIcana. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIMbaDI saMpradAyanA sadAnaMdI munizrI choTAlAlajI mahArAjano abhiprAya, zrI vItarAgadeve-jJAnapracArane tIrthakara nAma gotra bAMdhavAnuM nimitta kahela che. jJAna pracAra karanAra, karavAmAM sahAya karanAra ane tene anumodana ApanAra jJAnAvaNiya karmane kSaya karI-kevaLa jJAnane prApta karI paramapadanAM adhikArI bane che. zAstra-parama zAnta, ane apramAdi pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja pite avizrAntapaNe jJAnanI upAsanA ane tenI prabhAvanA aneka vikaTa prasaMgamAM paNa karI rahyA che. te mATe teozrI anekazaH dhanyavAdanA adhikArI che. vaMdaniya chetemanI jJAna prabhAvanAnI dhagaza ghaNA pramAdione anukaraNIya che. jema pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja pite jJAnapracAra mATe avizAnta prayatna kare che. temajazAstroddhAra samitinA kAryavAhake paNa emAM sahAya karIne je pavitra sevA karI rahela che. te paNa kharekhara dhanyavAdane pUrNa adhikArI che. e samitinA kAryakarane mArI eka sUcana che ke - zAstroddhAraka pravara paMDita apramAdi saMta ghAsIlAlajI mahArAja je zAstroddhAranuM kAma karI rahela che. temAM sahAya karavA mATe-paMDita vigerenA mATe je kharco thaI rahela che. tene pahoMcI vaLavA mATe sAruM sarakhuM phaMDa joIe. enA mATe mArI e sUcanA che ke:- zAstroddhAra samitinA mukhya kAryavAhake,-je banI zake te pramukha pite ane bIjA be traNa jaNa gujarAta, saurASTra ane kacchamAM pravAsa karI membare banAve ane Arthika sahAya meLave. jo ke atyAranI paristhiti viSama che vyApArIo, dhaMdhAdArIone pitAnA vyavahAra sAcavavA paNa muzkela banyA che. chatAM je saMbhAvita gRhastha pravAse nIkaLe te jarUrI kArya saphaLa kare evI mane zraddhA che. AthiMka anukuLatA thavAthI zAstroddhAranuM kAma paNa vadhu saralatAthI thaI zake. pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja jyAM sudhI A tarapha vicare che tyAM sudhImAM emanA jJAna zaktine jeTale lAbha levAya teTale laI le. kadAca saurASTramAM vadhu vakhata rahevAthI temane have bahAra viharavAnI icchA thatI hoya te zAntibhAI zeTha jevAe vinaMtI karI amadAvAda padharAvavA. ane tyAM-anukuLatA mujaba be-traNa varSanI sthiratA karAvIne temanI pAse zAstroddhAranuM kAma pUrNa karAvI levuM joIe. thaDA vakhatamAM jAmajodhapuramAM zAstroddhAra kamITI maLavAnI che. te vakhate uparanI sUcanA vicArAya te ThIka. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharI zAstroddhAraka pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjane emanI A sevA ane parama kalyANakAraka pravRttine mATe vAraMvAra abhinaMdana che. zAsananAyaka deva temanA zarirAdIne sazakta ane dIrdhAyu rAkhI samAja dharmanI vadhu ne vadhu sevA karI zake. astu. cAturmAsa sthaLa. lIMbaDI ! sAM. 2010 zrAvaNa vada 13. gurU. 5 sadAnaMdI jenamuni choTAlAlajI zrI vardhamAna saMpradAyanA pUjya zrI punamacaMdrajI mahArAjane abhiprAya zAstra vizArada pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAjazrIe jaina Agamo upara je saMskRta TIkA vagere racela che. te mATe teozrI dhanyavAdane pAtra che. temaNe Aga uparanI svataMtra TIkA racIne sthAnakavAsI jaina samAjanuM gaurava vadhAryuM che. Agama uparanI temanI saMskRta TIkA bhASA ane bhAvanI dRSTie ghaNuMja suMdara che. saMskRta racanA mAdhurya temaja alaMkAra vagere guNothI yukata che. vidvAnoe temaja jaina samAjanA AcAryo, upAdhyAye vageree zAstrI upara racelI A saMskRta racanAnI kadara karavI joIe ane dareka prakArane sahakAra Ape joIe, AvA mahAna kAryamAM paMDitaratna pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja je prayatna karI rahyA che te alaukika che. temanuM Agama uparanI saMskRta TIkA vagere racavAnuM bhagIratha kArya zIdhra saphaLa thAya eja zubhecchA sAthe. amadAvAda tA. 22-4-56 ravivAra muni pUrNacaMdrajI mahAvIra jayaMti khaMbhAta saMpradAyanA mahAsatI zAradAbAi svAmIne abhiprAya. lakhatara tA. 25-4-56. zrImAna zeTha zAMtIlAlabhAI maMgaLadAsabhAI pramukha sAheba akhila bhArata che. sthA. jaina zAstroddhAra samiti mu. amadAvAda. ame atre devagurunI kRpAe sukharUpa chIe. vi.mAM ApanI samiti dvArA pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAja sAheba je sUtronuM kArya kare che te pikInAM sUtromAMthI upAsaka dazAMga sUtra. AcArAMga sUtra, anuttarapAtika sUtra, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika sUtra vigere sUtro joyAM te sUtre saMskRta hindI ane gujarAtI bhASA mAM hovAne kAraNe vidvAna ane sAmAnya janane ghaNuM ja lAbhadAyika che. te vAMcana ghaNuM ja suMdara ane manoraMjana che. A kAryamAM pUjya AcAryazrI je aghAta puruSArtha kArya kare che te mATe vAraMvAra dhanyavAdane pAtra che. A sUtrothI samAjane ghaNuM lAbhanuM kAraNa che. haMsa samAna buddhIvALA AtmAo svaparanA bhedathI nikhAlasa bhAvanAo avalokana karaze te A sAhitya sthAnakavAsI samAja mATe capUrva ane gaurava levA jevuM che. mATe dareka bhavya AtmAone sucana karuM chuM ke A sUtre potapotAnA gharamAM vasAvAnI suMdara takane cUkazo nahi. kAraNa AvA zuddha pavitra ane svaparaMparA ne puSTIrUpa sUtre maLavAM bahu muzkela che. A kAryane ApazrI tthA samitinA anya kAryakare je zrama laI rahyA che temAM mahAna nirjarAnuM kAraNa jovAmAM Ave che te badala dhanyavAda. eja lI. zAradAbAI svAmI khaMbhAta saMpradAya. baravALA saMpradAyanA viduSI mahAsatIjI seMghIbAI svAmIne abhiprAya. dhaMdhukA tA. ra7-1-56 zrImAna zeTha zAntIlAla maMgaLadAsabhAI pramukha a. bhATa je. sthAjainazAstroddhAra samiti mu. rAjakeTa. atre birAjatA guru gunA bhaMDAra mahAsatIjI viduSI meMghIbAI svAmI tathA hIrAbhAI svAmI Adi ThANe bane sukhazAtAmAM birAje che. Apane sUcana che ke asamata avasthAmAM rahI nivRtti bhAvane meLavI dharmadhyAna karazejI eja AzA che. vizeSamAM amane pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAjanA racelAM sU bhAI pipaTa dhanajIbhAI taraphathI bheTa tarIke maLelAM te sUtra tamAma AghaupAna vAMcyAM manana karyA. ane vicAryA che te sU sthAnakavAsI samAjane ane vitarAga mAnI khUbaja unnata banAvanAra che. temAM ApaNe zraddhA eTalI nyAya rUpathI bharelI che te ApaNA samAja mATe gaurava levA jevuM che. haMsa samAna Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 AtmA jJAna jharaNAeAthI AtmarUpa vADIne vikasIta karaze. dhanya che Apane ane samitinA kArya karIne je samAja utthAna mATe kAinI paNa paravA karyA vagara jJAnanuM dAna bhavya AtmAone ApavA nimittarUpa thai rahyA che. AvA samartha vidvAna pAsethI sa pUrNa kArya purUM karAvaze tevI AzA che. eja li. maravALA sa'pradAyanA viduSI mahAsatIjI meAMghIbAi svAmI nA kmAnathI lI. khADIdAsa gaNezabhAi dhaMdhukA sthAnakavAsI jaina saMghanA pramukha. * adyatana paddhatine apanAvanAra vaDodarA kolejanA eka vidvAna prophesaranA abhiprAya. pratApagaja, vaDAdarA tA. 27-2-1956 sthAnakavAsI saMpradAyanA munizrI ghAsIlAlajI mahArAja jainazAstronA sa MskRta TIkAddha, gujarAtImAM ane hindImAM bhASAMtarA karavAnA ghaNA vikaTa kArya mAM vyApta thayelA che. zAstro paikI je zAstro prasiddha thayAM che te huM joi zakayA chuM, munizrI pote sa MskRta, ardhamAgadhI hindI bhASAonA niSNAta che, e emanA TuMko paricaya karatAM sahaja jaNAI Ave che. zAstronuM sa'pAdana karavAmAM temane peAtAnA, ziSyavanA ane vizeSamAM traNa paMDitAne sahakAra maLyuM che, te joi mane AnaMda thayeA. sthAnakavAsI sa*pradAyanA agresarAe paDitAnA sahakAra meLavI ApI munizrInA kAryane saraLa ane ziSTa banAvyuM che. sthAnakavAsI samAjamAM vidvatA ghaNI ochI che. te kiMgakhara mUrtipUjaka zvetAMkhara vagere jainadarzananA pratinidhionA ghaNA samayathI paricayamAM AvatAM huM virAdhanA bhaya vagara, kahI zakuM. pU. mahArAjane A prayAsa sthAnakavAsI saMpradAyamAM prathama che evI mArI mAnyatA che. saMskRta spaSTIkaraNA sArAM ApavAmAM AvyAM che bhASA zuddha che ema huM ceAkkasa kahI zakuM chuM. gujarAtI bhASAMtare paNa zuddha ane saraLa thayelAM che. mane vizvAsa che ke mahArAjazrInA A stutya prayAsane jainasamAja uttejana Apaze ane zAstronA bhASAMtarane vAcanAlayamAM ane kuTu emAM vasAvI zakAya te pramANe vyavasthA karaze. kAmadAra kezavalAla hiMmatarAma, ema. e. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 subainI e kAlejonA prophesaronA abhiprAya, muMbai tA. 31-3-56 zrImAna zeTha zAMtIlAla maMgaLadAsa pramukha : zrI akhila bhArata spe. sthA. jaina zAoddhAra samiti, rAjakeTa. pUjyAcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAje taiyAra karelA AcArAMga, dazavaikAlika Avazyaka, upAsakadazAMga vagere sUtreA ame joyA. A sUtrA upara saskRtamAM TIkA ApavAmAM AvI che. ane sAthe sAthe hindI ane gujarAtI bhASAMtarA paNu ApavAmAM AvyAM che, saskRta TIkA ane gujarAtI tathA hindI bhASAMtare zvetAM AcAryazrInA A traNe bhASA paranA ekasarakhA asAdhAraNa prabhunI saceTa ane surekha chApa paDe che. A sUtra caiAmAM pAne pAne pragaTa thatI AcAryazrInI apratima vidvatA mugdha karI de tevI che. gujarAtI tathA hindImAM thayelA bhASAMtaramAM bhASAnI zuddhi ane saraLatA noMdhapAtra che. ethI vidvadajana ane sAdhAraNa mANasa ubhayane saMteSa Ape evI emanI lekhinInI pratIti thAya che. 32 sUtreAmAMthI haju 13 sUtrA pragaTa thayAM che. bIjA 7 sUtrA lakhAine taiyAra thai gayAM che. A madhAM ja sUtrA jyAre emane hAthe taiyAra thaIne pragaTa thaze tyAre jaina sUtra-sAhityamAM amUlya sauMpattirUpa gaNAze emAM sazaya nathI. AcArya zrI A mahAna kAryane jaina samAjane-vizeSataH sthAnakavAsI samAjanA saMpUrNa sahakAra sAMpaDI raheze evI ame AzA rAkhIe chIe. pre. ramaNalAla cImanalAla zAha seMTa jheviyarsa koleja, muMbaI. pre. tArA ramaNalAla zAha, sAnDrIyA koleja, subaI. rAjakoTanI dharmendrasiMhajI kaoNlejanA prophesara sAhebane abhiprAya, jayamahAla jAganAtha pleTa rAjakATa, tA. 18-4-56 pUjyAcArya 5. muni zrI ghAsIlAlajI mahArAja Aje jaina samAja mATe eka evA kArTImAM vyAsa thaelA che ke je samAja mATe khahu upayegI thaI paDaze. munizrIe taiyAra karelAM AcArAMga, dazavaikAlika, zrI vipAkazruta vi. meM joyAM. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 A sUtre jatAM pahelI ja najare mahArAjazrIne saMskRta, ardhamAgadhI, hindI tathA gujarAtI bhASAo uparane asAdhAraNa kAbu jaNAI Ave che. eka paNa bhASA mahArAjazrIthI ajANa nathI. ApaNe jANIe chIe ke e sUtra ucca ane : prathama keTinA che. tenI vastu gaMbhIra vyApaka ane jIvanane talasparzI che. ATalA gahana ane sarvagrAhya sUtronuM bhASAMtara pU. ghAsIlAlajI mahArAja jevA ucca keTinA munirAjane hAthe thAya che te ApaNuM ahebhAgya che. yaMtravAda ane bhautikavAdanA A jamAnAmAM jyAre dharmabhAvanA osaratI jAya che. eve vakhate AvA tattvajJAna AdhyAtmikatAthI bharelAM sUtronuM saraLa bhASAmAM bhASAMtara dareka jIjJAsu, mumukSu ane sAdhakane mArgadarzaka thaI paDe tema che. jaina ane jainetara, vidvAna ane sAdhAraNa mANasa, sAdhu ane zrAvaka darekane samajaNa paDe tevI spaSTa, saraLa ane zuddha bhASAmAM sUtre lakhavAmAM AvyA che. mahArAjazrIne jyAre joIe tyAre temanA A kAryamAM saMkaLAyelA joIe chIe. e uparathI munizrInA parizrama ane dhagazanI kalpanA karI zakAya che. temanuM jIvana sUtramAM vaNAI gayuM che. . munizrInA A asAdhAraNa kAryamAM pitAnA ziSyane tathA paMDitene sahakAra maLe che. mane AzA che ke je dareka mumukSu A pustakane pitAnA gharamAM vasAvaze ane pitAnA jIvanane sAcA sukhane mArge vALaze te mahArAjazrIe uThAvela zrama saMpUrNa paNe saphaLa thaze. - che. rasikalAla kasturacaMda gAMdhI ema. e. ela. ela. bI. dharmendrasiMhajI keleja rAjakoTa (saurASTra) - muMbaI ane ghATakoparamAM maLelI sabhAe bhinAsara kenpharansa tathA sAdhu saMmelanamAM melAvela TharAva. hAla je vakhate zrI vetAMbara sthAnakavAsI jaina saMgha mATe Agama-saMzodhana ane svataMtra TIkAvALA zAstroddhAranI ati AvazyakatA che ane je mahAnubhAvoe A vAta dIrgha draSTithI pahelI pitAnA magajamAM laI te pAra pADavA mahenata laI rahyA che tevA muni mahArAja paDitaratna zrI ghAsIlAlajI mahArAja ke jeone sAdaDI adhivezanamAM sarvAnumate sAhitya maMtrI nImyA che teozrInI dekharekha nIce a. bhA.ve. sthA. jaina zAstroddhAra samiti je eka bheTI vagavALI kamiTI che. tenI mAraphate kAma thaI rahyuM che jene prAdhAnAcAryazrI tathA pracAra maMtrIzrI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tathA aneka anubhavI mahAnubhAvAe peAtAnI pasaMdagInI maheAra chApa ApI che ane chellAmAM chellA vaDedarA yunivasITInA prephesara kezavalAla kAmadAra ema. e. e peAtAnuM savistara pramANapatra ApyuM che te zAstroddhAra kamiTInA kAmane A saMmelana tathA kenpharansa hArdika abhinaMdana Ape che, ane temanA kAmane jyAM jyAM ane je je jarUra paDe-paMDitanI ane nANAMnI-peAtAnI pAsenA kuMDamAMthI ane jAhera janatA pAsethI madada maLe tevI icchA dharAve che. A zAstro ane TIkAone jayAre ATalI dhI prazaMsApUrvaka pasaMdagI maLI che tyAre te kAmane madada karavAnI A kenpharansa peAtAnI pharaja mAne che ane je kAMi truTI hAya te pa'. 2. zrI ghAsIlAlajI mahArAjanI sAnidhyamAM jai. patAvIne sudhAravA prayatna karavA. A kAmane Talle caDhAvavA jevuM kAipaNa kAma sattA uparanA adhikArIonA vANI ke vartanathI na thAya te jovA pramukha sAhekhane bhalAmaNa kare che. ( sthA. jaina patra tA. 4-5-56 ) * svataMtra vicAraka ane niDara lekhaka jaina siddhAMta'nA taMtrIzrI rIjha nagInadAsa gIradharalAlanA abhiprAya, zrI sthAnakavAsI zAsroddhAra samiti sthApIne pU. zrI ghAsIlAlajI mahArAjane saurASTramAM khelAvI temanI pAse batrIse sUtreA taiyAra karavAnI hilacAla cAlatI hatI tyAre te hilacAla karanAra zAstrajJa zeTha zrI dAmeAdaradAsabhAi sAthe mAre patravyavahAra cAlelA tyAre zeThazrI dAmeAdaradAsabhAIe temanAM eka patramAM mane lakhelu ke-- ApaNA sUtrAnA mULa pAThe tapAsI zuddha karI saMskRta sAthe taiyAra karI zake tevA sthAnakavAsI saMpradAyamAM munizrI ghAsIlAlajI ma. sivAya mane koi vizeSa vidvAna muni jovAmAM AvatA nathI. lAMbI tapAsane aMte meM muni zrI ghAsIlAlajIne pasaMda karelA che." paNa hatA. zrAvako temaja munie paNa temanI jJAna carcA paNa karatA. evA vidvAna zeThazrInI zeTha zrI dAmeAdaradAsabhAI pete vidvAna hatA. zAstrajJa hatA tema vicAraka pAsethI zIkSA vAMcana letA, tema pasa MdagI yathArtha ja hAya emAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU. 5,251 ApanAra A murabbIzrI, ka che. jo ke jo ke ' nikA kAja .. ke ThArI hara govIMda bhA i je caMda ra ja ke Ta. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAI nathI. ane pU. zrI ghAsIlAlajInA banAvelAM sUtre jotAM sau koIne khAtrI thAya tema che ke dAmodaradAsabhAIe temaja sthAnakavAsI samAje jevI AzA zrI ghAsIlAlajI ma. pAsethI rAkhelI te barAbara phaLIbhUta thayela che. zrI vardhamAna zramaNa saMghanA AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje zrI ghAsIlAlajI mahArAjanA sUtre mATe khAsa prazaMsA karI anumati Apela che te uparathI ja zrI ghAsIlAlajI ma.nA sUtrenI upagitAnI khAtrI thaze. A sUtra vidyAthIne, abhyAsIne temaja sAmAnya vAMcakane sarvane eka sarakhI rIte upayogI thaI paDe che. vidyAthIne temaja abhyAsIne mULa tathA saMskRta TIkA vizeSa karIne upayogI thAya tema che tyAre sAmAnya hindI vAMcakane hindI anuvAda ane gujarAtI vAMcakane gujarAtI anuvAdathI AkhuM sUtra saraLatAthI samajAya jAya che. keTalAkane e bhrama che ke sUtre vAMcavAnuM ApaNuM kAma nahi, sUtre ApaNane samajAya nahi. A bhrama taddana kheTe che. bIjA koI paNa zAstrIya pustaka karatAM sUtra sAmAnya vAMcakane paNa ghaNI saraLatAthI samajAya jAya che. sAmAnya mANasa paNa samajI zake teTalA mATe ja bha. mahAvIre te vakhatathI leka bhASAmAM (ardha mAgadhI bhASAmAM) sUtro banAvelAM che. eTale sUtro vAMcavAM temaja samajavAmAM ghaNAM saraLa che. mATe kaI paNa vAMcakane ene bhrama hoya te te kADhI nAMkhave. ane dharmanuM temaja dharmanA siddhAMtanuM sAcuM jJAna meLavavA mATe sUtre vAMcavAne cUkavuM nahi eTaluM ja nahi paNa jarUrathI pahelAM sUtre ja vAMcavA. sthAnakavAsIomA A zrI sthA. jaina zAstroddhAra samitie je kAma karyuM. che ane karI rahI che tevuM kaI paNa saMsthAe Aja sudhI karyuM nathI. sthA. jaina zAstroddhAra samitinA chellA riporTa pramANe bIjAM cha sutro lakhAyela paDayAM che, be sUtro-anuyAgadvArA ane ThANAMga sUtro-lakhAya che te paNa thaDA vakhatamAM taiyAra thaI jaze. te pachI bAkInA sUtro hAtha dharavAmAM Avaze. taiyAra sUtre jaldI chapAI jAya ema IcchIe chIe ane sthA. baMdhuo samitine uttejana ane sahAyatA ApIne temanAM sUtre gharamAM vasAve ema IcchIe chIe. jena siddhAnta' patra-me 1955 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zruta bhati (pU. AcArya zrI izvaralAlajI ma. sA. nI AjJA anusAra lakhanAra) da. sa. nA jaina muni zrI dacAnaMdajI mahArAja tA. 23-9-56 zAhapura, amadAvAda, Aje lagabhaga 20 varSoMthI zraddheya paramapUjya, jJAna divAkara pa. munizrI ghAsIlAlajI ma. carama tIrthaMkara bhagavAna mahAvIranA anuttara anupama nyAya yukta, pUrvApara avirAdha, svapara kalyANakAraka, carama zItaLa vANInA dyotaka evA zrI jinAgama para prakAza pADe che. teozrI prAcIna, pArvAMtya saMskRtA ianeka bhASAnA prakhara paDiMta che ane jina vANInA prakAza saskRta, gujarAtI ane hindImAM mULa zabdA, TIkA, vistRta vivaraNa sAthe prakAzamAM lAve che e jaina samAja mATe ati gaurava ane AnadanA viSaya che. bha. mahAvIra atyAre ApaNI pAse vidyamAna nathI. paraMtu temanI vANI rUpe akSaradeha gaNadhara mahArAjoe zruta para parAe sAcavI rAkhyA. zruta paraMparathI sacavAtu jJAna jyAre vistRta thavAnA samaya upasthita thavA lAgyA tyAre zrI devaddhigaNi kSamAzramaNe valbhIpura-vaLAmAM te AgamAne pustako rUpe ArUDha karyAM. Aje A siddhAMtA ApaNI pAse che. te a mAgadhI pAlI bhASAmAM che. atyAre A bhASA bhagavAnanI, devAnI tathA janagaNunI dharma bhASA che. tene ApaNA zramaNe ane zramaNIe tathA mumukSu zrAvaka zrAvikAe mukhapATha kare che; parantu tene a ane bhAva ghaNA gheADAe samaje che. jinAgama e ApaNAM zraddheya pavitra dharmAMsUtra che. e ApaNI AMkheA che. tenA abhyAsa karavA e ApaNI saunI-jaina mAtranI pharaja che. tene satya svarUpe samajAvavA mATe ApaNAM sadbhAgye jJAna divAkara zrI ghAsIlAlajI mahArAje satsa kalpa karyAM che. ane te likhita sUtrAne pragaTAvI zAstroddhAra samiti dvArA jJAna paraba vahetI karI che. AvA anupama kAryamAM sakaLa jaineAnA sahakAra avazya hAvA ghaTe ane tene vadhAremAM vadhAre pracAra thAya te mATe prayatnA karavA ghaTe. bha. mahAvIrane gaNadhara gautama pUche che ke huM bhagavAna; sUtranI ArAdhanA karavAthI zuM phaLa prApta thAya che ? bhagavAna tenA prati uttara Ape che ke zrutanI ArAdhanAthI jIveAnA ajJAnanA nAza thAya che. ane tee saMsAranA kalezeAthI nivRtti meLave che. ane saMsAra kalezeAthI nivRtti ane ajJAnane nAza thatAM mekSa phaLanI prApti thAya che. AvA jJAna kAryamAM mUrtipUjaka jainA, digaMbarI ane anya dharmIe hajAro ane lAkhA rUpIyA kharce che. hindu dharmAMmAM pavitra manAtA graMtha gItAnA seMkaDA nahi paNa hajArA TIkA graMthA duniyAnI lagabhaga sa` bhASAomAM pragaTa thayA che. IsAI dharmAMnA pracArakA temanA pavitra dharmagrantha khAIkhalanA pracArArthe tenuM jagatanI sarva bhASAmAM bhASAMtara karI, tene paDaratara karatAM paNa ghaNI ochI kiMmate vecI dha Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrane pracAra kare che. muslIma leke paNa temanA pavitra manAtA grantha kurAnanuM paNa aneka bhASAomAM bhASAMtara karI samAjamAM pracAra kare che. ApaNe paisA parane meha utArI bhagavAnanA siddhAMtane pracAra karavA mATe tana, mana, dhana samarpaNa karavAM joIe. ane sUtra prakAzananA kAryane vadhu ne vadhu vega maLe te mATe sakriya prayatno karavA joIe AvA pavitra kAryamAM sAMpradAyika matabhede saue bhUlI javA joIe ane zuddha AzayathI thatA zuddha kAryane apanAvI levuM joIe. samitinA niyamAnusAra rUA. 251 bharI samitinA sabhya banavuM joIe. dhArmika aneka khAtAMo mukAbale sUtra prakAzananuM-jJAna pracAranuM A khAtuM sarvazreSTha gaNAvuM joIe. A kAryane vega ApavAnI sAthe sAthe e Agama-bhagavAnanI e mahAvANInuM pAna karavA paNa ApaNe harahaMmeza tatpara rahevuM joIe jethI parama zAnti ane jIvana siddhi meLavI zakAya. (sthA. jaina. tA. 5-7-56) zrI a. bhA.ve. sthA. jaina zAstroddhAra samitinA pramukhazrI vagere. rANapura, parama pavitra saurASTranI puNya bhUmi para jyArathI zAnta-zAstravizArada apramAdi pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAjanAM punita pagalAM thayA che tyArathI ghaNA lAMbA kALathI lAgu paDela jJAnAvaraNiya karmanAM paDaLa utAravAne zubha prayAsa thaI rahyo che. ane je pravacananI prabhAvanA teozrI karI rahyA che te anaMta upakAraka kAryamAM tame je apUrva sahAya ApI rahyAM che te mATe tame sarvane dhanya che ane e zubha pravRttinA zubha pariNAmane janatA lAbha ye che mane te samajAya che ke sAdhujI chaThe guNasthAnake hoya che. paNa pUjya zrI ghasIlAlajI mahArAja te bahudhA sAtameM apramata guNasthAnake ja rahe che. evA apramata mAtra pAMca-sAta sAdhuo. je sthAnakavAsI jaina samAjamAM hoya te samAjanuM zreya thatAM jarAe vAra na lAge. samAjA kAzamAM sthA. jaina saMpradAyane divya prabhAkara jaLahaLI nIkaLe. paNa be dina na zrI zAstroddhAra samitine mhArI eka namra sUcanA che ke pUjyazrInI vRddhAvasthA che, ane kAryapraNAlikA yuvAnane zaramAve tevI che. temane gAmegAma vihAra karavA ane zAstroddhAranuM kArya karavuM temAM ghaNI zArIrika-mAnasika ane vyavahArika muzkelI veThavI paDe che. to kaI gya sthaLa ke jyAMnA zrAvake bhaktivALA hoya. vADAnA rAganA viSathI alIpta hoya evA keI sthaLe zAstroddhAranuM kArya pUrNa thAya tyAM sudhI sthIratA karI zake enA mATe prabaMdha kara joIe. bIjA koI evA sthaLanI anukuLatA na maLe te chevaTa amadAvAdamAM egya sthaLe rahevAnI sagavaDatA karI apAya te vadhu sAruM. mahArI A sUcanA para dhyAna ApavA pharI yAda ApuM chuM pharIvAra pUjya AcAryazrIne ane temanA satkAryanA sahAyakane mArA abhinaMdana pAThavuM chuM te svIkArazojI. li. sadAnaMdI jainamuni choTAlAlajI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana siddhAMtanA" taMtrIzrIne abhiprAya. sthAnakavAsIomAM pramANabhUta sUtra bahAra pADanArI A ekanI eka saMsthA che. ane enA A chelA riporTa uparathI jaNAya che ke teNe ghaNuM sArI pragati karI che te joI AnaMda thAya che. mULa pATha, TIkA, hindI tathA gujarAtI anuvAda sahita sUtra bahAra pADavAM e kAMI saheluM kAma nathI. e eka mahAbhArata kAma che. ane te kAma A zAstroddhAra samiti ghaNuM saphaLatAthI pAra pADI rahI che te sthAnakavAsI samAja mATe ghaNuM gauravane viSaya che ane samiti dhanyavAdane pAtra che. samiti taraphathI nava sUtre bahAra paDI cUkyAM che, hAlamAM traNa sUtra chapAya che. nava sUtra lakhAI gayAM che ane jaMbudvIpa prajJapti tathA naMdIsUtra taiyAra thaI rahyAM che. hAlamAM maMtrI zrI sAkaracaMda bhAIcaMda samitinA kAmamAM ja temane A vakhata gALe che ane samitinA kAmakAjane ghaNe vega ApI rahyA che. temanI aMta mATe dhanyavAda. ane A mahAbhArata kAmanA mukhya kAryakartA te che vayevRddha paMDita munizrI ghAsIlAlajI mahArAja, mULa pAThanuM saMzodhana tathA saMskRta TIkA teozrI ja taiyAra kare che. munizrIne A upakAra AkhAya sthA. jaina samAja upara ghaNe mahAna che. e upakArane badale te vALI zakAya temaja nathI. paraMtu A samitinA membara banI, tene bahAra paDelAM sUtre gharamAM vasAvI tenuM adhyayana karavAmAM Ave te ja mahArAjazrInuM DuM trANa adA karyuM gaNAya. - bhagavAne kahyuM che ke paTama viaa to tyAM paheluM jJAna pachI dayA, dayA dharmane yarthAtha samaja hoya to bhagavAnanI vANIrUpa ApaNA sUtre vAMcavA ja joIe tenuM adhyayana karavuM joIe ane tene bhAvArtha yathArtha samajavuM joIe. eTalA mATe A zAstroddhAra samitinA sarva sUtre dareka sthA. jene pitAnA gharamAM vasAvavA ja joIe sarva dharmajJAna ApaNuM sUtromAM ja samAyeluM che ane sUtro sahelAIthI vAMcIne samajI zakAya che, mATe dareka sthA. jaina A sUtra vAMce e khAsa jarUranuM che. jena siddhAMta" Disembara- 16 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAzaka dazAMga sUtrane mATe abhiprAya mULa sUtra tathA pU. munizrI ghAsIlAlajIe banAvela saMskRta chAyA tathA TIkA ane hiMdI tathA gujarAtI-anuvAda sahita : prakAzaka-a. bhA. che. sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, gareDIA kuvA roDa, grIna leja pAse, rAjakeTa. (saurASTra) pRSTha 616 bIjI AvRtti bevaDuM (moTuM) kada. pAkuM paThuM. jekeTa sAthe sane 1lpa6 kiMmata 8-8-0 ApaNuM mULa bAra aMga sUtramAMnuM upAzaka dazAMga e sAtamuM aMga sUtra che; emAM bhagavAna mahAvIranA daza upAsake zrAvakanAM jIvanacaritre ApelAM che temAM paheluM caritra AnaMda zrAvakanuM Ave che. - AnaMda zrAvake jaina dharma aMgIkAra karyo ane bAravrata bhagavAna mahAvIra pAse aMgIkAra karI pratijJA (pratyAkhyAna) lIdhAM tenuM savistara varNana Ave che. tenI aMtargata aneka viSayo jevA ke, abhigama, kAlakasvarUpa, navatatva, naraka devaloka vagerenuM varNana paNa Ave che. AnaMda zrAvake bAra vrata lIdhA te bAre vratanI vigata aticAranI vigata vagere badhuM ApeluM che. te ja pramANe bIjA nava zrAvakenI paNa vigata Apela che nA AnaMda zrAvakanI pratijJAmAM rihaMta jeruM zabda Ave che. mUrtipUjake mUrtipUjA siddha karavA mATe tene artha arihaMtanuM citya (pratimA) e kare che. paNa te artha tadana cheTe che. ane te jagyAe AgaLa pAchaLanA saMbaMdha pramANe tene e kheTa artha baMdha besato ja nathI te munizrI ghAsIlAlajIe temanI TIkAmAM aneka rIte pramANe ApI sAbita karela che ane gati joyA ne artha sAdhu thAya che te batAvI Apela che. " A pramANe A sUtramAMthI zrAvakanA zuddha dhamanI mAhitI maLe che te uparAMta te zrAvakenI trAddhi, raheThANa, nagarI vagerenA varNane uparathI te vakhatanI sAmAjika sthiti, rItarivAje rAjavyavasthA vagere bAbatenI mAhitI maLe che. - eTale A sUtra dareka zrAvake avazya vAMcavuM joIe eTaluM ja nahi paNa vAraMvAra adhyayana karavA mATe gharamAM vasAvavuM joIe. A pustakanI zarUAtamAM viddhamAna zramaNa saMghanA AcAryazrI AtmArAmajI mahAjanuM saMmati patra tathA bIjA sAdhuo temaja zrAvakanA saMmati patre ApelA che, te sUtranI pramANabhUtatAnI khAtrI Ape che. * * "jaina siddhAMta" jAnyuArI, 57 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sekaDo sarTIphIkeTa uparAMta hAlamAM maLelA keTalAka tAjA abhiprAyA. zA sro dvAra nA kAryane vega Ape. tatrIsthAnethI (jainayAti) tA. 15-9-57 pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja ThANA 4 hAlamAM amadAvAda mukAme sarasapuranA sthA. jaina upAzrayamAM birAjamAna che. teozrI zAstroddhAranuM kA khUba ja khaMta ane utsAhathI vRddhavace paNa karI rahyA che. teeAzrI vRddha che chatAM paNa AkheA divasa zAstranI TIkAo lakhI rahyA che. Aja sudhImAM temaNe lagabhaga 20 jeTalAM zAstronI TIkAo lakhI nAkhI che ane khAkInAM sUtrAnI TIkA jema ane tema jaladI pUrNa karavI tevA manAratha sevI rahela che. sthA. jaina samAjamAM zAstro upara sa*skRta TIkA lakhavAnA A prathama ja prayAsa che ane te prayAsa saMpUrNa ane evI ame zAsanadeva pratye prAnA karIe chIe. Aja sudhI ghaNA munivaree zAonuM kAma zarU karela che paNa kAie pUrNa karela nathI. pUjyazrI amulakhaRSIjI mahArAje khatrIse zAstro upara hindI anuvAda karela ane saMpUrNa anela. tyArakhAda AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjazrIe hindI TIkA keTalAka zAstro upara lakhela paNa ghaNAM zAstro khAkI rahI gayAM pUjya hastimalajI mahArAje eka be thAo uparanI TIkAenA anuvAde karela. pUjya zrI javAhiralAla mahArAjazrIe sUyagaDAMga sUtra TIkA sahita hindI anuvAda sAthe karela. zrI saubhAgyamalajI mahArAje AcArAMganI hindI TIkA lakhela. paNa saMpUrNa zAstro upara sa`skRta TIkA hajI sudhI sthA. jaina sAdhue taraphathI thayela nathI. jyAre pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjazrIe 20 zAsro upara sa*skRta TIkA tenA hindI gujarAtI anuvAda karAvela che AthI have AzA khaMdhAya che ke teozrI khatrIse khatrIsa zAstro upara saMskRta TIkA lakhavAmAM saphaLa thaze ane zAsroddhAra samitie Aja sudhI 10 thI 12 zAstro chapAvI paNa dIdhAM che ane hajI paNa te zAstro vizeSa jaladI chapAya te mATe zAstroddhAra samiti saMpUrNa prayatna karI rahela che te dhanyavAdane pAtra che. jaina zAstroddhAra samitinA rUA. 251] bharIne lAipha membara thanArane zAstro tamAma, zAstroddhAra samiti taraphathI bheTa maLe che. A rIte eka paMtha ane Dho kAja, anne rIte lAbha thAya tema che. rUA. 251 mAM 500 rUpiyAnI kiMmatanA zAstro maLe e paNa mATe lAbha ane pravacananI prabhAvanA karavAnA dharmalAbha paNa maLe che Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 A sAthe pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjanA suziSya 5. munizrI kanheyAlAlajI mahArAja malADa mukAme cAturmAsa birAje che ane teozrI zAstronA membarI karavA mATe athAga prayatna karIne pravacananI sevA bajAvI rahyA che. ane atyAra sudhImAM sukha temaja parAonA lagabhaga 40 jeTalA gRhasthA lAik membara khanI gayA che ane mukhamAM lagabhaga 300 jeTalA membarA thAya te icchavA ceSya che. zrImaMta gRhasthA hajAra rUpiyA potAnA ghara kharcamAM temaja meAjazekhanA kAmeAmAM temaja vyavahArika kAmAmAM vAparI rahyA che te AvA zAsroddhAra jevA pavitra kAryamAM rUpiyA vAparaze te dharmanI sevA karI gaNAze. ane khalAmAM uttama AgamasAhityanI eka lAyabrerI banI jaze. jenuM vAMcana karavAthI mAtmAne zAMti maLaze ane zAstrajJA pramANe vartavAthI jIvana saphLa thaze. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zatAvadhAnI munizrI jaya'tilAlajI mahArAjazrIne amadAvAdane patra "sthAnakavAsI jaina" tA. 5-9-57nA arkamAM chapAela che je nIce mujakha che. sUtrAnA mULa pAThamAM pheraphAra hAi zake kharI ? tA. 7-8-57nA rAja atre birAjatA zAstroddhAraka AcAya mahArAjazrI ghAsIlAlajI mahArAja pAse, mArA upara Avela eka patra laIne huM gayeA hateA, te samaye mAre pU. ma. sA. sAthe je vAtacIta thaI te samAjane jaNu karavA sArU lakhuM chuM. 'zAonuM kAma eka gahana vastu che. apramAdI thaI temAM avirata prayatnA karavA joie. saMpUrNa zAstronuM jJAna temaja dareka prakAranI khAsa bhASAnuM jJAna hAya tAja AgameddhArakanuM kArya saphaLatAthI thAya che. A prakAranA prayatna hAla amadAvAda khAte sarasapura jaina sthAnakamAM birAjatA pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja karI rahyA che. zAstra lekhananuM A kAM thai rahyuM che, temAM aneka vyaktione aneka prakAranI zaMkAe thAya che temAM zAonA mULa pAThamAM pheraphAra thAya che? karavAmAM Ave che? eve prazna paNa keTalAkane thAya che ane tevA prazna thAya te svabhAvika che; kemake amuka munirAje taraphathI pragaTa thayela sUtrAnA mULa pAThamAM pheraphAra thayelA che. jethI A kArya mAM paNa samAjane zaMkA thAya. paNa kharI rIte jotAM, atyAre je zAoddhAranuM kAma cAlI rahyuM che te viSe samAjane khAtrI ApavAmAM Ave che ke, zAoddhAra samiti taraphathI atyAra sudhImAM pragaTa thayelAM AgamAnA mULa pAThamAM jarApaNa pheraphAra karavAmAM Avela nathI ane bhaviSyamAM je sUtre pragaTa thaze temAM pheraphAra thaze nahi tenI samAja noMdha lye. lI. zatAvadhAnI zrI jayaMta muni-amadAvAda Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU. 5,251 ApanAra Adya murabbIzrI, di che S , cha ga na lA la bhA va sA re zA ma ii dA sa ma dA vA da. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 33 "zrI akhila bhArata zvetAmbara sthAnakvAsI jaina zAstroddhAra samitine TUMka paricaya sthAnakavAsI samAjanI A ekanI eka saMsthA che ke jeNe atyAra sudhImAM tera sUtra chapAvI bahAra pADI dIdhAM che. sAta sUro chapAya che ane bIjA keTalAka chApavA mATe taiyAra thaI cUkayA che. ( A pramANe A saMsthAe mahAna pragati sAdhI che tene TUMka paricaya A patrikAmAM Apela che te vAMcI jaI sarva sthA. jaina bhAIbahenee A saMsthAne yathAzakita madada karI tenA kAryane haju vizeSa vegavAna banAvavAnI jarUra che. * * - khAlI ghaDo vAge ghaNo ema sthA. kenpharansa jema kheTAM baNagAM pheMkanArI saMsthAnI kaI kiMmata nathI, tyAre nakkara kAma karanArI A zAstroddhAra samitine dareka prakAre uttejana ApavAnI dareka sthAnakavAsI jainanI anivArya pharaja che. ane A sarva sUtra taiyAra karanAra pUjya munizrI ghAsIlAlajI mahArAjane sthAnakavAsI samAja upara ghaNe mahAna upakAra che. vayevRddha hovA chatAM teozrI je mahenata laI sUtro taiyAra karAve che. tevuM kAma haju sudhI bIjA keIe karyuM nathI ane bIjuM kaI karI zakaze ke nahi te paNa zaMkAbharyuM che. pUjya munizrInA A mahAn upakArane kiMcita badale samAje A zAstroddhAra samitine banI zakatI sahAya karIne vALavAne che. sthAkavAsI samAja jJAnanI kadara karavAmAM pAchA haThe tema nathI evI ame AzA rAkhIe chIe. jenasiddhAMta" patra ekaTembara 1957 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dazavaikAlika tathA upAsaka dazAMga sUvo. gujarAtI bhASAmAM anuvAda thayelAM pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja viracita zrI uparokta be sUtre jaina dharma pALatA dareka gharamAM hovA ja joIe. te vAMcavAthI zrAvaka dharma ane zramaNa dharmanA AcAranuM jJAna prApta thaI zake che ane zrAvake pitAnI nirava ane eSaNiya sevA zramaNa pratye bajAvI zake che. vartamAnakALe zrAvakemAM te jJAna nahi hevAne lIdhe aMdhazraddhAo zramaNa varganI vaiyAvacca te karI rahela che. paraMtu "kalpa zuM ane akalpa zuM enuM jJAna nahi hevAne lIdhe pite sAvadya sevA apI pitAnA svArtha khAtara zramaNa vargane pitAne sahAyaka thavAmAM ghasaDI rahyA che ane zramaNa varganI prAyaH kusevA karI rahyA che. temAMthI bacI lAbhanuM kAraNa thAya ane zramaNane yathAtathya sevA ApI temane paNa jJAnadarzana cAritranI ArAdhanA karavAmAM sahAyaka thaI pitAnA jJAnadarzana cAritranI ArAdhanA karI sugati meLavI zake. zramaNanI yathAtathya sevA karavI te avazya gRhasthanI pharaja che. pUjya zrI ghAsIlAlajI ma. zAstroddhAranuM anuvAdana traNa bhASAmAM rUDI rIte karI rahyA che ane rUpIyA 251 bharI membara thanArane rU. 400-500 lagabhaganI kIMmatanA batrIse Agama kI maLI zake che te te rUA. 251 bharI membara thaI batrIse Agame dareka zrAvakaghare meLavavA joIe. batrIse zAstronA lagabhaga 48 pustake maLaze. te te lAbha pitAnI nirjarA mATe puNyAnubaMdhI puNya mATe jarUra meLave. uparokata baMne sUtranI kIMmata samiti kaMIka ochI rAkhe te harake gAmamAM zrImaMta hoya te sUtre lAvI aradhI kIMmate, maphata athavA pUrI kIMmate lenAranI sthiti joI dareka gharamAM vasAvI zake. . -eka gRhastha dha-uparanI sUcanAne ame AvakArIe chIe. AvAM sUtre dareka gharamAM vasAvavA gya temaja dareka zrAvake vAMcavA yogya che. taMtrI- * "ratnata" patra tA. 1-10-17 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa zrI sthA. jaina zAstroddhAra samitinI kAryavAhaka kamITInA ahevAla. * me mahInAnI zarUAtamAM zAstroddhAra samitinI mITIMga amadAvAdamAM maLI hatI tenA hevAla amane maLelA che temAM samitie sarasa kAma karyu che. A uparathI samajI zakAya che ke sthAnakavAsI samAjamAM Aja sudhI keAI paNa nathI karI zakayuM evuM mahAbhArata kAma pU. zrI ghAsIlAlajI mahArAja tathA zAstroddhAra samiti ghaNI saphaLatAthI karI rahI che. ane tee gheADA vakhatamAM mAthe lIdheluM sa` kAma saMpUrNa rIte pAra utAraze evI amane khAtrI che. AvA uttama kArya mATe samasta sthAnakavAsI jainAe zAstroddhAra samitine pAtAthI khanI zake te rIte saMpUrNa TekA ApavA joie, te temanI pahelI pharaja khanI rahe che. jenA mATe sUtrA e pahelI jarUrIAtanI vastu che. sUtranA AdhAre ja dharmajJAna maLe che. Aja sudhI je ApaNane aprApya hatA te ApaNA jaina sUtra pU zrI ghAsIlAlajI mahArAje tathA zAoddhAra samitie sulabha karI ApyA che. to have sthAnakavAsI jenAe zAoddhAra samitinA sabhAsada khanI samitinuM kAma anatI utAvaLe pUrUM thAya tema karavAnI khAsa jarUra che. vAMcakAmAMthI jeothI banI zake temaNe pahelA varganA zAsroddhAra samitinA sabhya banI javuM joIe. tethI samitinA kAmane uttejana maLavA uparAMta sabhyane sUtrane AkhA seTa maphata meLavavAnA lAbha maLaze ane sUtrA vAMcIne dharmArAdhana karavAnA je lAbha maLaze te teA amUlya ja che. mATe samitinA sabhya thaI javAnI amArI dareka sthA. jainane khAsa bhalAmaNa che. " jaina siddhAMta " julAI-1958. 5 A5 A5 HR HR Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zAstroddhAra samitinA AgamA aMge abhiprAya. A8%E dakSiNa, uttara pradeza, rAjasthAna, dilhI, paMjAba ane hAlamAM gujarAta saurASTramAM vicarI rahelA ugra vihArI pU. mahAsatIjI zrI r'bhAkuMvarajI tathA prasiddha vyAkhyAnI vividha bhASA vizAradA pU. mahAsatIjI zrI sumatikuMvarajIne, pUjya zrI 1008 zrI ghAsIlAlajI ma. sA. nimita jainAgameAnI saMskRta TIkA tathA hindI-gujarAtI bhASAMtara para abhiprAya : OM namA siddhANu zAstra vizArada zraddheya paMDita ratna pUjya AcArya munizrI ghAsIlAlajI mahArAja sAheba jainAgamAnA eka vidvAna, vRddhavicAraka ane uttama lekhaka che. sAhitya sarjana e temanAM jIvanane eka uttama saMkalpa che. sAmAjika prapaMceAthI dUra rahI, athAga parizrama dvArA viracita, saMpAdita ane anuvAdita aneka graMthA temanA dvArA prakAzita thayA che, je tamAma jenAne mATe ciMtana, manana ane adhyayanaadhyApana mATe eka apUrva sAdhana rUpa che. AvuM uttama sAhitya taiyAra karIne teozrIe sAhitya sevInA mahAna padane dIpAvyuM che. jo AgamanA rahasyothI anabhijJa (ajANu ) AjanI prajAmAM zraddheya zrI mahArAja sAhemanuM sAhitya atyaMta upayegI che, tema huM mAnuM chuM. amadAvAda tA. 1-5-58 AryAM-sumati vara. ( Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU. 5,001 ApanAra Agha murabbIzrI, : - che. pharI jI va Nu bhAI (sva.) zeTha dhA ra sI bhA i se lA 5 2. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 . ( zrI zramaNa saMghanA upAdhyAya kavi munizrI amaracaMdajI mahArAjano che kalpasUtra mATe alavarane Avela patra zrIyuta bhegIlAlajI - amadAvAda jayavIra Apane tyAM bIrAjamAna parama zraddheya zrI zrI 1008 zrI pUjyapAdazrI to ghAsIlAlajI mahArAja Adi badhA saMtanI sevAmAM vaMdana sukhazAnti di nivedana che. Ape zraddheya kavione mokalela kalpasUtra" meLavIne prasannatA pragaTa karI che he che. ane sAdara yathAyogya abhinaMdana pUrvaka lakhAvyuM che ke "kalpasUtra'nuM prakAzana ) ke bahuja utkRSTa keTinuM che. tenI TIkA suMdara-vistArapUrvaka sArI rIte lakhela re - hi che. TAIma maLatAM adhyayana karavA mATe prayatna karavAmAM Avaze. chApavAmAM AvI cheAvela AvRtti mATe keTa keTi dhanyavAda ApavAmAM Ave che. jo " kavizrIjInuM svAthya sArI rIte cAle che. pahelAnI apekSAe kaMIka sArUM che. A patra vilAthI lakhavAmAM Avela che to kSamA karaje. - alavara (rAjasthAna) tA. 9-8-158. | ) bhavadIyaH ratanalAla sacetI (hindI gujarAtImAM anuvAda) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya AcAryazrI ghAsIlAlajI mahArAjanAM banAvelAM sUtre. - kAzamIrathI kanyAkumArI temaja karAMcIthI kalakattA sudhI dareka sthaLe hoMzathI vaMcAya che. kAraNa ke AvI rIte zAstro taiyAra karavAnuM anekhuM kArya . haju sudhI koI karI zakyuM nathI. zrI sthAnakavAsI jaina samAja uparAMta zrI derAvAsI saMpradAyanA mahAna AcAryazrI rAmavijayasUrIjI - tathA anya munivaree temaja - terApaMthI mahAsabhA kalakattAvALAe A sUtra apanAvyAM che. deza-paradezanA membare sane vAMcI jena dharmanA zrutajJAnane aNamele . * lAbha laI rahyA che. hamaNAMja laMDananI InDIA ophisa lAIbrerIe A sUtra maMgAvyA che. ' * Apa rUpIA 251-0-0 mokalI membara tarIke nAma neMdhAvI haste hapta lagabhaga rUpIA pAMca sudhInI kiMmatanAM zAstro vinA mUlya meLavI zake cho. - vadhu vigata mATe la: ' . . The. grIna leja pAse, 1- * gareDIAkuvA reDa ! zrI akhila bhArata che. sthA. jaina rAjakeTa. . zAstroddhAra samiti.. maMtri Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAya namaH jainAcArya - jainadharma divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAlajImahArAjaviracitanikumudacandrikA TIkAsamalaMkRtam antakRtadazAGgasUtram . (aSTamamaGgam ) ...maGgalAcaraNam - zuddhaM vizuddhaM zivadaM jinendra, devendravRndastutapAdapadmam / anantajJAnAdidharaM munIzaM, zrI mokSamArgamamANasya // 1 // antakRtadazAGga sUtrakI munikumudacandrikA - nAmaka TIkAkA hindIbhASAnuvAda maiM ghAsIlAla muni, kalyANa ko dene vAle, devendravRnda se vaMdita, ananta jJAna, ananta darzana, ananta sukha aura anantavIrya dhAraka, zuddhasvarUpa, zivapadake dAtA, vizuddhAtmA muniyoM ke svAmI jinendra bhagavAna ko namaskAra karake // 1 // tathA vAyukAyAdi . antakRtadazAMga sUtranI munikumudacandrikA nAmaka TIkAne gujarAtIbhASAnuvAda hu~ ghAsIdAsa bhuni, udyAne AApavAvAjA, devendravRnhathI paMDita, ananta jJAna, ananta darzana, anantasukhAne manantavIryanA dhAraDa, zuddhasva3ya, zivayahanA bhApanAra, vizuddhAtmA bhuniyonA svAbhI minendralagavAnane namaskAra purIne, (1) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRta dazAGgasUtre vAyukAyAdirakSArtha, sadorA mukhavastrikA | vaddhA nijamukhe yena, taM guruM maNipatya ca // 2 // sAmpratamantakRte'smin sUtre vAlopakAriNI TIkA / munikumudacandriyaM vitanyate ghAsilAlena // 3 // atha antakRta dazAkhyamaSTamamamArabhyate, tatra pUrveNa sahA'yamabhisambandhaHpUrvamupAsakadazAkhye saptame ye sakalaviratisamArAdhanA'kSamA bhavATavI bhramaNa velAkalitasantApakalApavyAkulitAtmAno bhavyAsteSAmupakArAya bhagavatA 'nekazramajIvoM kI rakSA ke lie mukha para dorAsahita mukhavastrikA dhAraNa karane vAle tyAgI guru ko vandanA karake // 2 // alpabuddhivAle bhavyoM kA upakAra karane vAlI antakRtasUtra kI 'munikumudacandrikA' nAmaka TIkA kI yathAvuddhi racanA karatA hU~ // 3 // aba antakRtadazA nAmaka AThaveM aGga kA prArarambha karate hue isakA pUrva aMga ke sAtha kisa taraha kA sambandha hai, vaha batAte haiM pahile upAsakadazA nAmaka sAtaveM aMga meM, saMsArarUpI aTavI (araNya) meM bhaTakatI huI, jinakI AtmA atyanta kSudha ( santapta) ho gayI hai, aise sarvaviratidharma-samArAdhana meM asamartha bhavyoM ke upakAra ke lie bhagavAna ne aneka zramaNopAsaka ke caritra citraNa ( varNana ) karake agAra dharmako pratibodhita kiyA / tathA vAyukAyAdi jIvAnI rakSA mATe sukhapara derAsahita mukhavastrikA dhAraNa karavAvALA tyAgI gurune vandanA karIne, (2) madhya yuddhivANA lavyAne upahAra 42vAvANI antakRta sUtrAnI munikumuda - naitri nAmavALI TIkAnI yathArbuddhi racanA karUM chuM (3) ahIM antanatA nAmanA AThamA agane prAraMbha karatAM tenA pUrva aMganI sAthe kevI tarehanA samadha che te patAvIe chIe. .. pahelAM upAsakadazA nAmanA sAtamA aMgamAM, saMsAra rUpI aTavI [araNya]mAM bhaTakatA jeone AtmA atyanta kSubdha (satasa ) thai gayA che, evA sa viratidha - samArAdhanamAM asamartha bhacaiAnA upakAra mATe bhagavAne aneka zramaNeApAsakonAM caritra varSoMna karIne agAradharmanA pratikhAdha karyAM. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, pUrvAGgena saha saMbandhasya nirUpaNam. . NopAsakacaritracitraNapurassaramagAradharmaH pratibodhitaH, iha cAnagAradharmamurarIkRtya ye tadbhavamokSagAmina AyuSo'vasAnasamaye kevalaM pApya dharmadezanAmadattvaiva mokSaM gatavantasteSAM caritraprarUpaNapUrvakamantakRtadazAkhyamaSTamamaGgaM marUpyate / atrAntakRtakevalinA nagarANi, udyAnAni, yakSAyatanAni vanapaNDAni, samavasaraNAni, rAjAnaH, ambAH, pitaraH, dharmAcAryAH, dharmakathAH, aihalaukika-- pAralaukikA RddhivizeSAH, bhogaparityAgAH, pravrajyAH, paryAyAH, zrutaparigrahAH, tapaupadhAnAni, saMlekhanAH, bhaktamatyAkhyAnAni pAdapopagamanAni, antakriyAzcaityAdIni varNyante, tatredamAdisUtram-. isa sUtra meM anagAra dharma ko svIkAra kara jo tadbhava-(usI bhavameM) mokSagAmI haiM aura jinhoMne AyuSya ke anta samaya meM kevalajJAna prAptakara dharmadezanA diye binA hI mukti prApta kara lI hai| aise mahApuruSoM kA caritra varNana karane vAlA antakRtadazA nAmaka AThaveM aMga kA prarUpaNa karate haiN| ..... .......... yahA~ antakRta kevaliyoM ke jIvanavRttAnta se sambandha rakhane vAle nagara, udyAna, yakSAyatana, vanaSaNDa, samavasaraNa, rAjA, mAtA, pitA, dharmAcArya, dharmakathA, aihalaukikapAralaukika RddhivizeSa, bhogaparityAga, pravrajyA, paryAya, zrutaparigraha, tapa upadhAna, saMlekhanA; bhaktapratyAkhyAna, pAdapopagamana, antakriyA Adi kA varNana kiyA jAtA hai| usakA yaha prathama sUtra hai : A satramAM anagAra dharmane svIkAra karIne je taddabhava-(te ja bhavamAM) ekSagAmI , tathA jeoe AyuSyanA antasamaye kevaLajJAna prApta karI dharmadezanA dIdhA vinA ja mukita prApta karI lIdhI che, evA mahApuruSonAM caritra varNana karavAvALA antakRtadazA nAmanAmamA ma garnu 534 zamme chIsa.. che ane ahIM annakRtakevalionAM jIvanavRttAntathI saMbaMdha rAkhavAvALA nagara, udyAna, yakSAyatana, vana, sabhavasa23, 20, mAtA, pitA, pAyA, dharmathA, ghaDalI pAralaukika trAddhivizeSa, bhegaparityAga, pravajyA, paryAya, zrataparigraha, tapaupadhAna, saMkhanA, bhakatapratyAkhyAna, pAdapepagamana, aMtakriyA AdinuM varNana karavAmAM Ave cha. tenu mA prathama sUtra cha: Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAsUtre om 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityaadi| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAmaM nayarI hotthA, vnnnno| lattha NaM caMpAe nayarIe uttarapurasthime disibhAe ettha NaM puNNamahe NAmaM ceie hotthaa|vnnsNdde:vnnnno| tIse NaM caMpAe NayarIe koNie nAmaM rAyA hotthA sahayAhimavaMta0 vnnnno0||suu01|| // TIkA // 'teNaM' iti / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye-kAle avasarpiNyAcaturthArakalakSaNe, samaye koNikarAjazAsanAvasare campA nAma nagarI 'hotthA' AsIt / prAkArapariveSTitaM pratidvAraM vividhazilpakalAkalitaM vizAlagopurasuzobhita sakalajAtIyajananivAsasthAnaM nagarItyucyate / gopuraM hi nagarasya saundaryAya "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM"............ityAdi / avasarpiNI ke cauthe Are ke andara aura rAjA kUNika ke zAsana samaya meM campA nAmaka nagarI thii| __ nagarI-jo cAroM tarapha koToM. (prAkAroM) se ghirI huI ho, jisakA pratyeka bAra nAnA bhA~ti kI zilpakalAoM se yukta, sundara gopura se suzobhita ho aura jahA~ sabhI vargoM ke manuSya nivAsa karate hoM use nagarI kahate haiN| ___ athavA-jahA~ kisI bhI taraha kA kara (Teksa)na liyA . jAtA ho use bhI nagarI (nakarI) kahate haiM / ... . teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tyA avasarpiNInA cothA ArAnI aMdara rAjA keNikanA zAsanasamayamAM cappA nAme nagarI hatI. je caturdika keTa (prAkAra) thI gherAyelI che, jenuM pratyeka dvAra (daravAjejudI judI prakAranI zilpakaLAothI yukata ane suMdara gopurathI sumita hoya tathA jemAM tamAma vargonAM manuSya nivAsa karatAM hoya tene nagarI che. athavA jyAM kaI paNa jAtane kara (Tekasa) ne levAtuM hoya tene paNa nagarI : (na ) che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, campAnagarIvarNanam pratidvArA nirmitaM vicitra zobhAsampannaM pravezadvAra miti / athavA 'nakarI' - ticchAyA, tatra na karo = rAjadeyabhAgo yasyAM sA nakarI = aSTAdaza karavarjitA purI, akaradAyijanAvAsasthAnamityarthaH / (2 aSTAdaza karA yathA - (1) gokaraH - gavAM karaH gokaraH - iyatparimita - govikrayaNe ekA gaurdAtavyetirUpaH, govikrayalabdharUpyakebhyo niyatarUpyakagrahaNaM vA, (2) evaM mahipakaraH, (3) uSTrakara:, (4) pazukara:- rAsabhAdikaraH, pakSikaro vA, (5) ajAkaraH - ajAmeSAdikrayavikraye rUpyakayAcanam, (6) tRNakara:, (7) gopura - nagara kI sundaratA baDhAne ke liye pratyeka dvAra para banAyA huA vicitra zobhAyukta praveza dvAra ko gopura kahate haiM / kara ( jakAta ) - aThAraha prakAra kA hotA hai / vaha isa prakAra hai:(1) gokara- kucha nizcita saMkhyA taka gau ke bikane para eka gau kA kararUpa meM lenA, athavA gau ke mUlya se kucha nizcita rUpaye lenA, isako gokara kahate haiM / (2) mahiSakara - bhaiMsa para lagane vAlA kara / (3) uSTrakara - u~Ta para lagane vAlA kara / (4) pazukara - gadhe para laganevAlA kara, athavA pakSikara - pakSiyoM para lagane vAlA kara / (5) ajAkara - bakarI - bheDoM para lagane vAlA kara / gopurI nagarInI suMdaratA vadhAravA mATe pratyeka daravAjA upara banAvelAM vicitra AAbhAyukta pravezadvArane gepura kahe che. 3 kara ( jakAta ) 42 bhadAra aAranA thAya che te nIce pramANe che. (1) gokara abhuH nizcita saMbhyAsudhI gAyane vethavA upara me gAyane kararUpe levI te, athavA gAyanI kiMmatamAMthI amuka nizcita rUpI levA te. (2) mahiSakara leMsa upara sevAmAM aavte| 42, ( 3 ) uSTrakara 78 52 sevAtI 12. (4) pazukara gadheDA para sevAtI 42, athavA pakSikara pakSI 52 levAtA kara (5) ajAkara rAM, beTI para sevAtI 12. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakatadazAmUtre palAlakara:-palAlaH-khalamarditatrIhyAdinismRtaNavizeSastasya karaH, (8) busakara:dhAnyatupakaraH, (9) kASTakaraH, (10) aGgArakaraH- aGgAraH 'koyalA' iti bhASAprasiddhastasya karaH, (11) lAgalakaraH- halakaraH, (12) dehalIkara:- gRhakara ityarthaH, (13) jaGghAkara:- manuSyakara ityarthaH, (14) valIcardakaraH, (15) ghaTakaraH, (16) karmakara:-karmAzritya karaH- suvarNakArAdizilpibhyo rUpyakayA (6) tRNakara-ghAsa kA kara / (7) palAlakara-cAvala Adi nikAle hue ghAsakA kr| (8) vusakara-bhUse kA kr| (9) kASThakara-lakaDI kA kara / (10) aMgArakara-koyale kA kr| (11) lAMgalakara-hala para lagane vAlA kr| (12) dehalIkara-gharoM para lagane vAlA kr| (13) jaGghAkara-manuSyoM para lagane vAlA kara / (14) balIvardakara-vailoM kA kara / (15) ghaTakara-ghaDoM kA kara / ... (16) karmakara-sutAra Adi zilpI jAtiyoM para lagane bAlA kr| . (6) tRNakara ghAsa nA 42. (7) palAlakara bhAMthI yAmAhI davIdhe DAya tavA ghAsa 52ne| 42. (8) busakara bhUsAnA 42. (8). kASThakara nA 42. (10) aMgArakara yAnI 42. . (11) lAMgalakara 3 parane! 42. (12) dehalIkara ghara pr| 42. (13) jaMghAkara mnussy| 52 vaat| 42, (14) valIbadekara .mhne| 42. (15) ghaTakara ghaDI 52ne| 42. (16) kamakara sonI mAhi zilpItimA pAsethA savAta 42. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, campAnagarIvarNanam - canamityarthaH, (17) bullagakaraH- bullago-jAtibhojanaM, tasya karaH, (18) auttikakaraH- auttikaH = autpAttikIvuddhiparikalpitavijJAnakalAvyApArastasya karaH / 'vaNNao' varNakaH, varNyate prakAzyate'rthoM yena sa varNaH, varNa eva varNakaH campAnagarIvarNanamityarthaH, sarvo'tra vAcyaH, sa caupapAtikamatrAdavaseyaH, tatra khalu tasyAM campAyAM nagaryAm 'uttarapurasthime disIbhAe' uttarapaurastye digbhAge-uttarapUrvayorantarAladigvibhAge-IzAnakoNe ityarthaH, 'ettha NaM' atra khalu 'puNNabhade NAmaM ceie' pUrNabhadraM nAma caityaM yakSAyatanam AsIt / tatra 'vaNasaMDe' vanapaNDaH anekajAtIyapradhAnavRkSasamUharUpaH, ekajAtIyapradhAna (17) vullagakara-jAti-bhAiyoM ko bhojana denA usako 'vullaga' kahate haiM, usakA kr| ___ (18) auttikakara-autpAtikI buddhi se parikalpita vijJAna- kalA ke vyApAra para laganevAlA kara / . ye aThAraha prakAra ke kara campAnagarI meM nahIM lagate the| / jisake dvArA artha prakaTa hotA hai use 'varNaka' kahate haiN| - varNaka kA yahI abhiprAya hai-campAnagarI kA varNana / vaha savistara aupapAtikasUtra se jAnanA caahiye| usa campAnagarI ke IzAna koNa meM pUrNabhadra nAmakA yakSAyatana thaa| vahA~ aneka jAti ke vRkSoM kA athavA eka jAti ke vRkSoM kA sundara (17) bullagakara ti-mizzyiAne mAna he tara 'bullaga' - che, tena 42, (18) auttikakara mItpAti:-pAta muddhithA pa2i4ti vijJAna mAnA vyApAra upara levAto kara. A aDhAra prakAranA kara campA nagarImAM lAgatA nahatA. nAthI ma 48 thAya cha ta 'varNaka' cha. varNakanA mI maniprAya chcampA nagarInuM varNana ...: tasavistara aupapAtikamUtrathA naye. 2mA yA nagInA zAna keNumAM pUrNabhadra nAmanuM yakSAyatana hatuM. tyAM aneka jAtinAM vRkSanuM athavA eka jAtinA vRkSonuM suMdara vanaNaMDa hatuM, tenuM paNa vizeSa varNana gaupAtisUtrathI jANavuM. - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3D antakRtadazAGgasUtre vRkSasamudAyo vA, vaNao' varNakA banapaNDavarNanamatra aupapAtikasUtrAd vilokanIyam / tasyAM campAyAM nagayAM kUNiko nAma rAjA AsIt / sa kIdRzaH ityAda-' mahayAhimavanta0' ityanena / mahayA-himavaMta-mahaMtamalayamaMdara-mahiMda-sAre' ityAdi saMgrahaH, mahAhimavanmahAmalayamandaramahendrasAra:mahAhimavanmahAmalayamandaramahendrANAM parvatAnAM sAra iva sAro yasya sa tathoktaH- lokamaryAdAkAritvena mahAhimavatsadRzaH, prasRtayaza kIrtitvena mahAmalayatulyaH, dRDhamatijJatvena kartavyadigdarzakatvena ca merumahendrasadRza ityAzayaH, ityAdirUpo 'vaNNao' varNakA koNikarAjavarNanam , sa caupapAtikasUtre'valokanIyaH // sU0 1 // // mUlam // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajjasuhamme there jAva paMcahi aNagArasaehi saddhiM saMparikhuDe puvANupurvi caramANe gAmAnugAmaM dUijjamANe suhaMsuheNaM viharamANe, jeNeva caMpA nayarI, jeNeva puNNabhadde ceiye teNeva smosrie| parisA niggayA jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajasuhammassa aMtevAsI ajajaMbU jAva pajjuvAsamANe evaM vayAsI-jaiNaM vanaSaNDa thA, usakA bhI vizeSa varNana aupapAtikasUtra se jaannaa| __usa campAnagarI meM kUNika nAmake rAjA rAjya karate the| vaha lokamaryAdA karane ke kAraNa mahAhimavAna ke sadRza the, phaile hue yaza aura kIrti ke kAraNa mahAmalaya-tulya the, dRDhapratijJatA aura kartavyajJAna karAne ke kAraNa meru aura mahendra parvata ke samAna prabhAvazAlI the| koNika rAjA kA varNana vistRta rUpa se aupapAtika sUtra meM dekhanA cAhie // sU0 1 // - te campAnagarImAM kaNika nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. te lekamayadA karavAnA kAraNathI mahAhimavAna-saTaza hatA. yaza ane kIrti phelAI rahevAnA kAraNathI te mahAmalaya tulya hatA. daDhapratijJatA ane kartavya jJAna vaDe meru ane mahendra parvatanA jevA prabhAvazAlI hatA. kRNika rAjAnuM varNana vistArathI aupapAtikasUtra bhai as aj (sU0 -1) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudharmasvAminazvampAyAM samavasaraNam bhaMte! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigeraNaM jAva saMpatteNaM sattamasta aMgassa uvAsagadasANaM ayamaTTe paNNatte, aTTamassa NaM bhaMte! aMgassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva sampatterNa ke aTThe paNNatte ? // sU0 2 // // TIkA // 'teNaM kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye ' anjasuhamme there' AryasudharmA sthaviraHsu - zobhano dharmaH = jJAnacAritralakSaNaH syAdvAdalakSaNaH svabhAvalakSaNo vA yasyAsau sudharmA, AryazvAsau sudharmA ca, AryasudharmAaryate=bhavibhirgamyate : kalyANaprAptaye yaH sa AryaH 1, athavA heyadharmAd usa kAla usa samaya meM sthavira Arya sudharmA svAmI pA~ca sau anagAroM ke sAtha tIrthakaraparamparA se vicarate hue, grAmAnugrAma vihAra karate hue, usa campAnagarI ke pUrNabhadra nAmaka udyAna meM pdhaare| yahA~ mUla meM 'Arya sudharmA sthavira' ye tIna pada Aye haiM / inameM - 'sudharmA' zabda kA aisA artha hai-su-zobhana arthAt acchA dharma - zrutacAritralakSaNa, syAdvAdalakSaNa aura svabhAvalakSaNa dharmavAle sudharmA kahalAte haiM / Arya zabda kI vyutpatti isa prakAra hai- bhavyaloka apane kalyANaprApti ke lie jinakI sevA karate haiM unako Arya kahate haiM / 1 / athavA - heya - tyAjyaM dharma se jo alaga rahate haiM, ve Aye kahalAte haiM / 2 / te kAla te samayamAM sthavira mA ruSo~vAmI pAMcase anagArAnI sAthe tIrthaMkarapara parAthI vicaratA gAme-gAma sacamayAtrAnirvAhapUrvaka vihAra karatA karatA te campAnagarInA pUrNabhadra nAmanA udyAnamAM padhAryAM. aDI bhUbhAM 'Arya sudharmA sthavira' mA tra yh| AvesAM che. tebhAM Aye zabdanI vyutpatti A prakAre che. bhavyalAka potAnAM kalyANuprAptine mATe benI sevA 42 chetene Arya che athavA Deya ( tyAga 42vA yogya ) dharmathA ne Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgamUtre ArAd yAyate-dureNa sthIyate yena sa AryaH 2, karmarUpakASThacchedakatvAdanatrayarUpamAram, tad yAti prApnoti yaH sa iti vA AryaH 3, ityAryazabdanirvacanam / uktaM ca-"ajjai bhavihiM ArA, Aijjai heyadhammao jo vA / rayaNattayakhvaM vA, AraM jAitti ajja iya vutto" // iti // kIdRzaH sa AryasudharmA ? ityAha- sthavira iti / saMyamayogeSu sIdataH sAdhUna aihalaukikapAralaukikA'pAyadarzanataH saMyamAdipu sthirIkarotIti sthaviraH, yAvat paJcabhiranagAra ___ athavA-ratnatraya rUpa ArA jisane prApta kara liyA ho use bhI Arya kahate haiN| karmarUpa kASThakA chedana karane ke kAraNa ratnatraya ArAzastravizeSa-kahalAtA hai / isa arthako prakAzita karane vAlI gAthA isa prakAra hai: "ajjai bhavihiM ArA, jAijjai heyadhammao jo vA syaNattyarUvaM vA, AraM jAitti ajja iya vutto // 1 // " iti / / - 'sthavira' zabda kA artha kahate haiM-tapa-saMyama meM lage hue muniyoM ko, agara. saMyamayoga meM parISaha-upasarga--Adi--janita klezake anubhava ke kAraNa zithilatA AjAya to jo unheM aihika-pAralaukika hAni batalAkara tapasaMyama meM sthira karate haiM, unheM sthavira kahate haiN| alaga rahe te Arya kahevAya che. athavA-ratnatrayarUpa Ara jeNe prApta karyA che tene paNa AI kahe che. karmarUpa kAinuM chedana karavAnA kAraNe ratnatraya ArA kahevAya che. A arthane prakAza karavAvALI gAthA A pramANe che : 'ajjai bhavihiM ArA, jAijjai heyadhammao jo vA' .. rayaNattayarUvaM vA, AraM jAitti ajja iya vutto / / 1 // iti / su-zole me arthAt sAI, dharma = zrutayAritrasakSa, syAkSa tathA svabhAvarakSA-va sudharmA upAya che. . 'sthavira' ne marthaH 4 cha. tapasayabhabha sAsA bhunisAna hAthita saMyamayegamAM parivaha upasarga AdithI pedA thatA kalezAnubhavanA kAraNe zithilatA Ave te teone aihika pAralaukika hAni batAvI tapasaMyamamAM je sthira kare che tene Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumudacandrikA TIkA, sudharmasvAminazvampAyAM samavasaraNaM, jambUsvAmiprazna 11 : zataiH sArddha samparivRtaH pucANupuvi' pUrvAnupUrvyA=tIrthakara paramparayA, 'caramANe' carana=viharan, punaH 'gAmAnugAmaM duijjamANe ' grAmAnugrAmaM dravan = ekasmAd grAmAdanantaragrAmamanullaGghya vicaran, 'suhasuheNaM viharamANe ' sukhasukhena viharan saMyamayAtrA nirvAhapUrvakaM viharan, yatraiva campAnagarI puNyabhadraM caityaM tatraiva samavasRtaH campA = aGgadezarAjadhAnI, puNyabhadrametannAmakam, caityaM=yakSAyatanam, yadvA patrapuSpaphalAdInAM samRddhizcitiH, tatra sAdhu cityam, tadeva caityam, udyAnamityarthaH samavasRtaH smaagtH| 'parisA niggayA jAva parisA paDigayA ? paripannirgatA yAvatpariSat pratigatA - paripat= janasamudAyarUpA sabhA, nirgatA = svasvagRhAd dhamakathAM zrotuM niHsRtA yAvat pariSat pratigatA=dharmakathAM zrutvA pariSat svasvasthAnaM prati nivattetyarthaH / tasmin kAle tasmin samaye AryasudharmaNo'ntevAsI - ante samIpe vastuM zIlamasyeti antevAsI - ziSya AryajamyU: jambUsvAmI kAzyapagotraH saptahasto cchritagAtra ityAdivizeSaNaviziSTaH yAvat paryupAsInaH sevamAnaH evamavAdIt = vakSyamANaprakAreNA'pRcchat a yadi khalu, ' bhante' bhadanta bhayAnta bhavAnta iti vAcchAyA, tatraH pariSat - janasamudAyarUpa sabhA dharmakathA sunane ke liye apane-apane ghara se nikalI aura dharmakathA suna kara apaneapane sthAna ko gayI / usa kAla aura usa samaya meM Arya sudharmAsvAmI kI sevAmeM sadA samIpa rahane vAle, ratnatrayaprApti ke icchuka, kAzyapa-gotrIya, saptahastaparimitadehadhArI Arya jambUne sudharmA svAmIse isa prakAra pUchA he bhadanta ! arthAt he kalyANa karane vAle !, he bhayanivAraka sthavira kahe che. pariSaa-janasamudAyarUpa sabhA dharmAMkathA sAMbhaLavA mATe khetapeAtAnA -gherathI nIkaLI dharmakathA sAMbhaLI pAtAtAne sthAne gaI. te kAla te samaya Aya sudharmAM svAmInI sevAmAM sadA samIpa rahevAvALA ratnatraya prAptinA icchuka, kAzyapagotrIya, saptahastaparimitadehadhArI jammUe A aAre pUchayu : huM bha ta ! arthAta-ha.kalyANa karavAvALA ! huM bhayanivAraka ! sa sArasa kavinAzaka Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 he kalyANakArin, bhayahArin, bhavahArin bhagavan ! 'sasaNeNaM bhAgacyA sahAvIreNaM' zramaNena bhagavatA mahAvIreNa, 'AigareNaM jAva sampatteNaM' AdikareNa yAvat sammAna - AdikareNa dharmasyAdikareNa yAvat siddhigatinAmadheyaM sthAnaM samprAptena gatena saptamasya aGgasya upAsakadazAnAm ayaM = pUrvoktarUpaH arthaH = zrAvakAcArarUpo viSayaH, prajJaptaH = pratipAditaH / aSTamasya khalu bhadanta ! aGgasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvatsaMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? // sU0 IF antakRtadazAGgasUtre // mUlam // evaM khalu jaMbU ? samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTTha vaggA paNNattA / jai NaM bhaMte ? samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTTha vaggA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte! vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpaaNaM kai ajjhayaNA paNNattA ? evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA - goyama samuha sAgara, gaMbhIre ceva hoi thimie ya / ayale kaMpille khalu akkhobha paseNajI vihU // sU0 3 // saMsArasaMkaTavinAzaka, athavA - he muktidAtA ! apane zAsana kI apekSA se dharma kI Adi karane vAle, siddhigatinAmaka sthAna prApta, zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune upAsakadazA nAmaka sAtaveM aGga meM zrAvakoM ke AcAra kA nirUpaNa kiyA hai, parantu antakRta dazA lAmaka AThaveM aGga meM bhagavAna ne kisa viSaya kA pratipAdana kiyA hai ? // sU0 2 // athavA huM mukitadAtA ! peAtAnAM zAsananI apekSAthI dharmane Adi karavAvALA, siddhigati nAbhanA sthAnane prApta, zrabhaNu bhagavAna mahAvIra alume upAsakadazA nAbhanA sAtabhA aMgamAM zrAvakanA AcAranuM nirUpaNa karyuM che, paraMtu antakRtajJA nAmanA AThamAM saMgamAM lagavAne jhyA viSayanuM pratipAdana yu che ? (sU0 3 ) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudharmasvAmina unaram . // TIkA // . ...: "evaM khalu ityAdi / .. evaM khalu jambUH ! zramaNena yAvat saMprAptena mokSaM gatena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAm aSTa vargAH prajJaptAH / yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAm aSTa vargAH prajJaptA, prathamasya khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvatsaMprAptena kati-kiyatsaMkhyakAni adhyayanAni prajJasAni ? sudharmA svAmI mAha-evaM khallu jambUH ! zramaNena yAvat saMpAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM prathamasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni / adhIyate-paThyate vinayAdikrameNa gurusamIpe ityadhyayanaM, - sudharmA svAmI kahate haiM-he jambU ! jinhoMne bhavakA antaM kara diyA hai, una mahApuruSoM ke caritra ko pratipAdana karane vAlI graMthapaddhati ko antakRtadazA kahate haiM, usa AThaveM aGga meM siddha-. padaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune ATha vargoM kA pratipAdana kiyA hai| ......he bhagavan ! : antakRtadazAnAmaka AThaveM aGgameM zramaNa - bhagavAna mahAvIra prabhune ATha vargoM kA pratipAdana kiyA hai, unameM prathamavarga ke kitane adhyayana kahe haiM ? - he jambU! mokSa ko prApta zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune antakRtadazAnAmaka AThaveM aGga ke prathama varga ke dasa adhyayana jo vinayAdikramase guruke samIpa paDhA. jAya, athavA jisase AtmakalyANa kI prApti ho, athavA jisake dvArA aneka sudhAsvAmI 4 cha-74 remo mana mazIghIche savA mahApuruSAnA yastrinu pratipAina 42vApANI anyapaddhatine antakRtadazA che. tanA bhAM aMgamAM siddhapada prANa-zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhue ATha vargonuM pratipAdana karyuM che. bhagavAna ! antakRtadazA nAmanA mAmA mamA zraMbha masavAna mahAvIra prabhue ATha vargonuM pratipAdana karyuM che, temAM prathama varganAM keTalAM adhyayana kahAM che? ! bhAkSane prAsa zrama : bhagavAna mahAvIra prabhume antakRtadazA nAmanA AThamAM aganA prathama varganAM daza adhyayana kahyAM che. je vinaya Adi kamathI gurunI samIya bhaNAya, athavA jenAthI AtmakalyANanI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 .. antakRtadazAstre viziSTAtmakalyANArthanirUpakasandarbharUpazrutamityarthaH, yadvA pUrvabhavopArjitakarmaNAM nirjarA jAyate nUtanakarmavandhAbhAvo vA yatra bhavatItyadhyayanam / uktaMca ajjhappassANayaNa kammANaM avacao uvaciyANaM.. - aNuvacao ya navANaM tamhA ajjhayaNamicchati // 1 // . chAyA-adhyAtmamAnayanaM karmaNAM apacayaH upacitAnAm / .: anupacayazca navAnAM, tasmAt adhyayanamicchanti // 1 // ... adhyAtma cetaH tasya AnayanaM mApaNaM zubhadhyAne, tathA upacitAnAM karmaNAm apaMcayaH, navAnAM karmaNAmanupacayazcAnena bhavatItIdamadhyayanamucyateiti / tAni . dazAdhyayanAnyAha-taM-jahA' : tadyathA-gautamaH samudraH sAgaro gambhIrazcaiva bhavati stimitazca / acalA. kAmpilyaH khala akSobhaH prasenajidU. viSNuriti / teSAM pratyekanAmnA pratyekamadhyayanaM jJAtavyam / / m0 3 // bhavopArjita karmoM kI narjarA ho, athavA- jisase navIna karmoM kA paMdha nahIM ho, usakA nAma adhyayana hai| ... isa artha kA nirUpaNa karane vAlI gAthA isa prakAra hai: "ajjhappassANayaNaM, kammANaM avacao uvciyaannN| aNuvacao ya lavANaM, tamhA ajjhayaNamicchati // " ityaadi| ve kramazaH isa prakAra hai: ____(1) gautama (2) samudra (3) sAgara (4) gambhIra (5) stimita (6) acala (7) kAmpitya (8) akSobha (9) prasenajit aura (10) viSNukumAra // suu0.3|| . .. prApti thAya, athavA jenA vaDe anekabhapArjita karmonI nirjarA thAya, athavA jenAthI navIna karmonuM baMdha na thAya tene adhyayana kahe che. - * 2mA artha nu ni3504 42vAvANI: 40: 2mA 4Are cha : "ajjhampaslANayaNaM, kammANaM avacao uvaciyANaM / :::: - aNuvacao yanavANaM, tamhA ajjhayaNamicchati // tyAhi. te madhyayanAnA nAma mA 2 cha :(1) gautama (2) saMbhu (3) sAMga2 (4) jamI2 . (5) tibhita (6) mayata (7) piTya (8) zAma () prasenastUi (10) vibhA2 (90 3) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, jambUsvAmipraznaH // mUlam // . - jaiNaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM ahamassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhamasya vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA-goyama jAva viNha / paDhamassaNaM jAva bhaMte ! ajjhayaNassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paNNatte ? evaM khala jaMbU! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaI NAmaM nayarI hotthA, duvAlasajoyaNAyAmA NavajoyaNavitthipaNA dhaNavaimainimmiyA cAmIkarapAgArA nANAmaNipaMcavaNNakavisIsagaparimaMDiyA surammA alakApurisaMkAsA pamuiyapakIliyA paJcakkhaM devalogabhUyA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // sU0 4 // .. // TIkA // ...... 'jai NaM bhaMte' ityAdi / .... yadi khala bhadanta ! zramaNena yAvat saMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM prathamasya vargasya daza adhyayanAni gajJaptAni, tadyathA-gautamo yAvad viSNuH, gautamAdIni viSNukumArAntAni daza adhyayanAni prarUpitAnIti bhAvaH / prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya antakRtadaMzAnAM zramaNena yAvatsaMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? evaM khalu jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye 'cAracaI NAmaM NayarI' he bhadanta ! -he bhagavan ! antakRtadazAnAmaka AThaveM aGga ke prathama varga meM bhagavAna ne dasa adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai, kintu unameM se prathama adhyayana meM kisa bhAvakA nirUpaNa kiyA hai ? sudharmA svAmI kahate haiM he jambU ! avasarpiNI kAla ke cauthe Are meM, jabaki bAIsaveM tIrthakara bhagavAna ariSTanemi vicarate the taba usI hIyamAna rUpa samaya meM, saurASTra deza kI rAjadhAnI dvArakA nAmakI 3 bhagavAna ! antakRtadazA nAmanA mAmAM manA prathama vargabhAM manavAne daza adhyayananuM pratipAdana karyuM che, paraMtu temAMthI prathama adhyayanamAM kayA bhAvanuM ni35] yu cha ?... sudharmA kahe che-he jabba ! avasarpiNI kAlanA cothA ArAmAM jyAre bAvIsamAM tIrthakara bhagavAna ariSTanemi vicaratA hatA tyAre te hIyamAnarUpa samayamAM saurASTra dezanI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgamUtre dvArAvatI nAma nagarI AsIt , 'duvAlasajoyaNAyAmA' dvAdazayojanAyAmA-dvAdaza yojanAni AyAmo-daidhya yasyAH sA, 'NavajoyaNavitthiNNA' navayojanavistIrNA= navayojanAni vistIrNA-vistRtA 'dhaNavaimainimmiyA'dhanapatimatinirmitAdhanapatiH kuberaH, tasya matistayA nirmitA iti dhanapatimatinirmitA-kuverabuddhiracitA ityarthaH, 'cAmIkarapAgArA'cAmIkara-mAkArA-cAmIkarasya prAkAro'rthAt cAmIkaranirmitaH prAkAro yasyAM sA, suvarNamayaprAkAravatItyarthaH / 'nANAmaNipaMcacaNNakavisIsagaparimaMDiyA' nAnAmaNipaJcavarNakapizIrpakaparimaNDitA, nAnAgaNibhiH indranIlabairyapadmarAgAdikairmaNibhiH paJcavarNAH kapizIrSakAH= kaMgUrA' iti bhASApasiddhAH taiH parimaNDitA-zobhitA, 'surammA' suramyA atizayaramaNIyetyarthaH, 'alakApurisaMkAsA' alakApurIsaMkAzA, kuveranagarItulyA 'pAiyapakkIliyA' pramuditaprakrIDitA-pramuditayogAt pramuditA, prakrIDitayogAt prakrIDitA, pramuditA cAsau prakrIDItA pramuditaprakrIDitA-sukhayuktattvAt harSitA krIDAkArakajanApannetyarthaH 'paccakkhaM devalogabhUyA' pratyakSa devalokabhUtA =sAkSAdevalokasamAnA, 'pAsAIyA' prAsAdIyA-prasAdo= manaHmamodaH prasiddha nagarI thii| vaha bAraha yojana lambI aura nau yojana kI cauDI thii| jisakA nirmANa svayaM kuvera ne atyanta vuddhikauzala dvArA kiyA thaa| jo svarNa ke parakoTe se tathA indranIla, vaidUrya,padmarAma-AdimaNi-jaTita kaMgUroM se susajjita, zobhanIya evaM darzanIya thii| jisakI upamA kubera kI nagarI se dI jAtI thii| jo krIDA-pramoda Adi samasta sAmagriyoM se paripUrNa honese sAkSAt devalokasvarUpA thii| usa dvArAvatI nagarI kA nirmANa isa DhaMga se rAjadhAnI dvArakA nAme prasiddha nagarI hatI. te bAra ejana lAMbI ane nava jana pahoLI hatI. jenuM nirmANa kubere te atyaMta buddhikauzalyathI karyuM hatuM. je suvarNanA parakeTAthI tathA IndranIla-vaidurya--pArAgAdi-maNijaDita kaMgurathI susajijata, zobhanIya, darzanIya hatI. jenI sarakhAmaNI kuberanI nagarI sAthe thatI hatI. je krIDA-pramoda Adi samasta sAmagrIothI paripUrNa hovAthI sAkSAta devalokasvarUpe hatI. te dvArAvatI nagarInuM nirmANa evI rIte karavAmAM AvyuM hatuM ke Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, dvArAvatI varNanam . . 17 prayojanaM yasyAH sA iti vyutpattiH, draSTaNAM manaHpramodajanikA, 'darisaNijjA' darzanIyA prekSaNIyA, 'abhirUvA'-abhirUpA abhi-Abhimukhyena sarvadA'vasthitAni rUpANi rAjahaMsacakravAkasArasAdIni karimahiSamRgakulAdIni jalAntargatAni karimakarAdIni vA yatra sA, athavA abhipratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yasyAH sA, sarvakAlaramaNIyA, 'kSaNe kSaNe yannavatAmupaiti tadeva rUpaM. ramaNIyatAyAH' iti ramaNIyatAsvarUpokteH / 'paDirUvA'-pratirUpA, prati-viziSTamasAdhAraNaM rUpaM yasyAH sA, sarvottametyarthaH // mU0 4 // tIse NaM bAravaIe nayarIe bahiyA uttarapurasthime disIbhAe, ettha NaM revayae nAma pavae hotthA, vaNNao ! tattha NaM revayae pavae naMdaNavaNe nAmaM ujANe hotthA, vaNNao, surappie NAmaM jakkhAyayaNe hotthA, porANe, se NaM egeNaM vaNakiyA gayA thA ki dekhane vAloM kA mana sahaja hI Anandita evaM AkarSita ho jAtA thA / jisakI dIvAroM para rAjahaMsa, cakravAka, sArasa, hAthI, ghoDe, mayUra, mRga Adi ke tathA jala meM sthita (vihAra karate hue) hAthI, magaramaccha Adi jala ke prANiyoM ke sundara citra bane hue the| zveta aura ujjvala sphaTika nirmita dIvAro para prativimba sarvadA pratiphalita hotA rahatA thaa| aisI vaha sarvAMgasaundaryapUrNa dedIpyamAna dvArakA nagarI thI // sU0 4 // jeneranAM mana sahejeja AnaMdita ane AkarSita thaI jAya. mInIta 752 rAsa, yA, sArasa, hAthI, ghoDa, bhA2, bhRga mAhinA tathA jalamAM sthita (vihAra karatAM) hAthI, magaramaccha adi jalacara prANionAM - suMdara citra banAvelAM hatAM. veta ane ujavala sphaTikanI bhIMta upara pratibiMba sarvada pratiphalita thatuM rahetuM evI te sarvAgasauMdarya pUrNa dedIpyamAna dvArakA nagarI tI. (sU0.4).. .... . Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAsUtre 18 saDeNaM parikkhite, asogavarapAyave / tattha NaM vAravaIe NayarIe he NAmaM vAsudeve rAyA parivasai / mahayA rAyavaNNao / se NaM tattha samuddavijayapAmokkhANaM dasahaM dasArANaM baladevapAmokkhANaM paMcanhaM sahAvIrANaM, pajjuNNapAmokkhANaM aTThANaM kumArakoDINaM, saMvapAbhokkhANaM sahIe dudaMtasAha - ssINaM, mahaseNapAmokkhANaM chappaNNAe balavagga sAhassINaM, vIraseNaMpAsokkhANaM egavIsAe vIrasAhassINaM uggaseNaM pAsokkhANaM solasahaM rAyasAhassINaM, ruppiNIpAmokkhANaM solasahaM devisAhassINaM, aNaMgaseNApAmokkhANaM aNegANaM gaNiyA sAhassINaM, aNNesiM ca bahUNaM Isara jAva satthavAhANaM bAravaIe nagarIe addhabharahas ya samattassa ya AhevaccaM jAva viharai // sU0 5 // // TIkA // 'tI se NaM' ityAdi / tasyAH khalu dvArAvatyA nagaryA vahiH, uttarapaurastye digbhAge, atra khallu, raivatako nAma parvata AsIt, 'vaNNao' varNakaH= raivatakavarNanamanyato'vaseyam / tatra khalu raivatake parvate, nandanavanaM nAma udyAnam = nandanavananAmadheya ArAma ityarthaH AsIt / ' vaNNao' varNakaH= usI dvArakA nagarI ke bAhara IzAna koNa meM, raivataka nAmaka parvata thA / usa parvata para 'nandanavana' nAmaka udyAna thA / " : te dvArakAnagarInI bahAra izAnakeNumAM raivata' nAme paryaMta hatA te pata upara 'nandanavana' nAme udyAna hatuM. tenuM pUruM vaSa~na jammuddIpaprajJapti aAdi Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 # " munikumudacandrikA TIkA, raivatakAdInAM kRSNavAsudevasyaca varNanam . -19 vizeSato jambUdvIpaprajJaptyAdiSu draSTavyaH, surapriyaM nAma yakSAyatanam AsIt / tat yakSAyatanaM 'paurANe'=purANaM = purAtanamityarthaH / ekena vanapaNDena parikSiptaM = sarvato, veSTitam, azokavarapAdapaH / tatra khalu 'cAravaINayarIe ' = dvArAvatInagaryAm kRSNo nAma vAsudevo rAjA prativasati, 'mahayA' = mahAn, 'rAyavaNNao '= rAjavarNakaH koNikarAjavarNanavad vijJeyaH / sa kRSNaH khalu ' tattha' tatra dvArAtyAm, 'samudavijayapAmokkhANaM samudravijayapramukhAnAM - samudravijayaH pramukho= mukhyaH prathamo yatra teSAm dazAnAM dazAhauNAm / valadevapramukhAnAm, paJcAnAm mahAvIrANAM vizeSeNa Irayanti = akampanti zatrUn ye te vIrAH, mahAntava te vIrAzca teSAm atizUrANAmityarthaH, pradyumnaprasukhAnAm 'advANaM' ardhacatuSkANAm = sArdhatrisaMkhyakAnAmityarthaH, 'kumArakoDINaM' kumArakoTInAm - kumArANAM koTayastAsAm, sArvatrikoTikkumArANAmityarthaH; sAmbapramukhAnAM sAmbo =jAmbavatIputraH pramukha AdiryeSAM teSAM sAmvapradhAnAnAmityarthaH, 'sahIe' SaSTyAH = SaSTisaMkhyAnAm, 'dudaMtasAhassINaM' durdAntausakA pUrA varNana jambUdvIpaprajJapti Adi sUtra meM haiM / usa udyAna meM 'surapriya' nAmakA jIrNa yakSAyatana thA / vaha eka vanakhaNDa se ghirA huA thA / usI nandanavana ke bIca meM zreSTha eka azoka vRkSa thA / aura usake nice Asana ke AkAravAlA sundara zilApaTa thA isa dvArakA nagarI kA mahAna maryAdAvAna kRSNa vAsudeva rAjya karate the| inakA varNana kUNika ke samAna samajhanA cAhie / 3 dvArakA nagarI meM samudra vijaya Adi dasa dazAra aura baladeva Adi pAMca mahAvIra the| pradyumna Adi sADhetIna karoDa kumAra the / sUtramAM joI levuM te udyAnamAM 'surapriya' nAme jINu yakSAyatana hatu. te eka vanakhaMDathI gherAyelu hatuM. te ja naMdanavananI vacamAM zreSTha eka zeka vRkSa hatu N ane tenI nIce AsananA AkAravALu suMdara zilApaTTa hatuM. A dvArakAnagarInuM rAjya mahAna maryAdAvAna kRSNa vAsudeva karatA hatA. temanuM varNana keNikanA jevuM samajI levuM joie. dvArAnagarIbhAM samudravinya mAhi dRza hazAra tathA jasaMdeva sAhi pAMca mahAvIra hatA. pradyumna Adi sADAtraNa karoDa kumAra hatA. zatruethI kadI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .20 antakRtadazAGgasUtre sAhasrINAM-durdAntAnAM parairdaimitumazakyAnAM sAharuyastAsAm zatrubhiradamyAnAM sAmvAdInAM paSTisahasrasaMkhyAnAmityarthaH; mahAsenapramukhAnAM mahAsenaH-pramukho yAsAM tAsAm, paTpaJcAzataH balavargasAhasrINAM-balavargANAM sainyasamUhAnAM sAharUyastAsAM-mahAsenAdhikRtapaTpaJcAzatsainyasamUhasahasrANAmityarthaH, vIrasenapramukhAnAm ekavizatyAH ekaviMzatisaMkhyAnAmityarthaH / vIrasAhassINaM' bIrasAhastrINAM zUrasahastrANAm ; ugrasenapramukhAnAm poDazAnAm rAjasAhasrINAm ; rukmiNIpramukhAnAM poDazAnAM devIsAhasrINAm , anaGgasenApramukhAnAm , anekAsAM, gaNikAsAhastrINAm 'aNNesiM ca vahUrNa' anyeSAM ca bahUnAM pUrvoktebhyo'dhikAnAmitareSAM cetyarthaH 'Isara jAva satthavAhANaM' Izvara yAvatsArthavAhanAm'yAvat' - zabdena-Izvara- talavara-mADasvika-kauTumbike-bhya-zreSThi-senApatisArthavAhAnAmiti pATho vivakSitaH / tatra-IzvaraH aizvaryazAlI vibhavayukta ityarthaH / talavara nagararakSakaH-kopAlA-kotavAla' iti bhASAprasiddhaH, 'mADambikaH-- maDambaH chinnajanAzrayadezavizeSastasyAdhipatiH-sImAntarAjetyarthaH / sImAntadezo zatruoM se kabhI parAjita na hone vAle sAmba Adi sATha hajAra zUra the| mahAsena Adi senApatiyoM ke adhIna meM rahane vAlA chappana hajAra kA balavarga sainikadala thaa| saMketa pAte hI kAryAruDha hone vAle dakSa vIrasena Adi ikIsa hajAra vIra the| ugrasena Adi solaha hajAra adhIna meM rahane vAle nRpagaNa the| rukmiNI Adi solaha hajAra rAniyA thii| cauMsaTha kalAo meM nipuNa anaMgasenAAdi aneka gaNikAe~ thii| tathA sarvadA AjJA meM rahane vAle aura bhI bahuta se aizvaryazAlI nAgarika, nagararakSaka, sImAntarAjA, gAva kA parAjita na thAya evA sAmba Adi sATha hajAra zUra hatA. mahAsena Adi senApationA tAbAmAM rahevAvALAM chappana hajAra balava--sanikadala hatuM saMketa maLatAMja kAryArUDha thaI jAya evA dakSa vIrasena Adi ekavIza hajAra vIra hatA. ugrasena Adi AdhInamAM rahevAvALA soLahajAra nRgaNa hatA. rukmaNI Adi seLahajAra rANuo hatI, cesaTha kaLAomAM nipuNa anaMgasenA Adi gaNikAo hatI. tathA sarvadA AjJAmAM rahenArAM bIjA ghaNA aizvaryazAlI nAgarika, nagararakSaka, sImAntarAjA, gAmanA mukhiyA, ane ibhya hatAM . Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, raivatakAdInAM kRSNavAsudevasya ca varNanam . 21 hi zatrubhirabhiyAtaH prAyazchinnajanAzrayo bhavati / kauTumbikA parivArazreSTho grAmamukhyo vA, ibhyaH-ibho-hastI. tatpamANaM dravyamahatIti ibhyaH, saca jaghanyamadhyamotkRSTabhedAttrividhaH, tatra jaghanyaH hastiparimitamaNimuktApravAla suvarNarajatAdidravyarAzisvAmI, madhyamaH-hastiparimitavajramaNimANikyarAzIzvaraH / utkRSTaH-hastiparimitakevalavajrarAzisvAmI / zreSThI-nagarapradhAna-vyavahartA / senApatiH cturnggsenaanaaykH| sArthavAha: gaNima-dharima-meya-paricchedyarUpakreyavikreyavastujAtamAdAya lAbhecchayA dezAntaraM vrajatAM sArtha-samUhaM vAhayatiyogakSemAbhyAM paripAlayatIti, dIna janAnAmupakArAya mUladhanaM dattvA tAn samarddhayatIti vA yaH sa tathA; tatra gaNimam-eka-dvi-tri-caturAdi-saMkhyAkrameNa gaNayitvA yad dIyate, yathA-nArikela--pUgIphala-kadalIphalAdikam / dharimam-tulAsUtreNottolya yad dIyate, yathA vrIhi-lavaNAdikam / meyam-zarAvAdinottolya yad dIyate, yathA dugdhAdikam / paricchedyam-pratyakSato nikapAdiparIkSayA. yad dIyate, yathA maNyAdikam iti dvArAvatyA nagaryAH, ardha mukhiyA aura ibhya the| ibha kA artha hai hAthI, aura hAthI ke barAbara dravya jisake pAsa ho use ibhya kahate haiN| jaghanya, madhyama aura utkRSTa ke bhedase ibhya tIna prakArake hai| jo hAthI ke barAbara maNi, muktA, pravAla (mUgA), sonA, cAMdI Adi dravyarAzike svAmI hoM ve jaghanya ibhya haiN| jo hAthI ke barAbara hIrA aura mANika kI rAzi ke svAmI hoM ve madhyama ibhya haiN| jo hAthIke barAbara kevala hIroM kI rAzi svAmI hoM ve utkRSTa ibhya haiM / tathA seTha senApati aura sArthavAha Adi bhI unakI AjJA meM rahate the| . aise parama pratApI kRSNa vAsudeva dvArakA se lekara kSetrakI Ibha eTale hAthI. hAthInA vajana barAbara dravya jenI pAse hoya te Ibhya uvAya che.. dhanya madhyama bhane aSTa mahathA lyatra . prAranA che. re hAthI barAbara maNI, muktAphaLa, pravAla, sonuM, cAMdI, Adi dravyarAzine svAmI - hAya te jaghanya Ibhya che. je hAthI barAbara hIrA ane mANekanI rAzine svAmI hoya te madhyama Ibhya che. ane je hAthI barAbara kevaLa hIrAnI rAzino svAmI hoya te utkRSTa Iya che. tathA zeTha, senApati ane sArthavAha Adi temanI AjJAmAM 2utA utA. :: ::::::.:....... ' evA parama pratApI kukaNa vAsudeva dvArakAthI mAMDIne jenI sImA vaitADhyuM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 antakRtadazAGgasUtre tathA bharatasya ca samastasya-saMpUrNasya-vaitAbyagiriparyantasya dakSiNArdhabharatasya, 'AhevacaM' AdhipatyaM yAvat-AdhipatyaM paurapatyam-ityAdikaM kurvan viharati / / mU0 5 // // mUlam // tattha NaM bAravaIe nayarIe aMdhagavaNhI NAmaM rAyA parivasai, mhyaahimvNtvnnnno| tassa NaM aMdhagavahissa raNo dhAriNI nAma devI hotthA, vnnnno0| tae NaM sA dhAriNI devI aNNayA kayAI taMsi tArisagaMsi sayaNijjasi evaM jahA mhaable| 'sumiNasaNa kahaNA, jammaM bAlattaNaM kalAo ya / jovaNa pANiggahaNaM kaMtA pAsAyabhogA ya // 1 // NavaraM-goyamo nAmeNaM, aNhaM rAyavarakannANaM egadivaseNaM pANiM geNhAveMti, aTrao dAo // sU0 6 // // TIkA // 'tattha NaM' ityAdi / tatra khala dvArAvatyAM nagaryAm andhakakRSNirnAma rAjA parivasati, mahAhimavad varNakA mahAhima ityarthaH varNakaH vanmahAmalayetyAdivarNanaM kUNikarAja-varNanavad bodhyam / tasya khalu andhakavRSNe rAjJaH dhAriNI nAma devI AsIt / varNako vAcyaH / tataHkhalu sA dhAriNI devI anyadA sImA ko karane vAle vaitADhya parvata paryanta ardhabharata, arthAt tIna khaNDa kA saMpUrNa rAjya karate the / sU0 5 // usa dvArikA nagarI meM sahAhimavAna mandara Adi parvatoM ke samAna sthira, balazAlI evaM maryAdApAlaka andhakavRSNi nAma ke parvata paryanta che te ardhabharata sudhInuM arthata traNa khaMDanuM saMpUrNa rAjya 42tA tA (sU0 5) te dvArakA nagarImAM mahA himAna maMdara Adi parvatenA jevA sthira, baLazALI evuM maryAdApAlaka andhakavRSNi nAme rAjA hatA. strIonAM sarvalakSaNothI yukta Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya janmAdivivAhaparyantaM varNanam . kadAcit " taMsi tArisagaMsi' tasmin tAdRzake - tasmin = bahuguNasamanvite, tAdRzake = kRtapuNyopasevye zayanIye = zayyAyAmityarthaH / ' evaM jahA mahavbale'evaM yathA mahAvala:- yathA mahAvalasya janmaprasaGge tanmAtA svapnamapazyat, yathA ca tasya caritaM tathaivAtrA'pi jJAtavyam / tadevAha gAthayA - 23 sumiNadaMsaNa kahaNA, jammaM bAlattaNaM kalAo ya / jovaNa pANiggahaNaM kaMtA pAsAyabhogA ya" // 1 // samiNadaMsaNaM svapnadarzanam - rAtrau zayAnA zubha svamamapazyat / 'kahaNA'kathanam, tatsvanadarzanasya svapatayekathanam 'jammaM' janma 'bAlattaNaM' bAlatvam= kumArAvasthA, 'kalAoya' kalAca, kalA lekhAdayo dvAsaptatiH / iha tAsAM grahaNamityarthaH / ' jovaNa' yauvanaM taruNAvasthA 'pANigrahaNaM' pANigrahaNaM = vivAhaH 'kaMtA pAsAyabhogA ya' kAntAH prAsAdabhogAca, kAntA = manojJAH prAsAdA:= rAjA the / striyoM ke sabhI lakSaNoM se yukta dhAriNI nAmakI unakI rAnI thI / vaha dhAriNI rAnI kisI samaya meM puNyAtmAoM ke zayana karane yogya, komalatA Adi guNoM se yukta zayyA para soI huI thii| usa samaya usane eka zubha svapna dekhA aura nIMda khulane ke pazcAt usa svapna kA vRttAnta rAjA ko sunAyA / usake bAda bAlaka kA janma huA / usakA bAlyakAla bahuta sukhapUrvaka bItA / usane lekha Adi bahattara kalAoM ko siikhaa| usake bAda yuvA hone para usakA vivAha huA / usakA mahala bahuta sundara thA aura usakI upabhogasAmagriyA cittAkarSaka thiiN| isakA sabhI 'dhAriNI' nAme tenI rANI hatI. te dhAriNI rANI eka samayamAM jayAre puNyAtmAoja zayana karI zake evI kAmaLatA Adi guNAthI yukata (suMvALI) zayyA upara sutI hatI tyAre tethe me zubha svapna leyu, bhane nidrA uDI vA pachI te svapnanA vRttAnta rAjAne kahI saMbhaLAvyeA. tyAra pachI bALakanA janma thaye. tene khAlyakALa mahu sukhapUrvaka vItyA. te kumAra lekhana Adi khetera kaLAo zIkhyA. pachI yuvAna thatAM tenAM sazna thayAM, ten| mahesa mahuM suMdara ito, ane tenI upaloga saamgriio| cittAkarSaka hatI. enuM badhuM vRttAnta mahAkhalanA jevuM che. vizeSa mAtra eTaluM che ke Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 antakRtadazAGgamatre saudhAH-rAjabhavanAnItyarthaH, bhogAH sukhAni ca 'goyamo nAmeNaM' gautamo nAmnA, mAtApitarau aSTAnAM rAjavarakanyAnAm , ekadivasena pANi grAhayataH / aSTASTako dAyaH // sU0 6 // // mUlam // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTranemI Aigare jAva viharai, caubihA devA aagyaa| kaNNevi Niggaye taeNaM se goyame kumAre jahA mehe tahA Niggae, dhamma soccA Nisamma jaM navaraM devANuppiyA! ammA piyaro ApucchAmi devANuppiyANaM aMtie pacayAmi, evaM jahA mehe jAva aNagAre jAe iriyA samie jAva iNameva nigganthaM pAvayaNaM purao kAuM vihri| taeNaM se goyame aNAgare aNNayA kayAI arahao asTinemissa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiya mAiyAiM ekArasa aMgAI ahijjai, ahijittA, bahahiM cauttha jAva appANaM bhAvemANe viharai / taeNaM arihA ariTranemI aNNayA kayAiM vAravaIo nayarIo naMdaNavaNAo ujjANAo paDinikkhamai paDinikkhamittA, bahiyA jaNavaya vihAraM viharai ||suu07|| vRttAnta mahAvala ke sadRza haiM / vizeSa kevala itanA hai- inakA nAma gautama thaa| mAtApitAne eka dina meM hI sundara ATha rAjakanyAoM ke sAtha inakA vivAha krvaayaa| vivAha meM ATha hiraNyakodi, ATha suvarNakoTi Adi ATha ATha vastueM unheM daheja meM milIM // sU0 6 // tenuM nAma gautama hatuM. mAtApitAe eka divasamAM ja rAjAonI ATha suMdara kanyAonI sAthe tenAM lagna karAvyAM. vivAhamAM ATha ATha prakAranA daheja maLyA. (sU) 6) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya pravajyA // TIkA // 25 ' teNaM kALeNaM ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye, arhan ariSTanemiH 'Aigare' AdikaraH = svazAsanApekSayA dharmasyAdikaraH, 'jAva' yAvat- yAvacchabda saMgrAhyANi bhagavato'nyAnyapi vizeSaNAni vijJeyAni; viharati / ' cautrihA devA AgayA' catuvidhA devA AgatAH - caturvidhAH = bhavanapati - vyantara- jyotiSka-vaimAnikA devA bhagavataH samIpe dharmakathAM zrotuM samAgatA ityarthaH / kRSNavAsudevo'pi nirgataH = svasthAnAdamai zrotuM pracalitaH bhagavatsamIpe samAgata ityarthaH / tataH khalu sa gautamakumAraH yathA meghastathA nirgataH, 'dhammaM soccA Nisamma dharme zrutvA nizamya - bhagavataH samIpe dharme = zrutacAritralakSaNaM zrutvA = karNAbhyAmAkarNya, nizamya = hRdaye'vadhArya 'jaM navaraM ' yo vizeSaH sa tu evamusa kAla usa samaya meM apane zAsanakI apekSA se dharma ke Adi karane vAle bhagavAna arhata ariSTanemi tIrthakara paramparA se vicarate hue dvArakA nagarI ke nandanavana nAmaka udyAna meM pdhaare| vahA~ bhavanapati, vyantara, jyotiSka, vaimAnika, ye cAroM bhI prakAra ke devagaNa, dharmakathA sunane ke lie Aye / vAsudeva kRSNa apane mahala se nikalakara bhagavAna ke pAsa dharmazravaNa karane ke lie phuNce| unake bAda gautamakumAra bhI meghakumAra kI taraha dharmakathA sunane ke lie ghara se nikale / zrutacAritra - lakSaNa dharma sunakara aura use hRdaya meM dhAraNa kara gautamakumArane bhagavAna ke pAsa prArthanA kii| te kAla te samaya peAtAnA zAsananI apekSAthI dharmanI Adi karanAra bhagavAna arhata ariSTanemi, tIthaMkarapara parAthI vicaratA dvArakA nagarInA naMdanavana nAmanA udyAnabhAM yadhAryA. tyAM bhavanayati, vyantara, jyotiSNu, vaimAniGa, AA thAre prAranA devagaNu, dharmakathA - sAMbhaLavA AvyA. vAsudevakRSNa paNa potAnA mahelamAMthI nIkaLI bhagavAnanI pAse dharmAMzravaNu karavA AvyA. tyArapachI gautamakumAra paNu meghakumAranI peThe dharma kathA sAMbhaLavA mATe gherathI nIkaLyA. bhagavAne dharma saMbhaLAvyeA. zrutacAritralakSaNa dharma sAMbhaLIne tathA tene hRdayathI avadhAraNa karI bhagavAnanI pAse tebhANe ArthanA urI : Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 antakRtadazAGgasUtre ApRcchAmi, he devAnupriyAH / mAtApitarau ApRcchAmi, devAnumiyANAmantike = samIpe prajAmi - mAtApitroranumato bhavataH samIpe pravajyAM grahISyAmi iti bhAvaH / evaM yathA megho yAvadanagAro jAtaH / ' yathA meghakumAro vairAgyaM prApya mAtApitRbhyAM bahuzaH pratiSedhito'pi sarve bhogyavilAsavastujAtaM parityajya anagAro jAtastathaivAyamapyanagAro jAtaH / ' iriyAsamie' iryAsamitaH - IryAyAM gamane samito = yatnavAn yAvat etadeva nairgrandhyaM pravacanaM 'purao kAuM' purataH kRtvA viharati / 'yAtrat' padena bhASAsamitAdayo'pi vizeSaNatvena grAhyAH / etadetra=pUrvoktameva nairgrandhyaM pravacanaM 'jinamavacanaM purataH kRlA = IrSyAsamityAdirUpaM pracacanamAdarzatvena puraskRtya viharati = vicarati / tataH khalu sa gautamosnagAraH, anyadA kadAcit arhato'riSTanemeH tathArUpANaM sthavirANAmantike= samIpe - tathArUpANAm = tathA tatmakArakaM rUpaM nepathyAdiH svabhAvo vA yeSAM 3 he bhagavan ! maiM mAtApitA se pUchakara Apake samIpa pravrajyA lenA cAhatA hU~ / isake bAda gautama ke anagAra hone taka kA vRttAnta meghakumAra ke vRttAnta ke samAna samajhanA cAhiye / jaise- meghakumAra vairAgya prApta kara mAtApitA ke bahuta samajhAne para bhI bhogavilAsa kI sAmagriyoM kI choDakara anagAra hogaye usI taraha gautama bhI anagAra huve, aura anagAra hone ke bAda IryAsamiti, bhASA samiti Adi se lekara isI nirgranthapravacana ( jinapravacana ) ko apane Age rakhakara arthAt bhagavAna ke kahe hue vacanoM kA pAlana karate hue vihAra karane lage / usake bAda gautama anagAra kisI eka samaya meM arhata ariSTanemi ke gItArtha sthaviroM ke samIpa sAvadyayogaparivarjana niravadyayogasevana - rUpa sAmAyika Adi he bhagavan ! huM mAtApitAne pUchIne ApanI pAse dIkSA levA cAhuM chuM. tyArapachI gautama anagAra thavA sudhInA vRttAnta meghakumAranA vRttAntanA jevA samajI levA. jema-meghakumAra vairAgya prApta karI mAtApitAnA bahuja samajAvavA chatAM paNu saghaLI bhAgavilAsanI sAmagrIe cheDI anagAra thayA, tevIja rIte gautamakumAra anagAra thai gayA. ane anagAra thayA pachI irmAMsamiti, bhASAsaMmati AdithI mAMDIne A nigranthapravacana (jinapravacana) ne peAtAnI sAme rAkhIne arthAta bhagavAnanAM kahelAM vacana pAlana karatAM karatAM vihAra karavA lAgyA. tyArapachI gautama anagAre aMta ariSTaneminA gItA sthavirAnI pAse sAvadyayeAgaparivarjana, Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya pravrajyA bhAvataH te tathArUpAH- dravyataH sadoraka mukha vastrikA rajoharaNAdimantaH, samyagjJAnAdimantaH teSAm, sAmAyikAdIni ekAdazAGgAni adhIte - paThatItyarthaH, adhItya bahubhiH 'cauttha jAva' caturthapaThASTamadazamadvAdazamAsArdhamA sakSapaNaistapaHkarmabhiH AtmAnam " bhAvemANe' bhAvayan = vAsayan viharati / tataH khalu arhan ariSTanemiH anyadA kadAcit ' dvArAvatyA nagaryA nandanavanAdudyAnAt pratiniSkrA mati, pratiniSkramya, vahiH janapadavihAraM viharati // sU0 7 // 27 // mUlam // tae NaM se goyame aNagAre aNNayA kayAI jeNeva arahA arinemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, arahaM arinemi tikkhuto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA vaMdai namasai, vaMdittA namasittA evaM vayAsI- icchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNupAe samANe mAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasampajittANaM viharitae / evaM jahA khaMdao; tahA bArasa bhikkhupaDimAo phAsei, phAsittA guNarayaNaM vi tavokammaM taheva phAsei niravasesaM, jahA khaMdao tahA ciMtai, tahA Apucchara, tahA therehiM saddhiM seja durUhai, mAsiyAe saMlehaNAe bArasa varisAI pariyAe jAva siddhe // sU0 8 // ra aGgoM kA adhyayana kiyA aura bahuta se caturtha, SaSTha, aSTama, dazama, dvAdaza, ardhamAsa aura mAsakSapaNa Adi tapa kara AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage / usake bAda eka dina bhagavAna arhata ariSTanemine dvArakA nagarI ke nandanavana udyAna se vihAra kiyA, aura dharmopadeza karate hue dezadezAntara meM vicarane lage // sa 7 // niravadyayeAgasevanarUpa sAmAyika Adi agIyAra aMgeAnuM adhyayana karyuM, ane adhyayana arthA pachI ghaNAM caturtha, SaSTha, aSTabha, dRzabha, dAhaza, ardhabhAsa bhane bhAsakSapaNa mAhi tapa karIne AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. tyAra pachI eka visa bhagavAna arhata ariSTanemi dvArakAnagarInA nandanavana nAmanA udyAnathI vihAra karIne dharmAMpadeza 12tAM 12tAM vizvA sAgyA. ( sU0 7 ) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 antakRtadazAGgamatre % 3D % 3D // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / tataH khalu sa gautamo'nagAraH anyadA kadAcit yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva upAgacchati / upAgatya antimariSTanemim trikRtaH 'AyAhiNapayAhiNaM' AdakSiNapadakSiNam-AdakSiNataH pradakSiNamiti vigrahaH, vaddhAJjalipuTaM nijadakSiNakarNAdArabhya lalATapadezena nijavAmakarNaparyantaM nIlA hanupradezena punardakSiNakarNAntikaM samAnIya tasya lalATapadeze sthApanamityarthaH, karoti, kalA, 'vaMdai' bandatestauti 'namaMsai' namasyati-paJcabhiraGgainamaskaroti, vanditvA namasyitvA evamavadat-icchAmi khalu bhadanta ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH san AjJaptaH san mAsikI bhikSupatimAm-bhikSoH sAdhoH pratimA abhigrahavizeSastAm 'uvasaMpajjittA NaM vitarittae' upasaMpadya-svIkRtya khalu vihartum , evaM usake bAda eka dina gautama, anagAra jahA ahaMta ariSTanemi the, vahA~ aaye| vahA ahaMta ariSTanemi ko tIna vAra adakSiNapradakSiNa kiyaa| aMjalipuTa ko dAhine kAnase lekara zira para ghumAte hue apane bAyeM kAna taka le jAkara phira use ghumAte hue dAhine kAna para lejAve aura bAda meM use apane lalATa para sthApana kare, use 'AdakSiNa-pradakSiNa' kahate haiN| AdakSiNapradakSiNa karane ke bAda gautama anagArane vandanA kI aura namaskAra kiyA, aura bole he bhadanta ! ApakI AjJA ho to maiM mAsika bhikSupratimA svIkAra karU~ ? bhagavAnne kahA jaisA sukha ho vaisA kro| bhagavAna tyArapachI eka divasa agAra gautama, jyAM at ariSTanemi hatA tyAM AvyA ane ahaMta ariSTanemine traNavAra "AdakSiNapradakSiNa" kya. hAthAne aMjalI putrarUpa bAMdhI jamaNuM kAnathI laI lalATa upara pheravI pitAnA DAbA kAna sudhI laI jaI pAcho tene pheravI jamaNA kAna para laI Avo ane pachI tene pitAnA kapALa para sthApana karavuM tene AdakSiNapradakSiNa kahe che. AdakSiNapradakSiNa karyA pachI temanI vandanA karI tathA paMcAMga namaskAra karyo. temaNe bhagavAna ahaMtu ariSTanemine AvI rIte prArthanA karI. he bhadanta ! ApanI AjJA meLavI mAsika bhikSupratimAne svIkAra karI huM vicaraNa karavA IcchA rAkhuM chuM. bhagavAne AjJA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya siddhipAptiH 29 yathA skandakaH tathA dvAdaza bhikSupratimAH spRzati - skandaka iva dvAdaza bhikSupratimAH samArAdhayatItyabhiprAyaH / spRSTvA = samArAdhya 'guNarayaNaMpi tavokammaM ' guNaratnamapi tapaHkarma = guNaratnanAmakaM tapaHkarma, 'taheva phAsei niravasesaM' tathaiva spRzati niravazeSam, guNaratnanAmApi tapaH skandaka iva niravazeSaM = saMpUrNamAcaratItyarthaH / yathA skandakastathA cintayati, tathA = tathaiva bhagavantam ApRcchati, tathA sthaviraiH sArddhaM zatrujjayaM = zatrujayaparvatam dUrohati = Arohati mAsikyA saMlekhanayA, dvAdazavarSANi pariyAe ' paryAyo dIkSAkAla : yAvat siddha:dvAdazavarSaparyantaM cAritraparyAyaM pAlayitvA muktiM gata ityarthaH // sU0 8 // , 6 // mUlam // evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpaleNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhamassa vaggassa paDhamassa ajjhayaNassa ayamaTThe paNNatte / evaM jahA goyamo, tahA sesA, vaNhI piyA, dhAriNI kI AjJA pAkara skandaka kI taraha unhoMne bAraha bhikSupratimA kA samArAdhana kiyA / usane skandaka ke samAna hI guNaratna - nAmaka tapakA bhI pUrNarUpa se ArAdhana kiyA / jisa taraha skandaka ne vicAra kiyA aura jaise bhagavAna se pUchA usI taraha gautama ne bhI vicAra kiyA aura puuchaa| usI taraha sthaviroM ke sAtha zatrujjaya parvata para gaye aura bAraha barasakI dIkSAparyAya pAlanakara mAsikasaMlekhanA ke dvArA mokSa ko prApta hue | sU0 8 // ApI bhagavAnanI AjJA meLavI skandakanI peThe temaNe khAra bhikSupratimAnuM samArAdhana karyuM. tyAra pachI skandakanI peTheja guNaratna nAmanI tapasyAnuM paNa pUrNarUpe ArAdhana karyuM jevI rIte skandake vicAra karyAM ane jema temaNe bhagavAnane pUchyuM' te rIte gautame paNa vicAra karyAM ane pUchyuM. evI rIte sthavirAnI sAthe zatruMjaya parvatapara gayA ane khAra varasa dIkSAparyAMya pAlana karI mAsika salekhanA dvArA mAkSa prApta ye. ( sU0 8 ) Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre mAyA, 2 samudde, 3 sAgare, 4 gaMbhIre, 5 thimie, 6 ayale, 7 kaMpille, 8 akkhobhe 9 paseNaI, 10 viNhue, ee egagamA, paDhamo vaggo, dasa ajjhayaNA paNNattA // sU0 9 // // TIkA // 'evaM khalu jaMbU' ityAdi / evaM=pUrvokta prakAreNa he jambUH! zramaNena yAvatsampAptena mokSaM gatena aSTamasya aGgasya antakRddazAnAm prathamavargasya prathamasya adhyayanasya ayamarthaH prajJaptaH / evaM yathA gautamaH tathA zeSAH yathA gautamasyAdhyayanaM tathaiva zepANi samudraprabhRtInyadhyayanAni jJAtavyAni / samudrAdInAM sarveSAM kumArANAM vRSNiH pitA dhAriNI mAtA / teSAM nAmAni pAha-samudraH, sAgaraH, gambhIraH, stimitaH, acalaH, kAmpilyaH, akSobhaH, prasenajit viSNuriti / ete ekagamAH= samudrAdayo nava samAnA ityarthaH / prathamo vargo daza adhyayanAni prajJaptAni-prathamo 'evaM khalu' ityAdi / he jambU ! siddhagati nAmaka sthAna ko prApta zramaNabhagavAna mahAvIra ne pUrvokta prakAra se antakRtadazA nAmaka AThaveM aGga ke prathama varga ke prathama adhyayanameM gautamakumAra ke mokSa prApti kA varNana kiyA hai| jisa taraha gautama adhyayana kA pratipAdana kiyA gayA hai, usI taraha zeSa samudrAdi adhyayanoM kA bhI varNana jAnanA caahiye| samudrAdi sarva kumAroMkA pitAkA nAma andhakavRSNi aura mAtAkA nAma dhAriNI hai, aura kumAroM kA nAma samudra, sAgara, gaMbhIra, stimita, anala, kAmpilya, akSobha, prasenajit evaM viSNukumAra hai| isake atirikta samudra Adi navoM adhyayanoM 'evaM khalu jaMbU' tyAhi. yU ! siddhagati nAmanA sthAnane prAsa zrabhaY bhagavAna mahAvIre pUrvokata prakAre gata tArA nAmanA AThamAM aMganA prathama varganA prathama adhyayanamAM geMtamakumAranA mekSa prAptinuM varNana karyuM che. jevI rIte gautama adhyacananuM pratipAdana karyuM che, tevI rIte zeSa samudrAdi adhyayananuM varNana paNa samajI levuM joIe. ahIM pitAnuM nAma andhakavRSNui, mAtAnuM nAma dhAriNI, ane kumAronA nAma sabhu, 12.2, galI2, stibhita, manyasa, piTya, mAna, prasenamitva vibhA2 che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, samudrAdiviSNuparyantAnAM siddhigatiprAptiH 31 vargaH pratipAditaH, prathamavargasya dazAdhyayanarUpatayA prathamavargapratipAdanena dazAdhyayanAnyapi pratipAditAni // sU0 9 // iti zrIvizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalita.. kalApA''lApaka-mavizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhU chatrapatikolhApurarAjamadatta 'jainazAstrAcArya'-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-tiviracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudandrikATIkAyAM prathamavargaH samAptaH // 1 // meM koI bheda nahIM hai| isa prakAra prathama varga ke dasa adhyayanoM kA pratipAdana kiyA gayA hai // sU0 9 // .. prathama varga kA hindIbhASAnuvAda samApta // 1 // A sivAya samudra Adi na adhyayanamAM koI bheda nathI. A prakAre prathama varganA dRza adhyayanAnu pratipAdana yu che. (sU08) prathama vargano gujarAtI bhASAnuvAda saMpUrNa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 antakRta dazAGgasUtre atha dvitIyavargaH // mUlam // jar3a NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paDhamassa vaggassa ayamaTTe paNNatte, doccassa NaM bhaMte! vaggassa aMtagadaDasANaM samameNaM jAva saMpatterNa kai ajjhayaNA paNNattA ? evaM khalu jaMbU ! samaNaNaM jAva saMpatteNaM aTU ajjhayaNA paNNattA, taM jahAakkhobha sAgare khalu, samudda himavaMta ayalaNAme ya / dharaNe ya pUraNe viya, abhicaMde ceva ahamae // sU0 1 // // TIkA // 'jai NaM bhaMte ' ityAdi / yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvat samprAptena = zramaNena bhagavatA mahAvIreNa svazAsanasyApekSayA dharmasyAdikareNa yAvat siddhigatinAmadheyaM sthAnaM saMprAptena prathamasya vargasya ' ayamadve ' ayamarthaH = gautamAdInAM mokSaprAptirUpo bhAvaH prajJaptaH, dvitIyasya khalu bhadanta / vargasya antakRddazAnAm zramaNena yAvat samprAptena kati adhyayanAni majJaptAni ? evaM khalu jambU : ! atha dvitIya varga. he bhadanta ! mokSa ko prApta zramaNa bhagavAn mahAvIra ne prathama varga meM gautama Adi kumAroM ke mokSaparyanta caritra kA varNana kiyA hai| usake bAda dvitIya varga meM unhoMne kitane adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai ? sudharmA svAmI kahate haiM / he jambU ! bhagavAn mahAvIra ne dvitIya varga meM ATha adhyayanoM kA varNana kiyA hai| ve isa prakAra haiM khIjo varga he bhadanta ! meAkSane prApta zramaNa bhagavAn mahAvIre prathama vargamAM gautama Adi kumAronAM mekSapanta caritranuM varNana karyuM che. tyAra pachI khIjA vargamAM temaNe keTalAM adhyayaneAmAM kayA bhAvanuM pratipAdana karyuM che. sudharmA svAmI kahe che : he jammU! bhagavAna mahAvIre dvitIya vargamAM AThe adhyayananu varNana karyuM che. te yA prAre che : Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . .. munikumudacandrikA TIkA, akSobhAdivarNanam / evam = anena prakAreNa-vakSyamANarItyetyarthaH, khalu nizcaye, zramaNena yAvat samprAptena aSTa adhyayanAni prajJaptAni-mokSa prAptena zramaNena bhagavatA mahAvIreNa dvitIyasminvarge'STAdhyayanAni prarUpitAni / tAni kAni ? ityAha-taM jahA' ityAdinA / tadyathA-akSobhaH 1 sAgaraH 2 khalu samudro 3 himavAn 4. acalanAmA 5 ca / dharaNaH 6 ca pUraNo 5 7 pi ca abhicandra 8 zcaiva aSTamakA iti / akSobhAdInyaSTau adhyayanAni santItyarthaH // mU0 1 // ..... .: // mUlam // . .. teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaIe NayarIe vaNhI piyA dhAriNI mAyA jahA paDhamo vaggo tahA savve, aha ajjhayaNA, guNarayaNatavokammaM, solasa vAsAiM pariyAo, settuMje mAsiyAe saMlehaNAe jAva siddhaa| evaM khallu jaMbU! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa doccassa vaggassa ayamaDhe paNNatte // sU.2 // ... . . . 'teNaM kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyAM nagaryAm vRSNiH pitA dhAriNI mAtA. yathA prathamo vargastathA sarvANyaSTAdhyayanAni / yathA prathamavarge gautamAdInyadhyayanAni tathaivAtrApi akSobhAdInyaSTA' - jisa samaya ahaMta ariSTanemi vicarate the usa kAla usa samaya dvArakA nagarI meM andhakavRSNi nAmaka rAjA rAjya karate the| unakI dhAriNI nAmakI rAnI thii| unake akSobha, sAgara, samudra, himavAna, acala, dharaNa, pUraNa aura abhicandra nAmake ATha rAjakumAra the // sU0 1 // .. ... jaise prathama prathama varga meM gautamAdi adhyayana hai, usI taraha - je samaye ahaMta ariSTanemi vicaratA hatA te kAla te samaya dvArakAnagarImAM andhakavRSNui nAmaka rAjA rAjya karatA hatA. tene dhAriNI nAmaka rANI hatI. temane abha, sAgara, samudra, himAvAna, acala, dharaNa, pUraNa ane abhicandra nAme ATha zasabhA2 tA. (sU0. 1) . . . ... . - Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. antakRtadazAGgasUtre dhyayanAni vijJeyAni / guNaratnatapaHkarma, poDaza varSANi paryAyaH-teSAM guNaratnatapAkaraNaM, poDazavarSaparyantaM dIkSAparyAyazca, zatruJjaye mAsikyA saMlekhanayA yAvatsiddhAH muktiM gatA ityarthaH / evaM khalu jambUH-evam anena pUrvoktamakAreNa he jambUH! zramaNena yAvat sampAptena aSTamasya aGgasya dvitIyasya vargasya aSTamAGgasambandhino dvitIyavargasyetyarthaH, ayamarthaH prajJaptaH=akSobhAdhaSTA'dhyayanarUpo'rtho'bhihitaH // mU0 2 // iti zrIvizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-bAdimAnamardaka-zrIzAhU' chatrapatikolhApurarAjamadatta 'jainazAstrAcArya'-padabhUSita-kolhApura . rAjaguru-vAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI- ghAsIlAla-vrativiracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya . . ... . .. munikumudacandrikAyAM TIkAyAM dvitIyo vargaH sNpuurnnH||2|| akSobhAdi ATha adhyayanoM ko bhI jAnanA caahiye| gautama Adi dasa kumAroM kI taraha inhoMne bhI guNaratna-nAmaka tapasyA kI; solahavarSa kI dIkSAparyAya pAlI, zatruJjaya parvata kA ArohaNa kiyA aura anta meM ye mAsika saMlekhanA karake mokSa pdhaare| he jambU ! isa prakAra zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtanAmaka AThaveM aGga ke dvitIya varga meM akSobhAdi ATha adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai / sU0 2 // // dvitIya varga kA hindI bhASAnuvAda samApta // temanA pitAnuM nAma vRSNi hatuM tathA mAtAnuM nAma dhAriNI. je prakAranuM prathama vargamAM gItamAdi adhyayana che te ja prakAre abhAdi ATha adhyayanAne paNa jANavAM joIe. gautamAdi daza kumAranI peThe teoe paNa guNaratna nAme tapasyA karI, seLa varSa sudhI dIkSA paryAya pALe, zatruMjaya parvata para ArohaNa karyuM. tathA aMtamAM temaNe mAsika saMlekhanA karI ane mekSamAM padhAryA. he jakhkha ! A prakAre zramaNa bhagavAna mahAvIre atakRtanAmaka AThamAM aMganA bIjA vargamAM akSebhAdi ATha adhyayanuM pratipAdana karyuM che (sU0 2) bIjA vargane gujarAtI bhASAnuvAda samApta. . . Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam atha tRtIyo vargaH atha dvitIyavargasamAptyanantaraM kramaprAptaM tRtIyavargamAha-'nai NaM' ityAdi / // mUlam // jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpattaNaM aTThamassa aMgassa doccassa vaggassa ayamaDhe paNNatte / taccassa NaM bhaMte ! vaggassa samaNeNaM jAva saMpattaNaM ke aTe paNNatte ? evaM khallu jaMbU! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa taccassa vaggassa aMtagaDadasANaM terasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA-aNIyasaseNe 1, aNaMtaseNe 2, ajiyaseNe 3, aNihayariU 4, devaseNe 5, sattuseNe 6, sAraNe 7, gae 8, sumuhe .9, dummuhe 10, kUvae 11, dArue 12, aNAdiTTI 13 / jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa terasaM ajjhayaNA paNNattA, taM jahA aNIyaseNe jAva annaadittttii| paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNate ? // 1 // // TIkA // .. . 'jaiNaM bhaMte' ityAdi / yadi khalu he bhadanta ! zramaNena yAvatsampAptena mokSaM gatena bhagavatA mahAvIreNa aSTamasya aGgasya dvitIyasya vargasya atha tRtIya varga dvitIya varga ke bhAva jAnane ke bAda, tRtIya varga ke bhAva samajhane ke lie jambUsvAmI Aya sudharmAsvAmI se pUchate haiM .. 'jai NaM bhaMte' ityAdi / he bhadanta ! mokSako prApta zramaNa bhagavAna mahAvIra ne AThaveM aGga ke dUsare varga meM akSobhAdi ATha . bIte varga bIjA varganA bhAva jANI lIdhA pachI, trIjA varganA bhAva jANavAnI icchAthI jabUsvAmI Arya sudharmAsvAmIne pUche che - 'jai NaM bhaMte tyAhi mahanta ! mokSa prApta zrama lagavAna mahAvIre AThamAM aMganA bIjA vargamAM abhAdi ATha adhyayanenuM varNana karyuM che. tyArapachI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgamatre ayamarthaH akSobhAyadhyayanarUpo'rthaH prApta pratipAditaH, tRtIyasya khalu bhadanta ! vargasya zramaNena yAvat samprAptena ko'rthaH prajJapta:! evaM pRcchantaM jambUsvAminaM sudharmA svAmI kathayati-evam vakSyamANaprakAreNa he jambUH ! zramaNena yAvatsammAptena aSTamasyAGgasya tRtIyasya vargasya antakRtadazAnAM trayodaza adhyayanAni prajJaptAni, antakRtadazArUpA'STamAGgasambandhitRtIyavarga'bhidheyatayA trayodazA'dhyayanAni pratipAditAnItyabhiprAyaH! tadyathA-aNIyasasenaH1, anantasenaH2, ajitasenaH3, anihataripuH4, devasenaH5, zatrusenaH6, sAraNa:7, gajA8, mumukhaH9, durmukhaH10, kUpakaH11, dArukaH12, anAdRSTi:13, iti aNIyasasenAditrayodazAdhyayanAni tRtIyavargapratipAdyAni / tatra prathamAdhyayanasyArthaH kIdRzaH ? ityAha 'jai NaM' ityAdi / yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya adhyayanoM kA varNana kiyA hai / isake bAda unhoMne tRtIya varga meM kisa bhAvakA nirUpaNa kiyA hai ? isa prakAra jambUsvAmI ke pUchane para sudharmAsvAmI bole he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne tIsare varga meM teraha adhyayanoM kA varNana kiyA hai| ve isa prakAra hai: (1) aNIyasasena, (2) anantasena, (3) ajitasena, (4) anihataripu, (5) devasena, (6) zatrusena, (7) sAraNa, (8) gaja, (9) sumukha, (10) durbhukha, (11) kUpaka, (12) dAruka aura (13) anaadRsstti| he bhadanta ! isa tIsare varga meM bhagavAna mahAvIra ne anniitemaNe trIjA vargamAM kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? A prakAre jakhkha svAmInA pUchavAthI sudharmAsvAmI belyA. | he jan! zramaNa bhagavAna mahAvIre trIjA vargamAM tera adhyayananuM varNana 4yu cha, te gA re cha. . (1) aNIyasasena, (2) anantasena, (3) ajitasena, (4) anihata'ripu, (5) devasena, (6) zatrusena, (7) sAraNa, (8) gaja, (6) sumukha, (10) durmukha, (11) kUpaka, (12) dAruka, tathA (13) anAdRSTi. .. . mahanta ! mA zrI bhagavAna mahAvI3.aNIyasasena thI bhAMDana Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya trayodaza adhyayanAni prajJaptAni, tadyathAaNIyasaseno yaavdnaadRssttiriti| prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvat saMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? // sU0 1 // ...... // mUlam // - evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhadilapure NAma Nayare hotthA, riddhasthimiyasamiddhe vnnnno| tassa NaM bhadilapurassa nayarassa bahiyA uttarapurasthime disIbhAe sirIvaNe NAmaM ujANe hotthA, vaNNao0 jiyasattU raayaa| tattha NaM bhadilapure Nayare nAge NAmaM gAhAvaI hotthA, ar3e jAva aparibhUe / tassa NaM nAgassa gAhAvaissa sulasA NAmaM bhAriyA hotthA, sukumAlA jAva suruuvaa| tassa NaM nAgassa gAhAvaissa putte sulasAe bhAriyAe attae aNIyasaseNe NAmaM kumAre hotthaa| sukumAla jAva surUve paMcadhAIparikkhitte, taM jahA-khIradhAI, majaNadhAI, maMDaNadhAI, kIlAvaNadhAI, aNkdhaaii| jahA daDhapainne jAva girikaMdaramallINeva capagavarapAyave suhaM suheNaM parivaDi // suu02|| // TIkA // - 'evaM khalu' ityAdi ! evaM khalu jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye bhadilapuraM nAma nagaram AsIt , 'riddhasthimiyasamiddhe' RddhastimitasamRddhamRddham nabhaHsparzivahulaprAsAdayukaM vahulajanasaMkulaM ca, stimitam-svaparacakrayasasena se lekara anAdRSTi taka teraha adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai, to prathama adhyayana meM kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai // sU0 1 // he jambU ! usa kAla usa samaya meM bhadilapura nAmakA nagara thA / vaha nagara uttama nagaroM ke sabhI guNoM se yukta thA / usa anAdRSTi sudhA te2 adhyayanAnu pratipAina yu cha to prathama adhyayanamA 4yA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? | he jabU! te kAle te samaye bhaddilapura nAme nagara hatuM. te nagara uttama nagaranA sarva guNethI yukta hatuM. te nagaramAM gaganacukhI uMcAM UMcAM vizALa bhavana . Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre bhayarahitam , samRddham dhanadhAnyAdiparipUrNam, 'vaNNao' varNakA nagaravarNanamanyato'vaseyam / tasya khalu bhadilapurasya nagarasya vadiH 'uttarapuratthime disIbhAe' uttarapaurastye digbhAge IzAnakoNe zrIvanaM nAma udyAnamAsIt 'vaNNao' varNakaH-anyatrokto vijJeyaH, jitazatrU rAjA-jitazatrunAmA rAjA bhadilapurA'dhipatirAsIt / tatra khalu bhadilapure nagare nAganAmA gAthApatirAsIt Anyo-dhanadhAnyAdiparipUrNaH yAvad aparibhUtaH bahujanairapi aparibhavanIya iti / tasya khalu nAgasya gAthApateH sulasA nAma bhAryA AsIt-sukumAra yAvat murUpA-sukumArapANipAdA yAvat murUpA = zobhanaM rUpaM yasyAH sA, sundarItyarthaH / tasya khalu nAgasya gAthApateH putraH sulasAyA bhAryAyA AtmajaH aNIyasasenanAmA kumAra AsIt / sukumAra yAvatnurUpaH, mukumAra yAvat-sukumArapANipAdaH-sukumAraM pANipAdaM yasyAsau tathoktaH-komalakaranagara meM gaganacumbI U~ce U~ce vizAla bhavana the / vahA svacakra paracakra arthAt bhItarI aura bAharI zatruoM kA bhaya bilkula nahIM thA, tathA vaha dhanadhAnyAdi se sarvadA paripUrNa thaa| usa bhadilapura nagara ke bAhara IzAnakoNa meM udyAna ke sabhI guNoM se paripUrNa zrIvana nAmakA udyAna thaa| usa bhadilapura meM jitazatru nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usI bhaddilapura meM nAga nAmakA eka dhanika gAthApati rahatA thaa| usakI patnI kA nAma sulasA thA jo atyanta surUpA thI / usa nAgagAthApati ko sulasA se eka aNIyasasena nAmakA putra utpanna huA / usake hAtha-paira Adi aMga atyanta komala the| vaha atyanta sundara thaa| hatAM. tyAM svacakra paracakra arthAta aMdara tathA bahAra zatruone bhaya bilakula naheAta ane te dhanadhAnyAdithI sarvadA paripUrNa hatuM. te bhakilapura nagaranI bahAra izAnakezumAM udyAnanA sarva guNethI paripUrNa zrIvana nAme udyAna hatuM. te bhakilapura-nagaramAM jitazatru nAme rAjA rAjya karatA ho te. bhaddilapuramAM nAga nAme eka dhanika gAthApati raheto hato. tenI patnInuM nAma sulasI hatuM. je bahuja surUpa hatI. te nAga gAthApatine sulasAthI eka varasena nAme putra utpanna thaye. jenAM hAthapaga Adi aMga atyaMta kamaLa hatAM. je atyaMta suMdara Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam caraNasamanvita ityarthaH / 'paMcadhAIparikkhitte' paJcadhAtrIparikSiptaH-paJcadhAtrIbhiH= paJcaprakArAbhirdhAtrIbhiH parikSipta pariveSTitaH-paripAlita iti yAvat / tadyathA, 'khIradhAI 1 maMjaNadhAI 2, maMDaNadhAI. 3, kIlAvaNadhAI 4, aMkadhAI 5' kSIradhAtrI, majjanadhAtrI, maNDanadhAtrI, krIDanadhAtrI, angkdhaatrii| yathA dRDhapratijJA dRDhapatijJakumAravatsarvavRttAnto vijJeyaH, 'jAva' yAvat , 'girikadaramallINeca caMpagavarapAyave' girikandarAlIna iva campakavarapAdapaH-girikandare parvataguhAyAm 'allINaH' AlInA=sthitaH-girikandarAlInaH-parvataguhAyAM parirakSita ityarthaH, 'girikandaramallINa' ityatra makAra ApatvAt , campakavarapAdapa . iva-manoharacampakataruriva 'suhaM suheNaM parivaDai' sukhaM sukhena parivardhate-sukhaM yathA syAttathA sukhenA'nAyAsena vRddhi prApnotItyarthaH // suu02|| . // mUlam // .. tae NaM taM . aNIyasakumAraM sAtiregaaTTavAsajAyaM ammApiyaro kalAyariya jAva bhogasamatthe jAe yAvi hotthaa| 'tae NaM taM aNIyasaM kumAraM ummukkabAlabhAvaM jANettA ammApiyaro sarisayANaM sarisabayANaM sarisatayANaM sarisalAvaNNarUvajovaNaguNovaveyANaM sarisehito kulehito ANilliyANaM vattIsAe ibbhavarakaNNagANaM egadivase pANiM geNhAveMti ||suu0 3 // // TIkA // - 'tae NaM' ityAdi / tataH khalu 'taM aNIyasakumAraM sAtiregaaTTavAtathA vaha kSIradhAtrI, majanadhAtrI, maNDanadhAtrI, krIDanadhAtrI aura ... aGkadhAtrI, ina pA~ca prakAra kI dhAimAtAoM se dRDhapratijJa kumAra ke samAna sarvadA pratipAlita hokara parvataguhA meM lIna manohara campaka latA ke samAna sukha se bar3hane lagA // sU0 2 // ..... usake bAda ATha varSa se kucha adhika umara huI tava usa na hatuM, tathA te kSIradhAtrI, majajanadhAtrI. manDanadhAtrI. kIDanadhAtrI, ane aMkadhAtrI e pAMca prakAranI dhAImAtAothI daDhapratijJakumAranI peThe sarvadA pratipAlita thaI parvataguhAmAM lIna mahara caMpakalatAnI jema sukhathI vadhavA lAge (sU) 2 ) '; tyArabAda ATha varSathI adhika umara thayA pachI te aNuyasena kumArane mAtA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAmatre sajAyaM' tamaNIyasakumAraM sAtirekASTavarpajAtam, atireko vRddhistena sahitAni sAtirekANi, tAni ca aSTavarSANi ca sAtirekASTavarSANi tAni jAtaH prAptastam , kiMcidadhikApTavarpamityarthaH / / - ambApitarau-mAtApitarau, 'kalAyariya jAva bhogasamatthe jANa yAvi hotthA' kalAcArya yAvad bhogasamarthoM jAtazcApi AsIt , yAvatpadAdayamabhimAyo gRhyate--mAtApitarau kiMcidadhikApTava tamaNIyasakumAraM kalAcAryasamIpe dvAsaptatikalAH zikSayituM prepitavantau / anantaraM samadhigatasakalakalavAyaM kumAraH sAMsArikabhogasamarthazcAbhUt , tataH khalu, 'taM aNIyasaM kumAraM ummukkavAlabhAvaM' tamaNIyasaM kumAram unmuktabAlabhAvam , unmuktaH parityakto vAlabhAtro bAlyaM yenA'sau tam-parityaktavAlatvam , yauvane paridhRtapadamityarthaH, jJAtvA ambApitarau, 'sarisiyANaM sarisabbayANaM sarisatayANaM' sadRzInAM sadRzavayaskAnAm avasthAdibhiH sadRzInAmityarthaH sahazatvacAm=samAnatvacAvatInAm 'sarisalAvaNNarUvajovvaNaguNovaveyANaM' sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopapetAnAm-sadRzA ye lAvaNyarUpayauvanaguNAstairupapetAstAsAm , lAvaNyaM kAntiH; rUpamAkRtiH, yauvanaM yuvAvasthA, guNAH sauzIlyAdayaH; etaiH samAnAnAmityarthaH, sadRzebhyaH kulebhya AnItAnAm, 'cattIsAe ibhavarakaNNagANaM dvAtriMzata ibhyavarakanyakAnAm - ibhyAnAm ibhyazreSThinAM varAH zreSThA yAH kanyakAH aNIyasasenakumAra ko mAtApitA ne kalAcArya ke samIpa kalAoM kA adhyayana karane ke liye bhejaa| isake bAda vaha yAlaka sabhI kalAoM meM pAraMgata hogyaa| aura yuvAvasthA ko paayaa| - usa aNIyasasena kumAra ko yauvanAvasthA se yukta dekhakara mAtApitAne samAna vaya, samAna tvacA, aura samAna lAvaNya rUpa yauvana evaM suzIlatA Adi guNoM se yukta sadRza kuloM se lAyI pitAe kalAcAryanI pAse kalAonuM adhyayana karavA mATe karyo. pachI te bALaka yuvAvasthA prApta karI badhI kaLAomAM pAraMgata thaye. te aNIyasenakumArane yuvAvasthAthI yukta jaIne mAtApitAe samAnavAya, samAnatvacA, samAna lAvaNya, rUpa, yauvana evaM suzIlatA Adi guNethI yukta Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam pujyastAsAm 'egadivase' ekadivase ekasmin divase pANiM grAhayato= vivAhaM kArayata ityarthaH // mU0 3 // vivAhAnantaramaNIyasakumArasya mokSAvadhicaritaM varNyate / ... tae NaM se nAge gAhAvaI aNIyasassa kumArassa imaM eyArUvaM pIidANaM dalayai, taMjahA-battIsaM hiraNakoDIo. jahA mahabbalassa jAva uppiM pAsAyavaragae phuTTamANehi muiMgamathaehiM bhogabhogAiM muMjamANe viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM. arahA ariTanemI jAva samosaDhe, sirivaNe ujjANe ahApaDirUvaM uggahaM jAva viharai / parisA nniggyaa| tae NaM tassa aNIyasassa kumArassa mahayA jaNasahaM, jaha goyame tahA, navaraM sAmAiyamAiyAiM codasa pubAI ahijai, vIsaM vAsAiM pariyAo, sesaM taheva jAva setuMje pavae mAsiyAe saMlehaNAe jAva siddhe / evaM khala jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamasya aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa paDhamassa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte // sU0 4 // : // TIkA // 'tae NaM ityAdi / tataH khal sa nAganAmA gAthApatiH aNIyasAya kumArAya, 'imaM eyArUvaM pIidANaM dalayai' idametadrUpaM prItidAnaM dadAtiida-puro vakSyamANam , etadrUpam etatsvarUpam vakSyamANasaMkhyakaM bhItidAnaM .huI ibhya aSThiyoM (seThoM) kI vivAha yogya battIsa kanyAoM ke sAtha eka dina meM usakA vivAha kara diyA // sU0 3 // .. vivAha ke bAda nAgagAthApatine sonA cAdI Adi kA battIsa karoDa aNIyasasena kumAra ke liye prItidAna diyA, jaise evAMje kuLamAMthI lAvelI ibhya zreSThio (zeThe)nI vivAha batrIsa kanyAonI sAthe me4.4 hivasamA tanAM na zIghai. (sU0 3) .. . ... vivAha pachI nAga gAthApatie senuM maNimukuTa AdithI yukta batrIsa batrIsa karoDanuM aNIyasenakumArane mATe prItidAna ApyuM, jema mahAbalane mATe tenA Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 antakRtadazAGgasUtre vivAhopalakSitaharSadAnaM dadAti / tadeva varNayati-tadyathA 'vattIsaM hiraNyakoDIo' dvAtriMzataM hiraNyakoTI: dvAtriMzatkoTiparimitAH rAjatamudrA ityarthaH / 'jahA mahavvalasya jAva umpiM pAsAyavaragae' yathA mahAvalAya yAvadupari prAsAdavaragataH, yathA mahAvalAya tatpitA hiraNyasuvarNaprabhRtInAmaSTASTakoTIdadau tathaiva nAgagAthApatirapi aNIyasakumArAya hiraNyAdInAM dvAtriMzad dvAtriMzat koTIdadau / yathA mahAvalasya upariprAsAdavaragatasaMvandhivRttAntastathaivANIyasakumArasyApi / idaM sarva yAvatpadasaMgrAhyam / punaH 'phuTamANehi ghuiMgamasthaehi' sphuTadbhirmRdaGgamastakaiH tAdayamAnai daGgAgrabhAgaiH-anavaratagItavAdyasamArohavazena dhvanadbhirmRdaGgairupalakSitAn 'bhogabhogAI'=bhogabhogAnpracurabhogAnityarthaH, bhuJjAnaH viharati Aste ityarthaH / tasmin kAle tasmin samaye, arhan ariSTanemiryAvat samavamRtaH smaagtH| zrIvane udyAne 'ahApaDirUvaM' yathApratirUpam-yathA kalpam / 'uggaha' avagraham basaterAjJAmavagRhaya yAvat viharati / 'parisA jiggayA' paripanirgatA-dharmakathAM zrotuM svasvagRhAniHsRtA / tataH khalu tasya aNIyasasya kumArasya 'mahayA jaNasaI' mahAjanazabdam-janasamudAyakolAhalam ityAdi, 'jahA goyame tahA' mahAbala ke liye unake pitAne diyA / aura mahAvala kI taraha aNIyasasenakumAra bhI UparI mahala meM nirantara bajate hue mRdaGgoM ke dvArA pUrvapuNya-upArjita manuSyasambandhi bhoga bhogate hue vicaratA thaa| usa kAla usa samaya meM arhata ariSTanemi bhaddilapura ke zrIvana nAmaka udyAna meM padhAre / vahA~ zAstroktavidhi se avagraha lekara vicarane lge| janasamudAyarUpa pariSad dharma kathA sunane ke lie apane ghara se nikalI / aNIyasasena kumAra bhI, manuSyoM ke mahAna pitAe ApyuM hatuM. aNIyasasenakumAra paNa mahAbalanI peThe mahelanA upalA bhAgamAM hamezAM bajatAM rahetAM mRdaMga dvArA pUrva puNya-upArjita manuSya saMbaMdhI bhoga bhagavate rahetuM hatuM. te kAla te samaye ahaMta ariSTanemi bhakilapuranA zrIvana nAmanA udyAnamAM padhAryA. tyAM zAstroktavidhithI avagraha laIne vicaravA lAgyA. janasamudAyarUpa pariSadu dharmakathA sAMbhaLavA pitAnA gherathI nIkaLI. aNIyasasenakumAra paNa manuSyane mATe kelAhala sAMbhaLIne gautamakumAranI peThe gherathI Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam yathA gautamastathA yathA gautamo :mahAjanazabdaM zrutvA bhagavatsamIpametya dharma zrutvA'nagAro. jAtastathA'NIyasakumAro'pi / 'navaraM' vizeSastu, gautamamuninA sAmAyikAdInyekAdazAGgAni samadhItAni, tasya dIkSApayo dvAdazavarSANi aNIyasasenakumArastu sAmAyikAdIni caturdaza pUrvANi adhIte, viMzativarSANi paryAyaH viMzativarSaparyantadIkSAparyAyaH, zeSam tathaiva yAvacchatruJjaye parvate mAsikyA saMlekhanayA yAvatsiddhaH-mAsikyA mAsAvadhikayA, saMlekhanayA anazanarUpayA yAvat siddhaH muktiM gataH / evaM khalu he jambUH ! zramaNena yAvat mokSaM sammAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya prathamasya adhyayanasya ayamarthaH prajJaptaH aNIyasakumArasya mokSarUpo'rthaH pratipAditaH // mU0 4 // kalarava sunakara gautama kumAra ke samAna ghara se nikala bhagavAn ke pAsa jAkara dharma sunane ke bAda anagAra hogaye / vizeSa kevala itanA hai-- inhoMne sAmAyika Adi caudaha pUrvokA adhyayana kiyA aura bIsa varSa dIkSAparyAya pAlI / usake bAda zatruJjaya parvata kA ArohaNa kara, mAsika saMlekhanA ke dvArA mokSa ko prApta hue| bAkI caritra gautama ke hI samAna hai| bheda itanA hI hai ki gautama anagAra sAmAyika Adi gyAraha aGga paDhe aura bAraha varSe saMyama paale| he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtadazA-nAmaka AThaveM aGga ke tRtIya varga ke prathama adhyayana meM aNIyasasena kumAra ke mokSarUpa artha kA ukta prakAra se varNana kiyA hai // sU0 4 // nIkaLI bhagavAnanI pAse jaI dharma sAMbhaLyA ane pachI anagAra thaI gayA. vizeSa mAtra eTaluM che--ke gautama anagAra sAmAyika Adi agIAra aMga bhaNyA tathA bAra varSa saMyama pALe, temaNe sAmAyika Adi cauda pUrvenuM adhyayana karyuM ane vIsa varSa sudhI dIkSA paryAya pALe. tyAra pachI zatruMjaya parvatanuM ArohaNa karyuM. mAsika lekhana dvArA mokSane prApta thayA. A badhuM caritra gautamanAja jevuM che. ka he jammu ! zravaNe bhagavAna mahAvIre atakatadazA nAmanA AThamAM aMganA tRtIyavarga saMbaMdhI prathama adhyayanamAM aNIyasa senakumAranA mekSarUpa arthanuM ukta 53 varNana yu che. (sU0 4) ..... Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 antakRtadazAmro - // mUlam // jahA aNIyase, evaM sesA vi aNaMtaseNe ajiyaseNe aNihayariU devaseNe saluseNe cha ajjhayaNA ekagamA, vattIsAo dAo, vIsaM vAsAiM pariyAo, coisa puvAI ahijaMti, setuje jAva siddhA / chaTramajjhayaNaM samattaM // sU0 5 // // TIkA // '' 'jahA aNIyase' ityAdi / evaM yathA aNIyasaH yathA pUrvoktarUpamaNIyasakumArAdhyanam evaM zepANyapi anantasenA - 'jitasenA- 'nihataripu-devasena- zatrusena-nAmakAni adhyayanAni santi, etAnI paDadhyayanAni ekagamAni-ekA samAno gamaH= pATho yeSAM taani-smaanpaatthaaniityrthH| etepAM sarvepAmapi mAtApitRcAritrAdivarNanaM samAnam / 'battIsAo dAo' dvAtriMzad dAyaH dvaatriNshtsNkhykyautukmityrthH| viMzativarSANi paryAyaH, caturdaza pUrvANi adhIyate, 'settuMje jAva siddhA' zatruJjaye yAvat siddhAH 'chaThaM ajjhayaNaM samattaM' paSThamadhyayanaM samAptam aNIyasakumAramArabhya zatrusenaparyantaM paDadhyayanAni jAtAni // mU0 5 // jaisA aNIyasasena kumAra kA adhyayana hai, usI prakAra anantasena, ajitasena anihataripu, devasena, zatrusena nAmaka adhyayanoM ko jAnane cAhiye / ye chahoM adhyayana samAnapAThavAle haiN| inake mAtApitA eka hI the / battIsa 2 rajatakoTi, suvarNakoTi tathA battIsa 2 maNimukuTa Adi vivAha ke upalakSa meM ina logoM ko milA / bIsa barasa dIkSAparyAya pAlI / caudaha pUrvokA adhyayana kiyA / zatruJjaya parvata para ArohaNa kara mAsika jevuM aNusasenakumAranuM adhyayana che tevAja prakAranAM anantasena, ajitasena, aniharipu, devasena, zatrusena-nAmanAM adhyayanenuM varNana jANuM levuM joIe. - A e adhyayana eka sarakhA pAThavALAM che. temanAM mAtApitA ekaja hatA. batrIsa batrIsa karoDa sonI tathA battIsa 2 maNimukuTa Adi vivAhanA upalakSamAM A lekene maLyA. vIsa varasa dIkSA paryAya pA.. cauda pUrvenuM adhyayana karyuM. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 %3 munikumudacandrikA TIkA, anantasenAdInAM sAraNasya ca varNanam // mUlam // jai NaM bhaMte ! ukkheo sattamasta / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaIe jahA paDhame, navaraM vasudeve rAyA, dhAriNI devI, sIho sumiNe, sAraNe kumAre, paNNAsao dAo, codasa puvAiM, vIsaM vAsAiM pariyAo, sesaM jahA goyamassa jAva settaMjae siddhe / sattamaM ajjhayaNaM samattaM // sU0 6 // // TIkA // . 'jai NaM bhaMte' ityAdi / yadi khalu bhadanta' ityAdiH 'ukkheo sattamassa' =utkSepakA prArambhavAkyaM saptamasya saptamasyAdhyayanasya vijJeyaH / tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyA nagaryAm , 'jahA paDhame' yathA prathame yathA prathame varga dvArAvatIvarNanaM tathaivAtrApi jJAtavyam / 'navaraM' vizeSastu, vasudevo rAjA dhAriNI devI-dhAriNI nAma vasudevasya rAjJI AsIt, tayA siMhaH svapne dRSTaH / 'sAraNe kumAre' sAraNaH kumAraH-dhAriNyA devyAH sAraNo saMlekhanA ke dvArA siddha hue cha adhyayana pUre hue / / sU0 5 // - 'jaiNaM bhaMte' ityAdi sAtaveM adhyayana kA prArambha vAkya hai / arthAt jaise pUrva adhyayanoM meM jambUne jisa krama se prazna kiyA thA aura Aye sudharmA ne jisa prakAra jambU se kahA thA, usI prakAra isa adhyayana ke AdimeM samajhanA cAhiye / he jambU ! usa kAla usa samaya dvArakA nagarI meM vasudeva nAma ke rAjA the, dhAriNI nAmakI rAnI thii| usane eka samaya svapna meM siMha ko dekhaa| use eka putra utpanna huaa| jisakA nAma 'sAraNakumAra' rakhA gayA / sArapAkumAra ne bahattara kalAoMkA zatruMjaya parvata para ArohaNa karI mAsika lekhanAdvArA siddha thayA. cha adhyayana pUrA thayAM. (sU0 5) 'jai NaM bhaMte' tyA sAtabhA adhyayana prAramavAdhya che. arthAt prema pUrva adhyayanamAM jabUe je kramathI prazna karyA hatA tathA AryasudharmAsvAmIe je prakAre jambune kahyuM hatuM te prakAreja A adhyayananA AdimAM samajavuM joIe. te kAle te samaye dvArakA nagarImAM vasudeva nAme rAjA rahetA hatA. dhAriNuM nAme temanI eka rANI hatI. teNe eka vakhata svapnamAM siMhane che. tene eka putra utpanna thayo, renu nAma 'sAraNa kumAra' 21 yusA27 mAre mAMtara 4-mArnu Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 antakRta dazAGgamutre nAma kumAro jAtaH, tasya pANigrahaNe, 'paNNAsao dAo' paJcazatko dAyaH / ' codasa puntrAI' = caturdaza pUrvANi caturdazapUrvANAmadhyayanamityarthaH, triMzativarSANi paryAyaH, zeSaM yathA gautamasya yAvat varNanaM tathaiva sAraNakumArasyApi, zatruJjaye siddhaH / iti saptamamadhyayanam // 0 6 // // mUlam // jar3a NaM bhaMte! ukkhevao aTTamassa / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaIe nayarIe jahA paDhame jAva arahA arinemI sAmI samosaDhe / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahao ariTTanemissa aMtevAsI cha aNagArA bhAyaro sahoyarA hotthA / sarisayA sarisattayA sarisavayA nIluppala - gavala-guliya-ayasikusuma-ppagAsA sirivacchaMkiyavacchA kusumakuMDalabhaddAlayA nalakUvarasamANA / tae NaM te cha aNagArA jaM ceva divasa muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaiyA taM caiva divasa arahaM arinemiM vadati NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI / adhyayana kiyA / aura taruNAvasthA Ane para mAtApitA ne unakA vivAha kiyA / pacAsa 2 taraha kA daheja milA / bhagavAna ariSTanemi kA upadeza sunakara sAraNakumAra anagAra hogaye / unhoMne caudaha pUrvo kA adhyayana kiyA aura bIsa barasa dIkSAparyAya pAlI / antameM gautama ke sadRza zatruJjaya parvata para ArohaNa kara mAsika saMlekhanA ke dvArA sAraNakumAra bhI siddha hue / yaha sAtamA adhyayana pUrA huvA // 6 // adhyayana karyuM ane taruNAvasthA prApta thatAM tenA mAtApitAe tenuM lagna karI dIdhuM. pacAsa pacAsa prakAranA daheja tene vivAhamAM maLyA. bhagavAna ariSTaneminA upadeza sAMbhaLI te anagAra thai gayA. temaNe cauda pUrvAMnuM .adhyayana karyuM. tathA vIsa varasa dIkSAparyAya pALyA. aMtamAM gautamanI peThe zatruMjaya paryaMta upara ArahaNa karI mAsika salekhanAdvArA sAraNakumAra paNuM siddha thayA. sAtamuM adhyayana purU thayuM. (sU. 6) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanam icchAmo NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuSNAyA samANA jAvajjIvAe chachaTTeNaM aNivikhatteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANA viharittae / ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha / tae NaM te cha aNagArA ariTThanemiNA abbhaNuNNAyA samANA jAvajIvAe chaTTachadveNaM jAva vihareMti // sU0 7 // // TIkA // 47 * ' jai NaM bhaMte ' iti / 'yadi khalu bhadanta !' utkSepako'STamasya = aSTamasya adhyayanasya prArambhavAkyamasti / evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyAM nagayI yathA prathame yAvat arhan ariSTanemiH bhagavAn yathA prathame varge dvArAvatyAM samavasRtaH, varNanam, tathaivAtrApi 1 'samosaDhe ' samavasRtaH = dharmadezanArthaM samAgataH / tasmin kAle tasmin samaye arhato'riSTanemeH antevAsinaH SaDanagArA bhrAtaraH sahodarAH = ekamAtRjAtAH Asan / 'sarisayA saritayA sarisavvayA' sadRzakAH sadRktvacaH sadRzavayaskAHsadRzakAH=samAnAkArAH, sahaktvacaH - sadRzI tvag yeSAM te, samAnakAntaya ityarthaH / sadRzatrayaskAH-sadRzaM=samAnaM vayo yeSAM te samAnavayaskAH, AkAreNa saundaryeNa vayasA ca te SaDapi bhrAtaraH samAnA ityartha: / ' nIluppalagavalaguliyaAThaveM adhyayana kA bhI prArambha vAkya 'jai NaM bhaMte' ityAdi / isakA abhiprAya pUrvokta jAnanA cAhiye / he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArAvatI nAmakI nagarI thI / vahA~ arhata ariSTanemi bhagavAn padhAre / varNana prathama varga ke samAna jAnanA cAhiye / usa kAla usa samaya meM eka mAtA se janme hue cha sage bhAI arhata ariSTanemi ke antevAsI (ziSya) hue / ye sabhI samAna AkAravAle aura samAnarUpa tathA samAnavayavAle the / AImA adhyayananu yA AraM vAdhya 'jai NaM bhante ityAdi che. te abhiprAya pUrvAMkata prakAre jANavA joie. huM jammU ! te kAla te samaye dvArAvatI nAme eka nagarI hatI. tyAM ata ariSTanemi svAmI dharmopadeza karavA mATe AvyA. tenuM varNana prathama vanA jevuM samajavuM joIe. te kAla te samaye cha sagAbhAi aMta ariSTaneminA antavAsI (ziSya) thathA, te jJAna, saurya tathA vayamAM samAna hutA, temanI zarIrAnti, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 antakRtadazAgasUtre ayasikusumappagAsA' nIlotpalagavalagulikAtasIkusumaprakAzA:-nIlotpalaM= nIlakamalam , gavalaM-mahipazRGgAntarvatti nIladravyam, gulikA raGgavizeSaH, atasIkusumam atasIpuSpam-'alasI' iti bhASApasiddham , eteSAM prakAza iva prakAza kAntiryeSAM te tathA, nIlavarNA ityarthaH / 'sirivacchaMkiyavacchA' zrIvatsAGkitavakSasaH-zrIvatso-mahApuruSANAM vakSaHsthacihnavizeSaH, tena aGkitaM vakSA-uro yeSAM te-zrIvatsayuktavakSasthalakAH, 'kusumakuMDalabhaddAlayA' kusumakuNDalabhadrAlakA:-kusumavatkomalAH kuNDalavadvartulA AkuJcitatvAd bhadrAH zobhanA alakAH kezA yeSAM te tathA, 'nalakUbarasamANA' nalakUvarasamAnA saundaryalAvaNyAdibhirguNairnalakUbarasadRzA ityarthaH / tataH khalu te paDanagArA yasminneva divase dravyatA kezaluJcanAt, bhAvataH kaSAyApanayanayAt , muNDAH bhUtvA agArA-gRhAd anagAritAm anagArabhAvaM pratrajitA:prAptAH, tasminneva divase arhantamariSTanemi, vandante namasyanti, vanditvA namasyitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avaMdana-icchAmaH khalu bhadanta ! yuSmAbhiH abhyanujJAtA=AjJApitAH santaH yAvajIvam-jIvanaparyantamityarthaH, 'TachaTeNaM inakI zarIrakAnti nIlakamala tathA bhaiMsa ke soMga ke Antarika bhAga athavA gulI ke raMga ke samAna evaM alasI ke phUla ke samAna nIle raMgavAlI thI, aura inakA vakSasthala zrIvatsanAmaka cihnavizeSa se anita thA / phUloM ke samAna komala aura kuNDala ke samAna ghUme hue dhuMgharAle inake cAla bahuta sundara lagate the / saundaryAdi guNoM se ye nalakUbara ke samAna the / ve chahoM anagAra jisa dina dIkSita hue usI dina ve bhagavAna ko vandana-namaskAra karake isa prakAra bole he bhadanta ! hama loga Apase AjJA prApta kara jAvajIva nIlakamala tathA bheMsanA zIMgaDAnA Antarika bhAga athavA gaLInA raMganA jevI, evuM aLasInAM phUlanA jevI hatI, tathA temanuM vakSasthala zrIvatsanAmanA cihnavizeSathI aMkita hatuM. phUlenA jevA ke maLa ane kuMDaLanA jema goLa ghuMcaLa vaLelA temanA vALa bahu suMdara dekhAtA hatA. sauMdaryAdi guNothI te naLabaranA jevA hatA. te chae anagAra je divase dIkSA lIdhI teja divase temaNe bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne mA prazAre pu. he bhadanta! ame leke ApanI AjJA maLatAM jAvajIva (jIvanaparyanta) nira Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 munikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanam aNikkhitteNaM tavokammeNaM' SaSThapaSThena anikSiptena tapAkarmaNA-anikSiptena= aparityattona-nirantareNa tapaHkarmaNA tapasyayetyarthaH AtmAnaM bhAvayantaH= vAsayanto vihartum / bhagavAnAha-yathAsukhaM hedevAnupriyAH!- yathA yuSmAkamAtmavalaM zarIravalaM ca tathA kurutetyarthaH / 'mA paDibaMdhaM kareha' mA prativandhaM kuruta-tapaHpratighAtarUpaM pramAdaM mA kurutetyarthaH / 'tae NaM te . cha aNagArA' tataH khalu te SaDanagArAH 'ariTTanemiNA abbhaNuNNAyA samANA jAvajjIvAe chaTTachaTeNaM jAva viharaMti' ariSTaneminA abhyanujJAtAH santaH yAvajjIvaM paSThaSaSThena yAvad viharanti-paSTaSaSTharUpanirantaratapasA'tmAnaM bhAvayanto vicarantItyarthaH / / mU0 7 // / // mUlam // tae NaM te cha aNagArA aNNayA kayAiM chaTukkhamaNa.. pAraNagaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM kareMti, jahA goya masAmI, jAva icchAmo NaM bhaMte ! chaTTakkhamaNassa pAraNAe tubbhehiM abbhaNunAyA samANA tihi saMghADaehiM bAravaIe nayarIe jAva aDittae / ahAsuhaM devANuppiyA ! tae NaM te cha aNagArA arahayA ariTanemiNA abbhaNuNNAyA samANA (jIvanaparyanta) nirantara SaSTha-paSTarUpa tapasyA ke dvArA apanI AtmA ko bhAvita karate hue vicarane kI icchA karate haiN| aisA sunakara bhagavAn ne una anagAroM se kahA-he devAnupriyoM ! apane bala parAkrama ke anusAra jaisA sukha ho vaisA karo, aura pramAda choDo / isake bAda ve chahoM anagAra ahaMta ariSTanemi se AjJA pAkara jAvajIva SaSTha-SaSTha tapa dvArA apanI AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage // sU0 7 // ntara SaSTha-SaSTharUpa(chaTha chaTha) tapasyA dvArA amArA pitAnA AtmAne bhAvita karatA karatA vicaravAnI IcchA karIe chIe. evuM sAMbhaLIne bhagavAne te anAgArone kahyuMdevAnupriye ! tamArAM bala parAkrama anusAra jema sukha thAya tema kare, ane pramAda cheDe. tyAra pachI te chae anagAra ahaMta ariSTaneminI AjJA laI jAvav 14-54 tapadvArA pAtAnA mAmAne bhAvita 42tA viyaravA sAyA. (sU07) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 antakRtadazAGgasUtre arahaM arinemiM vaMdati NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA arahao arinemissa aMtiyAo sahassaMbavaNAo ujjANAo paDi - NikkhamaMti, paDiNikkhamittA tihiM saMghADaehiM aturiyaM jAva aDaMti // sU0 8 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM te cha aNagArA' tataH khalu te paDanagArA : 'aNNayA kayAI' anyadA kadAcit 'chaTTakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porisIe' paSThakSapaNapAraNAyAM prathamAyAM pauruSyAm = prathame mahare ' sajjhAyaM ' svAdhyAyaM ' kareMti' kurvanti, 'jahA goyamasAmI jAva' yathA gautamasvAmI yAvat = gautamasvAmivad bhagavatsamIpamAgatya pRcchanti - 'icchAmo NaM bhaMte ! chaTThakkhamaNassa pAraNAe' icchAmaH khalu bhadanta ! paSThakSapaNasya pAraNAyAm ' tunbhehiM anbhaNuSNAyA samANA' yuSmAbhirabhyanujJAtAH santaH 'tihiM saMghADa ehiM ' tribhiH saMghATakaiH = bhAgatrayeNa saMvibhajyetyarthaH, 'vAravaIe nayarIe jAva aDittae ' dvArAvatyAM nagaryAM yAvat munikalpAnusAreNa sAmudAnikabhikSArtham aTitum = gantumityarthaH / bhavadanujJAtA vayaM dvau dvau militvA saMghATakatrayeNa dvArAvatyAM pAraNArthamazanAdigrahaNAya gantumicchAma iti bhAvaH / bhagavAnAha - ' ahAmuhaM devANupiyA !" yathAsukhaM he devAnupriyAH ! | 'tae NaM te cha aNagArA arahayA . tadanantara eka samaya chaTha (vele) ke pAraNemeM una chahoM anagAroM ne prathama prahara meM svAdhyAya kiyA aura usake bAda gautama svAmI ke samAna bhagavAn ke pAsa Akara savinaya bole - he bhadanta ! ApakI AjJA pAkara tIna saMghATakoM ( saMghADoM) meM vibhakta ho muniyoM ke kalpAnusAra sAmudAnika bhikSA ke liye hamaloga dvArakA meM jAnekI icchA karate haiM / una chahoM anagAroM kI aisI prArthanA sunakara bhagavAnane kahA- he devAnupriyoM ! tyAra pachI eka samaya chaThanA pAraNAmAM te chae anagArIe prathama praharamAM svAdhyAya karI gautamasvAmInI peThe bhagavAnanI pAse AvyA ane savinaya kahyuM ke-he bhaddanta ! ApanI AjJA laI traNa soMghATakAmAM tribhakata thai munienA kalpAnusAra sAmudAnika bhikSA mATe ame dvArakAmAM javAnI icchA karIe chIe. te chae anagArAnI evI prArthInA sAMbhaLI - bhagavAne kahyuM - he Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanam 51 ariTTanemiNA anbhaNuSNAyA samANA' tataH khalu te paDanagArAH arhatA ariSTaneminA abhyanujJAtAH santaH 'arahaM aridvanemiM vadati NamaMsaMti' arhantam ariSTanemiM vandante namasyanti, ' vaMdittA NamaMsittA arahao arinemissa ' vanditvA namastviA arhato'riSTanemeH 'aMtiyAo' antikAn = samIpAt 'sahassaMvavaNAo ujjANAo' sahasrAmravanAt = sahasrAmravananAmakAt udyAnAt 'paDiNikkhamaMti' pratiniSkrAmyanti = nissaranti, 'paDiNikkhamittA' pratiniSkramya ' tirhi saMghADaehiM ' tribhiH saMghATakaiH, 'aturiyaM jAva' atvaritaM yAvat-atvaritaM = tvarArahitam, yAvat acapalamasaMbhrAntam ; atvaritaM - jhaTiti pAraNaM karttavyamiti tvarArahitam, acapalaM caraNavyApAre, asambhrAntaM lAbhAlAbhacintAyAm evaMvidhaM yathAsyAttathA ' aDaMti ' aTanti = hiNDanti // su 0 8 // // mUlam // tattha NaM ege saMghADae bAravaIe NayarIe uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDamANe aDamANe vasudevassa raNNo devaie devIe gihe aNuSpaviDe | tae NaM sA devaI devI te aNagAre ejamANe pAsittA . tu jaba hiyA AsaNAo abbhuTTe, abbhuTTittA sattaTupayAI aNugacchai, aNugacchittA tikkhuto AyAhiNapayA hiNaM jaisA sukha ho, vaisA karo / bhagavAn ariSTanemi se isa prakAra AjJA pAne ke bAda una anagAroM ne vandana - namaskAra kiyA / bAda meM ve muni sahasrAmravana ke bAhara nikale aura tIna saMghADe banAkara atvarita gati, capalatArahita evaM lAbhAlAbha cintA meM asambhrAntipUrvaka- udvegarahita bhikSA ke liye gaye || sU0 8 // devAnupriye ! jema sukha thAya tema kare. bhagavAna ariSTanemi pAsethI e prakAre AjJA meLavIne te anagArIe vandana namaskAra karI sahasrAmravanathI bahAra nIkaLyA, ane traNa saMghADA manAvIne arita gita ( pAraNu jaldI thAya evI tvarArahita ) capalatArahita ayatanAthI cAlavuM te capalA kahevAya ), lAbhAlAbhanI ciMtAmAM asaMbhrAntipUrvaka (bhikSA malaze ke nahi, agara malaze te kayAre malaze evA vicAra raMDita) bhikSAne bhATe vizravA lAgyA ( sU0 8 ) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 antakRta dazAGgasUtre karei, karitA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva bhattaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhakesarANAM moyagANAM thAla bhares, bharitA te aNagAre paDilAbhei, paDilAbhittA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA paDivisajjei // sU0 9 // // TIkA // " ' tattha NaM' ityAdi / ' tattha NaM ' tatra khalu ' ege saMghADae ' ekaH saMghATako = munidvayarUpaH, 'bAravaIe NayarIe' dvArAvatyAM nagaryAm ' uccanIyamajjhimAI kulAI ' uccanIcamadhyamAni kulAni 'gharasamudANassa ' gRhasamudAnasya = anekagRhANAM ' bhikkhAyariyAe ' bhikSAcathyayai bhikSAgrahaNAya 'aDamANe ' aTan 'vasudevassa raNNo devaIe devIe gihe aNuSpaviTTe' vasudevasya rAjJo devakyA devyA gRhe anupraviSTaH / ' tara NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'te' tau dvau ' aNagAre ejjamANe pAsitA ' anagArau ejamAnau = Agacchantau 'pAsittA' dRSTvA ' haTTatuTTha jAva hiyayA' hRSTatuSTa yAvaddhRdayA, yAvatpadena 'tuhacittamANaMdiyA pIimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA' ityAdi saMgrAhyam / 'hatucittamANaMdiyA' hRSTatuSTacittAnanditA - hRSTaM darpitam anagArayorAkasmikAgamanena atIva pramuditamityarthaH, tuSTaM = saMtuSTam - dhanyA'haM madgRhe' " unameM do muniyoM kA saMghADA dvArakA nagarI ke uccanIcamadhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSAke liye ghUmatA huA rAjA vasudeva aura rAnI devakI ke ghara pahu~cA / usa saMghADe ( una donoM muniyoM) ko apane yahA~ Ate hue dekhakara devakI mahArAnI Asana se uThI aura sAta ATha paga unake sAmane gaI / una donoM anagAroM ke Akasmika Agamana se harSita huI temAMnA ke muninA eka saMdhADA dvArakA nagarInA uccanIcamadhyama kuLAmAM gRhasAmudAnika bhikSA mATe pharatA pharatA rAjA vasudeva tathA rANI devakIne ghera pahoMcyA. te saMghADA ( te e munio ) ne peAtAne tyAM AvatA joi devakI mahArANI AsanathI ucA ane sAta AThe DagalAM temanI sAme gayA. te beu anagArAnA akasmAt AgamanathI harSita thaI manamAM melyA huM dhanya chuM ke Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 munikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanam nagArAvAgatAviti kRtakRtyam; hRSTaM ca tuSTaM ca yaccittaM tenAnanditA, 'pIimaNA' prItimanA:-prItistRptiH uttamavastumAptirUpA, sA manasi yasyAH sA prItimanAH-tRptacittetyarthaH, 'paramasomaNassiyA' paramasaumanasyitA-sAtizayapramodabhAvasaMpannetyarthaH, 'harisavasavisappamANahiyayA' harSavazavisarpadayAharSavazAd visarpat-pasarad hRdayaM yasyAH sA-harSAtizayapravarddhamAnamanAH, mahApu-. ruSANAmAkasmikAgamanena pUrNacandrodayena sAgaravat pramodAtizayena devakIhRdayapadhra praphullitaM jAtamiti bhAvaH; 'AsaNAo abbhuTei ' AsanAdabhyuttiSThati AsanaM parityajyAbhyutthAnaM karotItyarthaH, 'anbhuThittA sattaTupayAI aNugacchai' abhyutthAya saptASTapadAni anugacchati-munisaMmukhaM yAti, 'aNugacchittA tikkhutto' anugamya vikRtvaH 'AyAhiNapayAhiNaM karei' AdakSiNapradakSiNaM karoti, 'karittA vaMdai NamaMsai' kRtvA vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'jeNeva bhattaghare teNeva uvAgacchai' yatraiva bhaktagRhaM tatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya, 'sIhakesarANaM moyagANaM' siMhakesarANAM modakAnAm , caturazItiviziSTavastuvinirmitA modakAH siMhakesaramodakA ucyante thAlaM bharei ' sthAlaM bharati, "bharitA te aNagAre paDilAbhei' bhRtvA tau anagArau pratilambhayati dadAti, 'paDilAbhittA' pratilabhya 'vaMdai NamaMsai" vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'paDivisajjei' prativisarjayati // sU0 9 // . . aura bolI-maiM dhanya hUM jo mere ghara anagAra pdhaare| isa hetu se santuSTacitta hone ke kAraNa vaha atyanta Anandita huI / muniyoM ke padhArane se usake antaHkaraNa meM apUrva prema utpanna huA aura mana atyanta prasanna huaa| tathA usakA hRdaya harSa ke atireka (Adhikya) se uchalane lagA, arthAt apUrva Anandita huaa| vidhipUrvaka vandanA karake vaha muniyoM ko rasoIghara meM le gyii| mAre ghera anagAra AvyA-A hetuthI saMtuSTacitta thavAthI te bahu AnaMdita thayA, munionA padhAravAthI tene aMtaHkaraNamAM apUrva prema pragaTayo tathA mana atyanta prasanna thayuM, ane tenuM hRdaya harSanA atireka (Adhikaya)thI uchaLavA lAgyuM, arthAt devakI maharANuM bahuja AnaMdita thayA ane vidhipUrvaka vandanA karI pachI baMne muniene vinaMtI karI rasoDAmAM laI gayA. ane siMhakesara medakane thALa bharIne lAvyA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 antakRtadazAGgamutre // mUlam // tayANaMtaraM caNaM docce saMghADae bAravaIe nayarIe ucca jAva paDivisajjei | tayAnaMtaraM ca NaM tacce saMghADae vAravaIe nayarIe uccanIya jAva paDilAbhei, paDilAbhittA evaM vyAsI - kiNNaM devANupiyA ! kaNhassa vAsudevassa imIse vAravaIe nayarIe dubAlasajoyaNa - AyAmAe navajoyaNavitthiSNAe paccakkhaM devalogabhUyAe samaNA niggaMthA uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudrANassa bhikkhAyariAe aDamANA bhattapANaM No labhaMti ! jannaM tAI ceva kulAI bhaktapANA bhujo bhujo aNuppavisaMti // sU0 10 // // TIkA // ' tayAnaMtaraM ' ityAdi / ' tayANaMtaraM ca NaM' tadanantaraM = prathamasaMghATakagamanAnantaraM ca khalu 'doce saMghAie' dvitIyaH saMghATakaH 'cAravaIe nagarIe ' dvArAvatyAM nagaryAm 'uccanIya jAtra paDivisajjei' uccanIcayAvatmativisarjayati'uccanIcamadhyamAni kulAni ' ityArabhya ' prativisarjayati' ityataH prAgvarttI pAThaH pUrvavadeva yAvatpadena saMgrAhyaH ' tayAnaMtaraM ca NaM tacce saMghADae cAravaIe nayarIe uccanIya jAva paDilA bher3a' tadanantaraM ca khalu tRtIyaH saMghATakaH dvArAvatyAM nagaryA uccanIca yAvat pratilambhayati = dvitIyasaMghATakagamanAnantaramAgatAya tRtIyasaMghATakA devakI pUrvavadeva udArabhAvena vipulamazanAdikaM pratilambhya evatathA siMhakesaramodakoM kA thAla bhara kara lAI, aura una anagAroM ko pratilAbhata kara vinaya ke sAtha visarjita kiyA || sU0 9 // usake bAda dUsarA saMghADA bhI ucca nIca madhyama kuloM meM ghUmatA huA devakI ke ghara AyA, devakI rAnI ne usI taraha pratilAbhita karake visarjita kiyA / anantara tIsarA saMghADA bhI vaise hI AyA / devakI rAnI use bhI vaise hI udArabhAva se bhikSA dekara vinayapUrvaka pUchane lagI ane te anagArAne pratilAbhita karI temane vinayathI visarjita karyAM. (sU. 9) tyAra pachI bIjo saMdhADA paNu ucca nIca madhyama kaLAmAM pharatA pharatA devakIne ghera AvyA. devakI rANIe eja pramANe temane pratilAbhita karI ( vaheArAvI ) vijita karyAM. pachI trIjo saMghADA pazu evI rIte Ayai. devakI rANIe tene paNu Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, SaDbhrAtRkAnagAravarNanam - mavadat-vakSyamANaprakAreNAkathayat- 'kiNNaM devANuppiyA ! kaNhassa vAsudevassa 'imIse vAravaIe nayarIe' kiM khalu he devAnupiya ! kRSNasya vAsudevasya asyAM dvArAvatyAM nagaryAm 'duvAlasajoyaNa-AyAmAe.' dvAdazayojanAyAmAyAM= dvAdazayojanadIrghAyAmityarthaH, 'navajoyaNavitthiNNAe paccakkhaM devalogabhUyAe' navayojanavistIrNAyAm pratyakSa devalokabhUtAyAm 'samaNA niggaMthA uccanIya majjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe' zramaNA nirgranthAH uccanIcamadhyamAni kulAni gRhasamudAnasya bhikSAcaryAyai 'aDamANA' aTantaH bhikSArtha bhramantaH, 'bhattapANaM No labhaMti' bhaktapAnam no labhante-na prApnuvanti / 'jannaM' yatkhallu 'tAI ceva kulAI tAni eva kulAni-pUrvapraviSTAnyeva kulAni 'bhattapANAe bhujjo mujo aNuppavisaMti' bhaktapAnAya bhUyo bhUyo'nupravizanti // mU0 10 // // mUlam // / tae NaM te aNagArA devaiM devi evaM vayAsI-No khalu devANuppiye ! kaNhassa vAsudevassa imIse bAravaIe NayarIe jAva devalogabhUyAe samaNA niggaMthA uccaNIya jAva aDamANA bhatta pANaM No labhaMti, No ceva NaM tAiM tAI kulAiM doccapi taccaMpi . bhattapANAe aNuppavisaMti / evaM khalu devANuppie ! amhe bhadilapure nayare nAgassa gAhAvaissa puttA sulasAe bhAriyAe attayA cha bhAyaro sahoyarA sarisayA jAva nalakubbarasamANA arahao ariTranemissa aMtie dhammaM socA Nisamma saMsArabhaudviggA bhIyA jammamaraNAo muMDA jAva pavaiyA // sU0 11 // he devAnupriya ! kRSNa vAsudeva jaise mahApratApI rAjA kI nau yojana cauDI aura bAraha yojana lambI svargaloka sadRza isa dvArakA nagarI ke ucca nIca madhyama kuloM meM sAmudAnikabhikSA ke liye ghUmate hue zramaNa nigraMthoM ko kyA AhAra pAnI nahIM milatA hai jisase eka hI kula meM bAra-bAra AnA paDatA hai ? // sU0 10 // evAja udara bhAvathI bhikSA ApI vinayapUrvaka pUchyuM. devAnupriya ! kRSNavAsudeva jevA mahApratApI rAjAnI nava jana pahoLI ane bAra ja lAMbI svargaleka jevI A dvArakA nagarInA ucca nIca ne madhyama kuLamAM sAmudAnika bhikSA mATe pharatA zramaNa nirgathene zuM AhAra-pANa malatuM nathI thI ye 401 sabhA vAraMvAra bhAva5 cha ? (sU0 10) ... ... .. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgamUtre // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM te aNagArA devaiM devi evaM vayAsI' tataH khalu tau anagArau devakI devIm evamavadatAm- 'No khalu devANuppiye' no khala devAnupiye ! 'kaNhassa vAsudevassa imIse vAravaIe nayarIe jAva' kRSNasya vAsudevasya asyAM dvArAvatyAM nagayoM yAvad 'devalogabhUyAe samaNA niggaMthA uccaNIya jAva aDamANA bhattapANaM No labhaMti' devalokabhUtAyAM zramaNA nigranthA uccanIca yAvadaTantaH bhaktapAnaM no labhante= he devaki ! atra dvArAvatyAM nagayyA zramaNA nigrenthA bhikSA na labhante iti na, kintu labhanta eva / tathA 'No ceva NaM tAI tAI kulAI docaMpi tacaMpi bhattapANAe aNuppavisaMti' no caiva khalu tAni tAni kulAni dvitIyamapi tRtIyamapi vAraM bhaktapAnAya anupavizanti / tatsaMdehanivAraNArthamAha-'evaM khalu iti / evaM khalu devAnupriye he devAnupriye ! evaM khalu tava zaGkA'smAkaM samAnarUpadarzanAjjAtA / samAnarUpatA cAsmAkaM sahodarAditvAditi tau svaparicayamAhatu:- 'amhe' iti / 'amhe bhadilapure nayare nAgassa gAhAvaissa putrA sulasAe bhAriyAe attayA cha bhAyaro sahoyarA' vayaM bhadilapure nagare nAgasya gAthApateH putrAH sulasAyA bhAryAyA AtmajAH paDbhrAtaraH sahodarAH, 'sarisayA jAva nalakuvvarasamANA' sazakA yAvat nalakUvarasamAnAH, 'sadRzakAH' ityArabhya 'nalakUvarasamAnAH' ityantaH pAThaH puurvvdvseyH| 'arahao ariTTanemissa aMtie' ahaMto'riSTanemerantike devakI kA aisA prazna sunakara ve anagAra isa taraha kahane lage-he devAnupriye ! kRSNa vAsudeva kI svargasadRza isa dvArakA nagarI meM zramaNa nigranthoM ko AhAra. pAnI nahIM milatA hai aura ve eka ghara meM bAra bAra bhikSA ke liye Ate haiM, aisI bAta nahIM hai| kintu he devAnupriye ! hamAre samAna rUpa Adi ke kAraNa, tumhAre mana meM zaGkA huI hai| zaGkA kA kAraNa yaha hai ki hama loga addilapuranivAsI nAga gAthApati ke putra evaM sulasA ke aGgajAta, rUpa lAvaNya Adi se samAna tathA nalakUbara ke sadRza sundara cha sahodara bhAI haiM / hama logoM ne bhagavAn ariSTanemi ke devUkIne A prazna sAMbhaLIne te anagara Ama kahevA lAgyA he devAnupriye ! kRSNavAsudevanI svarga jevI A dvArakA nagarImAM zramaNa nithAne AhAra pANI malatuM nathI tathA teo eka gharamAM vAraMvAra bhikSA mATe Ave che, evI vAta nathI. paraMtu he devAnupriye ! amArA eka sarakhA rUpa AdinA kAraNe, tamArA manamAM zaMkA thaI che. zaMkAnuM kAraNa e che ke ame leke bhalipuranavAsI nAga gAthApatinA putra ane sulatAnA aMgajAta, rU5 lAvaNya AdithI sarakhA tathA nalakRbaranA jevA suMdara cha sahodara bhAIo chIe. amee Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanam / 'dhamma' dharma 'socA' zrutvAkarNagocarIkRtya 'Nisamma' nizamya hRdayenAvadhArya 'saMsArabhauciggA' saMsArabhayodvignAH-saMsArAd yad bhayaM tena udvignA:saMsArabhayoddhAntA ityarthaH / 'bhIyA jammamaraNAo' bhItA janmamaraNAt 'muMDAjAva pavvaiyA' muNDA yAvatpatrajitAH, 'muNDA' ityArabhya pravrajitA ityantaH - pAThaH pUrvavadavaseyaH // mU0 11 // tae NaM amhe jaM ceva divasaM pavaiyA taM ceva divasaM arahaM ariTanemi vaMdAmo namasAmo imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigennhaamo| icchAmo NaM bhaMte! tubbhehi abbhaNuNNAyA samANA jAva ahAsuhaM devaannuppiyaa| tae NaM amhe arahayA ariTranemiNA abbhaNuNNAyA samANA jAvajjIvAe chaTuM chaTeNaM jAva vihraamo| taM amhe aja chaTTakkhamaNapAraNayaMsi paDhamAe porisIe jAva aDamANA tava gehaM aNuppaviTA, taM no khallu devANuppiye ! te ceva NaM amhe, amhe NaM anne, devaiM devi evaM vayai, vaittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM . paDigae // sU0 12 // : // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM amhe jaM ceva divasaM pavvaiyA' tataH khalu vayaM yasminneva divase pravrajitAH, 'taM ceva divasaM arahaM ariTTanemiM vaMdAmo namasAmo imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigeNhAmo' tasminneva divase samIpa dharma sunakara saMsAra ke bhaya se udvigna ho janmamaraNa se chuTakArA pAne ke liye pravrajyA grahaNa kI // sU0 11 // / usake bAda hama logoM ne jisa dina dIkSA lI usI dina se bhagavAna kI AjJA prAptakara vele bele pAraNA karane kI pratijJA bhagavAna ariSTaneminI pAse dharma sAMbhaLI saMsAranA bhayathI udvigna thaI janmamaraNathI chuTavA mATe pravrayA grahaNa karI ( sU0 11 ) : - tyAra pachI ame je divase dIkSA lIdhI teja divasathI bhagavAnanI AjJA prApta karI chaTuM cha pAraNuM karavAnI pratijJA lIdhI. ane te ja pramANe chaThTha chaThTha pAraNuM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre arhantamariSTanemiM bandAmade namasyAmaH imametadrUpam abhigraham = pratijJAvizeSam abhigRhNImaH = svIkurmaH / pratijJAsvarUpamAha - 'icchAmo NaM bhaMte ! tubhehi anbhaNuNNAyA samANA jAva ahAsuhaM devANuppiyA !" icchAmaH khalu he bhadanta ! yuSmAbhirabhyanujJAtAH santo yAvadyathAsukhaM devAnumiyAH / yAvatpadena pUrvoktaH pAThaH saMgrAhyaH / ayaM bhAvaH - he bhagavan ! bhavadAjJayA paSThapapTha- tapaHkarmaNA yAvajjIvaM vihartumicchAmaH / tadA bhagavAnAjJapayAmAsa - he devAnumiyAH ! yathAsukhaM kuruteti / ' tara NaM amhe arahayA ariSTanemiNA aNuSNAyA samANA jAnajjIvAe chaTuM chadveNaM jAva viharAmo' tataH khalu vayam arhatA'riSTaneminA abhyanujJAtAH santaH yAvajjIvaM paSThapaNThena yAvad viharAmaH / ' taM amhe ajja chaTThakkhamaNavAraNayaMsi paDhamAe porisIe jAtra aDamANA tatra gehaM aNuSpavidyA ' tadvayam adya paSThakSapaNapAraNake prathamAyAM pauruSyAM yAvadantaH prathame prahare svAdhyAyaM dvitIye dhyAnaM kRtvA tRtIyaprahare bhagavatA''diSTA uccanIcamadhyamAni kulAni antaH tava gRhamanupraviSTAH / ' taM no khalu devANuppiye !' tanno khalu he devAnupraye ! 'te cetra NaM amhe' ta eva khalu vayam, kintu 'amhe NaM anne' vayaM khalu anye' 'devaI deviM evaM vayai' devakIM devIm evaM vadati - evaM pUrvoktaprakAreNa devakIM devIM vadati = kathayati, 'vattA jAmetra disaM pAubyUe ' udilA yasyA dizaH prAdurbhUtaH = munidvayasya tRtIyasaMghATakaH samAgataH 'tAmeva disaM paDigae' tasyAmeva dizi pratigataH = pratinivRtaH // sR0 12 // 58 lI, usI anusAra bele vele pAraNA karate haiM, so hama logoM ko Aja vele kA pAraNA hai / isaliye pahale pahara meM svAdhyAya karake dUsare pahara meM dhyAna ghara ke aura tIsare pahara meM bhagavAna kI AjJA prApta karake hama tIna saMghADA se nikale aura ucca nIca madhyama kuloM meM sAmudAnika bhikSA ke liye ghUmate hue tumhAre ghara Aye / ataH he devAnupriye ! jo anagAra pahile Aye ve dUsare, bIca meM Aye karIe chIe, Aje amAre badhAene chaThThanuM pAraNuM che. tethI ame pahelA praharamAM svAdhyAya karIne, trIjA praharamAM dhyAna dharIne ane trIjA praharamAM bhagavAnanI AjJA lai traNa saMghADAthI nIkaLI ucca, nIca, madhyama kuLAmAM sAmudAnika bhikSA mATe pharatA pharatA tamAre ghera AvyA. AthI hai devAnupriye ! je anagAra pahelA AvyA te judA, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA mAnaso vicAra : // mUlam // tae NaM tIse devaIe devIe ayameyArUve ajjhathie jAva samuppanne / evaM khalu ahaM polAsapure nayare aimutteNaM kumArasamaNeNaM bAlattaNe vAgariyA, tumaM NaM devANuppie ! aTTha putte payAisasi sarisae jAva nalakubbarasamANe, no ceva NaM bharahe vAse aNNAo ammayAo tArisae pute payAissaMti, taM NaM micchA / imaM paccakkhameva dissas bharahe vAse aNNAo vi ammayAo khalu erisae jAva pute payAyAo, taM gacchAmi NaM arahaM ariTTanemiM vaMdAmi nama'sAmi, vaMdittA narmasittA imaM caNaM eyArUvaM vAgaraNaM pucchissAmiti kaTTu evaM saMpehei, saMpe hittA ko biyapurise sadAvei, saddAvittA evaM vayAsIlahukaraNajuttajoiyaM jANappavaraM jAva uvaTuveMti, jahA devANaMdA jAva pajjuvAsai // sU0 13 // // TIkA // 59 6 'tae NaM' ityAdi / ' tae NaM' tataH = tRtIyasaMghATakagamanAnantaraM khalu 'tI se devaIe devIe ' tasyA devakyAH devyAH, ' ayameyArUve ' ayametadrUpaH = cakSyamANapakAraH 'ajjatthie jAva' AdhyAtmiko = mAnasiko yAvad vikalpaH ' samuppaNNe' samutpannaH / evaM khalu ahaM polAsapure nagare aimutteNaM kumArasamaNeNaM' evaM khalu ahaM polAsapure nagare atimuktena kumArazramaNena 'vAlattaNe ' ve dUsare aura hama dUsare haiM / isa prakAra devakI devI ke mana kI zaMkA dUra kara vaha saMghADA apane sthAna para gayA || sU0 12 // una anagAroM ke cale jAne para usa devakI devI ke AtmA meM isa prakArakA mAnasika vikalpa utpanna huA ki jaba maiM choTI thI, usa samaya polAsapura nagara meM atimuktaka ( evantA ) anagAra ne vacamAM AvyA te judA ane ame judA chIe. A prakAre devakI devInA mananI zaMkA dUra karIne te saghADA peAtAne sthAne gayA. ( sU0 12 ) te anagArA cAlyA gayA pachI te devakI devInA AtmAmAM evA mAnasika vikalpa utpanna thayA ke jyAre huM nAnI hatI te samaye pelAsapura nagaramAM atimukataka Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 antakRtadazAGgasUtre vAlatve cAlye 'vAgariyA' vyAkRtA-uktA, kimuktA? ityAha- 'tumaM NaM devANuppiye ! aDha putte payAissasi' tvaM khalu he devAnupriye ! aSTa putrAn prajanayiSyasi / kIdRzAnityAha- 'sarisae' ityAdi / 'sarisae jAva' sadRzakAn yAvat , yAvatpadena-AkAreNa vayasA kAntyA ca tulyAniti saMgrAhyam ; tathA 'nalakubbarasamANe' nalakUvarasamAnAn, 'no ceva NaM bharahe vAse aNNAo ammayAo' no caiva khala bhArate varSe anyA ambAH mAtaraH, 'tArisae putte * payAissaMti' tAdRzakAn putrAn prajanayiSyanti; 'taM gaM micchA' tatkhalu mithyA tasyAnagArasya vacanaM mithyA; ' imaM paccakkhameva dissai ' idaM pratyakSameva dRzyate yad 'bharahe vAse' bhArate varSe bharatakSetre 'aNNAo vi ammayAo khalu' anyA api ambAH khalu-matto'nyA api mAtaraH 'erisae jAva putte payAyAo' IdRzAn yAvat putrAn prajAtA:=prajanitavatyaH, atimuktakamunikathitasadRzAn putrAn prajanitavatya iti bhAvaH, 'taM gacchAmi NaM arahaM arihanemi vaMdAmi namasAmi' tadgacchAmi khalu arhantamariSTanemi vande namasyAmi, vaMdittAnamaMsittA imaM ca NaM eyArUvaM vAgaraNaM pucchissAmi' vanditvA namasyitvA idaM ca khalu etadrUpaM vyAkaraNaM-praznam-atimuktoktaM kathamanyathA jAtamiti prazna mujhe kahA thA-he devakI ! tU ATha putroM ko janma degii| tere ve sabhI putra AkAra, kya aura kAnti Adi meM samAna hoMge aura ve nalakUbara ke sadRza sundara hoMge / isa bhArata varSa meM dUsarI koI mAtA aise sundara putroM ko janma nahIM de skegii| parantu atimuktaka anagAra (evantA anagAra) ke ye sabhI kathana asatya hue; kyoM ki yaha pratyakSa dikhAyI de rahA hai jo isa bharata kSetra meM anya jananiyoM ne bhI isa prakAra ke putroM ko janma diyA hai / (evantA) anagAre mane kahyuM hatuM ke he devakI! tuM ATha putrane janma Apaze. tArA e badhA putre AkAra, vaya tathA kAnti AdimAM samAna thaze tathA te nalakubaranA jevA suMdara thaze. A bhAratavarSamAM bIjI kaI mAtA evA suMdara putrane janma ApI zakaze nahi. paraMtu atimuktaka anagAra (evantA anagAra)nAM A badhAM kathana asatya thayAM; kemake A pratyakSa jovAmAM Ave che ke je A bharata kSetramAM bIjI mAtAoe paNa AvA prakAranA putrane janma Ape che. atimukta anagAranAM vacana Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA aIdariSTanemisamIpe gamanam 61 prakSyAmi / anagAravacanamanyathA bhavituM na zaknoti, dRzyate cAnyathAbhUtam, ato dolAyitaM me manaH, tasmAd bhagavadariSTanemisaMnidhau gatvA taM vanditvA praNamya ca tasyAnagArasyAnyathAvacanatve kAraNaM pRSTvA svasaMzayamunmUlayAmIti bhAvaH / 'tti kahU' iti kRtvA = uparyuktamabhiprAyaM manasi kRtvA ' evaM saMpehei ' evaM saMprekSate - uktaprakAreNa vicArayati 'saMpehittA' samprekSya = vicArya ' koDuMviyapurise' kauTumbikapuruSAn = sevakajanAn 'sadAvei ' zabdayati = Ahvayati, 'saddAvittA' zabdayitvA ' evaM vayAsI' evamavadat 'lahukaraNajuttajoiyaM ' laghukarayukta yojitam - laghukaraNaM - kSiprakAritvaM tena yukto laghukaraNayuktaH = dakSapuruSaH, tena yojitam - dakSapuruSayojitam, ' jANappavaraM ' yAnapravaraM = dhArmikaratham upasthApayata, tadvacanaM zrutvA te'pi kauTumbikapuruSAH yAnapravaram upasthApayanti = Anayanti sA devakI, 'jahA devANaMdA jAva pajjuvAsaha ' yathA devAnandA yAvat atimuktaka anagAra ke vacana asatya nahIM ho sakate, parantu phira bhI asatya dIkha rahe haiM / isaliye mujhe ucita hai ki bhagavAna arhat ariSTanemi ke pAsa jAU~, unheM vandana namaskAra kara tathA unase pUcha kara apane isa sandeha ko nivRtta karU~ / vaha devakI ina bAtoM ko apane mana meM vicAratI hai aura bAda meM apane bhRtyoM (sevakoM) ko bulAtI hai, tathA unase kahatI hai- he devAnupriyo ! dhArmika ratha ko taiyAra karo aura ratha calAne meM catura sArathI ke sAtha ratha ko mere pAsa le Ao / devakI kI aisI AjJA suna kara ve bhRtya ( sevaka ) - gaNa catura sArathI se yukta dhArmika ratha ko devakI ke sAmane upasthita karate haiM / usake bAda vaha devakI jisa prakAra mahAvIra svAmI kI mAtA devAnandA bhagavAna ke samIpa ratha para caDha asatya hAI zake nahi. chatAM asatya jevuM dekhAI rahyuM che. mATe mane ucita che ke bhagavAna a`Mta ariSTaneminI pAse jAuM ane temane vandana namaskAra karI tathA temane pUchI mArA A saMdehanI nivRtti karUM. te devakI evA vicAro manamAM kare che ane pachI peAtAnA mRtyu (sevaka) te khelAve che tathA temane kahe che-- hai devAnupriyA ! dhArmika ratha taiyAra karA tathA ratha calAvavAmAM catura sArathInI sAthe rathane mArI pAse lai Ave. devakInI evI AjJA sAMbhaLIne te mRtya ( seva ) - gae : yatura sArathIthI yukata dhArmika rathane lai AvI devakInI sAme upasthita kare che. tyAra pachI te devakI je prakAre mahAvIra svAmInI mAtA devAnandA bhagavAna samIpe ratha para caDIne darzana karavA mATe gai hatI tathA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 antakRtadazAGgasUtre paryupAste-yathA devAnandA mahAvIrajananI bhagavato mahAvIrasyopAsanAmakarot tathaiveyamapi ahaMdariSTanemisvAminaH upAsanAM karoti smeti / / sU0 13 // // mUlam // tae NaM arahA ariTranemI devaiM devi evaM vayAsI-se nUNaM tava devai ! ise cha aNagAre pAsettA ayameyArUve ajjhathie jAva samuppajetthA, evaM khalu polAsapure nayare aimutteNaM taM ceva jAva Niggacchasi, NiggacchittA jeNeva mamaM aMtiyaM havamAgayA, se nUNaM devaI devi! aTe samaDhe ? haMtA asthi / evaM khalu devANuppiye ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhadilapure Nayare NAge NAma gAhAvaI parivasai ar3eH / tassa NaM NAgassa gAhAvaissa sulasA NAsaM bhAriyA hotthaa| sAsulasA gAhAvaiNI bAlalaNe ceva nimittieNaM vAgariyA-esa NaM dAriyA jiMdU bhavissai / tae NaM sA sulasA bAlappabhiti hariNegamesIdevabhattA yAvi hotthA / hariNegamesissa paDimaM karei, karittA kallAkaliM vhAyA jAva pAyacchittA ullapaDasADiyA maharihaM pupphacaNaM karei, karitA jANupAyavaDiyA paNAmaM karei, tao pacchA AhArei vA nIhArei vA // sU0 14 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM arahA ariTThanemI devaiM devi evaM kara darzana karane ke liye gayI aura vandanA tathA namaskAra kara upAsanA karane lagI usI prakAra devakI bhI ratha para baiTha kara aheta ariSTanemi ke samIpa darzana karane ke liye gayI aura vandana namaskAra kara ke bhagavAna kI niravadya sevA karane lagI / sU0 13 // bAda bhagavAn arhata ariSTanemi ne devakI devI se isa prakAra vandanA ane namaskAra karI upAsanA karavA lAgI. hatI te prakAre ratha upara besIne ahaMta ariSTaneminI pAse darzana karavA mATe gaI ane vandana namaskAra karIne jApAnanI niravadha sevA 42vA sA. (sU0 13) * * bAda bhagavAna ahaMta ariSTanemie devakI devIne A prakAre kahyuM-he devI! Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, saMzayanivAraNArthaM devakI prati bhagavata ukti : 63 vayAsI' tataH khalu arhana ariSTanemiH devakI devIm evamavadat 'se nUNaM tava devai !' tannUnaM tava devaki !, 'tat ' iti vAkyopanyAse nUnamiti vita 'ime cha aNagAre pAsettA ayameyArUve ajjhathie jAva samuppajjetthA' imAn paDanagArAn dRSTvA ayametadrUpa AdhyAtmiko yAvat samudapadyata / imAn paDanagarAn dRSTvA tava manasi vikalpo jAta ityrthH| sa ca IdRzaH-'evaM khalu polAsapure nayare aimutteNaM taM ceva jAva' evaM khalu polAsapure nagare atimuktena tadeva yAvat-polAsapure nagare'timukto'nagAro mAmavocat, yattvameva IdRzAnAM putrANAM jananI bhaviSyasi, nAnyA kA'pi bhaviSyati bharatakSetre, dRzyate cAnyA'pi jAtA, kathamanagAravacanamanyathA jAtam ? iti ahaMdariSTanemisannidhau gatvA zaGkAm apaneSyAmiH iti manasi kRtvA rathamAruhya svagRhAt 'Niggacchasi nirgacchasi nirgatA'si, 'NiggacchittA' nirgatya 'jeNeva mama aMtiyaM' yatraiva mamAntikam mama samIpam 'teNeva' tatraiva 'havyamAgayA' zIghramAgatA, havvaM' iti zIghrAthai dezIzabdaH 'se nUNaM devaIdevi ! aDhe samajhe ? ' sa nUnaM devakIkahA-he devakI ! Aja. ina cha anagAroM ko dekha kara tere hRdaya meM isa prakAra vikalpa paidA huA ki mujhe polAsapura nagara meM atimukta (evantA) anagAra ne isa prakAra kahA thA-" he devakI ! tU AkAra, vaya aura kAnti Adi se tulya evaM nalakUbara ke samAna sundara ATha putroM ko janma degI, vaise putroM kI jananI isa bharata kSetra meM aura dUsarI koI nahIM hogii"| parantu dUsarI mAtA ne bhI atimukta se kathita lakSaNoM vAle putroM ko janma diyA hai| atimukta anagAra ke vacana asatya kaise hue ? isa zaGkA ko arhat ariSTanemi ke pAsa jA kara dUra kruuNgii| aisA mana meM vicAra karake rathapara caDhakara apane ghara se nikalakara mere samIpa AyI hai| kyoM devakI Aje e cha anagArone joIne tArA hRdayamAM A prakArano vikalpa pedA thaye ke mane palAsapura nagaramAM atimukata (evantA) anagAre A prakAre kahyuM hatuM--"he devakI ! tuM AMkAra, vaya ane kAnti AdithI sarakhAM, naLakUbavara jevA suMdara ATha putrane janma Apaze. evA putranI mAtA A bharatakSetramAM bIjI kaI thaze nahi." paraMtu bIjI mAtAe paNa atimukate kahelAM lakSaNovALA putrane janma ApyA che. atimukata anagAranAM vacana asatya kema thayAM? A zaMkAne ati ariSTaneminI pAse jaI dUra karIza. ema. manamAM vicArIne ratha para caDIne pitAne gherathI nIkaLI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre devi ! arthaH samartha:-he devaki ! saH uparyukto mayoko'rthaH samarthaH yathArthaH kim ? . devakI vadati-'haMtA atthi' hanta asti- he prabho ! sarvathA * satyametat / 'hanta' iti uktArthasvIkAre / bhagavAnAha-evaM khalu devAnupriye ?= he devAnupriye ! atimuktavacanasyAnyathAtve yatkAraNaM tadevamavadhAraNIyaM tvayA / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhadilapure Nayare NAge NAma gAhAvaI' parivasaI, tasmin kAle tasmin samaye bhadilapure nagare nAgo nAma gAthApatiH parivasati, 'ar3e' AnyA dhanadhAnyAdiparipUrNaH / 'tassa NaM NAgassa gAhAvaissa sulasA NAmaM bhAriyA hotthA' tasya khalu nAgasya gAthApateH sulasA nAma bhAryA AsIt / 'sA sulasA gAhAvaiNI bAlattaNe ceva' sA sulasA gAthApatnI vAlatva eva 'nemittieNaM' naimittikena-naimittikaH =bhaviSyavettA tena, pituragre 'vAgariyA' vyAkRtA = uktA, 'esA NaM dAriyA jiMdu bhavissai' eSA khalu dArikA mRtavatsA bhaviSyati / 'jiMdU' iti mRtavatsArthoM dezIzabdaH / 'tae NaM' tataH naimittikakathanAnantaraM khalu 'sA sulasA vAlappabhiti ceva' sAM devI ! yaha bAta ThIka hai ? hA~, bhagavan ! Apa sarvajJa haiM, saba kucha jAnate haiM, Apane jo kahA hai saba satya hai / . bhagavAna ne kahA-he devAnupriye ! isakA samAdhAna suno| usa kAla usa samaya meM bhadilapura nAmaka nagara thaa| usa nagara meM dhana-dhAnya Adi se sampanna nAga nAmaka gAthApati rahatA thA / usa nAga gAthApati kI patnI kA nAma sulasA thA / vaha sulasA gAthApatnI jaba bAla avasthA meM thI usa samaya bhaviSyavaktA naimittika ne usake pitAse isa prakAra kahA thA ki yaha bAlikA mRtmArI pAse tuM AvI che. kema devakI devI! A vAta ThIka che? hA, bhagavAna, Apa sarvajJa che, sarva kAMI jANe che; Ape je kahyuM che te badhuM satya che. bhagavAne kahyuM- he devAnupriye! enuM samAdhAna sAMbhaLo :- te kAla te samaye bhakilapura nAme nagara hatuM. te nagaramAM dhana-dhAnya AdithI sampanna nAga nAme gAthApati rahetuM hatuM. te nAga gAthApatinI patnInuM nAma sulasA hatuM. te sulasA gAthApatnI jyAre bAlya avasthAmAM hatI te samaye bhaviSyavakatA naimittike tenA pitAne ema kahyuM hatuM ke- A bAlikA mRtavayA thaze. tyAra pachI te Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, saMzayanivAraNArtha devakI prati bhagavata uktiH 65 sulasA vAlaprabhRtyeva vAlyakAlamArabhyaiva 'hariNegamesidevabhattA yAvi hotthA' harinaigameSidevabhaktA cApi abhavat / 'hariNegamesissa' harinaigameSiNaH 'kallAkaliM' kalyaM kalyama-pratidinaM 'hAyA' snAtA-kRtasnAnA 'jAva pAyacchittA' yAvat prAyazcittA-yAvacchabdena kRtavalikarmA dattavAyasAdharthAnnAdibhAgA, kRtakautukamaGgalapAyazcittA= kRtamaSItilakAdikautukadadhyakSatAdimaGgalakRtyarUpaduHsvapnAdidoSavighAtakamAyazcittA, 'ullapaDasADiyA' ArdrapaTazATikA-paridhRtAvasanA, 'maharihaM ' mahAham devocitam , 'puSphaccaNaM karei' puSpArcanaM karoti,' karittA' kRtvA 'jANupAyavaDiyA' jAnupAdapatitA-jAnupAdAbhyAM kRtvA patitA 'paNAmaM karei' praNAmaM karoti, ' tao pacchA AhArei vA nIhArei vA' tataH pazcAt AhArayati vA nIhArayati vA // mU0 14 // .. // mUlam // tae NaM tIse sulasAe gAhAvaiNIe bhattibahumANasussUsAe hariNegamesI deve ArAhie yAvi hotthA / tae NaM se hariNegamesI deve sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaTrayAe sulasaM gAhAvaiNi tumaM ca NaM do vi samauuyAo karei / tae NaM tubbhe do vi samameva ganbhe giNhaha, samameva ganbhe vandhyA hogii| usake bAda vaha sulasA apane bAlyakAla se hI hariNaigameSI devatA kI bhakta ho gyii| usane hariNaigameSI deva kI pratimA banAI / anantara prAtaHkAla snAna kara pazu-pakSi Adi prANiyoM ke liye anna Adi nikAlane rUpa balikarma kiyA, aura duHsvapna Adi doSa nivAraka maSItilakAdirUpa kautuka-maMgala kRtya kiye / bAda gIlI sADI pahinakara devocita puSpArcana kara praNAma karatI thI, aura bAda AhAra Adi kriyA karatI thI / / suu014|| sulasA pitAnA bAlyakALathI ja harigamevI devatAnI bhakta banI gaI. teNe hariNagameSI devanI pratimA banAvI. pachI prAtaHkAlamAM snAna karI pazu pakSI Adi prANione mATe ane vagere bhAga jude kADhavA rUpa balikama karatI tathA duHsvapna Adi deSa nivAraka mItilakArirUpa kautuka maMgala kRtya karatI. pachI bhInI sADI paherIne decita puSpArcana karI praNAma karatI ane tyAra pachI AhArAdi kriyA ... 42 tA (sU0 14) ... ... ... ... .. . . Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre parivahaha, samameva dArae payAyaha / tae NaM sA sulasA gAhAvaiNI viNihAyamAvaNNe dArae payAyai / tae NaM se hariNegamesI deve sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaTAe viNi hAyamAvaNNe dArae karatalasaMpuDeNaM giNhai, giNhitA tava aMtiyaM sAharai |tN samayaM ca Na tumaMpi NavaNhaM mAsANaM sukumAladArae pasavasi, je vi ya NaM devANuppie! tava puttA te vi ya tava aMtiyAo karayalasaMpuDeNaM giNhai,giNhittA sulasAe gAhAvaiNIe aMtie sAharai, taM tava ceva NaM devai ! ee puttA, No ceva sulasAe gAhAvaiNIe |suu0 15 // // TIkA // - 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse sulasAe gAhAvaiNIe' tataH khalu tasyAH sulasAyA gAthApatnyAH 'bhattivahumANasusmasAe' bhaktibahumAnazuzrUpayA-bhaktiH anurAgaH, vahumAna-pracuraH satkAraH, zuzrUSA-sevA, etaiH kRtvA 'hariNegamesI' hariNaigamepI harerindrasya naigamam AjJAm icchatIti harigaigamepI indrAjJAparipAlako 'deve' devaH 'ArAhie yAvi hotthA ' ArAdhitazcApyabhavat-prasanno jAtaH / 'tae NaM se hariNegamesI deve' tataH khalusa hariNaigamepI devaH 'sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaTTayAe' sulasAyA gAthApalyA anukampanArtham 'sulasa gAhAvaiNi tumaM ca NaM dovi' sulasAM gAthApatnIm tvAM ca khalu dve api 'samauuyAoM samaRtuke 'karei' karoti / 'tae NaM' tataH khalu 'tumbhe dovi' yuvAM ve api, 'samameva' samAnakAla eva 'gabbhe' garbho 'giNhaha' gRhNIthaH, 'samameva gambhe parivahaha, samameva dArae payAyaha' usake bAda usa sulasA gAthApatnI kI bhakti, vahamAna evaM zuzrUSA se vaha hariNaigameSI deva prasanna huaa| bAda hariNegameSI ne sulasA gAthApatnI kI anukampA ke liye sulasA gAthApatnI ko aura tumheM eka kAla meM RtumatI karatA thaa| anantara tuma donoM sAtha hI garbha ko dhAraNa karatI / aura sAthahI unakA pAlana - tyAra pachI te sulasA gAthApatnInI bhakti tathA bahamAna zazraSAthI te harigamethI deva prasanna thaI gaye. bAda hariNagameSIe sulasa gAthApanInI anuka pAne. lIdhe sulasa gAthApatnIne temaja tane ekaja vakhate tamatI karatA hatA. anantara tame banne sAthe ja garbha dhAraNa karatI tathA sAthe ja tenuM pAlana karatI ane tame Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, saMzayanivAraNArtha devakI prati bhagavata uktiH 67 samameva gauM parivahathaH, samameva dArako prajanayathaH / 'tae NaM sA mulasA gAhAvaiNI' tataH khalu sA sulasA gAthApatnI 'viNihAyamAvaNe' vinighAtamApannAnmRtAn 'dArae payAyai' dArakAn prajanayati / 'tae NaM se hariNegamesI deve sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaThAe' tataH khala sa hariNaigamepI devaH mulasAyA gAthApatnyA anukampanArtham ' viNihAyamAvaNNe dArae karatalasaMpuDeNaM giNhai ' vinighAtamApannAn dArakAn-mRtAn bAlakAn karatalasaMpuTena gRhNAti 'gihittA tava aMtiya' gRhItvA tava antikaM 'sAharai' samAharati-Anayati taM samayaM ca NaM' tasmin samaye ca khalu 'tumaMpi NavaNhaM mAsANaM sukumAladArae pasabasi / tvamapi navAnAM mAsAnAm sukumAradArakAn pramUSe prajanitavatI / 'jevi ya NaM devANuppiye ! tava puttA te vi ya tava aMtiyAoM karayalasaMpuDeNaM giNhai' ye'pi ca khala he devAnupriye ! tava putrAH tAnapi ca tavAntikAt karatalasaMpuTena gRhNAti, "giNhittA sulasAe gAhAvaiNIe aMtie' gRhItvA sulasAyA gAthApatnyAH antike 'sAharai ' samAharati 'taM' tat-tasmAtkAraNAt 'tava ceva NaM devai !' tavaiva khalu he devaki ! 'ee puttA' ete putrAH santi 'No ceva sulasAe gAhAvaiNIe' no caiva sulasAyA- gAthApatnyA ete putrAH // mU0 15 // karatI tathA tuma donoM sAthahI bAlakoM ko janma detI thI; parantu sulasA gAthApatnIke bAlaka mare hue janmate the / anantara hariNaigameSI devane sulasA kI. anukampA ke liye mare hue bAlaka ko apane hAthoM se uThA kara tumhAre samIpa le AtA thaa| usa samaya tU bhI nau mahInA sADe sAta dina bItane para sukumAra putroM ko janma detI thii| jo jo tumhAre putra the unako hariNaigameSI devane tumhAre pAsa se apane hAthoM se uThA kara sulasA gAthApatnI ke pAsa rakha diye| so he devakI! atimuktaka (evantA) anagAra ke vacana .. satya haiN| ye sabhI tumhAre hI putra haiM, na ki sulasA gAthApatnI ke // sU0 15 // ..... bane sAthe ja bALakane janma ApatI hatI. parantu sulasI gAthApatnIne bALake marelA janamatA hatA. pachI hariNagamelI deve sulatAnI anukaMpAne lIdhe marelA bALakane pitAnA hAthethI upADI tamArI pAse lAvI mukata hatA. te samaye tuM paNa nava mahinA ane sADA sAta rAta vItyA pachI sukumAra putrane janma ApatI hatI. je je tArA putro hatA tene hariNagameSI deva pitAnA hAthe upADI sulasI gAthA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgamatre // mUlam // // sUlam // tae NaM sA devaI devI arahao ariTranemissa aMtie eyamadaM socA Nisamma haTTatuTTa jAva hiyayA araha ariTanemi vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA jeNeva te cha aNagArA teNeva uvAgacchai, uvAgacchintA, te chappi aNagAre vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA AgayapaNDayA pappuyaloyaNA kaMcuyapaDikkhittayA dariyavalayavAhA dhArAhayakalaMvapupphagaM piva samUsasiyaromakUvA te chappi aNagAre aNimisAe diTTIe pehamANI2 suciraM Nirikkhai, NirikkhittA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva arihA ariTranemI teNeva uvAgacchai,uvAgacchittA, araha arihanemiM tikkhutto / AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA, tameva dhasmiyaM jANappavaraM durUhai, durUhittA jeNeva vAravaI NayarI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA vAravaI NayariM aNuppavisai, aNuppavisittA jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchintA dhammiyAo jANappavarAo pacoruhai, paccoruhitA jeNeva sae vAsaghare jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sayaMsi sayaNijjasi nisIyai // sU0 16 // // TIkA // __'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'arahao ariTanemissa aMtie eyamaDhaM socA Nisamma haTTatuTTa jAva usake bAda devakI devIne arhat ariSTanemi ke mukha se isa vRttAnta ko sunA aura use hRdaya meM avadhArita kiyaa| bAda hRssttpatnInA pAse mukI deto. mATe he devakI ! atimuktaka (evantA) anagAranAM vacana satya che. A badhA tArA ja putra che, nahi ke sulasA gAthApatnInA. (sU0 15). - tyArapachI te devakI devIe ahaMta ariSTaneminA mukhethI A vRttAnta sAMbhaLIne te vAtane pitAnA hRdayamAM avadhArita karI. pachI huNa-tuSTa-hRdayathI ahaMtu ariSTa Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA vAtsalyam hiyayA' arhato'riSTanemerantike imamathai zrutvA nizamya hRSTatuSTa yAvaddhRdayA, idaM vyAkhyAtapUrvam , 'arahaM arihanemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva te cha aNagArA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA te chappi aNagAre vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA' arhantamariSTanemim vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yatraiva te paDanagArAH tatraiva upAgacchati, upAgatya tAn paDapi anagArAn vandate namasyati, vanditvA namasyitvA 'AgayapAhuyA' AgataprasnutA-AgataM prasnutaM yasyAH sA-svIyaputradarzanena saMjAtastanyaprasravaNA 'papphuyaloyaNA' praplutalocanA -paplute locane yasyAH sA-harSAzrupUrNanayanA, 'kaJcuyaparikkhittayA-kaJcukaparikSiptakA-svaputrAvalokanajanitAnandapakarSeNa sthUlazarIratayA truTitakaJcukavandhanA -truTitakaJcukakazetyarthaH, dariyavalayavAhU' dIrNavalayabAhuH-dINoM-saMkucitau valayau bAhU ca yasyAH sA, 'dhArAhayakalaMbapuSphagaM piva' dhArAhatakadambapuSpakamiva -dhArayA varSAMdhArayA. AhataM . yatkadambapuSpakaM kadambakusumaM tadiva 'samUsasiyaromakUvA' samucchvasitaromakUpA-samuccasitaH pulakito romakUpo = romarAjiyasyAH sA tathA-dhArAnipAtAhataM kadambapuSpamekasminneva kAle vikasati, tathaiveyaM pulakitasakalaromA jaataa| tataH 'te chappi aNagAre' tuSTa hRdya se arhat ariSTanemi ko vandana namaskAra kiyaa| anantara jahA~ ve cha anagAra the vahA~ gayI aura unheM vandana namaskAra kiyaa| una anagAroM ko dekhakara putraprema ke kAraNa usake stanoM se dUdha jharane lgaa| harSa ke kAraNa usakI A~khoM meM A~sU bhara aaye| evaM atyanta harSa ke kAraNa zarIra ke phUlane se kaJcukI kI kase TUTa gayIM aura bhujAoM ke AbhUSaNa tathA hAtha kI cUDiyAM taMga hone lgiiN| varSA kI dhArA par3ane se jisa prakAra kadambapuSpa eka sAtha hI kusumita ho jAte haiM, usI prakAra usake zarIra ke sabhI roma pulakita ho gye| una chaoM anagAroM ko animeSa dRSTi se dekhatI nemine vaMdana namaskAra karyo. ane tyAra pachI jyAM te cha anagAra hatA tyAM gaI ane temane vaMdana namaskAra karyA. te anagArone joI putrapremane kAraNe tenA stanamAMthI dudha jharavA lAgyuM. harSanA kAraNathI tenI AMkhamAM harSAzru bharAI AvyA. harSathI - zarIra pulavAnA kAraNe kaMcukInI kase tUTI gayI ane bhujAo uparanAM ghareNuM tathA hAthanI cUDio TUMkI thavA lAgI. varasAdanI dhArA paDavAthI jema kadaMbapuSpa ekIvakhate ja vikasita thaI jAya che te prakAre tenA zarIranAM badhAM rUMvADA pulakita thaI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 antakRtadazAGgasUtre tAn paDapi anagArAn, 'aNimisAe diTThIe' animipayA dRSTyA nimeparahitayA nizcalayA dRSTyA 'pehamANI 2' prekSamANA2=punaH punaravalokayantI 'muciraM Nirikkhai' suciraM nirIkSate-animiSeNa locanena pazyantyapi atRptA satI bahukAlamavalokayatIti bhAvaH, 'NirikvittA vaMdai NamaMsaI' nirIkSya vandate namasyati, vaMdittA NamaMsittA jeNeca arihA ariTanemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM arihanemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdAi NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasthitvA yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva upAgacchati, upAgatya arhantamariSTanemi vikRtva AdakSiNapradakSiNam karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA 'tameva dhammiyaM jANappavaraM' tameva dhArmika yAnapravaraM-dhArmikam kevaladharmakRtyakaraNAya parirakSitaM rathamiti bhAvaH 'durohati duruhittA jeNeva vAravaI NayarI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA vAravaI NayariM aNuppavisai' durohati-duruhya yatraiva dvArAvatI nagarI tatraiva upAgacchati, upAgatya dvArAvatI nagarIm anupavizati, 'aNupavisittA, jeNeva sae gihe jeNeva vAhiriyA uvaTThANasAlA' anupavizya yatraiva svakaM gRhaM yatraiva bAhyA upasthAnazAlA, upasthAnazAlA-upasthAnamaNDapaH, 'tegeva uvAgacchai, uvAgacchittA dhammiyAo jANappavarAo paJcoruhai, paccoruhitA jeNeva sae vAsaghare jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sayaMsi sayaNijjasi nisIyai' tatraiva upAgacchati upAgatya dhArmikAd yAnapravarAt pratyavarohati, pratyavaruhya yatraiva svakaM vAsagRham yatraiva svakaM zayanIyam , zayanIyaM zayyA, tatraiva upAgacchati, upAgatya svake zayanIye 'nisIyai' nipIdati-upavizati / / sU0 16 // huI bahuta kAla taka nirakhatI rhii| bAda meM unheM vandana namaskAra kara bhagavAn ahet ariSTanemi ke pAsa AyI aura bhagavAna ko vidhipUrvaka vandana namaskAra kiyaa| bAda meM apane dhArmika ratha para caDhakara dvArakA ke madhya hokara calI aura kama se apanI bAharI upasthAnazAlA (vaiThaka ) meM pahu~cI, vahA~ apane zreSTha dhArmika ratha gayAM. te chae anagArane animeSadaSTithI jotI thakI bakAla sudhI nirakhavA lAgI. pachI temane vaMdana-namaskAra karI bhagavAna ahaMta ariSTaneminI pAse AvI. ane bhagavAnane vidhipUrvaka vaMdana namaskAra karyA pachI pitAnA dhArmika ratha upara caDhIne dvArakAnI va cce thaIne cAlI ane kramathI potAnI bahAranI upasthAnazAlA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA manogataH saMkalpaH . // mUlam // . ... . tae NaM tIse devaIe devIe ayaM ajjhathie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppaNNe-evaM khalu ahaM sarisae jAva nalakubbarasamANe satta putte payAyA, no ceva NaM mae egassa vi bAlattaNae samaNubhUe, esa vi ya NaM kaNhe vAsudeve chaNhaM mAsANaM mamaM aMtiyaM pAyavaMdae havvamAgacchai, taM dhaNNAo NaM tAo ammAo jAsi maNNe NiyagakucchisaMbhUyAiM thaNaduddhaluddhayAiM mahurasamullAvayAI mammaNapajapiyAiM thaNamUlakakkhadesabhAgaM abhisaramANAiM muddhayAiM puNo ya komalakamalovamehi hatthehiM gihiUNa ucchaMge NivesiyAI deMti samullAvae sumahure puNo puNo maMjulappabhaNie, ahaM NaM adhannA, apunnA, akayapunnA etto egataramavi na pattA, (evaM) ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAyai // sU0 17 // // TIkA // - 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse devaIe devIe' tataH khalu tasyA devakyA devyAH 'ayaM ajjhathie ciMtie patthie maNogae saMkappe' ayamAdhyatmikazcintitaH prArthito manogataH saMkalpaH-AdhyAtmikA adhyAtmabhavaH svaputraviSayakaH cintitaH cintAviSayIkRtaH, pArthitaH abhilaSitaH, manogataH= - manaHsthitaH saMkalpa: vicAraH, 'samuppaNNe' samutpannaH / evaM khallu ahaM sarisae se utarI tathA apane bhavanameM jAkara apanI sukomala zayyA para baiThI // sU0 16 // usake bAda vaha devakI isa prakAra putrasambandhI cintA se yukta abhilaSita (cintana kiye hue) vicAra apane mana meM karane lagI ki maiMne AkAra, vaya aura kAnti se samAna yAvat nalakUbara (beThakomAM pahoMcI. tyAM pitAnA zreSTha dhArmika ratha uparathI utarIne pitAnA bhavanamAM ne pAtAnI sumita zayyA52 mI. (sU016) ' tyArapachI te devakI putrasaMbaMdhI citAthI yukata abhilaSita (vicArelA vicAre) pitAnA manamAM A pramANe karavA lAgI ke-meM AkAra, vaya tathA kAtimAM sarakhAM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 72 * jAtra nalakubbarasamANe satta puttA payAyA' evaM khalu ahaM sadRzakAn yAvat nalakUvarasamAnAn sapta putrAn prajAtA=prajanitavatI, 'no cetra NaM mae egassa vi vAlattaNae samaNubhUe' na caiva khalu mayA ekasyApi putrasya cAlavam samanubhUtam = nAnubhUtamityarthaH, 'esa triyaNaM kaNhe vAsudeve chaNhaM mAsANaM mamaM aMtiyaM pAyabaMdae havvamAgaccha' eSo'pi ca khalu kRSNo vAsudeva: paNNAM mAsAnAM mamAntikaM pAdavandako havyamAgacchati, 'havya' zabdo'tra pazcAdarthakaH, tasya ca mAsazabdena sahAnvayaH / SaNmAsAnantaraM sama pAdau vanditumAgacchatIti bhAvaH / 'taM' tasmAt kAraNAt, 'ghaNAo NaM tAo ammayAo jArsi maNNe' dhanyAH khalu tA ambAH yAsAM manye 'NiyagakucchisaMbhUyAI' nijakakukSisaMbhUtAni - nijakukSeH sambhUtAni nijakukSisaMbhUtAni - svodarajAtAni 'thaNaduddhaladdhayAI 'stanadugdhalubdhakAni - stanadugdhasya lubdhakAni=stanadugdhe saMjAtaspRhANi, 'mahurasa mullAvayAI' madhurasamullApakAni - madhuraH samullApako = bAlabhASaNaM yeSAM tAni, stanapAnArthaM vAlA manoharaiH sambhASaNairmAtaranukUlayantIti vAlasvabhAva: / 'mammaNapajaMpiyAI' mammaNaprajalpitAni - 'mammaNaM' ityavyaktadhvanirUpaM prajalpitaM = bhASaNaM yeSAM tAni, 'thaNamUlakakkhadesa bhAgaM abhisaramANAI' stanamUlakakSa dezabhAgamabhisaranti=abhigacchanti 'muddhayAI' mugdhakAni = bhadrakANi, punazca 'komalakamalovamehiM ' komasadRza sundara sAta putroM ko janma diyA, parantu una putroM meM se kisI bhI putra kA bAlakrIDAjanita Ananda kA anubhava nahIM kiyA / yaha kRSNa bhI mere pAsa caraNa vandana ke liye che che mahIne ke bAda AtA hai, isaliye maiM samajhatI hU~ ki ve mAtAe~ bhAgyazAlinI haiM ki - jinakI kuMkha se utpanna hue bacce dUdha ke liye apanI manohara tutalI bolI se unheM AkarSita karate haiM aura 'mammaNa' zabda ko uccAraNa karate hue stanamUla se lekara kakSa (kakha) taka ke bhAga meM abhisaraNa karate rahate haiM / phira ve mugdha bAlaka bAda meM apanI nalakUmara jevA sAta putrAne janma ApyA, parantu te putramAMthI kAIpaNu putranA bAlakrIDAthI thatA Anadane anubhava huM karI zakI nahi. A kRSNe paNa mArI pAse caraNuvaMdana mATe cha-cha mahinA pachI Ave che AthI huM mAnuM chuM ke te mAtAe bhAgyazAlinI che ke jeenI kU khathI utpanna thatAM khALaka dUdhane mATe peAtAnI manahara teAtaDI khelIthI temane AkarSita kare che, ane masmaNu zabdanuM uccAraNu karI stananA mULathI kAMkha sudhInA bhAgamAM abhisaraNa karatAM rahe che. pachI te mugdha Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA mAnasikaH saMkalpaH . lakamalopamaiH mRdukamalatulyaiH 'hatthehiM hastaiH kRtvA mAtRbhiH 'gihiUNa' gRhItvA 'ucchaMge' utsaGge-kroDe 'NivesiyAI' nivezitAni-upavezitAni apatyAni 'daMti' dadati, kim ? ityAha-'samullAvae sumahure' samullApakAn sumadhurAn manoharAn , tathA 'puNo puNo maMjulappabhaNie' punaH punaH maJjulaprabhaNitAn-sukomalavacanAcalirUpAn , bAlA etAdRzaM manoharaM zabdaM svasvamAtaraM zrAvayanti / 'ahaM NaM adhannA, apunnA, akayapunA' ahaM khalu adhanyA apuNyA akRtapuNyA-adhanyAabhAgyA, apuNyA-puNyarahitA, akRtapuNyA-avihitapuNyAcaraNA, 'ja' yat 'etto' itaH eSu vividhavAlavinodajanitasukheSu madhye 'egataramavi' ekataramapi, 'na pattA' na prAptA-ahaM na prAptA'smi ['evaM' anena prakAreNa,] 'ohayamaNasaMkappA' apahatamanaHsaMkalpA-apahato bhagno manaHsaMkalpo yasyAH sA-bhagnamanorathA 'jAva' yAvat 'jhiyAyai' dhyAyati ArtadhyAnaM karoti / / mU0 17 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve pahAe jAva vibhUsie devaIe devIe pAyavaMdae hvmaagcchi| tae NaM se kaNhe vAsudeve devaiM devi pAsai, pAsittA devaIe devIe pAyaggahaNaM karei, karitA devaiM devi evaM vayAsI-annayA NaM amo! tubbhe mamaM pAsittA haTTa jAva bhavaha, kiM NaM ammo! aja tubbhe ohaya jAva jhiyAyaha / tae NaM sA devaI devI kaNhaM vAsumA~ ke dvArA komala-kamala-sadRza hAthoM se uThAkara godI maiM baiThAye jAne para dUdha pIte hue apanI mA~ se tutale zabdoM meM bAteM karate haiM aura mITI2 bolI bolA karate haiN| maiM adhanya hU~, apuNya hU~, maiMne puNya nahIM kiyA, isaliye maiM apanI santAna kI bAlakrIDA kA AnandAnubhava nahIM kara skii| isa prakAra vaha devakI khinnahRdaya se vicAra karane lagI // sU0. 17 // ... bAlakane pitAnI mAtAo jyAre kemala kamaLa jevA hAthavaDe upADIne pitAnA kheLAmAM besADe tyAre te dUdha dhAvatAM dhAvatAM pitapitAnI mA sAthe tetaDA zabdomAM vAta kare che tathA mIThI mIThI belI bole che. huM adhanya chuM, apuNya chuM, meM puNya karyuM nathI, tethI huM mArAM saMtAnanI bAlakrIDAno AnaMda anubhava karI zakI nathI. bhA 2 te 4 minAyathI. viyA2 42va! al. (sU0 17) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___74 antakRtadazAGgamUtre devaM evaM vayAsI-evaM khallu ahaM puttA! sarisae jAva samANe satta putte payAyA, no ceva NaM mae egassa vi bAlattaNe aNubhUe, tuma pi ya NaM puttA ! mamaM chaNhaM chaNhaM mAsANaM aMtiyaM pAyavaMdae havamAgacchasi, taM dhannAo NaM tAo ammayAo jAva jhiyAmi // sU0 18 // // TIkA // 'tae NaM ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve hAe jAva vibhUsie' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH snAto yAvad vibhUpitaH, 'devaIe devIe pAyabaMdae havvamAgacchai' devakyA devyAH pAdavandakaH havvaM zIghramAgacchati 'tae NaM se kaNhe vAsudeve tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH 'devaiM deviM pAsai' devakI devIM pazyati, 'pAsittA devaIe devIe pAyaggahaNaM karei' dRSTvA devakyA devyAH pAdagrahaNaM karoti-caraNavandanaM karoti, 'karittA' kRtvA 'devaI deviM' devakI devIm 'evaM vayAsI' evamavadat-'aNNayA NaM ammo !' anyadA khalu amba ! 'tumbhe mamaM pAsittA haTTa jAva bhavaha' yUyaM mAM dRSTvA, hRSTa yAvat-hRSTatuSTacittAnanditA ityAdi pUrvoka vijJeyam , bhavatha, 'kiM NaM ammo!' kiM khalu amba ! 'ajja tubbhe ohaya jAva jhiyAyaha' adya yUyam avahata yAvat dhyAyatha, avahatamanaH-saMkalpA yAvat pUrvokto'rtho'nusandheyaH, __usake bAda vaha kRSNa vAsudeva snAna karake aura yAvat sabhI alaMkAroM se alaMkRta ho devakI devI ke caraNavandana ke liye Aye, vahA~ Akara unake caraNa meM jAkara vandana kiyA aura isa prakAra kahA- he mAtA ! jaba maiM pahile tumhAre caraNavandana ke liye AtA thA taba usa samaya mujhe dekhakara tumhArA hRdaya Anandita ho uThatA thA, parantu Aja tumhArI dazA dUsarI hI dikhAI de rahI hai| kyoM mAtA ! tuma duHkhita manase udAsa hokara Aja kyA soca tyArapachI te kRSNa vAsudeva snAna karIne tathA tamAma alaMkArothI vibhUSita thaI devakI devInAM caraNavaMdana mATe AvyA, tyAM AvIne tenAM caraNe vaMdana karyA, tathA A Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyAH kRSNasya ca saMvAdaH 75 dhyAyatha=cintayatha / 'tae NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'kandaM vAsudevaM evaM vayAsI' kRSNaM vAsudevam evamavadat - ' evaM khalu ahaM puttA' evaM khalu ahaM putra ! 'sarisae jAva samANe' sadRzakAn yAvat samAnAn - samAnAn = nalakUbarasamAnAn, 'satta putte payAyA' sapta putrAn prajAtA=prajanitavatI, 'no veva NaM mae egassa vi bAlanaNe aNubhUe' no caiva khalu mayA ekasyApi vAlatvam anubhUtam 'tumaM pi ya NaM puttA' tvamapi ca khalu putra != he putra ! tvamapi ca khalu, 'mamaM chaNDaM chaNDaM mAsANaM aMtiyaM' mama paNNAM SaNNAM mAsAnAm antikaM 'pAyabaMdae hanyamAgacchasi' pAdavandako havyamAgacchasi - svamapi mamAntikaM SaNmAsAnantaraM pAdau vanditumAgacchasIti bhAvaH / ' taM dhannAo NaM tAo ammayAoM jAva jhiyAmi = tad dhanyAH khalu tA ambA yAvad dhyAyAmi, vyAkhyAtamidamanyatra || sU0 18 // rahI ho ? usake bAda devakI ne kahA- he putra ! AkAra, vaya aura kAnti meM samAna, yAvat nalakUbara ke samAna sundara sAta putroM ko maiMne janma diyaa| parantu maiMne eka kI bhI bAlakrIDA kA anubhava nahIM kiyA / he putra ! tuma bhI mere pAsa caraNa meM vandana karane ke liye. cha-cha mahIne ke bAda Ate ho| isaliye ma samajhatI hU~ ki ve mAtAe~ dhanya haiM, puNyazAlinI haiM, unhoMne puNyAcaraNa kiyA hai joki apanI santAna ke bAlakapana kA anubhava karatI haiM, isI bAta ko socatI huI duHkhitahRdaya se udAsIna hokara baiThI hU~ | sU0 18 // prakAre kahyuM :- he mAtA ! jyAre huM pahelAM tamane caraNuvaMdana karavA mATe AvatA hateA tyAre mane joine tamArU hRdaya AnaMdita thaI jatuM hatuM, paraMtu Aja tamArI dazA mIlana levAmAM Ave che. bha bhAtA ! tubhe du:khita bhanathI uhAsa- manI khAna zu zotha 4rI rahyA cho 1. tyArapachI devakIe kahyuM--he putra ! AkAra, vaya ane kAntimAM eka sarakhA yAvat nalakUbara jevA suMdara sAta putrane meM janma ApyA. paraMtu me ekeyanI bAlakrIDAnA anubhava karyAM nathI. huM putra ! tuM paNa mArI pAse caraNavadana mATe cha-cha mahine Ave che. AthI huM samajuM chuM ke te mAtAo dhanya che, puNyazAlinI che, temaNe puNyAcaraNa karyAM che ke je peAtAnAM satAnAnA khAlapaNAMnA anubhava kare che. A vAtanA zoya uratI thaDI duHmita hRdhyathI udAsIna yaha mehI chu. (su. 18) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - antakRtadazAGgasUtre // sUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve devaiM devi evaM vayAsImA NaM tujhe ammo! ohaya0 jAva jhiyAyaha, ahaNaNaM tahA vattissAmi jahA NaM mamaM sahoyare kaNIyase bhAue bhavissaitti kaha devaI deviM tAhi iTAhi kaMtAhiM jAva vaggUhi samAsAsei, samAsAsittA tao paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA jahA amao hariNegamesissa aTramabhattaM pagiNhai jAva aMjaliM kaTTha evaM vayAsI - icchAmi NaM devANuppiyA ! sahoyaraM kaNIyasaM bhAuyaM vidiNNaM // sU0 19 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM' tataH devakIkathanAntaraM khalu, 'se kaNhe vAsudeve' sa kRSNo vAsudevaH 'devaiM devi evaM - vayAsI' devakI devIm evamavadat-'mA NaM tumbhe ammo !' mA khalu yUyamamba ! 'ohaya0 jAva jhiyAyaha' avahata0 yAvad dhyAyata, 'ahaNNaM tahA vattissAmi' ahaM khalu tathA vatiSye yatiSye 'jahA NaM mamaM kaNIyase sahoyare bhAyA bhavissai' yathA khalu mama kanIyAn sahodaro bhrAtA bhaviSyati / he mAtaH ! mA zucaH ! ahaM tathA yatiSye yathA mama sahodaro laghubhrAtA bhavetA 'ti kaTTa' iti kRtvA%3 ityuktvA 'devaI deviM' devakI devIm , 'tAhiM iTAhiM kaMtAhiM' tAbhiriSTAbhiH . usake bAda kRSNa vAsudevane usa devakI devI se isa prakAra kahA-he mAtA ! tuma apane manoratha pUrNa nahIM hone ke kAraNa isa prakAra ArtadhyAna mata kro| maiM aisA prayatna karU~gA ki jisase merA eka choTAbhAI ho / aisA kaha kara abhilaSita priya manonukUla - tyArapachI kRSNa vAsudeve te devakI devIne A prakAre kahyuM- he mAtA ! tame tamArA manera phalIbhUta na thavAne kAraNe A prakAre ArtadhyAna na kare. huM evA prayatna karIza ke jethI mAre eka nAno bhAI thaze. ema kahI. abhilaSita priya mane nukULa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya hariNaigameSidevArAdhanA 33 kAntAbhiH, iSTAbhiH abhilaSitAbhiH kAntAbhiH priyAbhiH, 'jAva vaggRhi' yAvad vAgbhiH yAvanmano'nukUlAbhirvAgbhiH . 'samAsAsei' samAzvAsayati samAzvastAM karoti, "samAsAsittA' samAzvAsya 'to' tataH tatsamIpAt 'paDinikkhamai' pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai' yatraiva pauSadhazAlA tatraiva upAgacchati 'uvAgacchittA' upAgatya 'jahA abhae' yathA abhayaH yathA abhayaH kumAraH sapauSadhaH sabrahmacaryoM yAvadekAkI darbhasaMstArakopagato mitradevasya aSTamabhaka pragRhNAti tathaivAyamapi, 'hariNegamesissa' hariNaigamepiNaH, 'aTThamabhattaM' aSTamabhakka 'pagiNDai' pragRhNAti-svIkaroti, 'jAva aMjaliM kaTTa evaM vayAsI' yAvat aJjaliM kRtvA evamavAdIt-yAvat daza diza udyotayan divyarUpadhArI devaH samIpamAgatya gaganasthitaH kRSNaM vAsudevamevamavAdIt-he devAnupriya ! tvayA smRto'haM samAgato'smi, vijJApaya, kiM karomi, kiM dadAmi, kiM ca te hRdayepsitam ? tadanu kRSNo vAsudevaH AkAzagataM devaM dRSTvA saMjAtaharSaprakarSaH vacanoM se devakI mahArAnI ko kRSNa vAsudevane dhIraja aura vizvAsa bNdhaayaa| bAda meM unake samIpa se nikala kara jahA poSadhazAlA thI vahA~ gye| jisa prakAra abhayakumArane brahmacarya sahita pauSadha se yukta ho yAvat akele darbhasaMstAra para baiThakara aSTamabhakta ko svIkAra kara mitradevakI ArAdhanA kI thI, usI prakAra kRSNa vAsudevane bhI hariNaigameSI deva kI ArAdhanA kii| vizeSa itanA hI haiM ki dasa dizA ko uyotita karatA huA divyarUpadhArI vaha deva samIpa meM Akara AkAza meM khaDA ho kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA : he devAnupriya ! tumane merA smaraNa kiyA hai, maiM upasthita hU~, bolo, kyA karU~ ? kyA dU~ ? tumhArA manoratha kyA hai ? vacanethI devakI mahArANIne kRSNa vAsudeve dhIraja ane vizvAsa Ape pachI tenI pAsethI nIkaLI jyAM pauSadhazALA hatI tyAM gayA. ane jevI rIte abhayakumAre brahmacarya sahita pauSadhathI yukata ekalA danA Asane besI aSTama bhakatane svIkAra karI mitra devanI ArAdhanA karI hatI tevIja rIte kRSNa vAsudeve paNa harigameSa devanI ArAdhanA karI. vizeSa eTaluM ja che ke dazeya dizAone prakAzamaya karatA divyarUpadhArI te deve tenI sabhIya mAvI mArAmAM mA 2hI vAsudevana. mA 2 yu: vAnupriya! tabha bhAI bha2 4thuH che. tethI du pasthita thayachu: - A Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 antakRtadazAGgasUtre pauSadhaM pArayitvA karatalaparigRhItaM mastake'JjaliM nidhAya evamavAdIt -- 'icchAmi NaM devANuppiyA ! sahoyaraM kaNIyasaM bhAuyaM vidiNaM' icchAmi khalu devAnumiyAH ! sahodaraM kanIyAMsaM bhrAtaraM vitIrNam bhavatA pradattaM kaniSThaM sahodaramabhilapAmi // sU0 19 // // mUlam // . tae NaM se hariNegamesI deve kaNhaM vAsudeva evaM vayAsIhohiti NaM devANuppiyA ! tava devaloyacue sahoyare kaNIyase bhAue, se NaM ummukkavAlabhAve jAva jovaNagamaNupatte arahao ariSTanemissa aMtiya muMDe jAva pavaissai / kaNhaM vAsudevaM. doccaM pi taccaM pi evaM vayai, vaittA jAmeva disaM pAunbhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 20 // ||ttiikaa|| ___ tae NaM ityAdi / 'tae NaM se hariNegamesI deve' tataH khalu sa hariNaigamepI devaH 'kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' kRSNaM vAsudevam evamavadat- 'hohiti NaM devANuppiyA! taba devaloyacue sahoyare' bhaviSyati khalu devAnupriya ! tava devalokacyutaH sahodaraH 'kaNIyase' kanIyAn = laghuH 'bhAue' bhrAtA, 'se NaM. ummukkavAlabhAve jAva jovaNagamaNupatte' sa khalu unmuktabAlabhAvA yAvat usake bAda kRSNa vAsudeva, AkAza meM sthita usa deva ko dekhakara atyanta harSita ho poSadha pAlA aura hAtha joDakara isa prakAra vAle he devAnupriya ! ApakI kRpA se mere eka sahodara laghu bhrAtA kA janma ho, yaha merI icchA hai // sU0 19 // . usake bAda usa hariNaigameSI devane kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA:- he devAnupriya ! devaloka se eka devatA AyuSya pUrNa karake tumhArA choTAbhAI hokara janma legA aura vaha bAlyAvasthA bele. huM zuM karuM? zuM ApuM ? tamAre zuM maratha che ? tyArapachI kRSNa vAsudeve AkAzamAM UbhelA te devane joIne bahuja harSita thaI pauSadha pALyuM ane hAtha jeDIne A prakAre kahyuM-he devAnupriya ! ApanI kRpAthI mAre eka sAdara laghubhrAtAne bhanma thAyamevI bhArI 42chache. (sU. 18) tyArapachI te hariegameSI deve kRSNavAsudevane A prakAre kahyuM-he devAnupriya ! devakathI eka devatA AyuSya pUrNa karI tamAre nAno bhAI thaIne janma leze ane te Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya varamAptiH 79 yauvanakamanuprAptaH-unmuktabAlabhAvaH = parityaktabAlasvabhAvaH, yauvanakam = taruNAvasthAm anuprApta samAptaH san 'arahao ariTTanemissa' ato'riSTaneme 'aMtiyaM muMDe jAva pavvaissai'. antikaM muNDo yAvat pratrajiSyati / 'kaNhaM vAsudevaM doccaMpi tacaMpi' kRSNaM vAsudevam dvitIyamapi tRtIyamapi vAram 'evaM'. evam = 'bhaviSyati tava laghubhrAtA' iti 'vayai' vadati, 'vaittA' uditvA 'jAmeva disaM pAunbhUe' yasyA eva dizaH prAdurbhUtaH 'tAmeva disaM paDigae' tAmeva dizaM pratigataH / / mU. 20 // tae NaM se kaNhe vAsudeve posahasAlAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva. devaI devI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA devaIe devIe pAyaggahaNaM karei, karittA evaM vayAsIhohiti NaM ammo! mamaM sahodare kaNIyase bhAuti kaTTa devaI devi iTAhiM jAva AsAsai, AsAsittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM pddige| tae NaM sA devaI devI annayA kayAiM taMsi tArisagaMsi jAva sIhaM sumiNe pAsettA paDibuddhA jAva haTThatuhiyayA gabbhaM suhaM suheNaM parivahai // sU0 21 // TIkA ... 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH 'posahasAlAo paDinikkhamaI' pauSadhazAlAtaH pratiniSkrAmyati, bItane para arthAt yuvAvasthA prApta hote hI arhat ariSTanemi ke samIpa muMDita ho pratrajita hogaa| usa hariNaigameSI devane kRSNa vAsudeva se duvArA tivArA bhI pUrvokta prakAra se khaa| anantara jisa dizA se vaha AyA thA usI dizA kI aura vApisa calA gayA // sU0. 20 // usake bAda vaha kRSNa vAsudeva pauSadhazAlA se nikala kara bAlyAvasthA vItI jatAM. arthAta yuvAvasthA prApta thatAMja ahaMta ariSTaneminI pAse muMDita thaI dIkSA leze. te hariegameSa deve kRSNavAsudevane bIjI vAra trIjI vAra upara pramANe kahyuM, ane pachI je dizAmAMthI te Avyo hato te ja dizA tarapha pAcho cAlyA gaye. (sU20) tyArapachI te kRSNavAsudeva pauSadhazALAmAMthI nIkaLI devakI devInI pAse AvyA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 80 3 Py , ' paDinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva devaI devI teNeva evAgacchan ' yatraitra devakI devI tatraiva upAgacchati, 'ucAgacchitA' upAgatya 'devaIe devIe pAyaggahaNaM karei' devakyA devyAH pAdagrahaNaM karoti, 'karitA evaM vyAsI' kRtvA evamavadat - ' hohiti NaM ammo ! mamaM sahodare kaNIyase bhAuti kaTTu' bhaviSyati khalu amba ! mama sahodaro bhrAteti kRtvA ' deva devi devaka devIm ' iTThAhiM jAtra iSTAbhiryAt = iSTAbhirvAgbhirityarthaH, 'AsAsa ' AzvAsayati = santopayati, 'AsAsittA' AzvAsya= saMtoSya 'jAmeva disaM pAubhUe tAmetra disaM paDigae' yasyA dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaM pratigataH / 'tae NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'annayA kayAI' anyadA kadAcit 'taMsi tArisagaMsi jAva' tasmina tAdRzake yAvat- kRtapuNyopAdhye komalatAdiguNasaMpanne zubhe zayanIye suptA 'sIhaM sumiNe pAsittA' siMha svane dRSTvA, 'paDibuddhA jAva tuhiyA' pratibuddhA yAvad hRSTatuSTahRdayA - stramadarzanAnantaraM jAgaritA satI tadvRttAntaM rAjJe niveditavatI, anantaraM zubhasvamajanitasvAbhidevakI ke samIpa Aye aura unakA caraNa vandana kiyaa| bAda meM unhoMne devakI se isa prakAra kahA- he mAtA ! mujhe eka choTA bhAI hogA tuma cintA mata karo, tumhAre manoratha pUrNa hoMge / isa prakAra ke iSTa, manohara evaM manonukUla vacanoM se kRSNa vAsudevane devakI devI ko santuSTa kiyA / isa prakAra unheM santoSa dekara unake pAsa se cale gaye / usake bAda puNyazAliyoM se hI upabhogya sukomala zayyA meM soyI huI isa devakI ne svapna meM siMha ko dekhA / svapna dekhane ke bAda jAgI aura svapna kA vRttAnta usane vasudeva se kahA / apane manoratha kI pUrNatA ko nizcita samajha kara devakI kA mana hRSTatuSTa ho gayA / anantara unhoMne atyanta ane teenA caraNamAM vaMdana karyuM. pachI temaNe devakI devIne A prakAre kahyuM -- he mAtA, mAre eka nAnA bhAi thaze. tame citA na kareA. tamArA maneAratha pUrNa thaze. A prakAranAM iSTa maneAhara ane maneAnukULa vacaneAthI kRSNavAsudeve devakI devIne saMtuSTa karyAM. e pramANe temane sa MteSa ApIne temanI pAsethI cAlyA gayA. tyArapachI puNyazALIeja mAtra jenA upabhAga karI zake che tevI sukemala zayyAmAM sutelI te devakIe svapnamAM siMhane joye, svapna joyA pachI jayAre jAgRta thaI tyAre svapnanA vRttAnta teNe vasudevane kahyo. peAtAnA manAthanI paripUrNatAne nizcita samajIne devakInuM mana tuSTa thaI gayuM. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlasya janmAdivarNanam mataprApteravazyambhAvitayA hRSTatuSTamAnasA 'gabbhaM suhaM suheNaM parivahai' garbhaM sukhaM sukhena parivahatidhArayati // mU0 21 // . // mUlam // tae NaM sA devaI devI navaNhaM mAsANaM jAsumaNarattabaMdhujIvayalakkharasasarasapArijAtakataruNadivAyarasamappabhaM savanayaNakaMtaM sukumAlaM jAva surUvaM gayatAluyasamANaM dArayaM pyaayaa| jammaNaM jahA mehakumAre jAva jamhA NaM amhaM ime dArae gayatAlusamANe taM hou NaM amhaM eyassa dAragassa nAmadheje gayasukumAle / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAmaM karei gayasukumAletti, sesaM jahA mehe jAva alaM bhogasamatthe jAe yAvi hotthA / tattha NaM bAravaIe nayarIe somile nAmaM mAhaNe parivasai ar3e riuveya0 jAva supariniTrie - yAvi hotthA, tassa somilassa mAhaNassa somasirI nAmaM mAhaNI hotthA sukumaalaa| tassa NaM somilassa mAhaNassa dhUyA somasirIe mAhaNIe attayA somA nAma dAriyA hotthA, sukumAlA jAva surUvA rUveNaM jAva lAvaNNeNaM ukkiTTA, - ukkiTusarIrA yAvi hotthA // sU0 22 // // TIkA // - 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM' tataH garbhadhAraNAnantaraM khalu, 'sA devaI devI' sA devakI devI 'navaNhaM mAsANaM' navAnAM mAsAnAm sArdhasaptadinAdhikeSu navasu mAseSu vyatIteSu, 'jAsumaNarattabaMdhujIvayalavakharasasarasapArijAtakataruNadivAyarasamappabhaM' japAsumanoraktavandhujIvakalAkSArasasarasapArijAtakataruNadivAkarasamaprabham, japAsumanasaH japAkusumAni, raktavandhujIvakAH raktavandhUkA raktapusukha se garbha ko dhAraNa kiyA // sU0 21 // . usake bAda nau mahine sADhe sAta dina bItane para devakI devI ne japAkusuma, bandhUkapuSpa, lAkSArasa, tathA pArijAta aura tyArapachI teNe atyanta sukhathI garbha dhAraNa karyo. (sU. 21) tyArapachI nava mahinA ane sADAsAta divasa vItyA pachI devakIdevIe, japAkusuma, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 .. antakRtadazAgasUtre pavizeSAH, lAkSArasaH prasiddhaH, sarasapArijAtakA abhinavapArijAtapuSpam, taruNadivAkaraH udIyamAnasUryaH, eteSAM dvandvasamAsaH, taiH samA tulyA prabhA kAntiyasya tam-japAkusumAdivadraktakAntidharamityarthaH; 'savvanayaNakaMtaM sukumAraM jAva surUca' sarvanayanakAntaM sukumAraM yAvatsurUpam-sarvajananayanAnandajanakaM sukumAraM yAvat murUpa gayatAluyasamANaM gajatAlukasamAnam-gajatAluvatsukomalam 'dArayaM payAyA' dArakaM prajAtA-janitavatItyarthaH / 'jammaNaM jahA mehakumAre jAva' janma yathA meghakumAro yAvat, yathA meghakumArasya janmamahotsavAdikam evamevAsya kumArasyApi vijJeyam / 'jamhA NaM amhaM ime dArae gayatAlusamANe' yasmAt khalu asmAkam ayaM dArako gajatAlusamAnA=gajatAlusadRzaH sukumAla: 'taM hou NaM amhaM eyassa dAragassa nAmadheje gayasukumAle' tad bhavatu khalu Avayoretasya dArakasya nAmadheyaM gajasukumAlaH / 'tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAmaM kareMti gayasukumAletti' tataH khalu tasya dArakasya ambApitarau nAma kurutaH gajasukumAla iti / 'sesaM jahA mehe jAva alaM bhogasamatthe yAvi hotyA' zepaM yathA megho yAvat alaM bhogasamarthazcApyabhavat / 'tattha NaM vAravaIe nayarIe somile nAmaM mAhaNe udya hote hue sUrya ke samAna prabhAvAle tathA sabhI janoM ke nayana ko sukha dene vAle, atyanta komala yAvat surUpa evaM gajake tAla ke samAna sukomala bAlaka ko janma diyaa| jisa prakAra meghakumAra ke janma samaya meM unake mAtApitA ne mahotsava kiyA, usI prakAra devakI aura vasudeva ne bhI janmamahotsava kiyaa| unhoMne socA ki yaha hamArA bAlaka gajake tAlu samAna sukomala hai isaliye isakA nAma gajasukumAla ho / usake bAda mAtApitA ne usa bAlaka kA nAma gajasukumAla rakhA / gajasukumAla kumAra kA bAlyakAla se lekara yauvana taka kA vRttAnta meghakumAra ke samAna jAnanA cAhiye / badhUkapupa, lAkSArasa tathA pArijAta ane ugatA sUryanA jevI prabhavALe ane badhA janonAM nayanane sukha ApavAvALA, atyaMta kemaLa yAvatu surUpa ane hAthInA tALavA je sukemaLa bALakane janma Ape, je prakAre meghakumArano janma thatAM tenA mAtApitAe mahatsava karyo hato tevI ja rIte devakI ane vasudeve janma mahotsava karyo. temaNe vicAryuM ke A amAre bALaka hAthInA tALavA je sukemala che, mATe enuM nAma gajasukumAla rahe. pachI tenA mAtApitAe te bALakanuM nAma gajasukumAla pADayuM. gajasukumAla kumAranA bAlyakALathI mAMDIne yauvanakALa sudhIne vRttAnta meghakumAranA je jANave. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munukumudacandrikA TIkA, somilabrAhmaNaputryAH somAyA varNanam 83 parivasai aDDe riuvveya0 jAva supariniTie yAvi hotthA' tatra khalu dvArAvatyAM nagayoM somilo nAma brAhmaNaH parivasati ADhya Rgveda0 yAvat supariniSThitazcA'pyabhavat-ADhyA samRddhaH, Rgveda0 yAvat supariniSThitaH RgyajuHsAmAtharvasu caturpu vedeSu tadaGgeSu ca pAraMgataH, 'tassa somilassa mAhaNassa somasirI nAmaM mAhaNI hotthA sukumAlA' tasya somilasya brAhmaNasya somazrInAma brAhmaNI abhavat sukumArA, 'tassa NaM somilassa mAhaNassa' tasya khalu somilasya brAhmaNasya 'dhUyA' duhitA-putrI 'somasirIe mAhaNIe attayA' somazriyo brAhmaNyA AtmajA 'somA nAmaM dAriyA' somA nAma dArikA-vAlikA 'hotthA' abhavat, kIdRzI sA? ityAha-sukumAlA jAtra surUvA' sukumArA yAvat surUpA, tathA 'rUveNaM' rUpeNa-AkAreNa 'jAva lAvaNNeNaM' yAvat lAvaNyena yAvat paramayA zobhayA 'ukkiTThA' utkRSTA-uttamA, 'ukiTasarIrA' utkRSTazarIrA-utkRSTam= ahIna paJcendritayA yathA'vasthitA'vayavasaMnivezatayA cottamaM zarIraM yasyAH sA tathoktA 'yAvi hotthA' cApi AsIt / / mU0 22 // . 'usa dvArAvatI nagarI meM Rgveda Adi cAroM vedoM meM tathA vedAGgoM meM pariniSThita aura dhana-dhAnyase samRddha somila nAmakA brAhmaNa rahatA thA, usa brAhmaNa kI patnI kA nAma somazrI thaa| vaha somazrI brAhmaNI atyanta sukumAra thii| usa somila brAhmaNa kI putrI somazrI kI AtmajA somA nAmakI eka dArikA (kanyA) thiiN| jo sukumAra yAvat rUpavatI thI aura AkAra evaM lAvaNya meM utkRSTa thii| tathA vaha somA bAlikA pA~coM indriyoM se ahIna hone ke kAraNa evaM avayavoM kI yathAvat sthiti ke kAraNa utkRSTa zarIrazobhAvAlI thI // sU0 22 // - te dvArAvatI nagarImAM trAgyeda Adi cAreya vedomAM ane vedAMgomAM pariniSThita tathA dhanadhAnyathI samRddha semilanAmane brAhmaNa rahetuM hatuM. te brAhmaNanI patnInuM nAma sAmagrI hatuM. te samazrI brAhmaNI atyanta sukumAra hatI. te sAmila brAhmaNanI putrI samazrInI AtmajA samA nAmanI eka dArikA (kanyA) hatI. je sukumAra ane surUpa hatI tathA AkAra ane lAvaNyamAM utkRSTa hatI, tathA te somA bAlikA pAMce indriyothI ahIna (kheDavagaranI) hovAne kAraNe ane avayanI yathAvat sthiti prApta hovAne kAraNe utkRSTa zarIrazebhAvALI hatI. (sU0 22) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 84 - // mUlam // tae NaM sA somA dAriyA aNNayA kayAiM pahAyA jAva vibhUsiyA bahahiM khujAhiM jAva parikkhittA sayAo gihAo paDinikAkhamai, paDinikkhamittA jeNeva rAyamagge teNeva uvAgacchai, uvAgacchitA rAyamaggaMsi kaNagatiMdUsaeNaM kIlemANI 2 citttti| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTranemI samosaDhe, parisA nniggyaa| tae NaM se kaNhe vAsudeve imIse kahAe laTre samANe pahAe jAba vibhUsie gayasukumAleNaM kumAreNaM saddhi hathikhaMdhavaravae sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharejamANeNaM seyavaracAmarAhiM uDubamANIhi 2 bAravaIe nayarIe majhamajheNaM arahao araTrinemissa pAyavaMdae NiggacchamANe somaM dAriyaM pAsai, pAsittA somAe dAriyAe rUveNa jovaNeNa ya vimhie // sU0 23 // // TIkA || 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA somA dAriyA' tataH khalu sA somA dArikA 'aNNayA kayAI anyadA kadAcit 'pahAyA jAva vibhUsiyA' snAtA yAvad vibhUpitA, 'vahUhiM khujAhi' bahubhiH kubjAbhiH kunjAdAsIbhiH, 'jAva' yAvat anyaprakArAbhirapi dAsIbhiH 'parikkhittA' parikSiptA-pariveSTitA 'sayAo gihAo paDinikkhamai' svakAd gRhAt pratiniSkrAmati, piDinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva rAyamaggo teNeva uvAgacchaI' yatraiva rAjamArgaH tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya 'rAyamagge' rAjamArge 'kaNagatiMdU usake bAda vaha somA bAlikA snAna kara yAvat anekavidha alaMkAroM se alaMkRta ho aneka kubjAdAsiyoM se tathA anya dUsarI dAsiyoM se ghirI huI apane ghara se nikala kara rAjamArga tyArapachI te mA bAlikA nAna karI yAvatu aneka jAtanA alaMkArathI vibhUSita thaI ghaNI kunnA dAsIo ane bIjI keTalIka dAsIothI gherAIne pitAnAM gherathI nIkaLI rAjamArga upara AvI ane tyAM sonAnA daDAthI ramavA lAgI te kAla Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 - munikumudacandrikA TIkA, ariSTanemidarzanArtha kRSNasya gamanam - saeNaM' kanakatindasakena 'kIlemANI2 ciTaI krIDantI 2 tiSThati / 'tindusaka' - iti kandukArthoM dezIzabdaH / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'arahA ariThThanemI' arhan ariSTanemiH 'samosaDhe' samavasRtaH= samAgataH, 'parisA NiggayA' paripannirgatA-dharmakathAzravaNAya janasamudAyarUpA pariSat svasvagRhAnniSkrAntA / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH, 'imIse kahAe laTTe samANe' asyAH kathAyA labdhArthaH san= 'bhagavadariSTanemirAgata' iti vRttAntaM jJAtvetyarthaH, 'pahAe jAba vibhUsie' snAto yAvad vibhUSitaH, "gayasukumAleNaM kumAreNaM' gajasukumAreNa kumAreNa 'saddhiM' sArddham-svAnujena gajasukumAreNa kumAreNa saha, 'hatthikhaMdhavaragae' hastiskandhavaragatA=gajakandharAmArUDhaH, 'sakoraMTamalladAmeNaM' sakoraNTamAlyadAmnA-koraNTamAlyasya dAma koraNTamAlyadAma tena saha vartate yattena-pItavarNapuSpamAlAsahitena "chatteNaM dharijamANeNaM' chatreNa dhriyamANena 'seyavaracAmarAhiM uddhavyamANIhiM' zvetavaracAmarairuddhavadbhiH cIjyamAnaiH-zreSThazvetacAmaraizcopalakSita ityarthaH, 'vAravaIe nayarIe' dvArAvatyA nagaryAH 'majhamajjheNaM' madhyamadhyena 'arahao arihanemissa' ahato'riSTaneme = pAyavaMdae' pAdavandakA caraNavandanArthItyarthaH, "NiggacchamANe para AyI aura vahA~ sone ke geMda se khelane lgii| usakAla usa samaya meM arhat ariSTanemi usa dvArakA nagarI meM pdhaare| jisase dharmakathA sunane ke liye pariSad apane 2 ghara se niklii| usake bAda kRSNa vAsudevane bhagavAn ke Ane kA vRttAnta sunakara snAna kiyA aura yAvat bhUSaNoM se vibhUSita ho apane choTe bhAI gajasukumAla kumAra ke sAtha hAthI para baiThe karaNTa phUloM kI mAlA se yukta chatra se tathA bojate hue cAmaroM se suzobhita vaha kRSNa vAsudeva dvArAvatI nagarI ke madhya se ahat ariSTanemi ke samIpa unake caraNavandana ke liye nikale / usa samaya dvArakA te samaye ahata ariSTanemi bhagavAna te dvArakAnagarImAM padhAryA. tethI dharmakathA sAMbhaLavA mATe pariSada pitApitAne gherathI nIkaLI. tyArapachI kRSNa vAsudeva bhagavAnanA AvavAnA vRttAnta sAMbhaLI snAna karI cAvata AbhUSaNathI vibhUSita thaI pitAnA nAnAbhAI gajasukumAla kumAranI sAthe hAthI upara beThA. kuraTa phUlenI mAlAthI yukata chatrathI tathA viMjAtA cAmathI suzobhita te kRSNavAsudeva dvArAvatI nagarInA madhyamAMthI arhat ariSTaneminI pAse temanAM caraNavaMdana karavA mATe nIkaLyA. te Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre somaM dAriyaM pAsai' nirgacchan somAM dArikAM pazyati, 'pAsittA somAe dAriyAe' dRSTvA somAyA dArikAyAH 'rUveNa ya jotraNeNa ya' rUpeNa ca yauvanena ca 'vimhie' vismita: Azcaryayukto jAtaH // mU0 23 / / // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve kothuviyapurise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubhe devANuppiyA! somilaM jAittA somaM dAriyaM geNhaha, geNhittA kannateuraMsi pakkhivaha / tae NaM esA gayasukumAlassa bhAriyA bhvissi| tae NaM te koDaMbiyapurisA jAva pkkhivNti| tae NaM te koDaMbiyapurisA jAva pnycppinnNti| tae NaM se kaNhe vAsudeve bAravaIe nayarIe majjhamajheNaM Niggacchai, NiggacchittA jeNeva sahassaMbavaNe ujjANe jAva pajjuvAsai / tae NaM arahA ariTanemI kaNhassa vAsudevassa gayasukumAlassa kumArassa tIse ya0 dhammakahA, kaNhe paDigaye // sU0 24 // // TIkA // ___'tae gaM' ityAdi / 'tae NaM' tataH tadantaraM-dArikAvilokanAnantaraM khalu 'se kaNhe vAsudeve, sa kRSNo vAsudevaH koDaviyapurise' kauTumbikapurupAn-rAjasevakAn 'sadAvei' zabdayati Ahvayati, 'sadAvittA evaM vayAsI' zabdayikhA evamavadat-'gacchaha NaM tumbhe devANuppiyA !' gacchata khalu yUyaM nagarI ke rAjamArga meM khelatI huI somA dArikA ko kRSNa vAsudevane dekhaa| usa somA dArikA ke rUpa lAvaNya yauvana ko dekhakara kRSNa vAsudeva ko atyanta Azcarya huA // sU0 23 // usako dekhakara kRSNa bAsudeva ne apane bhRtyoM ko bulAyA aura isa prakAra AjJA dI-he devAnupriyo ! tuma loga somila samaye dvArakA nagarInA rAjamArgamAM ramatI sImA dArikAne kaNavAsadeve joI. te samAM dArikAnuM rUpa, lAvaNya ane yauvanane joIne kRSNa vAsudevane ghaNuM ja Azcarya thayu(su0 23) tene joIne kRSNa vAsudeve pitAnA bhUlyane bolAvyA ane A pramANe AjJA karI- he devAnupriya! tame leke mila brAhmaNanI pAse jAo ane tenI pAsethI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya gajamukumAlabhAryAtvena somAyA varNanam 87 devAnupriyAH ! 'somilaM mAhaNaM' somilaM brAhmaNaM 'jAittA' yAcikhA 'somaM dAriyaM gehaha' somAMdArikAM gRhNIta, 'geNhittA' gRhIlA 'kannateuraMsi pakkhivaha kanyAnta:pure prakSipata=kanyAnivAsabhavane sthApayata / 'tae NaM esA' tataH khalu epA 'gayasukumAlassa' gajasukumAlasya kumArasya 'bhAriyA' bhAryA 'bhavissaI' bhaviSyati / 'tae NaM' tataH khalu 'te koDaeNviyapurisA jAva pakkhivaMti' te kauTumbikapurupA yAvat prakSipanti-kauTumvikapuruSAH kRSNasya vAsudevasyAjJAM zirasi dhRkhA somilabrAhmaNa- sakAzAnAM somAM yAcikA kanyAntapure'sthApayan |'te NaM te koDaMviyapurisA jAva paJcappiNaMti' tataH khalu te kauTumvikapurupA yAvat pratyarpayanti-he devAnupriya ! bhavaduktaM kAryamasmAbhiH kRtamiti nivedayanti / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa. kRSNo vAsudevaH, 'vAravaIe nayarIe majjhamajjheNaM Niggacchai' dvArAvatyA nagaryA madhyamadhyena nirgacchati, 'NiggacchittA jeNeva sahassaMvavaNe ujANe jAva pajjuvAsai' nirgatya yatraiva sahasrAmravanamudyAnaM yAvatpayupAste-dvArakAyA madhyamadhyena nirgatya sahasrAmravanamudyAnaM gatvA bhagavantaM praNamya ca bhagavataH saMmukhe sthitaH paryupAsanAM karotItyarthaH / 'tae NaM' tataH khalu brAhmaNa ke pAsa jAo, aura usase kanyA kI yAcanA karo / tatpazcAt usakI kanyA somA ko lekara kanyAoM ke antaHpura meM pahu~cA do| yaha somA dArikA gajasukumAra kumAra kI bhAryA hogii| anantara AjJA ke anusAra ve rAjasevaka somila brAhmaNa ke pAsa gaye, aura usase kanyA kI yAcanA kii| somila brAhmaNa ne prasannacitta se usa kanyA ko una rAjapuruSoM ko arpita kiyaa| unhoMne usa kanyA ko kRSNa vAsudeva ke kanyA ke antaHpura meM rakhI / usake vAda kRSNa vAsudeva dvArAvatI nagarI ke bIcobIca se sahasrAmravana udyAna. meM jahA~ bhagavAn arhat ariSTanemi virAjate the vahAM gaye, vahA~ jAkara una ko vandana namaskAra kiyA aura bhagavAn kI upAsanA karane lge| tenI kanyAnI yAcanA karo. te pachI tenI kanyA samAne laIne kanyAonA aMta:puramAM pahoMcADe. A samA dArikA gajasukumAla kumAranI bhArya thaze pachI AjJA pramANe te rAjasevaka somila brAhmaNanI pAse gayA ane tenI pAse kanyAnI yAcanA karI. mila brAhmaNe prasannacittathI te kanyAne te rAjapuruSane seMpI dIdhI. temaNe te kanyAne kRSNavAsudevanA kanyAnA aMtaHpuramAM rAkhI. tyArapachI kRSNavAsudeve dvArAvatI nagarInI vacce vacce thaI sahasAmravana udyAnamAM jyAM bhagavAna ahaMtu ariSTanemi Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 antakRtadazAGgasUtre 'arahA aneimI' arhannariSTanemiH ' kaNhassa vAsudevassa gayasukumAlassa kumArassa' kRSNasya vAsudevasya gajamukumAlasya kumArasya 'tIse ya0 dhamma kahA ' tasyAM ca0 dharmakathA, bhagavAnaInnariSTanemiH kRSNaM vAsudevaM gajasukumAraM kumAraM copalakSya tasyAM vizAlAyAM paripadi dharmakathAmupAdizaditi bhAvaH / 'kaNhe paDigae ' kRSNaH pratigataH = dharmakathAzravaNAnantaraM kRSNaH svabhavanaM pratinivRttaH // 24 // // mUlam // tae NaM se gayasukumAle kumAre arahao ariTTanemissa aMtiyaM dhammaM soccA jaM navaraM ammApiyaraM ApucchAmi, jahA mehe, NavaraM mahiliyAvajje jAva vaDDhiyakule / tae NaM se kaNhe vAsudeve imIse kahAe lakhaTTe samANe jeNeva gayasukumAle kumAre teNeva uvAgacchar3a, uvAgacchittA gayasukumAlaM kumAraM AliMgaDa, AliMgitA ucchaMge niveseDa, nivesittA evaM vayAsI - tumaM mamaM sahodare kaNIyase bhAyA, taM mA NaM devApiyA ! iyANi arahao arinemissa aMtie muMDe jAva pavayAhi / ahaNNaM vAravaIe nayarIe mahayA mahayA rAyAbhiseNaM abhisiMcissAmi / tae NaM se gayasukumAle kumAre kaNheNaM vAsudeveNaM evaM butte samANe tusiNIe saMcidRi // sU0 25 // usake bAda bhagavAn arhat ariSTanemine kRSNa vAsudeva aura gajasukumAla ke liye usa vizAla pariSad meM dharmopadeza kiyA / anantara dharmakathA sunakara vAsudeva kRSNa apane bhavanakI ora prasthAna kiye || sU0 24 // birAjatA hatA tyAM jai temane vaMdana namaskAra karyAM ane bhagavAnanI upAsanA karavA lAgyA tyArapachI bhagavAna at ariSTanemie kRSNa vAsudeva ane gajasukumAlane mATe te vizALa pariSadamAM dharmopadeza karyAM. pachI dha kathA sAMbhaLI kRSNavAsudeve ghotAnA mahesa tara3 prasthAna yu. ( sU0 24) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlasya dIkSAgrahaNavicAraH // TIkA // / 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM' tataH khalu-kRSNasya gamanAnantaraM khalu 'se gayasukumAle kumAre' sa gajasukumAlaH kumAraH, 'arahao arihanemissa aMtie dhammaM socA' arhato'riSTanemeH antike dharma zrukhA, 'jaM navaraM' yo vizeSaH sa ucyate--ammApiyaraM ApucchAmi' ambApitarau ApRcchAmi, 'jahA mehe' yathA meghaH yathA megho dharma zrutvA bhagavantamevaM nyavedayat-he bhadanta ! mAtApitroranumatimAdAya bhavadantike pravrajyAM grahItumicchAmi, evamayapi kumAro nyavedayat ; 'NavaraM' vizepazcAyam-'mahiliyAvajje jAva vaDDhiyakule' mahilikAvoM yAvad vardhitakula:-meghavadayamapi kumAro bhagavataH samIpAtmatinivRtto mAtApitRbhyAM niveditA'khilanijAbhiprAyo dIkSAgrahaNAya tadAjJAM prArthayAmAsa, anantaraM jJAtatadabhiprAyau mAtApitarau evamuktavantau-he vatsa ! tvaM sAmprataM 'mahiliyAvajje' mahilikAvarjaH-akRtavivAho'si, ato vivAhaM kRtvA sAMsArikabhogavilAsAn bhuJjAnaH 'jAva vaDriyakule' yAvadvardhitakula:-vardhitaM santAnotpattyA kulaM yena sa tathAbhUtaH pravajyAM gRhANeti / tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH parantu gajasukumAla ko bhagavAn ariSTanemi kI vANI sunakara vairAgya utpanna ho gyaa| bAda unhoMne hAtha joDa kara bhagavAna se nivedana kiyA ki-he bhadanta ! maiM apane mAtA-pitA se pUchakara Apake samIpa pravrajyA (dIkSA) grahaNa kruuNgaa| isa prakAra meghakumAra ke samAna bhagavAna ko nivedana karake apane ghara Aye aura vahA unhoMne mAtA-pitAke samakSa apanA abhiprAya pragaTa kiyaa| mAtA-pitA ne unakI dIkSA kI bAta sunakara unase kahA- he vatsa ! tumhArA abhI vivAha bhI nahIM huA hai aura tuma vardhitakula nahIM ho| isaliye pahale tuma vivAha karo; bAda meM parantu gajasukumAlane bhagavAna ariSTaneminI vANI sAMbhaLI vairAgya utpanna thayuM. AthI temaNe hAtha joDI bhagavAnane nivedana karyuM ke--he bhadanta ! huM mArA mAtApitAne pUchone ApanI pAse dIkSA grahaNa karIza. e prakAre meghakumAranI peThe bhagavAnane nivedana karI potAne ghera AvyA, ane mAtapitAne pitAne abhiprAya kahI saMbhaLAvyA. mAtApitA tenI dIkSAnI vAta sAMbhaLI tene kahyuM - he vatsa! tamAro hajI vivAha paNa thayuM nathI ane hajI tame vaMzavRddhi karI nathI mATe tame vivAha kare. saMtAna thayA pachI tamAre bhAra tene seMpI dIkSA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 antakRta dazAGgamutre khalu sa kRSNo vAsudevaH, 'imIse kahAe laDDe samANe' asyAH kathAyAH lavdhArthaH san= gajasukumAlasya saMgamagrahaNecchArUpavRttAntamadhigataH san, 'jeNetra' yatraiva 'sukumAle kumAre teNeva uvAgacchaGa' gajasukumAlaH kumArastatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA gayasukumA kumAraM AliMgar3a' upAgatya gajasukumAraM kumAramAliGgati, 'AliMgitA' AliGgaca, 'ucchaMge nivesei' utsaGge nivezayati, 'nivesittA evaM bayAsI' nivezya evamavadat - 'tumaM mamaM sahoyare' tvaM mama sahodaraH 'kaNIya se bhAyA ' kanIyAn = laghubhratA, 'taM mA NaM devAzuppiyA' ! tat mA khalu devAnupriya ! 'iyANiM ahao arinemissa aMtie muMDhe jAva pannayAhi' idAnIm arhato'riSTanemerantike suNDo yAvatpravraja / 'aNNaM vAravaIe nayarIe mahayA mahayA rAyAbhiseeNaM' ahaM khalu dvArAvatyA nagaryA mahatA mahatA rAjAbhiSekeNa - rAjJo yo'bhiSekastena 'abhisiMcissAmi' abhiSekSyAmi / mahatA samAroheNa dvArAvatyA nagaryA rAjapade tvAM sthApayiSyAmItyarthaH / 'tae NaM santati hone para apanA bhAra use sauMpakara dIkSA grahaNa karanA | ityAdi, dIkSA nahIM lene ke bAre meM anekoM bAteM kahI / gajasukumAla ke vairAgya kA samAcAra pAkara kRSNa vAsudeva gajasukumAla ke pAsa Aye aura unhoMne gajasukumAla ko snehapUrvaka apane hRdaya se lagAyA / tatpazcAt use apanI godI meM baiThAkara isa prakAra bole he devAnupriya ! tuma mere choTe bhAI ho, isaliye AzA karatA hU~ tuma merI bAtoM para avazya dhyAna doge| tumase yahI kahanA hai ki abhI arhat ariSTanemi ke samIpa dIkSA mata lo| maiM Az2a atyanta samAroha ke sAtha tumhArA rAjyAbhiSeka kara isa dvArAvatI grahaNa karajo. ItyAdi dIkSA na lavAnA viSayamAM aneka vArtA kahI. gajasukumAlanA vairAgyanA samAcAra maLatAM kRSNavAsudeva gajasukumAlanI pAse AvyA. pachI temaNe gajasukumAlane snehapUrvaka peAtAnA hRdayathI bheTayA. tyArapachI tene pAtAnA kheALAmAM besADI A prakAre kahyuM -- huM devA'praya! tuM mArA nAnA bhAi che, mATe AzA vAta upara avazya dhyAna daiza. tane eTaluM ja kahevu che ke hAla pAse dIkSA na le. huM Aje ja atyanta samArAhapUrvaka tArA rAjyAbhiSeka karAvI A rAkhuM chuM ke tu mArI at ariSTaneminI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajamukumAlasya rAjyAbhiSeko dIkSA ca / 91 se gayasukumAle kumAre kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vutte samANe tusiNIe saMciThThai' tataHkhalu sa gajasukumAraH kumAraH kRSNena vAsudevena evamuktaH san tuSNIka: saMtiSThate // mU0 25 // . . tae NaM se gayasukumAle kumAre kaNhaM vAsudevaM ammApiyaro ya doccaMpi taccaMpi evaM vayAsI - evaM khalu devANuppiyA! mANussayA kAmA asuI asAyasA vaMtAsavA jAva vippajahiyavA bhavissaMti, taM icchAmi NaM devANuppiyA ! tubbhehi abbhaNunnAe samANe arahao ariTranemissa aMtie jaav...pvitte| tae NaM taM gayasukumAlaM kumAraM kaNhe vAsudeve ammApiyaro. ya jAhe no sacAeMti bahuyAhiM aNulomAhi jAva Aghavittae, tAhe akAmA ceva evaM vayAsI-taM icchAmo NaM te jAyA! egadivasamapi rajasiriM pAsittae, nikkhamaNaM . jahA mahabbalassa jAva tamANAe tahA jAva saMjamilae, se gayasukumAle iriyAsamie jAva guttabaMbhayArI // sU0 26 // .... | TIkA // 'tae NaM se' ityAdi / 'tae NaM se gayasukumAle kumAre kaNhaM vAsudevaM' tataH khalu sa gajasukumAlaH kumAraH kRSNaM vAsudevam 'ammApiyaro ya docaMpi tacaMpi evaM vayAsI, ambApitarau ca dvitIyamapi tRtIyamapi-dvitrivAram evamavadatnagarI kA tumheM rAjA bnaauuNgaa| kRSNa vAsudeva kA aisA vacana suna kara gajasukumAla kumAra mauna ho gaye / / sU0 25 // . usake bAda gajasukumAla kumAra ne kRSNa vAsudeva aura apane mAtA-pitA se do tIna bAra isa prakAra kahA-he devAnupriya ! dvArAvatI nagarIne tene rAjA banAvIza. kRSNavAsudevanAM evAM vacana sAMbhaLI gajakusumAla chumAra mauna 24 gayA. (sU0 25) - tyArapachI gajasukumAla kumAre kRSNavAsudeva tathA pitAnAM mAtApitAne be traNa vakhata A prakAre kahyuM he devAnupriya! kApabheganA AdhArabhUta A strIpuruSasaMbaMdhI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 antakRtadazAistre 'evaM khallu devANuppiyA!' evaM khalu devAnupriyAH! 'mANussayA kAmA' mAnuSyakAH kAmAH, kAmazabdenAtra kAmAdhArabhUtAH strIpurupazarIrA gRhyante, atra ardharcAditvAta puMstvam ; 'asuI' azucayaH azucisthAnabhUtA 'asAsayA' azAzvatAH 'vaMtAsavA jAva vippajahiyavvA' vAntAvA yAvad viprahAtavyAH, vAntAsravAH vamanodviraNasthAnabhUtAH, yAvacchandena 'pittAsavA' pittAsravAH pittasthAnarUpAH, 'khelA. savA' zleSmAsravAH, 'mukkAsavA' zukrAsravAH, 'soNiyAsavA' zoNitAsravAH, 'durussAsanissAsA' durucchAsaniHzvAsAH durgandhamayazvAsocchvAsasthAnarUpAH, 'durUvamuttapurIsapUyavahuparipunnA' dUrUpamUtrapurISapUyavahupratipUrNAH 'uccArapAsavaNakhelajallasiMghANavaMtapittasukkasoNiyasaMbhavA' uccAraprasravaNazleSmajallasiGghANavAntapittazukrazoNitasaMbhavAH uccArAdisaMbhavasthAnAni, 'addhavA' adhruvAH asthirAH, 'aNiyayA' aniyatAH anizcitAH, 'asAsayA' azAzvatA: anityAH, zaTanapatanavidhvasanadharmAH pazcAt purazca khalu avazyaM 'vippajahiyavvA' viprahAtavyA pariharaNIyA bhaviSyanti / 'taM icchAmi NaM devANuppiyA ! tat icchAmi khalu devAnupriyAH ! 'tumbhehi anbhaNunnAe samANe arahao ariTTanemissa aMtie kAmopabhoga kA AdhArabhUta yaha strIpuruSasambandhI zarIra, mala mUtra, kapha, vamana, pitta, zukra aura zoNita kA bhaNDAra hai| yaha zarIra asthira hai, anizcita hai, anitya hai tathA sar3anA giranA aura naSTa honA-rUpa dharma se yukta hone ke kAraNa Age pIche kabhI na kabhI avazya naSTa hone vAlA hai, aura yaha azucikA sthAna hai, vamanakA sthAna hai, pittakA sthAna hai, kapha kA sthAna hai, zukra kA sthAna hai, zoNitakA sthAna hai, durgandha-zvAsa aura niHzvAsa kA sthAna hai aura yaha zarIra durgandha yukta mUtra, viSThA aura pIpa se pUrNa hai| isa zarIra ko eka dina avazya choDanA hogaa| isaliye he mAtApitA! zarIra mala, mUtra, kapha, vamana, pitta, zukra, ane zANitane bhaMDAra che A zarIra asthira che, anizcita che, anitya che, tathA saDavuM, paDavuM, ane naSTa thavuM, evA dharmathI yukata hovAne kAraNe Agala pAchala kayArene kayAreka avazya naSTa thavAne che. ane e azucinuM sthAna che. vamananuM sthAna che, pittanuM sthAna che, kaphanuM sthAna che, zukranuM sthAna che, zeNitanuM sthAna che, durgandha-zvAsa tathA ni:zvAsanuM sthAna che. vaLI A zarIra durgadhayukata mUtra viSTA tathA parathI bhareluM che. A zarIrane eka divasa avazya choDavuM paDaze. mATe he mAtApitA ! he badhuvara ! Apa lekenI AjJA laI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlasya rAjyAbhiSeko dIkSA ca / 93 jAva pavvaittae' yuSmAbhirabhyanujJAtaH san arhato'riSTanemerantike yAvatpatrajitum-bhavadbhirabhyanujJAto bhagavadariSTanemisamIpe gatvA pravrajitumicchAmIti bhAvaH / 'tae NaM taM gayasukumAlaM kumAraM kaNhe vAsudeve ammASiyaro ya jAhe no saMcAeMti bahuyAhiM aNulomAhiM jAva' tataH khalu taM gajasukumAla kumAraM kRSNo vAsudevaH ambApitarau ca yadA no zaknuvanti bahukAbhiranulomAbhiryAvat= bahuprakArAbhiranukUlAbhiH pratikUlAbhizca kathAbhirityarthaH, 'Adhavinae' AkhyApayituM yuktyAdibhihe sthApayitum / 'tAhe akAmA ceva' tadA akAmA eva= icchArahitA eva, "evaM vayAsI' evamavadan-'taM icchAmo NaM te jAyA' tat icchAmaH khalu te jAta ! 'egadivasamapi rajasiriM pAsittae' ekadivasamapi rAjyazriyaM draSTum he putra ! asmAkamAgrahavazAt ekadivasamapi rAjyalakSmI svIkuru / mAtApitrAdivacanamanuvartamAno maunamavalambya sthito gajasukumAlo rAjA jAtaH / tadanantaraM mAtApitrAdayastaM pRcchanti-kathaya he putra ! kiM te he bandhuvara ! Apa logoM kI AjJA lekara arhat ariSTanemi ke samIpa pravajyA (dIkSA) lenA cAhatA huuN| usake bAda kRSNa vAsudeva aura vasudeva, devakI, jaba gajasukumAla ko aneka prakAra se anukUla pratikUla kathana se nahIM samajhA sake, taba ve asamartha ho isa prakAra bole he putra ! hama loga tujhe eka dina ke liye bhI rAjasiMhAsana para baiThAkara terI rAjyazrI dekhanA cAhate haiN| isaliye tuma ekadina ke liye bhI isa rAjyalakSmI ko svIkAra karo / mAtApitA aura baDe bhAI ke anurodha se gajasukumAla cupa hogye| anantara unakA rAjyAbhiSeka huA aura ve rAjA hogaye | unake rAjA hone ke bAda mAtApitA ne pUchA-he putra ! tuma kyA cAhate ho! ahaMta ariSTaneminI pAse dIkSA levA cAhuM chuM. tyArapachI kRSNavAsudeva ane vasudeva tathA devakI jyAre gajasukumAlane aneka prakAranAM anukUla pratikUla kathanathI samajAvI zakyAM nahi tyAre teo asamartha thaI A prakAre bolyAM. ' he putra! ame leke tane eka divasa mATe paNa rAjya-siMhAsana para besADIne tArI rAjyazrI jevA IcchIe chIe. mATe tuM eka divasa mATe paNa A rAjyalakSmIne svIkAra kara. mAtApitA ane moTAbhAInA anurodhathI gajasukamAla cupa thaI gayA. tyArapachI tene rAjyAbhiSeka thaye ane te rAjA thaI gayA. temanA rAjA thaI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 antakRtadazAbhUtre hRdayepsitam ? so'vadat-saMyamaM grahItumicchAmi, nikkhamaNaM' niSkramaNa-dIkSAgrahaNaM 'jahA mahabbalassa' yathA mahAvalasya, 'jAva' yAvat 'tamANAe' tadAjJayA dIkSAgrahaNasAmagrIsamAnayanAdikaM 'tahA' tathA tathaiva 'saMjamie' saMyamitaH pratrajitaH; gRhItadIkSaH 'se gayasukumAle sa gajasukumAlo'nagAro jAtaH, kIdRza ityAha'iriyAsamie jAva guttavaMbhayArI' IryAsamito yAvad guptabrahmacArI' sa gajasukumAlo'nagAra IryAsamityAdiyuktaH zabdAdivipayAnitya vazIkRtasakalendriyo brahmacArI jAta iti bhAvaH // mU0 26 / / // mUlam // tae NaM se gayasukumAle aNagAre jaM ceva divasaM pavaie tasseva divasasla puvAvaraNhakAlasamayaMsi jeNeva arahA ariTranemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM ariTanemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA evaM vayAsI - icchAmi NaM bhaMte! tunbhehiM abbhaNuNNAe samANe mahAkAlaMsi susANaMsi egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajittA NaM vihritte| ahAsuhaM devANuppiyA! tae NaM se gayasukumAle aNagAre arahayA ariTranemiNA abbhaNunnAe samANe arahaM ariTTanemi vaMdai NamaMsai, baMdittA NamaMsittA arahao arihanemissa ve bole- saMyama grahaNa karanA cAhatA hai| usake bAda gajasukumAla kI AjJA se saMyama kI sabhI sAmagriyA~ lAyI gaI aura mahAvala ke samAna pravrajita hokara ve gajasukumAla anagAra hogaye, tathA IryAsamiti Adi se yukta banakara zabda Adi viSayoM se nivRtta ho sabhI indriyoM ko apane vaza meM karake guptabrahmacArI hogaye // sU0 26 // gayA pachI mAtApitAe pUchayuM-he putra ! tamArI zuM IcchA che? te belyA-"saMyama grahaNa karavA cAhuM chuM. tyArapachI gajasukumAlanI AjJAthI saMyamanI tamAma sAmagrIo lAvavAmAM AvI ane mahAbalanI peThe pravrajita thaI te gajasukumAla aNagAra thaI gayA tathA dhyasamiti AdithI yukta zabdAdi viSayethI nivRtta banI sarve Indriyene pitAnA vazamAM rAkhI guptabrahmacArI thaI gayA. (sU0 26) Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, zmazAne gajasukumAlasyaikarAtrikI mahApratimA 95 aMtiyAo sahassaMbavaNAo ujjANAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva mahAkAle susANe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA thaMDilaM paDilehei, paDilehitA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei,paDilehitA Isi panbhAragaeNaM kAraNaM jAva do vi pAe ___ sAha? egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajintANaM virahai // suu027|| // TIkA // . 'tae NaM se' ityAdi / 'tae NaM se gayasukumAle aNagAre' tataH khallu sa gajakusumAlo'nagAraH, 'jaM ce divasaM pavvaie' yasminneva divase patrajitaH, 'tassetra divasassa' tasyaiva divasasya 'puvAvaraNhakAlasamayaMsi' pUrvAparAhnakAlasamaye aparAhnakAlasya pUrvasmin prahare 'jeNeva arahA arihanemI teNeva uvAgacchai'. yatraiva arhana ariSTanemistatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA arahaM arihanemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei' upAgatya arhantamariSTanemiM vikRtva AdakSiNapradakSiNaM karoti, karitA evaM vayAsI' kRtvA evamavadat'icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM abbhaNuNNAe samANe' icchAmi khala bhadanta ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san 'mahAkAlammi' mahAkAle mahAkAlanAmake 'susANaMsi zmazAne 'egarAiyaM mahApaDimaM' aikarAtrikI mahApratimAm ekarAtrasambandhinI mahApatimAmityarthaH, 'uvasaMpajjittANaM viharittae' upasaMpadya khalu vihartum / he - bhadanta ! bhavatA'nujJAta ekarAtrasambandhinI mahApratimAM svIkartumicchAmIti usake bAda ve gajasukumAla anagAra jisa dina pratrajita hue usIdina ke cauthe prahara meM bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa gaye aura tIna vAra candana namaskAra karake isa prakAra bole-he bhadanta ! merI icchA hai ki mahAkAla zmazAna meM eka rAta kI bhikSu mahApratimA ko svIkAra kara vicaraNa karU~ arthAt sampUrNa rAtri dhyAnastha ho khaDA rhuuN| - tyArapachI te gajasukumAla anagAra je divase pratrajita thayA teja divase cethA praharamAM bhagavAna ahaMta ariSTaneminI pAse gayA ane traNavAra vaMdana namaskAra karI A prakAre kahyuM:- he bhadanta ! mArI IcchA che ke mahAkAla zmazAnamAM eka rAta bhikSu mahApratimAne svIkAra karI vicaraNa karUM, arthAt saMpUrNa rAtribhara dhyAnastha thaI asA 2 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre bhAvaH / tadanu bhagavAnAha-'ahAnuhaM devANuppiyA !' yathAmukhaM devAnupiya ! 'tae NaM se gayasukumAle aNagAre' tataH khalu sa gajamukumAro'nagAraH, 'arahayA ariTTanemiNA anbhaNuNNAe samANe' ahaMtA'riSTaneminA abhyanujJAtaH san 'arahaM ariTTanemi vaMdai NamaMsaI' arhantamariSTanemi vandate namasyati arhantamariSTanemi stauti paJcAGgena namaskaroti ca, 'vaMdittA NamaMsittA arahao arihanemissa' vanditvA namasyitvA arhato'riSTanemeH 'aMtiyAo' antikAt samIpAdityarthaH, 'sahassaMbavaNAo ujANAo' sahasrAmrabanAt udyAnAt 'paDinikkhamai' pratiniSkrAmati-nissarati, 'paDinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva' yatraiva 'mahAkAlaM susANaM' mahAkAlaM zmazAnaM 'teNeva uvAgae' tatraiva upAgataH 'uvAgacchittA thaMDilaM paDilehei' upAgatya sthaNDilaM mAsukabhUmi patilekhayati-nirIkSate, 'paDilehitA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei' pratilekhya uccAraprasravaNabhUmi pratilekhayati, 'IsiM pavbhAragaeNaM kAraNaM' IpatapArabhAragatena kAyena-kiMcinnamrIbhUtena kAyena 'jAva dovi pAe saMhaha' yAvad dvAvapi pAdau saMhRtya-saMkocaM nIttA, 'egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharaI' aikarAtrikI mahApatimAm upasaMpadya khalu viharati / / sU0 27 / / __ bhagavAnane kahA he devAnupriya ! jisa prakAra tumheM sukha ho usa prakAra karo / usake bAda vaha gajasukumAla anagAra ahat ariSTanemi se AjJA prApta kara unheM vandana namaskAra kara sahasrAmravana udyAna se nikala kara mahAkAla zmazAna meM gye| vahA~ para unhoMne kAyotsarga karane ke liye prAsukabhUmi tathA uccAra pAsavaNa-yaDInIta, laghunIta ke pariSThApana-pariThane yogya bhUmikI pratilekhanA kii| bAda meM kAyA ko kucha namAkAra cAra aMgula ke antara se donoM pA~voM ko sikor3a kara eka pudgala para dRSTi rakhate hue aikarAtrikI mahApaDimA ko svIkAra kara dhyAna meM nimagna hue // sU0 27 / / / bhagavAne kahyuM - he devAnupriya! je prakAre tane sukha thAya tema kara. pachI te gajasukumAla anagAra ahaMtu ariSTanemi pAsethI AjJA prApta karI temane vaMdana namaskAra karI sahasAmravana udyAnathI nIkaLIne mahAkAla zamazAnamAM gayA. tyAM temaNe kAyotsarga karavA mATe prAsukabhUmi tathA uccAra pAsavaNabaDInIta, laghunItanA pariNAmane gya bhUminI pratilekhana karI, pachI kAyAne jarA namAvIne cAra AMgulanA aMtare beu pagane saMkecI eka pudgala para dRSTi rAkhIne eka rAtriI mahApaDimAne svIkAra 4za dhyAnamA nimA thayA (sU0 27) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - munikumudacandrikA TIkA, somilasya durvicAraH ..... // mUlam // imaM ca NaM somile mAhaNe sAmidheyassa aTAe bAravaIo nayarIo bahiyA puvaNiggae samihAo ya dambhe ya kuse ya pattAmoDayaM ca giNhai, gimihattA tao paDinivattai, paDinivattittA mahAkAlassa susANassa adUrasAmaMte NaM vIivayamANe 2 saMjhAkAlasamayasi paviralamaNusaMsi gayasukumAlaM aNagAraM pAsai, pAsittA taM varaM sarai, sarittA Asurutte evaM vayAsI-esa gaM bho! se gayasukumAle kumAre appatthiya jAva parivajjie, je NaM mama dhUyaM somasirIe bhAriyAe attayaM somaM dAriyaM adiTradosapaiyaM kAlavattiNIM vippajahettA ___ muMDe jAva pavaie // sU0 28 // . . // TIkA // 'imaM ca NaM' ityAdi / 'imaM ca NaM' itazca khalu 'somilo mAhaNo' somiloM brAhmaNaH 'sAmidheyassa' sAmidhasya 'aTThAe' arthAya havanArtha vividhazuSkakASThagrahaNAya 'vAravaIo nayarIo bahiyA' dvArAvatyA nagaryA vahiH 'pucaNiggae' pUrvanirgataH-pUrva nirgataH gajasukumArasya zmazAnagamanAtpUrvameva dvArAvatyA nagaryA vahinirgataH, 'samihAo ya samidhazca 'danbhe ya dIzca 'kuse ya'; kuzAMzca 'pattAmoDayaM ca' patrAmoTaM.ca-samidhaH yajJakASThAni, darbhAnkuzasajAtIyatRNAn , patrAmoTam-patrANAmAmoTaH patrAmoTastaM patrAmoTam-patrasamUhaM 'giNhai' gRhNAti, "giNhittA' gRhItvA 'tao paDinivattai' tataH pratinivartate, 'paDini - usa samaya vaha somila brAhmaNa gajasukumAla anagAra ke zmazAna jAne se pUrva hI havana ke nimitta samidhA Adi lAne ke liye dvArakA nagarI se bAhara nikalA thA, so vaha somila brAhmaNa samidhA, kuza, DAbha aura pattoM ko lekara apane ghara ArahA thaa| te samaye te mila brAhANa gajasukumAMla anagAranA smazAna javA pahelAM ja havanane nimitte samidha Adi levA mATe dvArakAnagarIthI bahAra nIkaLyuM hatuM. te samila brAhmaNa samidha, kuza, DAbha tathA pAMdaDAM laIne pAcho pitAne ghera AvatuM hatuM. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 antakRtadazAhamutre vattittA' pratinitya 'mahAkAlassa susANassa adUrasAmaMteNaM' mahAkAlasya zmazAnasya adUrasAmante nAtidure nAtinikaTe khalu, 'vIivayamANe 21 vyativrajan 2=gacchan 2, 'saMjhAkAlasamayaMsi' saMdhyAkAlasamaye, 'paviralamaNusaMsi praviralamAnuSe-aviralA mAnuSA yasmin tasmin-kacitkacidRSTigocarIbhavajjaneprAyomanuSyAgamanarahita ityarthaH; 'gayasukumAlaM aNagAraM pAsai' gajamukumAlamanagAraM pazyati, 'pAsittA' dRSTvA 'taM ve' tadvairam-svaputrIparityAgarUpaM vairaM 'saraI' smarati, 'sarittA' smRtvA 'Asurutte' AzurutaH vairasmaraNajanitakopavazAdvimUDhaH, 'evaM vayAsI' evamavadat-'esa NaM bho ! se gayasukumAle kumAre' epa khalu bhoH ! sa gajasukumAlaH kumAraH 'appatthiya jAva parivajjie' apArthita yAvat parivarjitaH, atra 'yAvat'-padena 'appatthiyapatthae duraMtapaMtalakkhaNe hInapunnacAuddase hirisiriparivajjie' aprArthitaprArthakaH durantapAntalakSaNaH hInapuNyacAturdazaH hIzrIparivarjita-iti saMgrAhyam, tatra-aprArthitaprArthakaH-aprArthitasya= ayAcitasya mRtyoH prArthako-maraNavAJchaka iti bhAvaH, durantaprAntalakSaNa:durantaM duSTAvasAnam ata eva prAntam amanojJaM lakSaNaM yasya saH-bhAgyahIna ityarthaH, hInapuNyacAturdazaH-caturdazyAM jAtaH cAturdazaH, hInaM puNyaM yasyAsoM hInapuNyaH, hInapuNyazrAsau cAturdazazca hInapuNyacAturdazaH-pApAtmA ityarthaH, taba mahAkAla zmazAna ke samIpa se jAtA huA usa somila brAhmaNa ne manuSyoM ke gamamAgamana se rahita saMdhyAkAla meM zmazAna bhUmi meM kAyotsarga karate hue gajasukumAla anagAra ko dekhA, dekhate hI usake hRdaya meM vairabhAva jAgRta huvA aura krodhita hokara vaha isa prakAra bolA. oha ! yaha vahI nirlajja aprAthitaprArthaka-maraNa ko cAhane vAlA gajasukumAla kumAra hai| yaha durlakSaNayukta aura puNyahIna hai, te vakhate mahAkAla mazAnanI pAse thaIne jatA te somila brAhmaNe manuSyanI AvajAthI rahita saMdhyAkAlanA samaye zamazAnamAM kAryotsarga karatA gajasukamAla anagArane joyA. jotAM veMta tenA hRdayamAM verabhAvanI jAgRti thaI ane krodhita thaI tamA mAre motyA. oha! A te ja nija aprArthitaprArthaka - maraNane cAhavAvALe gajasukumAla kumAra che.. A durlakSavALe ane puNyahIna che, je mArI putrI, sAmagrInI aMgajAta Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilena gajasukumAlazirasyaGgAraprakSepaNam 99 hI zrI parivarjitaH = lajjAlakSmIrahita ityarthaH ; 'je NaM mama dhUyaM somasirIe bhAriyAe attayaM somaM dAriyaM yaH khalu mama duhitaraM somazriyo bhAryAyA AtmajAM somAM dArikAm, 'adidosapaiyaM' adRSTadoSaprakRtim na dRSTo doSo yayA sA adRSTadoSA, tAdRzI prakRtiryasyAH sA tAm - aduSTasvabhAvAmityarthaH 'kAlavattirNi' kAlavartinIm = yauvanakAlavartinIM - prAptayauvanAvasthAM 'vippajattA' vihAya 'muMDe jAva pacaie' muNDo yAvat matrajitaH = dIkSito jAtaH ||28| // mUlam // taM seyaM khalu mama gayasukumAlassa veranijjAyaNaM karettae, evaM saMpehei, saMpehittA disApaDilehaNaM kares, karittA sarasaM maTTiyaM giues, gioihattA jeNeva gayasukumAle aNagAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA gayasukumAlassa aNagArassa matthae mahiyAe pAli baMdhai, baMdhittA jalatIo ciyayAo phulliyakiMsuyasamANe khayaraMgAre kahalleNaM gioes, givhittA gayasukumAlassa aNagArassa matthae pakkhivai, pakkhivittA bhIe tao khippAmeva avakamai, avakkamittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 29 // // TIkA // 'taM seyaM' ityAdi / 'taM seyaM khalu mama gayasukumAlassa veranijjAyaNaM karittae' tacchreyaH khalu mama gajasukumAlasya vairaniryAtanaM kartum, gajasukumArasaMbandhiprativairasyAyamavasara iti bhAvaH / ' evaM saMpehei' evaM saMprekSate= evaM vicArayati 'saMhitA' saMprekSya vicArya 'disApaDilehaNaM' dizAmatilekhanaM jo merI beTI somazrI kI aMgajA, prANase pyArI doSarahita somA - ko chor3akara saMyamI hogayA hai / // sU0 28 // isaliye mujhe ucita hai ki maiM isa vaira kA badalA lU~ / vaha somila brAhmaNa isa prakAra vicAra kara cAroM ora dekhane lagA ki dIkrI, prANuthI paNa je pyArI che tene doSa vinA tyAga karI sa MyamI thaI gye| che. (sU0 28 ) AthI mArA mATe e ucita che ke huM A veranA khale lauM. te semila brAhmaNe A prakAre vicAra karIne cAre khAju joyuM ke keAi Avatu' jAtu nathI ne ? Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 antakRta dazAGgabhUtre 'karei' karoti=asminnavare ko'pi Agacchati pratyAgacchati na veti sakaladizA'valokanaM karoti, 'karitA ' kRtvA = janAnAM gamanAgamanamadRSTvA 'sarasaM maTTiyaM' sarasAM mRttikAm=ArdrA saromRttikAM 'giNhaI' gRhAti, 'giNDittA' gRhItvA 'jeNeva gayasukumAle aNagAre' yatraiva gajasukumAlo'nagAra IpadavanatazarIraH samAhitasarvendriyaH sthirIkRtasarvAGgazcaraNadvayaM caturaGgulAvakAzena saMkucitaM vidhAya jAnuparyantapralambitabhujadvayaH zuSkaikapudgaloparisaMniviSTA nimepadRSTirUrdhvakAyena dhyAnAvasthito vartate, 'teNeva uvAgaccha tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA gayasukumAlassa aNagArassa matthae' upAgatya gajasukumAlasya anagArasya mastake 'maTTiyAe pAli baMdha' mRttikayA pAli badhnAti = mRttikayA zirasi pariveSaM karoti, 'vaMdhattA' baddhvA 'jalatIo ciyayAo' jvalantyAzcitikAyA:= prajvalitAyAzcitAyAH sakAzAt 'kiMsuyasamANe khayaraMgAre' kiMzukasamAnAn khadirAGgArAn-vikazitapalAzapuSpasadRzAn jAjvalyamAnAn khadirakASTAGgArAn 'kahalleNaM' karpareNa 'kahala' iti karparArtho dezI zabda:, 'giNhai' gRhNAti' koI AtA jAtA to nahIM hai / cAroM ora dekhakara usane tAlAba se gIlI miTTI nikAlI / anantara jahA~ para gajasukumAla anagAra apanI kAyA ko namA kara sabhI indriyoM ko vaza meM, aGga - upAGgoM ko sthira rakhate hue apane donoM caraNoM ko cAra aMgula rakha apane ke antara se sikoDa kara apane hAthoM ko ghuTanoM taka laTakA kara eka sUkhe hue pudgala para animeSa dRSTi rakhate hue UrdhvakAya se dhyAnAvasthita the, vahA~ AyA / vahA~ Akara gajasukumAla anagAra ke zira para miTTI kI pAla bA~dhI / anantara somila ne jalatI huI citA se phUle hue TesU ke samAna lAla2 khaira lakaDI ke aGgAroM ko phUTe hue miTTI ke bartana ke TukaDe (ThIkare) meM bharakara lAyA cAre khAju joine teNe taLAvamAMthI bhInI mATI kADhI. pachI jyAM gajasukumAla potAnI kAyAne namAvI, badhI indrie vaza rAkhI, peAtAnAM aMga-upAMgAne sthira rAkhI, peAtAnA beu pagane cAra AMzulane atare saMkecIne, petAnA hAtheAne ghuMTaNA sudhI laTakAvI, eka sUkAyelA pudgalapara animeSadRSTi rAkhI, urdhva kAyathI dhyAnAvasthita hatA, tyAM Avyo. tyAM AvIne gajasukumAla anagAranA zire mATInI pAla bAMdhI. pachI sAmile maLatI citAmAMthI TesUnA phUla jevA lAlaceALa kheranA lAkaDAMnA aMgArA laIne phUTelA mATInA vAsaNanA kaTakA (ThIkarAM)mAM bharIne gajasukumAla anagAranA mAthA upara nAkhI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilena gajasukumAlazirasyagAraprakSepaNam 101 'giNhittA' gRhItvA 'gayasukumAlassa aNagArassa matthae pakkhivaI' gajamukumAlasya anagArasya mastake prakSipati, 'pakkhivittA prakSipya 'bhIe' bhItaH 'tao' tataH zmazAnAt 'khippAmeva' kSiprameva-jhaTityeva, 'avakamai' apakrAmati-palAyate, - 'avakamittA' apakramya-apalAyya, 'jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM . - paDigae' yasyA dizaH prAdurbhUtaH tasyAmeva dizi pratigataH // sU0 29 // . ....: // mUlam // .. tae NaM tassa gajasakumAlassa aNagArassa sarorayasi veyaNA pAubbhUyA ujjalA jAva durhiyaasaa| tae NaM se gayasukumAle aNagAre somilassa mAhaNassa maNasAvi appadussamANe taM ujjalaM. jAva ahiyAsei / tae NaM tassa gayasukumAlasta aNagArassa taM ujjalaM jAva ahiyAsemANassa subheNaM pariNAmeNaM passatthajjhavasANeNaM tayAvaraNijjANaM kammANaM khaeNaM kammarayavikiraNakaraM apuvakaraNaM aNuppaviTussa aNate aNuttare jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe / tao siddhe jAvappahINe / tattha NaM ahAsaMnihiehiM devehi sammaM ArAhiyaMti kaTu divve surabhigaMdhodae buTTe, dasaddhavanne kusume nivAie, cellukkheve kae, divve ya gIyagaMdhavvaninAe kae yAvi hotthA // sU0 30 // ||ttiikaa // - 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tassa gayasukumAlassa aNagArassa' aura una dhadhagate hue aMgAroM ko gajasukumAla anagAra ke zira para rakha diyaa| usake bAda-'koI mujhe dekha na le' isa bhaya se cAroM ora idhara udhara dekhatA huA vaha jaldI2 vahAM se bhAga gayA aura jisa dizA se AyA thA usI dizA meM calA gayA sU0 29 // somila dvArA zirapara aMgAroM ke rakhane se gajasukumAla dIdhA. aMgArA nAkhyA pachI ke mane dekhI na jAya, evA bhayathI cAre bAju Ama tema je te jaladI 2 tyAMthI bhAgI gaye. ne je bAjuthI AvyuM hatuM te dizAmAM yAtyo gayo. (sU0 28) semila dvArA mAthA upara aMgArA mukAyA pachI gajasukumAla anagAranA zarIramAM Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgamatre tataH khalu tasya gajasukumAlasyAnagArasya 'sarIre' zarIre 'veyaNA' vedanAvidyate-anubhUyate'nayeti vedanA-udayAvalikApraviSTasya svakRtakarmaNo'zAtarUpAnubhavaH prAdurbhUtA-prakaTitA, kIdRzItyAha-'ujalA jAva durahiyAsA' ujjvalA yAvat duradhisahA, ujjvalA duHkharUpatayA jAjvalyamAnA sukhalezenApi vanitA, yAvacchabdena vipulA=mahatI pragADhA-kalpanAtIteti grAhyam , tathA duradhisahAnitarAmasahyA / 'tae NaM se gayasukumAle aNagAre tataH khalu sa gajamukumAlo'nagAraH 'somilassa mAhaNassa maNasAvi' somilasya brAhmaNasya manasA'pi 'appadussamANe' apraduSyanta dupari lezato'pi dvepamakurvan 'taM ujjala jAva ahiyAsei' tAm ujjvalAM yAvad duHsahavedanAm adhisahate paripahate / 'tae NaM tassa gayasukumAlassa aNagArassa' tataH khalu tasya gajasukumAlasya anagArasya 'taM ujjalaM jAva ahiyAsemANassa' tAmujjvalAM yAvat duHsahavedanAmadhisahamAnasya 'suheNaM pariNAmeNaM' zubhena pariNAmena-zubhAtmakapariNatilakSaNena, 'pasatthajjhavasANeNaM' prazastA'dhyavasAnena-utkRSTatayA mUkSmAtmacintanena 'tayAvaraNijjANaM kammANaM khaeNaM' tadAvaraNIyAnAM karmaNAM kSayeNa-tadAvaraNIyAnAM= tattadAtmaguNAvaraNakAnAM karmaNAM kSayeNa 'kammarayavikiraNakaraM' karmarajovikiraNaanagAra ke zarIra meM mahAvedanA utpanna huI; joM vedanA atyanta duHkhamayI thI, jAjvalyamAna thI, kalpanAtIta thI aura asahya thii| phirabhI ve gajasukumAla anagAra usasomila brAhmaNa ke prati lezamAtra bhI dveSa nahIM karate hue usa asahya vedanA ko sahana karane lge| aura usa duHkharUpa jAjvalyamAna vedanA ko sahana karate hue una gajasujhamAla anagAra ne zubha pariNAma aura prazasta adhyavasAya se tathA una-una AtmA ke guNoM ke AcchAdaka kamA ke nAza se jJAnAvaraNAdi karmoM ke nivAraka AtmA ke apUrva karaNa mahAvedanA utpanna thaI. te vedanA atyanta du:khamayI hatI, jAjavalyamAna hatI, kalpanAtIta hatI ane bahuja asahya hatI. chatAM paNa gajasukumAla anagAra te sAmila brAhmaNa para lezamAtra paNa dveSa na karatAM te asahya vedanA sahana karavA lAgyA. ane te duHkharUpa jAjavalyamAna vedanAne sahana karatA gajasukumAla nagAre, zubha pariNAma tathA prazasta athavasAyathI, tathA te te AtmAnA guNonAM AcchAdaka karmonA nAzathI jJAnAvaraNAdi karmonA nivAraka AtmAnA apUrva karaNamAM praveza karyo. jethI teone Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munukumudacandrikA TIkA, gajamukumAlasya siddhipadamAptiH __ 103 karam-kama-jJAnAvaraNAdiH tadeva rajaH malinakArakatvAt , tasya yad vikiraNa prakSepaNaM pRthakkaraNaM dhvaMsanamiti yAvat , tasya karaM-tatkArakam 'apuvvakaraNaM' apUrvakaraNam Atmano'bhUtapUrva zubhapariNAmam - 'aNuppaviTThassa' anupaviSTasya= prAptasyetyarthaH, 'aNate. aNuttare jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe' anantamanuttaraM yAvat kevalavarajJAnadarzanaM samutpannam-anantam antarahitam , anuttaram pradhAnam , yAvat-yAvacchabdena 'nivAghAe' nirvyAghAtam=vyAghAtarahitam-kuDyAdibhirapatihatam , 'nirAvaraNe' nirAvaraNam = AvaraNavarjitamsarvataH pradyotamAnamityarthaH, 'kasiNe' kRtsnam saMpUrNam, 'paDipuNe' pratipUrNa sarvatovyAptam kevalavarajJAnadarzanaM kevala' iti nAmnA prasiddham ekamAtra sajAtIyadvitIyarahitaM varaM matizrutajJAnAdyapekSayA zreSThaM jJAnaM cakSudarzanAdyapekSayA ca zreSThaM darzanam , anayoH sakaladravyaparyAyaviSayakatvAt ; kevalajJAnaM kevaladarzanaM ceti dvayaM samutpannam / 'tao' tataH kevalajJAnakevaladarzanotpAdAnantaramasau gajasukumAlo'nagAraH 'siddhe jAva pahINe' siddho yAvat prahINaH-siddhaH kRtakRtyatvAt , yAvatmahINaH, yAvacchabdena 'buddha' buddhaH-lokAlokasakalapadArthAvagamAt , 'mutte muktaH-sakalakarmavyapagamAt , 'parinivvAe' parinirvAtaH sakalakarmakRtavikAranirAkaraNena zItIbhUtatvAt 'savvadukkhappahINe' sarvaduHkhAhINaH-zArIramAnasaduHkhameM praveza kiyaa| jisase unako ananta-antarahita, anuttara-pradhAna, niyAghAta-rukAvaTarahita, nirAvaraNa-AvaraNarahita, kRtsna-sampUrNa pratipUrNa kevalajJAna aura kevaladarzana utpanna hue| aura kevalajJAna kevaladarzana utpanna hone ke bAda ve gajasukumAla anagAra kRtakRtya banakara 'siddha ' pada ko prApta hue, jisase ve lokAloka sabhI padArthoM ke jJAna se 'buddha' hogye| sabhI karmoM ke nAza hone ke kAraNa 'mukta' hogye| sabhI prakAra ke karmoM se utpanna vikAroM ko dUra karane kAraNa 'parinirvAta' zItalIbhUta hogaye / evaM zArIrika duHkha mananta-mataDita, manuttara-pradhAna, niyaaghaat-3||vtt 4 // 2, ni2|129-12 rahita, kRtyana-saMpUrNa pratipUrNa kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayAM. tathA kevaLajJAna kevaLadarzana utpanna thayA pachI te gajasukumAla anagAra kRtakRtya thaIne "siddha" padane prApta thayA. tethI teo lokAloka save padArthonA jJAnathI "buddha thaI gayA. badhAM karmonA nAza thaI javAne kAraNe mukta thaI gayAM. sarva prakAranAM karmothI utpanna thata vikArane dUra karavAnA kAraNathI "parinirvAta zItalIbhUta thaI gayA. temaja zArIrika Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 antakRtadazAGgasUtre rahitatvAt / 'tattha NaM' tatra khalu 'ahAsaMnihiehiM devehi' yathA saMnihitaidevaiH tatsamayasamIpavarti devaiH 'sammaM ArAhiyaM' samyak ArAdhitam anena gajasukumAlena muninA cAritraM samyak ArAdhitam 'ti kaTTa' iti kRtvA evaM manasi nidhAya 'divve surahigaMdhodae' divyaM surabhigandhodakam-divyam caikriyazaktyA saMpAditaM surabhigandhodakam sugandhitamacittaM jalam, 'buTTe' vRSTam , 'dasaddhabanne kusume' dazArdhavarNAni paJcavarNAni kumumAni=puSpANi 'nivAie' nipAtitAnivarpitAni, celukkheve kae' cailotkSepaH kRtaH vastradRSTiH kRtA; 'divve ya' divyazca devasaMbandhI ca, 'gIyagaMdhavyaninAe' gItagAndharvaninAdaHgIta-svaratAlayukaM gAnaM, gAndharva-mRdaGgAdivAdanam , anayoninAdA dhvaniH 'kae yAvi hotthA' kRtazcApyabhUt / / mU0 30 / / // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve kallaM pAuppabhAyAe jAva jalaMte pahAe jAva vibhUlie hathikkhaMdhavaragae sakoraMTamallatathA mAnasika duHkhase rahita hone ke kAraNa 'sarvaduHkhaprahINa' hogaye arthAt vaha gajasukumAla anagAra paramapada ko prApta hogye| una gajasukumAla anagAra ke paramapada prApta hone para usa samaya vahA ke samIpavartI devoMne 'ina gajasukumAla anagArane cAritra kA samyak ArAdhana kiyA hai| aisA vicAra kara apanI vaikriyazakti ke dvArA divya sugandhita acittajala kI aura pAMca varSoM ke acitta phUloM kI vRSTi karake tathA divya vastroM kI varSA karake una devatA__ oMne divya sumadhura gAna (gAyana) se tathA mRdaGgAdi vAdyoM ko dhvani se AkAza ko vyApta kara (guMjA) diyA // sU0 30 // duHkha ane mAnasika duHkhathI rahita hovAnA kAraNe "sarvaduHkhaprahaNa" thaI gayA, arthAt te gajasukumAla anagAra paramapadane prApta thayA. te gajasukumAla anagAra paramadane prApta thayA pachI te samaye tyAM samIpavatI devee, "e gajasukumAla anagAre cAritranuM samyapha ArAdhana karyuM che ema vicAra karI, pitAnI vaikriya zaktidvArA divya sugandhita acitta jaLanI ane pAMca varNonAM acitta phelonI vRSTi karI. tathA divya vastronI vRSTi karIne te devatAoe divya sumadhura gIta (gAyana)thI ane mRdaMgAdi vAdyonI dhvanithI AkAzane vyApta karI (guMjAvI) dIdhuM. (sU) 30). Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya arhadariSTanemivandanArtha gamanam .. 105 dAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM seyavaracAmarAhiM uDuvvamANIhiM mahayA bhaDacaDagarapahakaravaMdaparikkhitte bAravaiM NayariM majjhaM majheNaM jeNeva arahA ariTunemI teNeva pahArettha gmnnaae| tae NaM se kaNhe vAsudeve bAravaIe NayarIe majhaM majjheNaM NiggacchamANe ekkaM purisaM pAsai juNNaM jarAjajariyadehaM jAva kilaMtaM mahaimahAlayAo iTTagarAsIo egamegaM iTTagaM gahAya bahiyAratthApahAo aMtogihaM aNuppavesamANaM paasi| tae NaM se kaNhe vAsudeve tassa purisassa aNukaMpaNaTrAe hathikkhaMdhavaragae ceva ega iTTagaM gehai, geNhittA bahiyAratthApahAo aMtogihaM annuppvesi| tae NaM kaNheNaM vAsudeveNaM egAe iTTagAe gahiyAe samANIe aNegehiM purisasaehi se mahAlae iTTagassa rAsI bahiyA ratthApahAo aMtogharaMsi - aNuppavesie ||suu0 31 // ||iikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH 'kallaM' kalyendIkSAdvitIyadivase 'pAuppabhAyAe jAva jalaMte' pAduHprabhAtAyAM yAvat jvalati, rAtrau vyatItAyAM sUrye samudite sati-ityarthaH 'hAe jAba vibhUsie hathikkhaMdhavagae' snAto yAvad vibhUSitaH hastiskandhavaragataH kariskandhArUDhaH 'sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM seyavaracAmarAhiM uDubamANIhiM' sakoraNTamAlyadAmnA chatreNa dhriyamANena zvetavara cAmarairuddhavadbhiH 'mahayAbhaDacaDagarapahakaravaMdaparikkhitte' mahAbhaTacaTakaraprakarabanda. ..idhara gajasukumAla kI dIkSA ke dUsare dina sUryodaya hojAne para snAna karake yAvat sabhI alaMkAroM se alaMkRta ho hAthI ke Upara baiThakara, kuraNTa ke phUloM kI mAlA se yukta chatra ko zira para dharAte hue tathA dAyeM bAyeM-donoM tarpha zveta cAmara bojAte hue aneka te bAju gajasukumAlanI dIkSAne bIje divase sUryodaya thayA pachI snAna karIne tamAma alaMkArathI vibhUSita thaIne hAthInA upara besIne, koranTanA phUlanI mAlAthI, yukta chatrane zira upara dharAvatA, tathA DAbI jamaNI beu bAjue zveta cAmara DhaLAvatA, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre paMrikSiptaH-mahAbhaTAnAM ye caTakaraprakArAH vistRtasamUhAsteSAM yad vRndaM tena parikSipta saMveSTitaH 'vAravaI NayariM majjhaM majjheNaM' dvArAvatyA nagaryA madhyamadhyena 'jeNeva arahA arihanemI teNeva pahArettha gamaNAe' yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva prAdhArayad gamanAya ariSTanemisavidhe gamanAya nizcayamakarot / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve vAravaIe NayarIe majjhaM majheNaM NiggacchamANe ekaM purisaM pAsaI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH dvArAvatyAM nagaryAM madhyamadhyena nirgacchan ekaM puruSam pazyati, kIdRzamityAha-'juNNaM jarAjajjariyadeI' jIrNa jarAjajaritadeham-jarasA jarjaritaM jarjarIkRtaM dehaM yasya tam , 'jAva kilaMtaM'. yAvat klAmyantam-glAyantaM 'mahaimahAlayAo' mahAmahAlayAta atimahataH 'iTagarAsIo' iSTakArAzeH 'egamegaM iTTagaM gahAya' ekAmekAm iSTakAM gRhItvA 'vahiyAratthApahAo' vahIrathyApathAt bAhyarathyApadezAt 'aMtogiha' antargRham gRhamadhye 'aNuppavesamANaM' anupravezayantaM 'pAsai' pazyati / 'tae NaM' tataH khalu se kaNhe vAsudeve tassa purisassa' sa kRpNo vAsudevaH tasya puruSasya 'aNukaMpaNasubhaToM ke samUha se yukta ve kRSNa vAsudeva dvArAvatI nagarI ke rAjamArga se hote hue bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa jAne ke lie ravAnA hue / tava dvArakA nagarI ke bIcobIca se jAte hue una kRSNa vAsudeva ne eka puruSa ko dekhA, vaha puruSa pUrNa vRddha thA, vRddhAvasthA ke kAraNa usakI deha jarjarita hone se vaha bahuta duHkhI thaa| aisI sthiti ko prApta vaha vRddha puruSa IMToM kI vizAla rAzimeM se eka 2 IMTa ko uThAkara bAhara ke rAjamArga se apane ghara meM rakhatA thaa| usa samaya usa duHkhI vRddha ko isa prakAra kArya karate hue dekhakara kRSNa vAsudevane usakI anukampA ke liye hAthI ke Upara baiThe baiThe hI apane hAtha se eka IMTa ko uThAkara usake ghara aneka subhaTanA samUhathI yukata, te kRSNa vAsudeve dvArAvatI nagarInA rAjamArgamAMthI pasAra thaIne, ahaMta ariSTaneminI pAse javA prasthAna karyuM. tyAre dvArakA nagarInA vacce vacce thaIne jatA te kRNavAsudeve eka puruSane joye. te puruSa pUrNa vRddha hatA. vRddhAvasthAnA kAraNathI tene deha jarjarita hovAthI te ghaNeja du:khI hato. AvI du:khita sthitivALe te vRddha puruSa eka moTA iMTanA DhagalAmAMthI eka eka IMTa upADIne bahAranA rAjamArga uparathI pitAnA gharamAM mUkato hate. te samaye te duHkhI vRddhane AvI rIte kArya karato thake jaIne kRSNa vAsudeve tenA upara dayA. lAvI hAthI upara beThA beThA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNakRto dRddhapuruSasahAyaH / / 107 hAe anukampanArthAya 'hatthikkhaMdhavaragae ceva' hastiskandhanaragata eva hastina upari sthita eva svahastena 'ega iTTagaM geNhaI' ekAm iSTakAm gRhNAti, 'gihittA' gRhItvA 'vahiyAratthApahAo' bahIrathyApathAt 'aMtogiI' antargaham gRhamadhye 'aNuppavesaI anupravezayati sthApayati / 'tae NaM kaNheNaM vAsudeveNaM egAe iTTagAe gahiyAe samANIe aNegehiM purisasaehiM se mahAlae iTTagassa rAsI bahiyAratyApahAo aMtogharaMsi aNuppavesie' tataH khalu kRSNena vAsudevena ekasyAmiSTakAyAM gRhItAyAM satyAm anekaiH puruSazataiH sa iSTakAyA rAziH bahIrathyApathAt antargahe anupravezitaH / mU0 31 / / // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve bAravaIe NayarIe majjhaM majheNaM Niggacchai, NiggacchittA jeNeva arahA ariTunemI teNeva uvAgae, uvAgacchittA jAva vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA gayasukumAlaM aNaMgAraM apAsamANe arahaM ariTanemi vaMdai NasaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM kyAsI - kahi NaM bhaMte! se mama sahoyare bhAyA gayasukumAle aNagAre? japaNaM ahaM baMdAmi NamaMsAmi / tae NaM arahA ariTanemI kaNhaM. vAsudevaM evaM vayAsI-sAhie NaM kahA! gayasukumAleNaM aNagAreNaM appaNo atte| tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTunemi evaM vayAsI- kahANaM bhaMte! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNo aTre // sU0 32 // . meM rakha diyA / vAsudeva kRSNa ke dvArA eka IMTa uThAye jAne para anya sabhI janoMne apane hAthoM-hAtha IToM ko uThAkara kramase sArI rAzi ko usake ghara meM pahuMcA dI, isa prakAra zrIkRSNa ke eka IMTa uThAne mAtra se usa vRddha puruSa kA bAra2 cakkara kATane kA kaSTa dUra hogayA // sU0.31 / / . pitAne hAthe eka ITa upADIne tenA gharamAM mUkI dIdhI. kRSNa vAsudeva dvArA eka IMTa upADavAthI anya sajanee pitAnA hAthe hAtha IMTenA DhagalAne upADIne tenA gharamAM pahoMcADI dIdhA. A prakAre zrIkRSNanA eka IMTa upADavA mAtrathI te vRddha puruSanA vAraMvAra pherA karavAnuM kaSTa dUra thaI gayuM. (sU) 31) Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 antakRta dazAGgasUtre // TIkA // 'a f' ityAdi / 'tara NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH 'vAravaIe NayarIe' dvArAvatyA nagaryAH 'majjha majjheNaM Niggaccha' madhyamadhyena nirgacchati, 'NiggacchittA jeNeva arahA arinemI teNeva uvAgae' nirgatya yatraiva an ariSTanemiH tatraiva upAgataH 'uvAgacchittA' upAgatya 'jAva baMdara NamaMsa' yAvad vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasthitvA 'gayasukumAlaM aNagAraM' gajamukumAlam anagAram 'apAsamANe ' apazyan 'arahaM arinemiM baMda NamaMsara vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' arhantamariSTanemiM vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evamavadat - 'kahi NaM bhaMte ! se mama sahoyare bhAyA gayasukumAle aNagAre' ka khalu bhadanta ! sa mama sahodaraH kanIyAn bhrAtA gajasukumAlo'nagAraH ? 'jagaNaM ahaM vaMdAmi NamaMsAmi' yaM khalu ahaM vande namasyAmi / 'tara NaM arahA arinemI' tataH khalu annariSTanemiH 'kaNDaM vAsudeva' kRSNaM vAsudevam ' evaM vayAsI' evamavadat - phira ve kRSNa vAsudeva dvArakA nagarI ke madhyabhAga se hote hue jahA~ bhagavAn arhat ariSTanemi virAjate the vahA~ pahu~ce / vahA~ jAkara unhoMne bhagavAn arhat ariSTanemi ko vandana namaskAra kiyA aura bAda meM apane laghubhrAtA va navadIkSita gajasukumAla anagAra ko vandanA karane ke liye idhara udhara dekhane lage / gajasukumAla anagAra ko kahIM nahIM dekhA taba unhoMne bhagavAn se jaba unhoMne pUchA - he bhadanta ! merA choTA bhAI navadIkSita gajasukumAla anagAra kahA~ hai ? maiM unako vandana namaskAra karanA cAhatA hU~ / yaha suna kara bhagavAn arhat ariSTanemi ne kRSNa vAsudeva se isa prakAra pachI te kRSNa vAsudeva dvArakA nagarInA madhya bhAgamAM thaIne nIkaLyA ane jayAM bhagavAna atu ariSTanemi birAjatA hatA tyAM pahoMcyA, tyAM jaIne temaNe bhagavAn arhat ariSTanemine vandana namaskAra karyA. ane pachI peAtAnA nAnAbhAi ane navadIkSita gajasukumAla anagArane vandanA karavA mATe Ama tema jovA lAgyA. jayAre temaNe gajasukumAla anagArane tyAM joyA nahi tyAre temaNe bhagavAnane pUchyuM-De bhadanta ! mhArA nAnAbhAi--navadIkSita gajasukumAla anagAra kayAM che ? huM temane vandana-namaskAra karavA cAhuM chuM. A sAMbhaLIne bhagavAna at ariSTanemie kRSNa vAsudevane A Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlaviSaye kRSNasya ariSTanemezva saMvAdaH 109 'sAhie NaM kahA gayasukumAleNaM aNagAreNaM appaNo aTTe' sAdhitaH khaluH kRSNa ! gajasukumAlena anagAreNa Atmano'rthaH = he kRSNa ! gajasukumAlena anagAreNa mokSaprAptirUpa Atmano'rthaH sAdhitaH / tae NaM se kahe vAsudeve ar ago evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemimevamavAdIt - 'kahaNaM bhaMte ! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNo a kathaM khalu bhadanta ! gajasukumAlena anagAreNa sAdhita Atmano'rthaH 1 // sU0 32 // // mUlam // tae NaM arahA arinemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsIevaM khalu kaNhA ! gayasukumAle NaM aNagAre mama kalaM puvAbarahakA samayaMsi vaMdai NamaMsai, vaMditA NamaMsittA evaM vayAsI - icchAmi NaM jAva uvasaMpajittANaM viharai ! tara NaM taM gayasukumAlaM aNagAraM ege purise pAsai, pAsittA Asurute jAva siddhe / taM evaM khalu kaNhA ! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNo ahe / tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arinemi evaM vayAsI - kesa NaM bhaMte! se purise appatthiya'patthae jAva parivajie, je NaM mamaM sahodaraM kaNIyasaM bhAyara gayasukumAlaM aNagAraM akAle ceva jIviyAo vavarovie / tara NaM arahA arinemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI - mANaM kaNhA ! tumaM tassa purisassa padosamAvajjAhi, evaM khalu kaNhA ! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa sAhijje dine // sU0 33 // kahA- he kRSNa ! gajasukumAra anagArane jisa artha ke liye saMyama ko svIkAra kiyA thA usane usa AtmA ke artha ko siddha kara liyA hai| yaha sunakara kRSNa vAsudevane Azcaryayukta hokara pUchAhe bhadanta ! unhoMne kisa prakAra apane artha ko siddha kara liyA || sU0 32 // prakAre kahyuM--he kRSNa ! gajasukumAla anagAre je hetu mATe saMyamano svIkAra karyAM hatA te hatu temaNe siddha karI lIdhA che. kRSNa vAsudeve Azcarya yukata thaIne pUchyuMlhnt! te 46 rIte potAno artha siddha urI sIdhe ? sU0 32) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 antakRta dazAGgasUtre // TIkA // 'ta NaM' ityAdi / 'tara NaM arahA arinemI kaNDaM vAsudevaM evaM bayAsI' tataH khalu arhan ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat - ' evaM khalu kaNhA ! gayasukumAle NaM aNagAre sama' evaM khalu kRSNa ! gajamukumAlaH khalu anagAraH mAm 'kala' kalyam = vyatIte'hi 'puvvAvaraNDakAsamayaMsi pUrvAparAkAlasamaye - divasasya pazcime mahare 'caMda NamaMsara' vandate namasyati, 'vaMdittA maMsittA evaM vayAsI' vanditvA namasthitvA evamavadat - 'icchAmi NaM jAva uvasaMpajjittANaM vihara' icchAmi khalu yAvat upasaMpatha viharati yAvatpadena arhadariSTaneminA'nujJAtaH zmazAnaM gatvA vizuddhAM bhUmimanviSya dhyAnamagno viharati - ityartho gamyaH / ' tae NaM gayasukumAlaM aNagAraM ege purise pAsa ' tataH khalu taM gajamukumAlanagAramekaH puruSaH pazyati, 'pAsitA Amurute jAva siddhe' dRSTvA Azuruto yAvat siddha:, atra somilakRtapApAcAraH, gajasukumAlasya anagArasya anabhidrohapUrvakaM maraNaM mokSaprAptizca ityAdi pUrvokta'rtho - kRSNa vAsudeva ke isa prakAra pUchane para bhagavAn arhat ariSTanemine isa prakAra kahA- he kRSNa ! kala dIkSA lene ke bAda cauthe prahara meM gajasukumAla anagArane vandana namaskAra kara mere samakSa isa prakAra icchA pragaTa kI thI ki he bhadanta ! maiM ApakI AjJA prApta kara mahAkAla zmazAna meM aikarAtrikI bhikSupratimA kA ArAdhana karanA cAhatA hU~ / he kRSNa ! maiMne kahA, jaisA tumheM sukha ho vaisA kro| isa prakAra AjJA prApta kara vaha gajasukumAla anagAra mahAkAla zmazAna meM gaye aura vahAM dhyAnArUDha hogaye / usa samaya vahAM he kRSNa ! eka puruSa AyA aura usane gajasukumAla anagAra ko dhyAnamagna dekhaa| dekhate hI use vairabhAva kRSNa vAsudeva taraphathI AvI rIte pUchavA parathI bhagavAn arhata ariSTanemie A pramANe kahyuM-- huM kRSNa ! kAle dIkSA lIdhA pachI cethA praharamAM gajasukumAla anagAre vandana namaskAra karI mhArI samakSa A prakAranI icchA pragaTa karI hatI kehe bhadanta ! huM ApanI AjJA prApta karIne mahAkAla smazAnamAM ekarAtrikI bhikSupratimAnuM ArAdhana karavA cAhu chuM. he kRSNa ! meM kahyu-jema tamane sukha hAya tema karA, AvI rIte AjJA prApta karI te gajasukumAla anagAra mahAkAla zmazAnamAM jaine dhyAnArUDha thai gayA. te samaye he kRSNa ! tyAM eka puruSa Avye, ane teNe gajasukumAla anagArane Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlaviSaye kRSNasya ariSTanemezva saMvAdaH 111 gamyaH / 'taM evaM khalu kaNhA ! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNI ahe' tadevaM khalu kRSNa ! gajasukumAlenAnagAreNa sAdhita Atmano'rthaH, gajasukumAla AtmasiddharUpaM svakIyamabhilaSitaM prAptavAniti bhAvaH / 'tara NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arinemiM evaM kyAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemim evamatradat - 'kesa NaM bhaMte ! appatthiyapatthara jAva parivajjie ' kIdRzaH khalu bhadanta / sa puruSaH aprArthitamArthako yAvat parivarjitaH - aprArthitaprArthakaH = maraNAbhilASukaH yAvat lajAlakSmIparivarjitaH 'jeNaM mamaM sahodaraM kaNIyasaM bhAyaraM gayasukumAlaM aNagAraM' yaH khalu mama sahodaraM kanIyAMsaM bhrAtaraM gajasukumAlamanagAram 'akAle ceva jIviyAo' akAla eva jIvitAd jAgRta huvA aura vaha krodha se Atura hokara tAlAba se gIlI miTTI lAyA, lAkara usane unake zira para cAroM ora usa miTTI kI pAla bA~dhI, phira citA se jalate hue khaira ke atyanta lAla aMgAroM ko eka phUTe hue miTTI ke bartana meM lekara gajasukumAla anagAra ke zira para DAla diye / jisase gajasukumAla anagAra ko asahya vedanA huI / parantu phirabhI unake hRdaya meM usa ghAtaka puruSa ke prati thoDA bhI dveSabhAva nahIM huA / ve samabhAvoM se bhayaMkara vedanA ko sahanakara zubha pariNAma aura zubha adhyavasAya se kevalajJAna prAptakara mokSa pahuMca gaye / isIliye he kRSNa ! gajasukumAla anagArane apanA kArya siddha kara liyA aisA maiMne kahA hai / yaha sunakara kRSNa bole- he bhadanta ! mRtyu ko cAhanevAlA lajjArahita vaha puruSa kauna hai ? jisane mere choTe bhAI gajasukumAla dhyAnamagna joyA ane te jotAMja tene vairabhAva jAgRta thaye ane te krodhathI Atura thaine taLAvamAMthI bhInI mATI laI AvI teNe temanA zirapara cAre tarapha te mATInI pALa khAMdhI. pachI ciMtAmAMthI maLatA kheranA lAlaceALa aMgArA eka cUMTelA mATInA vAsaNamAM lai AvI gajasukumAla anagAranA zira upara nAkhI dIdhA. jethI gajasukumAla aNugArane asahya vedanA thai. paraMtu temanA hRdayamAM te ghAtaka puruSa prati jarA paNa dveSamAva na thayA.teo samabhAvathI bhayaMkara vedanAne sahana karI zubhapariNAma ane zubha adhyavasAyathI kevaLajJAna prApta karI mekSe pahoMcI gayA. huM kRSNe ! tethIja meM kahyuM ke gajasukumAla anagAre peAtAnuM kArya siddha karI lIdhuM. A sAMbhaLI kRSNa melyA--he bhadanta ! mRtyune cAhanArA lajajArahita te puruSa keNu che jeNe mArA nAnA bhAI gajasukumAla anagAranA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 antakRtadazAGgasUtre 'vavarovie' vyaparopitavAn pANarahitaM kRtavAn / 'tae NaM arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM bayAsI' tataH khalu aIn ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadata- 'mA NaM kaNho !' mA khalu kRSNa ! 'tumaM tassa purisassa' tvaM tasyaH puruSasya 'paosamAvajjAhi' pradvepamApadyasva-he. kRSNa ! tvaM tasya purupasyopari dvepaM mA kuru / yataH-'evaM khalu kaNhA ! evaM khalu kRSNa ! anena prakAreNa he kRSNa ! 'teNaM puriseNaM gayasukumAlassa sAhijje dinne' tena puruSeNa gajasukumAlAya sAhAyyaM dattam / / sU0 33 // // mUlam // kahaNNaM bhaMte ! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa NaM sAhije dinne ? tae NaM arahA ariTranemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsIse nUNaM kaNhA ! mamaM tumaM pAyadae havamAgacchamANe bAravaIe NayarIe egaM purisaM pAsasi jAva aNuppavesie / jahA NaM kaNhA ! tumaM tassa purisassa sAhije dinne evameva kaNhA / teNaM puriseNaM gayasukumAlassa aNagArassa aNegabhavasayasahassasaMciyaM kammaM udIremANeNaM bahukammaNijjaraTraM sAhije dinne| tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTranemi evaM vayAsIse NaM bhaMte ! purise mae kahaM jANiyace ? tae NaM arahA ariTunemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-jeNaM kaNhA ! tumaM bAravaIe NayarIe aNuppavisamANaM pAsettA Thiyae ceva ThiibheeNaM kAlaM karissai taM NaM tumaM jANejjAsi,esa NaM se purise // sU0 34 // anagAra kA akAla meM hI prANa haraNa kara liyaa| yaha sunakara bhagavAnne isa prakAra kahA-he kRSNa! tuma usa puruSa ke Upara krodha mata karo, kyoMki vaha puruSa gajasukumAla anagAra ko paramapad prApti karAne meM sahAyaka banA hai // sU0 33 // . . akAle prANa haraNa karI lIdhA. A sAMbhaLI bhagavAne A prakAre kahyuM he kRSNa! tame te puruSa upara krodha nahi karo; kemake te puruSa gajasukumAla aNagArane paramapada prApti karAvavAmAM sahAyaka thaela che (sU0 33) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha kRSNo vAsudevo'riSTanemimapRcchat- 'kahaNaM " munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAla viSaye kRSNasya ariSTanemeva saMvAdaH 113 ityAdi / ' kahaNNaM bhaMte! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa NaM sAhijje dine ? " kathaM khalu bhadanta ! tena puruSeNa gajasukumAlAya khalu sAhAyyaM dattam ? ' tae NaM. tataH khalu ' arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI ' aham arihanemiH kRSNaM vAsudevamavadat - 'se nUrNa' atha nUnaM nizcayena 'kaNhA ! mamaM tumaM pAyabaMda havyamAgacchamANe vAravaIe NayarIe evaM purisa pAsasi jAva aNuSpavesie ' he kRSNa ! mama tvaM pAdavandakaH zIghramAgacchan dvArAvatyAM nagaryAm ekaM puruSaM pazyasi yAvat anupravezitaH, 'jahA NaM kaNhA " yathA khalu kRSNa ! 'tumaM tassa purisassa sAhijje dine' tvayA tasmai puruSAya dattam, 'evameva kaNhA !' yaha sunakara kRSNa vAsudevane bhagavAn se pUchA - he bhadanta ! vaha puruSa gajasukumAla anagAra ko sahAyaka kaise banA ! kRSNa vAsudeva dvArA isa prakAra pUche jAnepara bhagavAnane kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA - he kRSNa ? mere caraNavandana karane ke liye Ate hue tumane dvArakA ke rAjamArga para eka bahuta baDI IMTa kI rAzi (DherI) meM se eka IMTa ko uThA kara gharameM rakhate hue eka dIna durbala vRddha ko dekhaa| usa vRddha ko tumane usa rAzi ko uThAne meM asamartha dekhakara usakI anukampA ke liye hAthI parase hI baiThe baiThe eka IMTa ko uThAkara usake ghara meM rakhadI, jisase tumhAre sAtha vAle sabhI puruSoM ne kramase una sabhI iToM ko uThAkara usake ghara meM pahuMcAdI, isase usa vRddha kA duHkha dUra huA 1 A sAMbhaLIne kRSNa vAsudeve bhagavAnane pUchyuM--he bhadanta ! te puruSa gajasukumAla anagArane kevI rIte sahAyaka thayeA che? kRSNa vAsudeva dvArA AvI rIte pUchavAthI bhagavAne kRSNa vAsudevane A prakAre kahyu "he kRSNa ! mArA caraNa vaMdana karavAne mATe AvatA mArgamAM tame dvArakA nA rAjamArga upara eka meTA iMTanA DhagalAmAMthI eka eka iMTa upADIne gharamAM rAkhatA eka dIna du la vRddhane joyA. te vRddhane tame te iMTarAzine uThAvavAmAM asamartha joine tenI anukaMpA khAtara tame hAthI upara beThAM beThAMja eka iMTane upADI tenA gharamAM rAkhI dIdhI jethI tamArI sAthenA badhA puruSAe kramathI te sarve iMTA upADI tenA gharamAM pahoMcADI dIdhI jethI te vRddhanuM du:kha dUra thayuM. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 antakRtadazAGgasUtre evameva kRSNa ! 'teNaM puriseNaM' tena puruSeNa 'gayasukumAlassa aNagArarasa' gajasukumAlasya anagArasya 'aNegabhavasayasahassasaMciyaM' anekabhavazatasahasrasaMcitabhavasya zatasahasrANi bhavazatasahasrANi, anekAni ca bhavazatasahasrANi anekabhavazatasahasrANi, tepu saMcitam-anekazatasahasrajanmopArjitaM 'kamma' karma 'udIremANeNaM' udIrayatA aprApte'pi kAle bhoktumudayAvalikAyAM pravezayatA, 'bahukammaNijjaraTuM' vahukarmanirjarArtha bahukarmavinAzAya 'sAhijje dinne' sAhAyyaM dattam / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTTanemi evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemim evamavadat-'se NaM bhaMte ! purise mae kaha jANiyanve' sa khalu bhadanta ! purupaH mayA kathaM jJAtavyaH ? 'tae NaM arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' tataH khalu arhana ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat-'je NaM kaNhA ! tumaM vAravaIe NayarIe aNuppavisamANaM pAsettA' yaH khalu kRSNa ! tvAM dvArAvatyAM nagaryAm anumavizantaM dRSTvA 'Thiyae ceva' sthita eva 'ThiibheeNaM' sthitibhedena AyupaH sthitikSayeNa 'kAlaM karissai' kAlaM kariSyati mRtyu prApsyati, 'taNNaM tuma' taM khalu tvaM 'jANejjAsi' he kRSNa ! jisa prakAra tumane usa vRddha puruSa kI sahAyatA kI usI prakAra usa puruSane lAkhoM bhavoM meM saMcaya kiye hue karmoM kI ekAnta udIraNA karake gajasukumAla anagAra ke aneka lAkhA bhavoM ke saMcita sampUrNa karmoM ke nAza karane meM baDI sahAyatA kI hai| . yaha sunakara kRSNa vAsudevane bhagavAn arhat ariSTanemi se phira pUchA-he bhadanta ! maiM usa puruSa ko kisa prakAra jAna skuuNgaa| bhagavAnne kahA-he kRSNa ! dvArakA nagarI meM praveza karate hue tumheM dekhate hI jo puruSa Ayu tathA sthitikSaya se vahIM para mRtyu ko he kRSNa! je prakAre tame te vRddha puruSane sahAyatA karI tevAja prakAre te puruSe paNa lAkho bhavemAM saMcaya karAyelAM karmonI ekAnta udIraNA karIne gajasukumAla anagAranA aneka lAkha nA saMcita saMpUrNa karmonA nAza karavAmAM bhAre sahAyatA karI che. A sAMbhaLIne kRSNa vAsudeve bhagavAna at ariSTanemine pUchyuM-he bhadanta! huM te puruSane kevI rIte jANI zakuM? bhagavAne kahyuM- kRSNa dvArakA nagarImAM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA,kR.dvArakAyAM pravezaHsomilasya tatpurata AgamanaM c| 115 jAnIyAH 'esa NaM se purise' eSa khalu sa puruSaH yastvAM dRSTvA sthita eva mRtyumApnuyAt , sa tvayA nijAnujaghAtakatvenAvaseyaH // mU0 34 // tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTranemi vaMdai Namasai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva AbhisekaM hatthirayaNaM teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA hathiM durUhai, durUhitA jeNeva bAravaI NayarI, jeNeva sae gihe teNeva pahArettha gmnnaae| tae NaM tassa somilassa mAhaNassa kallaM jAva jalaMte ayameyArUve ajjhathie jAva samuppaNNe / evaM khalu kaNhe vAsudeve arahaM ariTanemi pAyadae niggae, taM NAyameyaM arahayA, viNNAyameyaM arahayA, suyameyaM arahayA, siTrameyaM arahayA bhavissai kaNhassa vAsudevassa taM na najjai NaM kaNhe vAsudeve mamaM keNavi kumAreNaM mArissai ti kaTTha bhIe sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA kaNhassa vAsudevassa bAravaI NayariM aNuppavisamANassa purao sapakkhi sapaDidisiM havamAgae // sU0 35 // // TIkA // ... 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva AbhisekaM hatthirayaNaM teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA hasthi durUhai, durUhittA jeNeva vAravaI NayarI, jeNeva sae gihe teNeva pahArettha gamaNAe' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemi prApta hojAya usI puruSa ko tuma gajasukumAla anagAra kA ghAtaka jAnanA // sU. 34 // - usake bAda ve kRSNa vAsudeva bhagavAn ko vandana namaskAra karake AbhiSekya hAthI para baiThakara apane sthAna dvArakA nagarI kI praveza karatAM thakAM tamane dekhatAja je puruSa Ayu ane sthiti kSayathI tyAMja mRtyune prApta thAya te puruSane tamAre gajasukumAlane ghAtaka jANa (sU) 34) * - tyAra pachI te kRSNa vAsudeva bhagavAnane vaMdana namaskAra karI AbhiSekaya hAthI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNasya yAtmako yAvat samutpanna kAhe vAsudeva antakRtadazAGgasUtre vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yatraiva AbhiSekyaM hastiratnaM tatraiva upAgacchati, upAgatya hastinaM dUrohati, dUruhya yatraiva dvArAvatI nagarI yatraiva svakaM gRhaM tatraiva prAdhArayad gamanAya gantumanA abhavat / 'tae NaM tassa somilassa mAhaNassa kallaM jAva jalaMte ayameyArUve ajjhathie jAva samuppaNNe' tataH khallu tasya somilasya brAhmaNasya kalye yAvajjvalati-prabhAte vyatItAyAM rajanyAM sUryodaye sati,ayametadrUpa AdhyAtmiko yAvat samutpanna vakSyamANaprakAra AtmagatastakaH samutpannaH, kIdRzaH saH ? ityAha-evaM khalu kaNhe vAsudeve arahaM ariTTanemi pAyabaMdae niggae' evaM khalu kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemi pAdavandako nirgataH, 'taM' tat=tasmAt kAraNAt , 'NAyameyaM arahayA' jJAtametadahatA, 'viNNAyameyaM arahayA' vijJAtametadarhatA-etamanmayA kRtaM sarva karma aItAriSTaneminA jJAtaM sAmAnyarUpeNa, vijJAtaM vizeSarUpeNa bhaviSyati, 'suyameyaM arhatA' zrutametadarhatA-kasmAdapi devavizepAdvA bhagavatA zrutaM bhaviSyati, 'siTameyaM arahayA bhavissai kaNhassa vAsudevassa' ziSTametadahatA bhaviSyati kRSNAya vAsudevAya kRSNAya vAsudevAya ziSTaM kathitaM bhaviSyatIti,'taM na najai NaM kaNhe vAsudeve mamaM keNavi kumAreNaM mArissaI tad na jJAyate khalu kRSNo vAsudevo mAM kenApi kumAreNa mArayiSyati, 'api' zabdo nizcaye; 'tti kaTTa bhIe' iti kRlA bhItaH bhayayukto'sau 'kRSNo vAsudevo rAjamArgeNa samAgamiSyatItyato ora jAne ke liye taiyAra hue| idhara sUryodaya hote hI somila brAhmaNa ne manameM socA ki kRSNa vAsudeva bhagavAn ke caraNa vandana ko gaye haiM aura bhagavAn sarvajJa haiM, unase koI bAta chipI huI nahIM hai, ve sArA vRttAnta kRSNa vAsudeva ko kaha deNge| kRSNa vAsudeva isa vRttAnta ko jAnakara na jAne mujhe kisa kumauta se mAreMge ! aisA vicAra kara bhayabhIta ho usa somilane dvArakA se upara besIne pitAne sthAne dvArakA nagarI tarapha jAvA taiyAra thayA. A bAju sUryodaya thatAMja somila brAhmaNe manamAM vicAra karyo ke kRSNa vAsudeva bhagavAnanA caraNava dene mATe gayA che, ane bhagavAna sarvajJa che, tenAthI koI vAta chAnI nathI. teo sarva vRttAnta kRSNa vAsudevane kahI deze. kRSNa vAsudeva te vRttAntane jANI mane kevA kumate mArA nAkhaze, ema vicArI bhayabhIta thaI te mile dvArakAthI bhAgI javA vicAra karyA. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilasya kRSNasya purata Agamanam 117 - mayA rathyAmArgeNa gantavyam' iti cintayan 'sayAo gihAoM' svakAd gRhAt 'paDinikkhamai'pratiniSkrAmati=nissarati, 'paDinikkhamittA'pratiniSkramya 'kaNhassa vAsudevassa bAravaI NayariM aNuppavisamANassa' kRSNasya vAsudevasya dvArAvatI nagarImanupravizataH bhrAtRzokena rAjamArga vihAya rathyApathena dvArAvatyAM praveza kurvataH 'purao' purataH agrataH 'sapakkhiM samapaDidisiM' sapakSaM samatidizam= sarvathA saMmukham , 'havyamAgae' zIghramAgataH akasmAdAgata iti bhAvaH // 35 // // mUlam // tae NaM se somile mAhaNe kaNhaM vAsudevaM sahasA pAsittA bhIe Thiyae ceva ThiibheeNaM kAlaM karei, karitA dharaNitalaMsi savvaMgehi dhasatti saMnivaDie / tae NaM se kaNhe vAsudeve somilaM mAhaNaM pAsai, pAsittA evaM vayAsI-esa NaM bho devANuppiyA ! se somile mAhaNe appatthiyapatthae - jAva privje| jeNa mamaM sahoyare kaNIyase bhAyare gayasukumAle aNagAre akAle ceva jIviyAo vavarovie-tikaTTha somilaM mAhaNaM pANehiM kaDDhAvei, kaDDhAvittA taM bhUmi bhAgane kA vicAra kiyaa| phira usane socA ki kRSNa vAsudeva rAjamArga se hI AveMge isaliye mujhe ucita hai ki maiM galI ke rAste calakara dvArakA nagarI se nikala bhAgeM / aisA vicAra kara vaha apane gharase nikalA aura galI ke rAste bhAgatA huvA jAne lgaa| idhara kRSNa vAsudeva bhI apane choTe bhAI gajasukumAla anagAra ke maraNajanya zoka se vyAkula hone ke kAraNa rAjamArga ko choDakara galI ke rAste se hI A rahe the, jisase saMyagovaza vaha somila kRSNa vAsudeva ke sAmane hI A nikalA // sU0 35 // pharI teNe vicAryuM ke kRSNa vAsudeva rAjamA thaIne ja Avaze, mATe mahene ucita che ke huM galIne raste dvArakA nagarImAMthI bhAgI jAuM. ema vicAra karI te pitAnA - gherathI nIkaLe ane galIne raste bhAga thake jAvA lAgyA. A bAju kRSNa vAsudeva paNa pitAnA nAnAbhAI gajasukumAla anagAranA maraNajanya zokathI vyAkuLa hovAne kAraNe rAjamArga cheDIne galIne raste thaIne ja AvatA hatA. jethI sagavaza te somila, kRSNa vAsudevanI sAme ja AvI nIka. (sU0 35) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 antakRtadazAGgamatre pANieNaM abbhokkhAvei, amokkhAvettA, jeNeva sae gihe teNeva uvAgae sayaM gihaM aNuppaviTe / evaM khalu jaMbU! samaNeNaM agavayA jAva' saMpaleNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggasla aTThamassa ajjhayaNassa ayamaTe paNNatte // sU0 36 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se somile mAhaNe. kaNhaM vAsudeva' tataH khalu sa somilo brAhmaNaH kRSNaM vAsudevaM saMmukhamAgacchantaM sahasA akasmAt 'pAsittA' dRSTvA 'bhIe Thiyae ceva' bhItaH sthita eva 'ThiibheeNaM' sthitibhedena AyuSaH sthitinAzena 'kAlaM karei' kAlaM karoti-mRtyumAmoti, 'karitA' kRkhA mRtyuM prApya "dharaNitalaMsi' dharaNitale 'sancaMgehi' sarvAGgaH kRkhA 'dhasini'-'dhasa' iti zabdena 'saMnivaDie' saMnipatitaH / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve somilaM mAhaNaM pAsai, pAsittA evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH somila brAhmaNaM pazyati, dRSTvA evamavadata-'esa NaM bho devANuppiyA!' epa khalu bho devAnupiyAH !-epa:=purovartI bhUminipatito janaH 'se somile mAhaNe appatthiyapatthae jAva parivajjie' sa somilI brAhmaNaH apArthitaprArthako yAvat parivajjitaH; 'jeNa mamaM sahoyare kaNIyase bhAyare gayasukumAle aNagAre akAle ceva jIviyAo vavarovie' yena mama sahodaraH usa samaya vaha somila brAhmaNa kRSNa vAsudeva ko sAmane Ate hue dekhakara bhayabhIta ho khaDA hogyaa| aura vaha khaDA hI khaDA Ayu kI sthiti ke bheda (pUrNa hone)se mRtyu ko prApta hogayA, jisase usakA mRtazarIra pRthvI para dhar3Ama se gira paDA / jyoMhI kRSNa vAsudevane somila brAhmaga ko mRtyu prApta hote dekhA tyoM hI ve isa prakAra bole-he devAnupriyo! yaha vahI aprArthitaprArthaka-mRtyu ko cAhanevAlA nileja somila brAhmaNa hai, jisane mere sahodara choTe te samaye te mila brAhmaNa kRSNa vAsudevane sAme AvatA joIne bhayabhIta thaI ubhe rahyo. ane ubhe ubheja AyunI sthitinA bheda (pUrNa hovA)thI mRtyune prApta thaze. jethI tene mRta zarIra dhaDAmathI pRthvI upara paDI gaye. te samaye kRSNa vAsudeve mila brAhmaNane te prakAre mRtyu prApta thato joye ane A prakAre kahyuM-he devAnupriye! A te aprArthitaprArthaka- mRtyune cAhavAvALe nirlajaja mila brAhmaNa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilasyamaraNam kanIyAn bhrAtA =laghurdhAtA, gajamukumAlo'nagAraH, akAla eva jIvitAd vyaparopitaH, 'ni kaTTa' iti kulA-iti uktvA 'somilaM mAhaNaM pANehiM kaDDhAveI' somilaM brAhmaNaM pANaiH cANDAlaiH karSayati-caraNe rajju bandhayitvA cANDAlaiH nagarAd vahiniSkAzayati, 'kaDDhAvittA' nagarAd vahiniSkAzya 'taM bhUmi pANieNaM abhokkhAvei' tAM bhUmi pAnIyena abhyukSayati = yatra bhUmau pApAtmA somilo mRtvA nipatitastAM bhUmi jalena prakSAlayatItyarthaH, 'abbhokkhAvittA' abhyukSya jalena kSAlayitvA 'jeNeva sae gihe' yatraiva svakaM gRhaM 'teNeva' tatraiva 'uvAgae' upAgataH, 'sayaM gihaM aNuppaviTe' svakaM gRham anupaviSTaH gtH| 'evaM khalu jaMvU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM' evaM khalu jambUH ! zramaNena bhagavatA yAvatsaMprAptena-mokSaM saMprAptena 'aTTamarasa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa aTThamassa ajjhayaNassa' aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyassa vargasya aSTamasya adhyayanasya 'ayamaDhe paNNatte' ayamarthaH prajJaptaH // mU0 36 // . ___ // ityantakRtadazAGgasUtrasyASTamamadhyayanaM saMpUrNam // / bhAI gajasukumAla anagAra ko akAla meM hI mRtyu ke zaraNa paha~cA diyaa| aisA kaha kara usa mRta somila brAhmaNa ke pairoM ko rassI se baMdhavA kara tathA caNDAloM se ghasITavAkara kara nagara ke bAhara phikavA diyA aura usase sparza huI apavitra bhUmi ko pAnI se dhulavAkara zuddha krvaayaa| phira vahA~ se calakara kRSNa vAsudeva apane mahala meM pahu~ca gaye / he jambU ! mokSaprApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRtadazA nAmaka AThaveM aMga ke tRtIya varga ke AThaveM adhyayana kA isa prakAra yaha bhAva kahA hai // sU0 36 // ... // iti AThavA adhyayana saMpUrNa // che, jeNe mArA sahodara nAnAbhAI gajasukamAla anagArane akAle mRtyunI zaraNe pahoMcADI dIdhe, AvI rIte kahIne te marelA somila brAhmaNanA pagane deraDAthI baMdhAvI tathA cAMDAla dvArA ghaseDAvI nagaranI bahAra pheMkAvI dIdhuM. ane tenAthI sparzAvelI jamInane pANIthI dhavarAvI zuddha karAvyA. pachI tyAMthI cAlIne kRSNa vAsudeva pitAnA mahelamAM pahoMcI gayA. he jabba ! mekSaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtadazA nAmanA AThamA aMganA tRtIya vargamAMnA AThamAM adhyayanane A prakAre e bhAva kahyo che. (sU36) ti: 24 madhyayana saMpUrNa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 antakRtadazAGgasUtre // sUlam // navamassa NaM ukkhevao0 / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaIe NayarIe jahA paDhame jAva viharai / tattha NaM bAravaIe NayarIe baladeve nAmaM rAyA hotthA / vnnnno0| tassa NaM baladevassa rapaNo dhAriNI nAmaM devI hotthA, vaNNao0 / tae NaM sA dhAriNI sIhaM sumiNe, jahA goyame, NavaraM sumuhe NAmaM kumAre, paNNAsaM kaNNAo, pannAsaM dAo, codasa puvvAiM ahijjai, vIsaM vAsAiM pariyAo, sesaM taM ceva jAva' settuMje siddhe, nikvevao // 9 // evaM dumsuhe vi kUvadArae vi, doNhaM vi baladeve piyA dhAriNI mAyA // 10 // dArue vi, evaM ceva NavaraM vasudeve piyA, dhAriNI mAyA // 11 // evaM aNAdiTTI vi, vasudeve piyA, dhAriNI mAyA / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa tesarasamasa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte // 12 // ||suu037|| // TIkA // gajasukumAlanAmakASTamAdhyayanAnantaraM navamamAha-'navamassa NaM, ityAdinA 'navamassa NaM ukkhevao' navamasya khalu utkSepakA he bhadanta ! aSTamasya adhyayanasyAyaM bhAvo bhagavatA pratipAditaH, anantaraM navamasya adhyayanasya bhagavatA kIdRzo'rthaH pratipAdita iti navamasyAdhyayanasya prArambha he bhadanta ! bhagavAna ne uktarUpa se jo AThaveM adhyayana ke bhAvoM kA nirUpaNa kiyA vaha Apake samIpa maiMne sunaa| he bhadanta ! aba navavAM adhyayana ke bhAvoM kA nirUpaNa bhagavAna ne kisa prakAra se nirUpaNa kiyA hai ? zrI jambUsvAmI kA isa prakAra prazna sunakara he bhadanta ! bhagavAne ukatarUpe je AThamA adhyayananA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che te ApanI pAsethI meM sAMbhaLyuM. he bhadanta ! have navamA adhyayananA bhAvenuM bhagavAna kayA prakAre nirUpaNa karyuM che? zrI jakhkha svAmIne A prazna sAMbhaLI zrI sudhamo svAmI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sumukhakumAravarNanam 121 ! , vAkyArtho jJAtavyaH ! etacchrutvA sudharmA svAmI mAha evaM khalu he jambUH tasmin kAle tasmin samaye, dvArAvatyAM nagaryau yathA prathame yAvada viharati, he jambU ! ariSTanemiH pUrvoktasarvavizeSaNaviziSTAyAM dvArAvatyAM nagaryo tIrthaGkaraparamparayA viharan samavasRtaH / tatra khalu dvArAvatyAM nagaryA valadevo nAma rAjA'sIt / varNakaH = rAjavarNanaM pUrvavadevAvaseyam / tasya khalu valadevasya rAjJaH dhAriNI nAma devI AsIt, varNakaH = dhAriNyA varNanamapi pUrvoktameva vijJeyam / tataH khalu sA dhAriNI siMha svapne =sA dhAriNIdevI sukomalAyAM zayyAyAM zayAnA sva siMhamapazyat svamavRttAntaM ca sA svapataye niveditavatI / 'jahA goyame' yathA gautamaH = gautamakumAravat sarva vijJeyam / sa kumAraH zIlena saundaryeNa AkAraprakAreNa guNaizva gautamasadRza AsIt / 'NavaraM' vizepastu 'sumuhe NAmaM kumAre' sumukho nAma kumAraH = tasya kumArasya nAma sumukha zrI sudharmAsvAmI ne kahA- he jambU ! usa kAla usa samaya dvArakA nAma kI manohara nagarI thI, jisakA varNana pahile AcukA hai / usa nagarI meM bhagavAn arhat ariSTanemi tIrthaGkaraparamparAse vicarate hue pdhaare| usa dvArakA nagarI meM baladeva nAmaka rAjA the / unakI patnI kA nAma dhAriNI thA / vaha atyanta sundara aura sukomala thI / eka samaya sukomala zayyA para soyI huI dhAriNI rAnI ne svapna meM siMha ko dekhA / svapna dekhate hI jAgRta hokara unane apane pati ke samIpa jAkara svapnavRttAnta sunAyA | svapnAnusAra unheM zreSTha puNyodaya se puNyazAlI putra utpanna huA / isa putra kA janma, vAlyakAla Adi kA varNana gautamakumAra ke samAna jAnanA cAhie / yaha kumAra zIla, svabhAva, sundaratA aura AkAraprakAra meM gautama melyA :- huM jammU ! te kALa te samaye dvArakA nAme manehara nagarI hatI. jenuM varNana pahelAM AvI gayuM che. te nagarImAM bhagavAna ahetu ariSTanemi tItha kara- paraMparAthI vicaratA padhAryAM. dvArakA nagarImAM khaladeva nAmanA rAjA hatA. temanI patnInuM nAma dhAriNI hatuM, je atyanta suMdara tathA sukemala hatI, eka vakhata sukeAmala zayyA upara sutelI te dhAriNI rANIe svapnAmAM siMhane joye svapna AvatAMja jAgRta thaI te peAtAnA pati pAse jai svapnavRttAnta saMbhaLAvyeA. pachI tene svapnAnusAre zreSTha puNyAyathI puNyazAlI putra utpanna thayA. te putranA janma, khAlyakALa AdinuM varNana gautama kumAranA jevuM jANI levuM. A kumAra zIla, svabhAva, suMdaratA tathA AkAra Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 antakRtadazAGgasUtre AsIt / sa sumukhaH kumAro yauvanamanuprAptaH 'paNNAsaM kaNNAo' paJcAzat kanyAH= rAjakanyAH pariNItavAn / pariNaye 'pannAsaM dAo' paJcAzadvidho dAyo labdhaH, yAvatsa pratrajitaH / anantaram 'codasa punvAiM ahijjAi' caturdaza pUrvANi adhIte / tasya sumukhasyAnagArasya 'vIsaM vAsAiM pariyAo' viMzati varpANi paryAyaH, paryAyaH dIkSAparyAyaH; 'sesaM taM ceva jAva settuMje siddhe' zepaM tadeva yAvat zatruJjaye siddhaH, anantaram 'nikkhevao' nikSepakA-upasaMhAravAkyam-- 'evaM khalu jambUH ! zramaNena bhagavatA yAvatsamAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya navamasya adhyayanasya ayamarthaH prajJaptaH' ityevaM vijJAtavyam // sU0 9 // ke samAna hI thaa| usa kumAra kA nAma sumukha thaa| yauvana-avasthA prApta hone para usa kumAra kA vivAha pacAsa rAjakanyAoM ke sAtha huA aura vivAha meM kanyAoM ke mAtApitA kI tarapha se pacAsapacAsa taraha kA kumAra ko daheja milA / anantara java bhagavAn arhat ariSTanemi padhAre tava unakI vANI sunakara ve unake pAsa, vairAgya se pratrajita hogaye / evaM thoDe kAla meM hI unhoMne caudaha pUrvo kA adhyayana kiyA aura bIsa varSa paryanta cAritra paryAya kA pAlana kiyaa| aMtima samaya meM santhArA karake zatruJjaya parvata para mokSa ko prApta hue| he jambU ! zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRtadazA-nAmaka AThaveM aMga ke tRtIya-varga-sambandhI navaveM adhyayana ke bhAva kA isa prakAra se varNana kiyA hai // 9 // prakAramAM gautamanA jevo ja hatuM te kumAranuM nAma sumukha hatuM. yuvAvasthA prApta thatAM te kumAranA vivAha pacAsa rAjakanyAonI sAthe thayA ane vivAhamAM kanyAonA mAtA-pitA taraphathI pacAsa-pacAsa tarehanA daheja kumArane maLyA. thoDA samaya pachI jyAre bhagavAna ahaMta ariSTanemi padhAryA tyAre teonI vANI sAMbhaLI bhagavAnanI pAse teo vairAgyathI pravrajita thaI gayA. thoDA ja vakhatamAM temaNe cauda pUrvanuM adhyayana karyuM ane viza varasa paryanta cAritraparyAyanuM pAlana karyuM. aMtima samaya saMthAro karIne zatruMjaya parvata upara mekSane prApta thayA. he jan! zramaNa bhagavAn mahAvIre annakRtadazA nAme AThamA aMganA tRtIya . varga-saMdhI navamA adhyayananI bhAvamA prA2 varNana yoM che. (sU08) . Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, durmukhAdikumAravarNanam 123 "evaM dummuhe vi' evaM durmukho'pi 'kUvadArae vi' kUpadArako'pi; yathA sumukhaH evameva durmukhaH kUpadArako'pi kumArau; 'doNhaM vi valadeve piyA dhAriNI mAyA' dvayorapi valadevaH pitA dhAriNI mAtA, sumukhakumAravadanayorapi caritaM vijJeyam // 10-11 // . 'dArue vi evaM ceva' dAruko'pi evameva-dArukasyApi kumArasya sarva caritaM pUrvavadeva jJAtavyam / 'NavaraM' vizeSa:-'vasudeve piyA, dhAriNI mAyA' vasudevaH pitA dhAriNI mAtA // 12 // . .. 'evaM aNAdiTThI vi evamanAdiSTirapi=anAdiSTerapi caritaM pUrvavadeva / jJAtavyam , asyApi kumArasya 'vasudeve piyA dhAriNI mAyA' vasudevaH pitA .. dhAriNI maataa| 'evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa isI prakAra durmukha aura kUpadAraka kumAra kA varNana jaannaa| inhoMne bhI anta samaya santhArA karake mokSa ko prApta kiyaa| ina donoM ke pitA kA nAma baladeva aura mAtA kA nAma dhAriNI thaa| inakA sArA caritra sumukha anagAra ke samAna hI jAnanA cAhie // 10-11 // - dAruka kumAra kA bhI sArA varNana sumukha kumAra ke samAna hI jAnanA / vizeSa kevala itanA hI hai ki inake pitA kA nAma vasudeva thA aura mAtA kA nAma dhAriNI thA // 12 // .. isa prakAra anAdiSTi ke bhI caritra kA varNana jAnanA caahie| inake pitA kA nAma bhI vasudeva thA aura mAtA kA nAma dhAriNI thaa| eja prakAre durmukha ane kRpadAraka kumAranAM varNana paNa jANI levA joIe. temaNe paNa aMta samaye saMthArA karIne mekSa prApta karyo hate. e beunA pitAnuM nAma baladeva ane mAtAnuM nAma dhAriNuM hatuM. temanuM AkhuM caritra sumukha anagAranA jevuM 1 taj naye. (sU010-11) dAruka kumAranuM paNa AkhuM caritra sumukha kumAranA jevuM jANavuM. vizeSa mAtra eTaluM ja che ke temanA pitAnuM nAma vasudeva tathA mAtAnuM nAma dhAriNI hatuM. (sU) 12) - A prakAre anAdiSTinA paNa caritranuM varNana jANavuM joIe. tenA pitAnuM nAma vasudeva ane mAtAnuM nAma dhAriNuM hatuM. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 antakRtadazAsUtre aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa terasamassa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte' evaM khalu jambUH ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya trayodazasya adhyayanasya ayamarthaH prajJaptaH // sU0 37 // // iti trayodazamadhyanaM sampUrNam // iti zrIvizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhApAkalitalalitakalApA''lApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-bAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta-'jainazAstrAcArya-padabhUpita-kolhApura rAjaguru-vAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-vrativiracitAyAm . antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM tRtIyavargaH saMpUrNaH // 3 // he jambU ! isa prakAra mokSa prApta zramaNa bhagavAna mahAvIrane antakRtadazA nAmaka AThaveM aMga ke tRtIya varga meM teharaveM adhyayana ke bhAvako kahA hai // 13 // // iti terahavA adhyayana saMpUrNa // // iti tRtIya varga saMpUrNa // | he jammu ! A prakAre mokSa prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtadazA nAme AThamA aMganA tRtIya vargamAM teramA adhyayananA bhAva kahyA che. (sU0 13) iti teramuM adhyayana saMpUrNa iti tRtIya varga saMpUrNa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatIvarNanam 125 // atha caturtho vargaH // - // mUlam // . jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa ayama? paNNatte, cautthassa NaM bhaMte ! vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paNNate ? evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa aMtagaDadasANaM dasa ajjhayaNA paNNatA, taM jahA-jAli mayAli uvayAli, purisaseNe ya vAriseNe ya / pajjunna saMba aniruddhe, saccanemI ya daDhanemI // 1 // jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke ahe paNNatte ? evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NAmaM NayarI hotthaa| jahA paDhame kaNhe vAsudeve Ahevacca jAva viharati // 1 // // TIkA || tRtIyavargasamAptyanantaraM caturthoM vargaH samArabhyate-'jai NaM bhaMte' ityAdi / 'jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa ayama? paNNatte' yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyassa vargasya ayamarthaH prajJaptaH, ayam= pUrvoktaH arthaH bhAvaH, prajJaptaH prruupitH| 'cautthassa NaM bhaMte ! vaggassa . atha caturtha varga . aba caturthavarga ke prArambha meM zrI jambUsvAmI zrIsudharmAsvAmI se pUchate haiM ki-he bhadanta ! zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhu jo mukti meM padhAre, unhoMne AThaveM aGga - patha yatutha varga - trIjA varganI samApti pachI caturthavarganA prAraMbhamAM zrIjaMbusvAmI zrI sudhamAM svAmIne pUche che ke he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu je mukitamAM padhAryA teoe AThemAM aMga zrI annakRta sUtranA trIjA vargane je bhAva kahyA te Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 antakRtadazAGgasUtre aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAtra saMpatteNaM ke aTe paNNatte' caturthasya khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvatsaMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? = he bhadanta ! bhagavatA caturthasya adhyayanasya ko'rtho nirUpitaH ? sudharmA svAmI mAha evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAtra saMpateNaM cautyassa naggassa aMtagANaM dasa aNA paNNattA' evaM khalu he jambUH ! zramaNena yAvat saMprAptena caturthasya vargassa antakRta dazAnAM daza adhyayanAni majJaptAni, 'taM jahA- jAli sayAli uvayAli, purisaseNe ya vAriNe ya / pajjunna saMgha aniruddhe, saccanemI ya daDhanemI // 1 // tadyathA- jAlirmayAlirUpayAliH, puruSasena nAriSeNa / madyumnaH sAmvo'niruddhaH satyanemi bhAva kahA use maiMne zrI antakRta sUtra ke tRtIya varga kA jo Apake zrImukha se sunA / phira usake vAda he bhadanta ! zramaNa bhagavAn mahAvIrane caturthavarga ke bhAvoM kA nirUpaNa kisa prakAra se kiyA hai, use kahane kI kRpA kareM / nemiH // 1 // isa prakAra vinayazIla suziSya zrI jambUsvAmI ke pUchane para zrI sudharmA svAmIne kahA- he jambU ! zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRtadazA nAmaka AThaveM aGga ke caturtha varga meM daza adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, jinake nAma isa prakAra haiM: (1) jAli (2) mayAli (3) upayAli (4) puruSa sena (5) vAriSeNa (6) pradyumna (7) sAmba (8) aniruddha (9) satyanemi aura (10) dRDhanemi / meM ApanA zrImukhathI sAMbhaLyA. pachI huM badanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIre caturtha varganA bhAvAtu nirUpaNa kayA prakAre karyuM che, te kahevAnI kRpA karI. A prakAre vinayazIla suziSya zrIjuM khUsvAmIe prazna karavAthI zrIsudharmAM svAmIe kahyuM :- huM jaMbU ! zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtadazA nAmanA AThamAM aMganA thatu vamAM daza adhyayanenuM nirUpaNa karyuM che, jemanAM nAma A prakAre che:(1) asi (2) bhayAsi (3) upayAsi (4) puruSasena (4) vAzSeiSu (6) adhuna (7) sAmaNa (8) aniruddha (2) satyanebhi tathA (10) dRDhane.bhi. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -127 munikumudacandrikA TIkA, padmAvatIvarNanam / 'jai NaM bhaMte ! samaNaMNe jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA' yadi khalu bhadanta zramaNena yAvatsaMprAptena caturthasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni, 'paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM' prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvatsaMpAptena 'ke aTTe' ko'rthaH 'paNNatte' prajJaptaH ? sudharmA svAmI prAha-'evaM khalu jaMbU!' evaM khalu he jambUH ! 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'vAravaI NAmaM NayarI hotthA' dvArAvatI nAma nagarI AsIt / 'jahA paDhame kaNhe vAsudeve' yathA prathame kRSNo vAsudevaH 'AhevacaM nAva viharai' AdhipatyaM yAvad viharati / dvArAvatyA nagaryAH kRSNasya vAsudevasya ca varNanaM prathamavargasya prathamAdhyayanavad vijJeyam // mU0 1 // // mUlam // tattha NaM bAravaIe NayarIe vasudeve rAyA, dhAriNI devI, vaNNao0 / jahA goyamo, NavaraM jAlikumAre, paNNAsao - he bhadanta ! yadi mokSaprApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane caturtha varga meM dasa adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, to unhoMne prathama adhyayana kA kyA bhAva kahA hai ? zrI sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! bhagavAnne caturtha varga ke prathama adhyayana kA bhAva isa prakAra kahA hai: usa kAla usa samaya meM dvArAvatI nAmakI nagarI thii| jisakA varNana prathama adhyayanameM kara cuke haiM aura vahA zrI kRSNa vAsudeva rAja karate the // sU0 1 // " he bhadanta ! je mokSa prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre caturtha vargamAM daza adhyayanenuM nirUpaNa karyuM che to teoe prathama adhyayanane zuM bhAva kahyo che? zrIsudharmAsvAmIe kahyuM - he jabU! bhagavAne caturtha varganA prathama adhyayanane bhAva A prakAre kahyo che : te kAle te samaye dvArAvatI nAme nagarI hatI, (jenuM varNana prathama varganA prathama adhyayanamAM apAI gayuM che) ane , tyAM zrIkRSNa vAsudeva rAjya karatA tA. (sU0 1) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 128 antakRtadazAGgamatre dAo, vArasaMgI, solasavAsA pariyAo, sesaM jahA goyamassa jAva setuMjae siddhe / evaM mayAli uvayAli purisaseNe vAriseNe y| evaM pajjunne vitti, NavaraM kaNhe piyA, ruppiNI maayaa| evaM saMve vi, NavaraM jaMvavaI maataa| evaM aniruddhe vi, NavaraM pajjunne piyA, vedavmI mAyA / evaM saccanemI, NavaraM samuddavijae piyA, sivA mAyA / evaM daDhanemI vi / save egagamA / cautthassa vaggassa nikkhevao // sU0 2 // // TIkA // ____ 'tattha NaM' ityAdi / 'tattha NaM bAravaIe NayarIe' tatra khalu dvArAvatyAM nagI 'vasudeve rAyA' 'vasudevo rAjA' dhAriNI devI, dhAriNI devI, 'vaSNaoM' varNakaH =varNanaM pUrvavadeva vijJeyam / ekadA sukomalazavyAyAM zayAnAdhAriNI svapne siMhamavalokitavatI, svamavRttAntaM ca vasudevAya niveditavatI / anantaram 'jahA goyamo, yathA gautamaH yathA gautamaH kumAra utpannaH, tathaiva tasyA api putra utpannaH / 'NavaraM vizeSo'yameva yattasya kumArasya nAma 'jAlikumAre jAlikumAra AsIt / saMprApte yauvane tasya kumArasya vivAhaH paJcAzatA rAjakanyAbhiH usa dvArAvatI nagarI meM vasudeva mahArAjA rAja karate the, unakI rAnI kA nAma dhAriNI thA jo atyanta sakumArI evaM suzIlA thii| eka samaya sukomala zayyA para soyI huI usa dhAriNI devIne svapna meM siMha dekhA / svapnavRttAnta ko usane apane pati vasudeva ko jAkara sunAyA / bAda gautama ke samAna eka tejasvI bAlaka ko mahArANIne janma diyA, jisakA nAma jAlikumAra rakhA gayA / jaba vaha kumAra yuvAvasthA ko prApta huA taya usakA vivAha pacAsa kanyAoM ke sAtha kiyA gayA aura use te dvArAvatI nagarImAM vasudeva mahArAjA rAjya karatA hatA. temanI rANInuM nAma dhAriNI hatuM, je atyaMta sukumAra ane suzIlA hatI. eka samaya sukamala zagyA upara nidrAvasthAmAM te dhAriNI devIe svapnamAM siMha je. svanavRttAnta teNe pitAnA pati vasudevane kahI saMbhaLAvyuM. tyAra pachI gautamanA jevo eka tejasvI bALakane mahArANIe janma Ape, jenuM nAma jAlikumAra rAkhavAmAM AvyuM jyAre te kumAra yuvAvasthAne prapta thayA tyAre temanAM lagna pacAsa kanyAonI sAthe Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 munikumudacandrikA TIkA, jAlikumArAdInAM varNanam sahAbhUt / vivAhe ca tasmai kanyApitRbhiH paNNAsaoM dAo' paJcAzadvidho dAyaH= paJcAzatmakArako dAyo dattaH / anantaramekadA sa bhagavadarhadariSTanemisamIpe darzanArthaM gataH, tatra bhagavadupadezena saMjAtavairAgyo mAtApitroranumatyA bhagavataH samIpe prvrjitH| pravrajyAnantaraM sa 'vArasaMgI' dvAdazAGgI-dvAdaza aGgAni santyadhItatvenAsya saH-adhItadvAdazAGgo jaatH| atha ca tasya 'solasa vAsA' poDaza varSANi 'pariyAo' paryAyaHcAritraparyAya AsIt / sesaM jahA goyamassa' zepaM yathA gautamasya yathA gautamasya anagArasya caritaM tathaiva asyApi anagArasya avaziSTaM caritaM vijJeyam / 'jAva settuMjae siddhe' yAvat zatruJjaye siddhA=asau jAlikumAro'pyanagAro mAsikyA saMlekhanayA zatruJjaye parvate siddhH| 'evaM mayAli uvayAli purisaseNe ya vAriseNe ya' evaM mayAliH, upayAliH, puruSasenazca vAriSeNazca--evaM mayAlyAdInAmapi caritaM vijJeyam / eteSAmapi pitA vasudevo, mAtA dhAriNI / 'evaM pajjuNNe vitti' evaM prazumno'pIti evameva zvazurapakSa kI ora se pacAsa-pacAsa prakAra kA daheja milaa| bAda eka dina bhagavAn arhat ariSTanemi vihAra karate hue dvArakA padhAre taba vaha kumAra darzana karane ke liye gayA aura vahA~ bhagavAn ke upadeza ko sunakara use vairAgya utpanna huA jisase vaha mAtApitA kI AjJA prApta kara pravajita hogyaa| pravrajyA lene para unhoMne bAraha aMgoM kA adhyayana kiyA aura solaha varSa paryanta dIkSA paryAya pAlI / anta meM gautama anagAra ke samAna inhoMne bhI mAsika santhArA kiyA aura sarvakarma se mukta hokara zatruJjaya parvata para siddha hue // 1 // isI prakAra mayAli, upayAli, puruSasena aura vAriSeNa kA bhI caritra jAnanA caahiye| ye sabhI vasudeva ke putra aura thayAM ane teone sasarAM pakSa taraphathI pacAsa-pacAsa prakAranA daheja maLyA. tyAra pachI eka divasa bhagavAna ahaMtu ariSTanemi vihAra karatA thakA jyAre dvArakA padhAryA tyAre te kumAra darzana karavA mATe gayA ane tyAM bhagavAnane upadeza sAMbhalI teone vairAgya utpanna thaye jethI teo mAtA-pitAnI AjJA prApta karI prajita thaI gayA. diIkSA lIdhA pachI teoe bAra aMgenuM adhyayana karyuM ane seLa varasa sudhI dIkSAparyAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM gautama anagAranI peThe teoe paNa mAsika sanhAre karyo tathA sarva karmathI mukta thaI zatruMjaya parvata para siddha thayA (1). A prakAre mAli, upayAli, puruSasena ane vAriSaNanuM paNa caritra jANI levuM joIe. te badhA vasudevanA putra tathA dhAriNInA aMgajAta hatA. e prakAre pradyumnanuM paNa caritra Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %3 antakRtadazAGgamatre pradyumnasyApi carita vijJeyam / 'NavaraM' vizepastvayameva yad asya 'kaNhe piyA ruppiNI mAyA' kRSNaH pitA, rukmiNI mAtA / 'evaM saMve vi' evaM sAmbo'pi, pradyumnavadeva sAmbasyApi caritaM vijJeyam / asyApi pitA kRSNa eva / 'NavaraM' vizepastvayam - 'jaMbavaI mAyA' jAmbavatI mAtA / 'evaM aNiruddha vi' evamaniruddho'pi, aniruddhasyApi kumArasya caritamevaM vijJeyam / 'NavaraM' vizepastu-'pajjunne piyA vedavbhI mAyA' pradyumnaH pitA vaidarbhI mAtA / 'evaM saccaNemI evaM satyanemiH-evaM satyanemerapi sarva caritaM vijJeyam / 'navaraM vizeSaH'samuddavijae piyA sivA mAyA' samudravijayaH pitA, zivA devI maataa| 'evaM daDhanemI vi' evaM dRDhanemirapi dRDhane merapi kumArasya caritaM pUrvavadeva / asyApi mAtApitarau zivAdevI-samudravijayau / 'savve egagamA sarvANi eka dhAriNI ke aGgajAta the / isI prakAra pradyumna kA bhI caritra jAnanA caahie| parantu inakI mAtA kA nAma rukmiNI aura pitA kA nAma kRSNa thA // 6 // isI prakAra sAmbakumAra kA bhI caritra jAnanA cAhiye / inake pitA kRSNa aura mAtA jAmbavatI thI // 7 // isI taraha aniruddha kA bhI vRttAnta jAnanA, vizepa jIvana vRttAnta yaha hai ki inake pitA kA nAma pradyumna aura mAtA kA nAma vaibhI thA // 8 // tathA satyanemi kA bhI varNana isI prakAra jAnanA, antara kevala itanA hai ki inake pitA kA nAma samudravijaya aura mAtA kA nAma zivAdevI thA // 9 // isI prakAra dRDhanemi kA, inake pitA kA nAma bhI samudravijaya aura mAtA kA nAma zivAdevI thA // 10 // jANavuM. paraMtu temanI mAtAnuM nAma rukimaNI ane pitAnuM nAma kRSNa hatuM (6). e ja rIte sAmbanuM paNa caritra jANI levuM joIe. temanA pitA kRSNa ane mAtA jAMbavatI hatI (7). e ja prakAre aniruddhanuM paNa vRttAnta jANavuM. vizeSa jIvanavRttAnta e che ke emanA pitAnuM nAma pradyumna ane mAtAnuM nAma vaidabhI hatuM (8). satyaneminuM paNa varNana evuMja jANavuM, atara mAtra eTaluM ja che ke emanA pitAnuM nAma samudravijaya ane mAtAnuM nAma zivAdevI hatuM (I. eja rIte daDhaneminuM vRttAnta jANavuM. temanA pitAnuM nAma samadravijaya ane mAtAnuM nAma zivAdevI tuM (10). Mi madhyayanAnA pA8 (varzana) samAna zata taka naye. eTaluja che (8). hatu jANavuM temanA pitAnuM nAma zivAlI Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, jAlikumArAdInAM varNanam gamAni, sarvANi adhyayanAni samAnapAThAnIti bhaavH| 'cautthassa vaggassa nikkhevao' caturthasya vargasya nikSepakA caturthasya vargasya samAptivAkyam- evaM khalu jambUH ! zramaNena bhagavatA yAvatsaMprAptena caturthasya vargasyAyamarthaH prajJaptaHityevaM vijJAtavyam // mU0 2 // iti zrIvizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalita kalApA''lApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhU- chatrapatikolhApurarAjapradatta-'jainazAstrAcArya-padabhUSita-kolhApura- rAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI ghAsIlAla-tiviracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM caturthoM vargaH saMpUrNaH // 4 // - sabhI adhyayanoM kA pATha (varNana) samAna prakAra se jAnanA cAhiye / he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune caturtha varga ke bhAvoM ko isa prakAra kahA hai // sU0 2 // // iti caturtha varga saMpUrNa // he jaMbU! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhue caturtha varganA bhAvene A prakAre ' hyA che (20 2) ti nyaturtha pU. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 // atha paJcamo vargaH // // mUlam // aMtagaDa sANaM jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa ayamaDe paNNatte, paMcamassa NaM bhaMte! vaggassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTThe paNNatte ? / evaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa paNNattA, taM jahA - khalu jaMbU ! ajjhayaNA paumAvaI va gorI, gaMdhArI lakkhaNA susImA ya / jaMbavaI saccabhAmA, ruppiNi mUlasirI mUladattAvi // 1 // jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTThe paNNatte ? // sU0 1 // // TIkA // 'jai NaM bhaMte' ityAdi / 'jar3a NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM' yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvat saMprAptena 'cautthassa vaggassa ayamaThThe paNNatte' caturthasya vargasya ayamarthaH prajJaptaH = pUrvokto bhAvaH prarUpitaH, 'paMcamassa NaM bhaMte ! // atha paJcama varga // aba pA~cavA varga kahate hai: he bhadanta ! sidvigati - nAmaka sthAna ko prApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRta sUtra ke cauthe varga meM ina pUrvokta bhAvoM kA nirUpaNa kiyA vaha sunA, aba he bhadanta ! isake bAda - paMcama varga meM bhagavAn ne kaunase bhAva nirUpaNa kiye haiM ? zrI atha paMcama va antakRtadazAGgasUtre have pAMcamA varga kahe che: he bhadanta ! siddhigati nAmanA sthAnane prApta antakRtasUtranA cothA vamAM e pUrvAMkata bhAvenuM nirUpaNa karyuM te sAMbhaLyuM. have huM bhadanta ! tyAra pachInA pAMcamAM vamAM bhagavAne kyA kayA bhAva nirUpaNu karyA che ? zramaNa bhagavAna mahAvIre Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, pazcamavargasthitAdhyayanAnAM nAmAni / 133 vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ?' paJcamasya khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvata samAptena ko'rthaH prajJaptaH / sudharmA svAmI prAha-evaM khala jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA' evaM khala he jambUH! zramaNena yAvat saMprAptena paJca- masya vargasya daza adhyanAni prajJaptAniH / 'taMjahA paumAvaI ya gorI, gaMdhArI lakkhaNA susImA ya / ... jaMvavaI saccabhAmA, ruppiNi mUlasirI mUladattA vi // 1 // tadyathApadmAvatI ca gaurI, gAndhArI lakSmaNA supImA c| jAmbavatI satyabhAmA, rukmiNI mUlazrIrmUladattA'pi // 1 // . : 'jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke ar3heM paNNate' yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena paJcamasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni, prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvatsaMprAptena ko'thaH prajJaptaH ? // sU0 1 // sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! siddhigati-nAmaka sthAna ko prApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane paJcama varga meM dasa adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, vaha isa prakAra se hai:. (1) padmAvatI (2) gaurI (3) gAndhArI (4) lakSmaNA (5) suSImA (6) jAmbavatI (7) satyabhAmA (8) rukmiNI (9) mUlazrI aura (10) sUladattA / zrIjambUsvAmI pUchate haiM-he bhadanta ! yadi bhagavAna ne paMcama varga meM padmAvatI Adi dasa adhyayanoMkA nirUpaNa kiyA hai zrI sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU! siddhigati nAmanA sthAnane prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre paMcama vargamAM daza adhyayananuM nirUpaNa karyuM che, je A prakAre che - ... (1) pAvatI (2) gI1 (3) gAndhArI (4) 16bhae! (5) supImA (6) annad(7) satyamAmA (8) rubhiNI (6) bhUyazrI tathA (10) bhUsattA. zrI jakhkhasvAmI pUche che-he bhadanta! je bhagavAne paMcama vargamAM padmAvatI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre - // mUlam // evaM khalu jNbuu| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NAmaM NayarI hotthA, jahA paDhame, jAva kaNhe vAsudeve AhevaccaM jAva viharai / tassa NaM kaNhassa vAsudevassa paumAvaI nAmaM devI hotthaa| vnnnno0| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTranemI samosaDhe jAva viharai / kaNhe niggae jAva pjjuvaasi| tae NaM sA paumAvaI devI imIse kahAe laTThA samANI haTTa tuTu0 jahA devaI jAva pajjuvAsai / tae NaM arahA ariTunemI kaNhassa vAsudevassa paumAvaIe devIe jAva dhammakahA, parisA pddigyaa| tae NaM kaNhe vAsudeve arahaM ariTranemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsIimIse NaM bhaMte! bAravaIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paccakkhaM devalogabhUyAe kiMmUlae viNAse bhavissai ? kaNhAi ! arahA ariTunemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-evaM khalu ! kaNhA ! imIse bAravaIe NayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe navajoyaNa jAva paccakkhaM devalogabhUyAe suraggidIvAyaNamUlae viNAse bhavissai // sU0 2 // // TIkA // "evaM khalu' ityAdi / 'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM cAravaI NAma NayarI to unameM prathama adhyayana ke bhAva kA kisa prakAra nirUpaNa kiyA hai // sU0 1 // zrI sudharmA svAmI kahate haiM he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArAvatI nAmakI nagarI thI, Adi daza adhyayanuM nirUpaNa karyuM che te temAM prathama adhyayananA bhAvane kayA 4Are ni3555 zyA cha ? (sU01) sudharmA svAmI kahe che :he jaMbU!te kAla te samaye dvArAvatI nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM kRSNa vAsudeva Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA ariSTanemyAgabhanaM, kRSNapadmAvatyostadarzanArtha gamanaM ca 135 hotthA' evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatI nAma nagarI AsIt / 'jahA paDhame jAva kaNhe vAsudeve AhevacaM jAva viharai' yathA prathame yAvat kRSNo vAsudeva AdhipatyaM yAvad viharati / 'tassa NaM kaNhassa vAsudevassa paumAvaI nAmaM devI hotthA' tasya khalu kRSNasya vAsudevasya padmAvatI nAma devI AsIt / devI paTTamahiSI / 'vaNNao' varNakA-padmAvatyA varNanamanyarAjIvadanyato'vaseyam / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA arihanemI samosaDhe' tasmin kAle tasmin samaye aIn ariSTanemiH samavastAdvArAvatyAM nagaryA samupAgato 'jAba viharai yAvad viharati / 'kaNhe niggae jAva pajjuvAsaI' kRSNo nirgato yAvatparyupAste / 'tae NaM sA paumAvaI devI'tataH khalu sA padmAvatI devI 'imIse kahAe laTThA samANI' asyAH kathAyAH labdhArthI satI jJAtabhagavadAgamanavRttAntA satI 'haTTatuTa0 jahA devaI jAva pajjuvAsai' hRSTatuSTa0 usa nagarI meM kRSNa vAsudeva rAjA rAjya karate the| dvArAvatI nagarI aura kRSNa vAsudeva kA vistRta varNana prathama varga meM ho cukA hai| una kRSNa vAsudeva kI rAnI kA nAma padmAvatI thA, jo atyanta sukumAra aMgavAlI thii| isa sambandha kA varNana anya rAnI ke samAna jAnanA cAhiye / - , usa kAla usa samaya meM arhat ariSTanemi bhagavAn vicarate hue vahA padhAre, aura udyAnapAla kI AjJA lekara udyAnameM Thahare, evaM tapasaMyama se AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lge| bhagavAn kA Agamana sunakara kRSNa vAsudeva unake darzana ke liye gaye aura yAvat upAsanA karane lge| bhagavAna ke AnekA vRttAnta jAnakara padmAvatI devI bhI atyanta hRSTa-tuSTa ho devakI rAjA rAjya karatA hatA. dvArAvatI nagarI ane kRSNa vAsudevanuM savistara varNana prathama vargamAM apAI gayuM che. te kRSNa vAsudevanI rANInuM nAma padmAvatI hatuM, je atyaMta sukumAra aMgavALI hatI. tenuM vistRta varNana bIjI rANIonA jevuM jANavuM joIe. { te kAla te samaye ahaMta ariSTanemi bhagavAna vicaratA thakA tyAM padhAryA tathA udyAnapAlanI AjJA laIne udyAnamAM virAjyA ane tapasaMyamathI AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI kRSNa vAsudeva temanAM darzana mATe gayA ane yAvatuM upAsanA karavA lAgyA. bhagavAnanA AvavAnA samAcAra jANI rANI padmAvatI devI atyaMta hRSTatuSTa thaI devakInI piThe dhArmika ratha para caDhI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre yathA devakI yAvat paryupAste / devakIvadepA'pi padmAvatIdevI hRSTatuSTahRdayA dhArmikarathamAruhya bhagavatsamIpe darzanArtha gtetyrthH| 'tae NaM arahA arihanemI kaNhassa vAsudevassa paumAvaIe devIe' tataH khalu arhan ariSTanemiH kRSNasya vAsudevasya padmAvatyA devyAH, 'jAva dhammakahA' yAvad dhrmkthaa| kRSNaM vAsudevaM padmAvatI devI coddizya bhagavatA dharmakathA kathitetyarthaH / dharmakathAzravaNAnantaraM 'parisA paDigayA' paripat pratigatA-dharma zrutvA paripat svasvasthAnaM pratinivRttA / 'tae NaM kaNhe vAsudeve arahaM asTinemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' tataH khalu kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemi vandate namasyati, vanditvA namasyitvA evamavadat-'imIse NaM bhaMte ! vAravaIe NayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe kiMmUlae viNAse bhavissai' asyAH khalu bhadanta ! dvArAvatyA nagaryA dvAdazayojanAyAmAyA yAvat pratyakSaM devalokabhUtAyAH kimmUlako vinAzo bhaviSyati / asyA dvArakAyAH kena kAraNena vinAzo bhaviSyatIti bhAvaH! 'kaNhAI' kRSNa ke samAna hI dhArmika rathapara caDhakara bhagavAna ke darzana ke liye nikalI aura bhagavAn ke samIpa jAkara vidhiyukta vandana-namaskAra kiyaa| usake bAda bhagavAn arhat ariSTanemi ne kRSNa vAsudeva tathA rAnI padmAvatI ko uddeza karake dharmakathA kahI / dharmakathA sunakara pariSat apane 2 ghara lauTa aayii| usake bAda kRSNa vAsudevane ahata ariSTanemi ko vandana namaskAra kara isa prakAra pUchA-he bhadanta ! bAraha yojana lambI yAvat pratyakSa devaloka samAna isa dvArakA nagarI kA vinAza kisa kAraNa se hogA ? bhagavAn arhat ariSTanemi ne kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA-he kRSNa ! bAraha yojana lambI aura nau yojana cauDI tathA pratyakSa bhagavAnanAM darzana mATe nIkaLI, ane bhagavAnanI pAse jaIne vidhisahita vaMdananamaskAra karyA. tyAra pachI bhagavAna ahaMta ariSTanemie kuNu vAsudeva tathA raNa padmAvatIne udezIne dharmakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLI pariSadu tipitAne ghera pAchI gaI. tyAra pachI kRSNa vAsudeve ahaMtu ariSTanemine vaMdana namaskAra karI A prakAre pUchayuM :- he bhadanta ! bAra yojana lAMbI A pratyakSa devakanA jevI dvArakA nagarIne vinAza kayA kAraNathI thaze? bhagavAna ahaMtu ariSTanemie kRSNa vAsudevane A prakAre kahyuM - he kRSNa ! Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, dvArAvatyA vinAzaviSaye kRSNAriSTanemyoH saMvAdaH 137 iti = he kRSNa ! ityuktvA 'arahA arinemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' arhan ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat - ' evaM khalu kaNhA - ! imIse vAravaIe NayarIe' evaM khalu he kRSNa ! asyA dvArAvatyA nagaryAH 'duvAlasajoyaNaAyAmAe navajoyaNa jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe' dvAdazayojanAyAmAyA navayojanayAvat - pratyakSaM devaloka bhUtAyAH = dvAdazayojanaparyantaM lambAyamAnAyA navayojanaparyantaM vistRtAyAH svargatulyAyA asyA dvArAvatyA nagaryAH 'suraggidIvAyaNamUlae' surAgnidvaipAyanamUlaka:- surAgnidvaipAyanAH-murA= madirA, agniH = analaH, dvaipAyanaH = RSivizeSaH, ete mUlaM kAraNaM yasmin saH, surAgnidvaipAyananimitta ityarthaH vinAzaH = vidhvaMseA bhaviSyati / yaduvaMzinAM surApAnena, dvaipAyanaRSeraparAdhena, nidAnavazAdagnikumAra devatayotpannadvaipAyanaRSikRtAgnivarSaNena caitatkAraNatrayeNa dvArakAyA vinAzo bhaviSyatIti bhAvaH 11 500 R 11 // mUlam // '' tae NaM kaNhassa vAsudevassa arahao ariTTane missa aMtie eyama soccA ayameyArUve ajjhatthie 4 samuppannedhannA NaM te jAli-mayAli - uvayAli - purisaseNa-vArise - pajjunna-saMba- aNiruddha - daDhane mi- saccanemippabhiyao kumArA, jeM NaM ciccA hiraNNaM jAva paribhAettA arahao ariTTane missa aMtiyaM muMDA jAva pavaiyA, ahaNaNaM apane akayapuNNe rajje ya jAva aMteure ya mANussaes ya kAmabhogesu mucchie no saMcAemi arahao ariTTanemissa aMtie jAva pavvaittae / kaNhAi ! arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI - se nUrNa kaNhA ! tatra ayaM ajjhatthie 4 samutpanne dhannA NaM te devaloka samAna isa dvArakA nagarIkA vinAza madirA, agni aura dvaipAyana RSi ke krodha ke kAraNa hogA || sU0 2 // ja khAra ceAjana lAMkhI, nava. ceAjana paheALI tathA pratyakSa devaleAkanA samAna A dvArakAnagarIno vinAza bhahirA, agni bhane dvaipAyana RSinA zedhanA ara thaze. ( sU0 2 ) Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAstre jAlI jAva pavvaittae; se nUNaM kaNhA! ayamaDhe samaTe ? haMtA! atthi // suu03|| . ||ttiikaa // . .. 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM kaNhassa vAsudevassa arahao arihanemissa aMtie eyamahU~ socA ayameyArUve ajjhathie 4 samuppanne' tataH khalu kRSNasya vAsudevasya arhato'riSTanemerantike etamartha zrutvA ayamevaMrUpa AdhyAtmikaH 4 samutpannaH / ahaMto'riSTanemerantike dvArakAyA vinAzakAraNaM zrutvA kRSNasya vAsudevasyA''tmani vakSyamANaprakAro vicAraH samutpanna iti bhAvaH / kIdRzaH sa vicAraH ? ityAha-'dhannA NaM te' dhanyAH khalu te, 'jAlimayAli-uvayAli-purisaseNa-cAriseNa-pajjunna-saMva-aNiruddha-daDhanemi-saccanemippabhiyao kumArA'jAli-mayAlyupayAli-purupasena-vAriSeNa-pradhumna-sAmbA -niruddha-dRDhanemi-satyanemi-prabhRtayaH kumArAH, 'je NaM ciccA hiraNaM jAva paribhAettA' ye khalu tyaktvA hiraNyaM. yAvatparibhAjya=ye khalu kumArA hiraNyAdikaM svIyaM dhanaM parityajya vAndhavebhyo yAcakebhyazca dattvA 'arahao arihanemissa aMtiyaM muMDA jAva pavvaiyA' arhato'riSTanemerantike muNDA yAvat patrajitAH, 'ahaNaM adhanne akayapuNNe' ahaM khalu adhanyo'kRtapuNyaH, yo'ham 'rajje ya jAva aMteure ya mANussaesu kAmabhogesu mucchie' bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa isa prakAra dvArakA nagarI kA vRttAnta jAnane ke bAda zrIkRSNa vAsudeva ke hRdaya meM aisA AdhyAtmika vicAra utpanna huA ki. ve jAli, mayAli, upayAli, puruSasena, vAriSeNa, pradyumna, sAmba, aniruddha, dRDhanemi aura satyanemi dhanya haiM ki jinhoMne apanI sampatti, svajana aura yAcakoM ko dekara arhat ariSTanemi ke samIpa muNDita ho pravrajita ho gye| maiM to adhanya hU~, akRtapuNya hU~, jisase maiM rAjya meM, bhagavAna ahaMta ariSTanemi samIpe dvArakA nagarIno vinAza vRttAnta AvI rIte sAMbhaLyA pachI zrI kRSNa vAsudevanA hRdayamAM e AdhyAtmika vicAra utpanna thayo ta, bhayAti, GuyAti, puruSasena, pAzriya, pradhumna, sAMbha, manisa, Dhanemi tathA satyanemine dhanya che ke jeoe pitAnI saMpatti, svajana tathA vAcakane 'ApIne ahaMta ariSTanemi pAse muMDita thaI prajita thaI gayA. huM te adhanya chuM, akRtapuNya chuM, kemake rAjyamAM, aMtaHpuramAM tathA manuSyasabaMdhI kAmagamAMja Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA kRSNasyAbhyAtmiko vicAraH 139 antaHpure ca: mAnuSyakeSu ca kAmabhogeSu rAjye ca yAvat sukheSu mUrcchitaH / ato 'no saMcAemi arahao arihane missa aMtie jAva yapar' no zaknomi arhato'riSTanemerantike yAvat pravrajituM - ahaM na zaknomi = na samartho'smi arhato'riSTanemeH samIpe matrajituM dIkSAM grahItum / evaM vicArayantaM kRSNaM vAsudevaM 'kahA ' kRSNa ! iti sambodhya, 'arahA arinemI kaNha vAsudevaM evaM vayAsI' anariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavAdIt- 'se nRNaM kaNDA !" tannUnaM he kRSNa ! ' tava ayaM ajjhatthie samuppaNNe' tavAyamAdhyAtmikaH samutpannaH = he kRSNa ! tava manasi etAdRzo vicAraH samutpannaH, yat - ' ghaNNA NaM te jAlI jAva pavvaittae' dhanyAH khalu te jAliyavat pravrajitum = te jAliprabhRtisatya nemiparyantAH kumArA eva dhanyAH, ye hi parityajya pravibhajya ca hiraNyAdIni dhanAni adariSTanemisavidhe dIkSitAH, ahaM hi rAjye antaHpura meM tathA manuSyasambandhI kAmabhogoM meM hI phaMsA huA paDA rahA ! kyA maiM bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa pravrajyA nahIM le sakatA ? usa samaya apane jJAna dvArA kRSNa vAsudeva ke hRdaya meM Aye hue vicAroM ko jAnakara una ArtadhyAna karate hue kRSNa 'vAsudeva ko 'kRSNa' isa zabda se sambodhana kara arhat ariSTanemine isa prakAra kahA : he kRSNa ! tumhAre manameM isa prakAra kI bhAvanA ho rahI hai ki una jAli AdikumAroM ko dhanya hai ki jo apanA dhana vaibhava yAcakoM aura sambandhiyoM meM bA~Ta kara anagAra hogye| maiM to adhanya hU~, akRtapuNya hU~, jo aihika bhogavilAsa meM hI phasA huvA paDA rhaa| kyA maiM arhat ariSTanemi ke samIpa *sAelA paDI rahyo chuM. zuM huM bhagavAna arhata ariSTanemi pAse dIkSA na laI zakuM ? te samaye peAtAnA divyajJAnathI kRSNa vAsudevanA hRdayamAM utpanna thaelA vicArAne jANI, Ata dhyAna karatA te kRSNa vAsudevane, 'huM kRSNa ' e zabdathI sabAdhana karI arhat ariSTanemie A prakAre kahyu : huM kRSNa ! tamArAM manamAM AvA prakAranI bhAvanA thai rahI che ke te jAli Adi kumArane dhanya che ke jeo peAtAnAM dhana-vaibhavane yAcake tathA samadhIomAM vaheMcI ApI anagAra thai gayA. huM te adhanya chuM, akRtapuNya chu, jethI aihika bhAgavilAsamAMja phasAelA paDayA rahyo chuM. zuM huM ati ariSTanemi pAse dIkSA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 antakRtadazAGgasUtre antaHpure kAmabhogeSu ca mUcchito na zaknomi bhagavadantike dIkSAM grahItum / 'se nRNaM kaNhA ! ayamaTThe samaTThe ?' tannUnaM he kRSNa ! ayamarthaH samarthaH ? iti bhagavatkathanAnantaraM kRSNaH mAha - 'haMtA ! atthi' hanta ! asti, 'hanta' iti kathitasvIkAre; he bhadanta ! yad bhavatA proktaM tatsarvaM satyamevAsti || sU0 3 // // mUlam // taM no khalu kaNhA ! evaM bhUyaM vA bhavaM vA bhavissai vA jannaM vAsudevA caittA hirannaM jAva pavaissaMti / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai-na evaM bhUyaM vA jAva pavaissaMti ! kaNhAi arahA arinemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI- evaM khalu kaNhA ! save vi ya NaM vAsudevA puvabhave niyANakaDA, se eeNTTheNaM kaNhA ! evaM buccai - na evaM jAva pavaissaMti // sU0 4 // // TIkA // 1 'taM no' ityAdi / 'taM no khalu kaNhA ! evaM bhUyaM vA bhavvaM vA bhavissara vA jannaM vAsudevA caittA hirannaM jAva pavtraissaMti' tanno khalu kRSNa ! evaM bhUtaM vA bhavyaM vA bhaviSyati vA yatkhalu vAsudevAstyaktvA hiraNyaM yAvat pravrajiSyanti !=he kRSNa ! vAsudevAH kAmabhogAn tyaktvA hiraNyAdikaM sarve pravibhAjya na pratrajitAH, na matrajanti, na vA pratrajiSyanti yataH kAlatraye'pi pravrajyA nahIM le sakatA ? he kRSNa ! kyA maiMne tumhAre hRdaya meM jo bAta utpanna huI vaha kahI, vaha bilakula ThIka hai ? kRSNa ne kahA- he bhadanta ! Apa sarvajJa haiM, Apase koI bAta chipI huI nahIM hai, Apane jo kucha hai // 0 3 // kahA vaha sarvathA satya bhagavAn ne kahA- he kRSNa ! vAsudeva apane bhavameM hiraNya na laI zakuM ? he kRSNu ! tamArA hRdayamAM utpanna thaela je vAta meM kahI te ThIka che ? kRSNe kahyu "he bhadanta ! Ape je kahyuM che te adhu ThIka che, kAraNake Apa sarvajJa cho, yApathI artha vAta sannagI nathI ( sU0 3 ) bhagavAne kahyuM-he kRSNa, e te kadI bhUtakALamAM banyuM nathI, vartamAnamAM banatu Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, vAsudevasya pravrajyA'bhAve kAraNam 141 vAsudevAnAmanagAritvamasambhavi / etacchrutvA kRSNo vAsudevaH prAha-'se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai-na evaM bhUyaM vA jAva pavvaissaMti' tatkenArthena bhadanta ! evamucyate- na evaM bhUtaM vA yAvat patrajiSyanti / etacchrutvA 'kaNhAi'= kRSNa ! iti saMvodhya, 'arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' arhan ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat , 'evaM khalu kaNhA !' evaM khalu he kRSNa ! 'savve vi ya NaM vAsudevA punvabhave niyANakaDA' sarve'pi ca khalu vAsudevAH pUrvabhave nidAnakRtAH= he kRSNa ! sarve'pi vAsudevAH pUrvajanmani kRtanidAnA bhavanti / 'se eeNaDeNaM kaNhA ! evaM buccai-na evaM jAva pavaIssaMti' tadetenArthena kRSNa ! evamucyate na evaM bhUtaM yAvat pratrajiSyanti he kRSNa ! etasmAdeva kAraNAdevamucyate yad vAsudevAnAM kAlatraye'pi pravrajanamasaMbhavi // mU0 4 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi evaM vayAsIahaM NaM bhaMte ! io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gamissAmi ? karhi uvavajissAmi ? tae NaM arahA ariTranemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI - evaM khallu kaNhA ! tumaM bAravaIe *NayarIe Adi saMpatti ko choDakara bhUta kAla meM na kabhI pratrajita hue, vartamAna meM na pravrajita hote haiM, aura na bhaviSya meM pravajita baneMge / kRSNa ne kahA-he bhadanta ! isa prakAra Apa kyoM kahate haiM ? bhagavAnne kahA-he kRSNa ! sabhI vAsludeva apane pUrvajanma meM nidAnakRta (niyANA karane vAle) hote haiN| isIliye maiM aisA kahatA hU~-na kabhI huA, na hotA hai, na kabhI hogA jo ki vAsudeva apanI hiraNya Adi saMpatti ko choDakara pravajita baneM // sU0 4 // nathI, tema kadI bhaviSyamAM bananAra paNa nathI ke vAsudeva pitAnA hiraNya Adi saMpattine choDIne pravRjita thAya. kRSNa kahyuM- he bhadanta! e prakAre Apa kema kahe che? bhagavAne kahyuM- he kRSNa! badhA vAsudeva pitAnA pUrvajanmamAM nidAnakRta (niyANuM karavAvALA) thAya che. tethI huM ema kahuM chuM ke kayAreya nathI banyuM, hAla nathI banatuM ane have pachI kayAreya banaze naihi ke vAsudeva pitAnI hiraNya Adi saMpattine ch| pranita thAya (sU0 4) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 antakRtadazAGgasUtre suraggidIvAyaNakovaniddaDDhAe ammApiiniyayavippahaNe rAmeNa baladeveNa saddhiM dAhiNavelAe abhimuhe johiDillapAmokkhANaM paMcaNhaM paMDavANaM paMDurAyaputtANaM pAsaM paMDumahuraM saMpatthie kosaMbavaNakANaNe naggohavarapAyavassa ahe puDhavisilApaTTae pIyavasthapacchAiyasarIre jarakumAreNaM tikkheNaM kodaMDavippamukkeNaM isuNA vAme pAe viddhe samANe kAlamAse kAlaM kiccA taccAe vAlayappabhAe puDhavIe jAva uvavajihisi // sU0 5 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemim evamavadat-'ahaM NaM bhaMte ! io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gamissAmi ? kahiM uvavajjissAmi ?' ahaM khalu bhadanta ! kAlamAse kAlaM kRtvA kutra gamiSyAmi ? kutra utpatsye ? / 'tae NaM arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' tataH khalu annariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavAdIt-'evaM khalu kaNhA!' evaM khalu he kRSNa ! 'tumaM vAravaIe NayarIe suraggidIvAyaNakovaniddaDDhAe' tvaM dvArAvatyAM nagaryA surAgnidvaipAyanakopanirdegdhAyAm 'aMbApiiniyayavippahUNe' ambApitRnijakaviprahINaH he kRSNa ! surAnidvaipAyanakopena dvArAvatyAM nagaryA prajvalitAyAM satyAM mAtApitRbhyAM svajanebhyazca vihInastvam 'rAmeNa baladeveNa saddhi' rAmeNa valadevena sAddhamsvajyeSThabhrAtrA rAmeNa saha 'dAhiNavelAe abhimuhe' dakSiNavelAyA abhimukhe yaha sunakara kRSNa vAsudevane ahat ariSTanemi se isa prakAra kahA-he bhadanta ! maiM kAlamAsa meM kAlakara kahA~ jAU~gA ? kahA utpanna hoU~gA ? bhagavAnne kahA-he kRSNa ! agni aura dvaipAyanaRSi ke krodha se isa dvArakA nagarI kA nAza hojAne para evaM apane mAtApitA aura svajanoM se vihIna hokara tuma rAma baladeva ke sAtha dakSiNa samudra ke kinAre pANDurAjA ke putra yudhi A sAMbhaLI kRSNa vAsudeva ahaMtu ariSTanemine A prakAre kahyuM - he bhadanta! huM kAlamAsamAM kola karIne kayAM jaIza? kayAM utpanna thaIza? bhagavAne kahyuM- he kRSNa. madirA, agni, dvepAyana RSinA kodhathI A dvArakA nagarIno nAza thaI javAthI tathA pitAnA mAtA pitA ane svajanathI vihIna thaI rAma baladevanI sAthe dakSiNa samudra Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya svaviSaye praznaH 143 'johiDillapAmokkhANaM' yudhiSThirapramukhANAM 'paMcaNhaM paMDavANaM paMDurAyaputtANaM' paJcAnAM pANDavAnAM pANDurAjaputrANAM 'pAsa' pArzvam-samIpe 'paMDumahuraM saMpatthie' pANDumathurAM saMpasthitaH, pANDuputrANAM yudhiSThira-bhImArjuna-nakula-sahadevAnAM samIpe pANDumathurAM prati prasthita iti bhAvaH, 'kosaMvavaNakANaNe' kozAmravanakAnane kozAmranAmakaphalavizeSavRkSANAmaraNye 'naggohabarapAyavassa' nyagrodhavarapAdapasya= mahAvaTavRkSasya 'ahaM' adhaH chAyAyAmityarthaH, 'puDhavisilApaTTae' pRthvIzilApaTTakebhUmisthitazilApaTTake 'pIyavasthapacchAiyasarIre' pItavastrapracchAditazarIraH-pItAmvaramacchAditatanuH san zayAno 'jarakumAreNaM jarakumAreNa 'tikkheNaM' tIkSNena% nizitena 'kodaMDavippamukkeNaM' kodaNDavipramuphena kodaNDAd vipramuktaH kodaNDavipramuktastena-dhanurvinirgatena, 'isuNA' iSuNA-vANena 'vAme pAe viddhe samANe' vAme pAde. viddhaH san 'kAlamAse kAlaM kiccA' kAlamAse kAlaM kRtvA mRtyusamaye mRtyuM prApya 'tacAe vAluyappabhAe puDhavIe' tRtIyasyAM vAlukAprabhAyAM pRthivyAm 'jAva uvavajihisi' yAvadupapatsyase // mU0 5 // // mUlam // tae NaM kaNhe vAsudeve arahao ariTranemissa aMtie eyamadaM socA nisamma ohaya jAva jhiyaai| kaNhAi ! arahA ariTunemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-mA NaM tumaM SThira, bhIma, arjuna, nakula, sahadeva ina pAMcoM pANDavoM ke samIpa pANDumathurA kI tarapha jAte hue vizrAma lene ke liye kozAmravRkSa ke vanameM atyanta vizAla vaTa vRkSa ke nIce pRthvIzilApaTTa para pItAmbara se apanI deha ko DhAka kara so jaaoge| usa samaya jarAkumAra dvArA mRgakI AzaGkA se calAyA huvA tIkSNa bANa tumhAre dAhine pairako bodhegA / isa prakAra bANaviddha hokara tuma kAlamAsa meM kAla karake tIsarI pRthvI meM utpanna hovoge||| sU. 5 // kinAre pAMDurAjAnA putra yudhiSThira, bhIma, arjuna, nakula ane sahadeva e pAMce pAMDenI pAse pAMDumathurA tarapha jAtA thakA vizrAma levA mATe ke zAmravRkSanA vanamAM atyaMta vizAla vaTa vRkSanI nIce pRthvIzilApaTTa para pItAMbarathI tamArA zarIrane DhAMkIne sUI jaze. te samaye jarAkumAra dvArA mRganI AzaMkAe calAvela tIrNa bANathI tamAre DAbe paga viMdhAI jaze. Ama bANa lAgavAthI kAlamAsamAM kola karI trI pRthvImA Shri thI, (sU05). Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // TIkA // 144 antakRtadazAGgasUtre devANuppiyA ! ohaya jAva jhiyAhi / / evaM khalu tuma devANuppiyA ! taccAo puDhavIo ujjaliyAo aNaMtaraM ubiTTittA iheva jaMbUdIve bhArahe vAse AgamessAe ussampiNIe puMDesu jaNavaesu sayaduvAre vArasame amame nAmaM arahA bhavissasi, tattha tumaM bahUI vAsAiM kevalapariyAyaM pAuNittA sijjhihisi // sU0 6 // _ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM kaNhe vAsudeve arahI arihanemissa aMtie' tataH khalu kRSNo vAsudevaH arhato'riSTanemeH antike 'eyamadvaM' etamartham uktamarthas 'soccA nisamma ohaya jAva jhiyAi' zrutvA nizamya avahata yAvad dhyAyati / tataH 'kaNhAi' kRSNa ! iti saMvodhya 'arahA ariTThanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' arhana ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat'mA NaM tumaM devANuppiyA ! ohaya jAva jhiyAhi' mA khalu tvaM devAnupriya ! avahata yAvad dhyAya, yataH 'evaM khalu tumaM devANuppiyA !' evaM khalu tva he devAnupriya ! 'taccAo puDhavIo ujjaliyAo' tRtIyasyAH pRthivyA ujjvalitAyAH 'aNaMtaraM' anantaram 'uviTTittA' uddhRtya=niHsRtyetyarthaH, 'iheva jaMbUdIve bhArahe vAse' ihaiva jambUdvIpe bhArate vak-iha jambUdvIpasthitabharatakSetre 'AgamessAe ussappiNIe' AgamiSyantyAm utsarpiNyAm, 'puMDesu jaNavaesu' ___ apanI bhaviSyadazA kA ukta varNana ahat ariSTanemi ke mukha se sunakara kRSNa vAsudeva ArtadhyAna karane lge| usa samaya ArtadhyAna karate hue kRSNa vAsudeva ko bhagavAn arhat ariSTanemine isa prakAra kahA . he devAnupriya ! isa prakAra duHkha mata karo; kyoM ki AnevAlI utsarpiNI kAla meM tRtIya pRthvI se nikala kara isI jambUdvIpa sthita bharatakSetra ke puNDa janapada ke zatadvAra nagara meM 'amama' pitAnI bhaviSya dazAne ukata varNana ahaMtu ariSTaneminA mukhethI sAMbhaLI kRSNa vAsudeva ArtadhyAna karavA lAgyA. te samaye ArtadhyAna karatA kRSNa vAsudevane bhagavAna ahaMtu ariSTanemie A prakAre kahyuM - he devAnupriya! Apa duHkha na kare, kemake AvatA utsarpiNI kAlamAM tRtIya pRthvIthI nIkaLIne A jaMbudviIpamAM AvelA bharatakSetranA paMDrajanapadanA zatadvAra Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, ariSTanemikRto bhAvitIrthakaratvena kRSNasyotpattinirdezaH 145 'puNDeSu janapadeSu 'sayaduvAre' zatadvAre zatadvAranAmake nagare 'vArasame amame nAma arihA bhavissasi' dvAdazaH amamo nAma arhan bhaviSyasi, 'tattha tuma vahUI vAsAI kevalapariyAyaM pAuNittA' tatra tvaM bahUni varSANi kevalaparyAya pAlayitvA 'sijjhihisi' setsyasi-siddho bhaviSyasi // sU0 6 // ... ... tae NaM se kaNhe vAsudeve arahao ariTranemissa aMtie eyamadraM socA nisamma haTatuTu0 apphoDei, apphoDittA vaggai, vaggittA tivaI chiMdai, chiditvA sIhanAyaM karei, karitA arahaM ariTTanemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA tameva abhisekaM hasthirayaNaM durUhai, durUhittA jeNeva bAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgae abhiseyahatthiraya'NAo paccoruhai, paccoruhittA jeNeva bAhiriyA uvaTANasAlA jeNeva sae sIhAsaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe nisIyai, nisIittA koDaMbiyapurise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI-gacchaha NaM tunbhe devANuppiyA! bAravaIe NayarIe siMghADaga jAva uvaghose-mANA evaM vayaha--evaM khalu devANuppiyA ! bAravaIe NayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe suraggidIvAyaNamUlae viNAse bhavissai, taM jo NaM devANuppiyA! icchai bAravaIe NayarIe rAyA vA juvarAyA vA Isare talavare mADaMbie koDubie inbhe seTTI vA devI vA kumAro vA kumArI vA arahao ariTunemissa aMtie muMDe jAva pavai- ttae, taM NaM kaNhe vAsudeve visajjai, pacchAturassa vi ya se nAmaka bAharaveM tIrthaGkara bnoge| vahA~ bahuta varSoMtaka kevalaparyAya kA pAlana kara sidvipada paaoge| // sU0 6 // nagaramAM "amUma nAmanA bAramA tIrthaMkara thaze, tyAM ghaNAM varSo sudhI kevalaparyAyanuM pAsanaza siddhapahane bhagavA (sU0.6), .. . Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre ahApavittaM vittaM aNujANai, mahayA iDDhIsakArasamudaeNa ya se nikkhamaNaM karei, docaM pi tacaM pi ghosaNayaM ghoseha, ghosaittA mama eyaM ANattiyaM pnycppinnh| tae NaM te koDaMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti // sU0 7 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve arahao arihanemissa aMtie eyamaDhe soccA nisamma' tataH khallu sa kRSNo vAsudevaH arhato'riSTanemeH antike etamartha zrukhA nizamya 'haTTatuTTa0 apphoDei' hRSTatuSTa0 AsphoTayati hRSTatuSTahRdayaH san vAhumAsphAlayati, 'apphoDittA' AsphoTya= vAhumAsphAlya 'vaggai' valgati-uccaiH zabdaM karoti, 'vaggittA' valgitvA, 'tivaI chiMdaI' tripadI chinatti pazcAt padatrayamullaGghante-samavasaraNe padatrayaM samucchalatItyarthaH, chidittA' chittvA 'sIhanAyaM karei' siMhanAdaM karoti, 'karitA arahaM ariTanemi vaMdai NamaMsai' kRtvA arhantamariSTanemi vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA, 'tameva abhisekkaM hatthirayaNaM' tadeva AbhiSekyaM hastiratnam 'durUhai' dRrohati-Arohati, 'durUhicA jeNeva vAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgae' dUruhya yatraiva dvArAvatI nagarI yatraiva svakaM gRhaM tatraiva upAgataH 'abhiseyahatthirayaNAo' AbhiSekyahastiratnAt 'paJco arhat ariSTanemi ke mukha se apanA bhaviSya vRttAnta sunakara kRSNa vAsudeva hRSTatuSTahRdaya se apanI bhujA pharakAne lage aura khuzI ke kAraNa jora 2 se AvAja karate hue samavasaraNameM phUttI se tIna kadama taka pIche gaye aura vahA~ siMhanAda karane lage / bAda meM bhagavAn ahat ariSTanemi ko vandanA-namaskAra kara AbhiSekya hastiratnapara caDhakara dvArakA nagarI meM hote hue apane mahala meM phuNce| hAthI se utara kara jahA~ upasthAnazAlA thI aura jahAM unakA ahaMta ariSTaneminA mukhathI pitAnA bhaviSyanuM vRttAnta sAMbhaLIne kRSNa vAsudeva hatuSTahadayathI pitAnI bhujA pharakAvavA lAgyA ane AnaMdamAM AvI jaIne jora jorathI avAja karatA samavasaraNamAM kutIthI traNa pagalAM sudhI pAchA gayA ane tyAM siMhanAda karavA lAgyA. pachI bhagavAna ahaMta ariSTanemine vaMdana namaskAra karI AbhiSekya hastirana (zreSTha hAthI) para caDhIne dvArakA nagarImAM thaIne pitAnA mahelamAM pahoMcyA. hAthI uparathI utarI jyAM upasthAna zAlA (kacerI, beThaka) hatI ane jyAM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNakRtA dvArakAyAM pravrajyAghoSaNA, 147 ruhai' pratyavarohati avatarati, 'paccoruhitA' pratyavaruhya avatIrya 'jeNeva vAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva sae sIhAsaNe teNeva uvAgacchai' yatraiva bAhyA upasthAnazAlA yatraiva svakaM siMhAsanaM tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe' upAgatya siMhAsanavare paurAstyAbhimukhaH pUrvAbhimukho 'nisIyai niSIdati-upavizati, 'nisIittA koDubiyapurise sadAvei' niSadya kauTumbikapuruSAn zabdayati, 'sadAvittA evaM vayAsI' zabdayitvA evamavadat-'gacchaha NaM tumbhe devANuppiyA ! vAravaIe NayarIe siMghADaga jAva uvaghosemANA evaM vayaha' gacchata khalu yUyaM he devAnupriyAH ! dvArAvatyAM nagayo zRGgATaka yAvat mahApatheSu upaghoSayanta evaM vadata-he devAnupiyAH ! yUyaM catuSpathAdiSu sarvasthaleSu gatvA evaM ghoSaNAmudghoSayata-yat 'evaM khalu devANuppiyA! vAravaIe gayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paccakkhaM devalogabhUyAe suraggidIvAyaNamUlae viNAse bhavissai' evaM khalu devAnupriyAH ! dvArAvatyA nagaryAH dvAdazayojanAyAmAyA yAvat pratyakSa devalokabhUtAyAH surAnidvaipAyanamUlako vinAzo * bhaviSyati-he devAnupiyAH ! dvAdazayojanadIrghA navayojanavistRtA yAvat pratyakSadevalokasamAnA * eSA dvArakA surAnidvaipAyanakopAmidAhena vinaSTA bhaviSyati, 'taM jo NaM devaannuppiyaa| icchai vAravaIe NayarIe' tad yaH khalu devAnupiyAH ! icchati dvArAvatyA siMhAsana thA vahA~ gaye, ve siMhAsana para pUrvAbhimukha hokara baiThe aura kauTumbika puruSoM ko bulAkara isa prakAra bole-he devAnupriya ! isa dvArakA nagarI ke pratyeka catuSpatha (jahAM cAra rAste milate haiM) Adi sabhI sthaloM meM merI AjJA ko isa prakAra udghoSita karo ki-he devAnupriyoM ! bAraha yojana lambI nau yojana cauDI yAvat pratyakSadevaloka sadRza isa dvArakA nagarI kA nAza madirA, agni aura dvaipAyana RSi ke dvArA hogaa| isaliye dvArakA nagarIkA koI bhI vyakti temanuM siMhAsana hatuM tyAM gayA. teo siMhAsana para pUrvAbhimukha thaIne beThA ane kauTuMbika puruSane belAvIne teoe A prakAre kahyuM- he devAnupriye ! A dvArakAnagarInA pratyeka catuSpatha (jyAM cAra mArga bhegA thAya) Adi badhAM sthaLamAM mArI AjJAne A prakAre uddeSita kare (jAhera kare) ke he devAnupriye! bAra yojana lAMbI, nava jana pahoLI ane pratyakSa devaleka jevI A dvArakA nagarIne nAza madirA, agni tathA vaipAyana trASi dvArA thaze. mATe dvArakA nagarInI kaI paNa vyakita, cAhe te Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. antakRtadazAGgasUtre nagaryA 'rAyA vA' rAjA vA 'juvarAyA vA' yuvarAjo vA 'Isare talavare' Izvarastalavaro 'mAuMvie' mADambikaH 'koDuvie' kauTumbikaH 'inbhe seTThI vA' ibhyaH zreSThI vA 'devI vA' devI vA 'kumAro vA' kumAro vA 'kumArI vA' kumArI vA 'arahao arihanemissa aMtie' ataH ariSTanemerantike 'muMDe jAva pavvaittae' muNDo yAvat pratrajitum , 'taM NaM kaNhe vAsudeve vissajjai' .. taM khalu kRSNo vAsudevo visRjati tasmai kRSNo vAsudevaH pravrajitumAjJAM dadAti, 'pacchAturassa vi ya se ahApavitaM vittaM aNujANaI' pazcAdAturAyApi sa yathApattaM vittam anujAnAti-yaH kazcidanagAro bhaviSyati, tadgRhe yaH kazcid vAlo vA vRddho vA rogI vA bhaviSyati, tatparipoSaNArtha sa kRSNo vAsudevo yAvatA tatparipoSaNaM bhaviSyati tAvad vittaM dattvA sarvathA tasya nirvAha kariSyati, punazca 'mahayA iDisakArasamudaeNa ya se nikkhamaNaM karei' mahatA RddhisatkArasamudayena tasya niSkramaNaM karoti-mahaddhisatkAraistasya dIkSAmohatsavaM kariSyatIti bhAvaH / 'docapi taccapi ghosaNaM ghoseha' dvitIyamapi tRtIyamapi ghoSaNAM ghoSayata-he devAnupriyAH ! yUyamevaMvidhAM mamAjJAghoSaNAM dvivAraM trivAraM cAhe vaha rAjA ho, yuvarAja ho, Izvara ho, talavara ho, mADambika ho, kauTumbika ho, ibhyazreSThI ho, rAnI ho, kumAra ho, yA kumArI ho, jo bhI bhagavAna arhat ariSTanemi ke samIpa pravrajita honA cAhate hoM unheM kRSNa vAsudeva pravrajyA lene kI AjJA dete haiN| jo koI pravajita hogA usake pIche ghara meM jo koI bAla, vRddha aura rogI hoMge unakA paripoSaNa kRSNa vAsudeva svayaM apanI tarapha se kareMge, aura jo dIkSita hoMge unakA dIkSAmahotsava bahuta baDe samAroha ke sAtha zrIkRSNa apanI ora se hI kareMge / isa . prakAra do bAra-tIna bAra ghoSaNA karake mere pAsa Ao aura mujhe rAjA hoya, yuvarAja haiya, Izvara hoya, talavara heya, mADaMbika heya, kauTuMbika hoya, IbhyazreNI hoya, rANuM heya, kumAra hoya, kumArI hoya te bhagavAna ahaMta ariinemi pAse dIkSA levA cAhatA hoya to tene kRSNa vAsudeva dIkSA levAnI AjJA Ape che. je kaI dIkSA leze tenA gharamAM je kaI bAla, vRddha ane rogI haze tenuM pAlanapoSaNa kRSNa vAsudeva tamAma prakAre karaze, ane je dIkSA leze temane dIkSAmahotsava ghaNuM meTA samArohathI zrI kRSNa pitAnA taraphathI karaze. A prakAre be traNa vAra ghoSaNA karIne mArI pAse Ave ane mane sUcita kare. tyAra pachI te kauTuMbika Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kauTumbikakRtakRSNAjJodghoSaNA 149 ghoSayata, 'ghosattA mama evaM ANattiyaM paJcapiha' bopayitvA mamaitAmAisi pratyarpayata - ghoSaNAnantaraM yUyaM mAM nivedayata / 'tae NaM te koIviyapurisA jAtra paJcapiNaMti' tataH khalu te kauTumbikapuruSA yAvat pratyarpayanti - te rAjapuruSAH vAsudevasya kRSNasyAjJAM zirasi dhArayitvA sarvatra tAmudghoSya great kRSNAya vAsudevAya nivedayanti // sU0 7 // // mUlam // tae NaM sA paumAvaI devI arahao ariTThanemissa aMtie dhammaM soccA nisamma haTTatuGa jAva hiyayA arahaM arinemiM vaMdas NamaMsas, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI - sahAmi NaM bhaMte! NiggaMthaM pAvayaNaM, se jaheyaM tubhe vadaha, jaM NavaraM devAppiyA ! kaNhaM vAsudevaM ApucchAmi, tae NaM ahaM devAppiyANAM aMtie muMDA jAva pavayAmi / ahAsuhaM devAzuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha // sU0 8 // // TIkA // 'a f' ityAdi / 'tae NaM sA paumAvaI devI arahao amissa' tataH khalu sA padmAvatI devI arhato'riSTaneme : 'aMtie' antike= samIpe 'dhammaM' dharme=sarvaviratirUpaM 'soccA nisamma' zrutvA nizamya = hRdaye'vadhArya 'haTTa jAhiyA' hRSTatuSTayA hRdayA 'arahaM aneimiM caMda NamaMsaH' arhantamariSTanemi sUcita karo / usake bAda ve kauTumbika puruSa kRSNa vAsudeva kI AjJA ko sarvatra udghoSita (jAhira) karate haiM aura zaharameM sarvatra udghoSaNA karane ke bAda usakI sUcanA punaH zrI kRSNa vAsudeva ko karate haiM || sU0 7 // usake bAda vaha padmAvatI devI arhat ariSTanemi ke samIpa dharma sunakara aura use apane hRdaya meM dhAraNa kara hRSTatuSTa yAvat bhAvapUrNa hRdaya se bhagavAna ko vandanA namaskAra kara isa prakAra puruSa kRSNa vAsudevanI AjJAne sarvatra uddeASita( jAhera) kare che ane zaheramAM sarvatra uddeASaNA karyAM pachI tenI sUcanA zrI kRSNa vAsudevane Ape che. (s0 7) tyAra pachI te padmAvatI devI arhat ariSTaneminI pAse dhama sAMbhaLIne te potAnA hRdayamAM dhAraNa karI hatuSTa bhAvapUrNa hRdayathI bhagavAnane vaMdanA tathA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 antakRta dazAGgasUtre candate namasyatiH 'vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' vanditvA namasyitvA evamavadat - 'saddahAmi NaM bhaMte ! NiggaMthaM pAvayaNaM' zraddadhAmi khalu bhadanta ! nairgranthaM pravacanam, 'se jaheyaM tumbhe vadaha' tadyathaitad yUyaM vadatha, 'jaM navaraM' yo vizeSaH, sa tu evam - 'devANupiyA' he devAnupriya ! he bhadanta ! 'kaNDaM vAsudevaM ApUcchAmi' kRSNaM vAsudeva mApRcchAmi 'tae NaM ahaM devANuppiyANaM aMtie muMDA jAva pancayAmi' tataH khalu ahaM devAnupriyANAmantike muNDA yAvat pavrajAmi pazcAt kRSNAnumatyA'haM bhavatsamIpe dIkSitA bhUtvA matrajiSyAmi / bhagavAnAha - 'ahAsuha devApiyA' yathAsukhaM devAnupriye ! ' mA paDibaMdhaM kareha' mA pratibandhaM kuru |he devApriye ! yathA te svAtmasukhakaraM bhavet tathA kuru / atra zubhakArye yathA pratibandho no bhavettathA prayatanIyamiti bhAvaH // 08 || // mUlam // tae NaM sA paumAvaI devI dhammiyaM jANappavaraM durUhai, durUhittA jeNeva bAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA dhammiyAo jANAo paccoruhai, paJcoruhitA jeNeva kaNhe vAsudeve teNeva uvAgacchai, uvAcchittA karayala0 jAva kaTTu kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsIicchAmi NaM devANuppiyA! tubhehiM anbhaNuSNAyA samANI arahao ariTTanemissa aMtie muMDA jAva pavayAmi, ahAsuhaM bolI- he bhadanta ! nirgrantha pravacana para merI zraddhA hai / ApakA sabhI upadeza yathArtha hai / usake zravaNa se merI A~kheM khula gaI haiM / isaliye maiM zrIkRSNa vAsudeva se pUchakara Apake samIpa pratrajita honA cAhatI hU~ | bhagavAna ne kahA- he devAnupriye ! jisa prakAra tumhArI AtmA ko sukha ho vaisA kro| zubha kArya meM pramAda na karo // sR0 8 // namaskAra karI A prakAre melI:- he bhadanta ! nigrantha pravacana para mane zraddhA che. Apane badhe upadeza yathArtha che. tenA zravaNathI mArI AMkha ughaDI gai che, tethI huM zrIkRSNu vAsudevane pUchIne ApanI pAse dIkSA levA cAhuM chuM. bhagavAne kahyuM - hai devAnupriye! jema tamArA AtmAne sukha thAya tema kare. zubha kArya mAM pramAda naye (sU0 8 ) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padamAvatyA dIkSAsamArohaH 151 devAppie / tara NaM se kahe vAsudeve koDubie purise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI - khippAmeva bho devANuppiyA ! paumAvaIe devIe mahatthaM nikkhaNAbhiseyaM uvaTuveha, uvaTUvittA evaM ANattiyaM paJcavipaNaha / tae NaM te koDubiyA jAva paJcaSpiNati // sU0 9 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tara NaM sA paumAvaI devI' tataH khalu sA padmAvatI devI 'dhammiyaM jANappavaraM' dhArmikaM yAnamavaraM = dhArmikaM ratham ; yo hi rathaH kevalaM dharmAcaraNAyaiva rakSito bhavati sa dhArmiko ratha ucyate; 'durUha ' dUrohati 'duruhittA jeNeva vAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgaccha ' dUru yatra dvArAvatI nagarI yatraitra svakaM gRhaM tatraiva upAgacchati, 'unAgacchittA dhammiyAo jANAo paccoruhai' upAgatya dhArmikAd yAnAt pratyavarohati = avatarati, 'paccoruhitA' pratyavaruhya = avatIrya 'jeNeva kaNhe vAsudeve teNeva unAgacchaMi, uvAgacchittA karayala jAva kaTTu' yatraiva kRSNo vAsudevaH tatraiva upAgacchati, upAgatya karatala0 yAvat kRtvA = karatalaparigRhItaM mastake'JjaliM kRtvA 'kaNDaM vAsudevaM' kRSNaM vAsudevam ' evaM vayAsI' evamavadat - 'icchAmi NaM devANupriyA ! tubhehiM ambhaNuSNAyA samANI araho arinemissa aMtie' icchAmi khalu he devAnumiyA ! yuSmAbhirabhyanujJAtA satI arhato'riSTanemerantike 'muMDA jAva pavtrayAmi' muNDA yAvat mavajAmi / he svAmin ! bhavadanujJAtA satI bhagavato'rhato'riSTa ne merantike matrajitumicchAmIti bhAvaH / ' tara NaM se kaNhe usake bAda vaha padmAvatI devI dhArmika ratha para caDhakara dvArakA nagarI kI ora lauTI aura apane mahala meM Akara dhArmika ratha se utarI, tathA jahA~ kRSNa vAsudeva the vahA~ gayI / vahA~ jAkara unake samIpa hAtha joDakara isa prakAra bolI- he devAnupriya ! maiM bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa pravrajita honA cAhatI hU~, isaliye tyAra pachI te padmAvatI devI dhArmika ratha upara caDhIne dvArakA nagarI tarapha pAchI gaI ane peAtAnA mahelamAM AvIne dhArmika ratha uparathI utarI, ane jyAM kRSNe vAsudeva hatA tyAM jai temanI samIpe hAtha joDIne A prakAre khelI-hai devAnupriya ! bhagavAna at ariSTaneminI pAse dIkSA levA cAhu chu, te mATe mArI prAnA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3DED 152 antakRtadazAsatre vAsudeve koDuvie purise sadAvei, sadAvittA evaM cayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH kauTumvikapurupAn zabdayati, zabdayitvA evamavadat-'khippAmeva bho devANuppiyA ! paumAvaIe devIe' kSiprameva bho devAnumiyAH ! padmAvatyA devyA 'mahatthaM nikkhamaNAbhiseyaM' mahAthai niSkramaNAbhiSekaM-vizAlaM dIkSAmahotsavam 'uvaTTaveha' upasthApayata-sajayata / he devAnupriyAH ! devI padmAvatI bhagavato'riSTanemeH samIpe pravrajitumicchati; yUyaM tasyA dIkSA'bhiSekasAmagrIrupakalpayatetyarthaH, anantaram 'evaM ANattiyaM paccappiNaha' etAmAjJaptikAM prtyrpyt=nivedyt| 'tae NaM te koIviyA jAva paccappiNaMti' tataH khalu te kauTumbikA yAvat prtyrpynti| zrImatAmAjJA'smAbhiH samyak saMpAditeti te kauTumbikapurupAH kRSNaM nivedayantItyarthaH / / bhU0 9 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve paumAvaiM devi paTTayaM durUhai, durUhitA aTTasaeNaM sovannakalasa0 jAva nikkhamaNAbhisaeNaM abhisiMcai, abhisiMcittA savAlaMkAravibhUsiyaM karei, karitA purisasahassavAhiNI siviyaM duruhAvei, duruhAvittA bAravaINayarImajhamajheNaM niggacchai, niggacchitA jeNeva revayae merI prArthanA hai ki Apa mujhe isa pavitra kArya ke liye AjJA deN| padmAvatI dvArA isa prakAra kahe jAne para kRSNa vAsudevane kauTumbika puruSoM ko bulAyA aura isa prakAra kahA-he devAnupriya ! zIghrAtizIghra padmAvatI devI ke liye vizAla dIkSA mahotsava kI taiyArI kro| taiyArI hojAne ke bAda mujhe sUcanA kro| tadanusAra una kauTumbika purupoMne dIkSAmahotsava kI taiyArI karake punaH usakI sUcanA kRSNa vAsudeva ko dI // sU0 9 // che ke Apa A pavitra kArya mATe AjJA Ape. padmAvatI dvArA A prakAre kahevAmAM AvatAM kRSNa vAsudeve kauTuMbika puruSane bolAvyA ane Ama kahyuM - he devAnupriye ! ekadama utAvaLathI padmAvatI devIne mATe mahAn dIkSA mahotsavanI taiyArI kare. taiyArI karIne mane sUcanA kare e pramANe te kauTuMbika purue dIkSA mahotsavanI taiyArI karI ane tenI sUcanA kRSNa vAsudevane mApI. ( sU0 8) Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatyA dIkSAgraNam 153 ? pavae jeNeva sahassaMbavaNe ujjANe teNeva uvAgacchan, uvAgacchittA, sIyaM Thavei, paumAvaI devI sIyAo paccoruhai / tae NaM se kahe vAsudeve paumAvaI devi purao kaTTu jeNeva arahA ariTunemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM ariTTanemi AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA, vaMdai NamaMsai, vaMditA NamaMsittA evaM vayAsIesa NaM bhaMte ! mama aggamahisI paumAvaI nAmaM devI iTTA kaMtA piyA maNunnA maNAmA abhirAmA jIviya usAsA hiyayANaMdajaNiyA uMbarapuSkaM piva dullabhA savaNayAe, kimaMga ! puNe pAsaNayAe ? tannaM ahaM devANuppiyA ! sissiNIbhikkhaM dalayAmi, paDicchaMtu NaM devANuppiyA ! sissaNIbhikkhaM / ahAsuhaM / tae NaMsA paumAvaI devI uttarapuratthimaM disIbhAgaM avakamai, avakkamittA sayameva AbharaNAlaMkAraM omuyai, omuittA sayameva paMcamuTTiyaM loyaM karei, karitA jeNeva arahA arinemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM ariTTanemiM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI - Alite jAva dhammamAikkhiyaM // sU0 10 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tara NaM se kaNhe vAsudeve paumAvaI devi tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH padmAvatIM devIM 'paTTayaM' paTTakaM = paTTakaphalakaM 'duruha ' dUrohayati, 'duruddittA asaNaM sovannakalasa0 jAva nikkhamaNAbhiseeNaM' dUrohA aSTazataiH sauvarNa kalazairyAvat niSkramaNAbhiSekam 'abhisiMcai' abhipizcati=karoti / kRSNo vAsudevo devIM padmAvata phalake samArohya aSTazatasuvarNamaya kalazairyAvat snapayatIti bhAvaH / 'abhisi cittA' abhiSicya 'savvAlaMkAravibhUtiyaM' sarvAlaGkA " usake bAda svayaM kRSNa vAsudevane padmAvatI ko pATa para baiThAkara eka sau ATha svarNa kalazoM se snAna karavAyA yAvat tyAra pachI svayaM kRSNu vAsudeve padmAvatIne pATa upara besADIne ekase A suvarNa kalazathI snAna karAvyuM ane dIkSAne abhiSeka karyAM, tathA badhA alakArAthI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 antakRtadazAGgasUtre ravibhUSitAM= sarvAlaGkArairalaMkRtAM 'karer3a' karoti, 'karitA ' kRtvA 'purisasahassavAhiNi siviyaM durUhAve3' puruSasahasravAhinIM zivikAM durohayati / abhiSekAnantaraM kRSNo vAsudeva: padmAvatIM devIM sahasrapurupairuhyamAnAyAM zivikAyAmArohayatItyarthaH ' durUhAvicA vAravaINayarImajjhamajjheNaM nimgacchan' dUro dvArAvatInagarImadhyamadhyena nirgacchati, 'nigga cchittA jeNeva' nirgatya yatraiva 'dare roar jeNeva sahassaMvavaNe ujjANe teNeva uvAgacchara, uvAgacchittA siviyaM Thave' raivatakaH parvato yatraiva sahasrAmravanam udyAnaM tatraiva upAgacchati, upAgasya zivikAM sthApayati, 'paumAvaI devI sIyAo' padmAvatI devI zivikAyAH 'paccIruha' pratyavarohati - avataratItyarthaH / 'tae NaM' tataH khalu 'se kahe vAsudeve paumAvaI deviM purao kaTTu jeNeva arahA arinemI teMva uvAgacchacha, uvAgacchittA arahaM arinemiM baMdara NamaMsa, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' sa kRSNo vAsudeva: padmAvatIM devI purataH kRtvA yatraiva an ariSTanemiH . tatraiva upAgacchati, upAgatya arhantamariSTanemiM tritva AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasthitA evamavadat - 'esa NaM bhaMte ! mama aggamahisI paumAvaI nAmaM devI iTThA kaMtA piyA maNunnA dIkSA kA abhiSeka kiyA aura sabhI alaGkAroM se alaGkRta karake hajAra puruSoM se vAhita zivikA para use baiThAkara dvArakA nagarI ke bIcobIca hote hue dhAmadhUma se jahA~ raivataka parvata thA aura jahA~ sahasrAmravana udyAna thA vahA~ lAkara zibikA utaravAyI, usa samaya padmAvatI devI ke zibikA se utara jAne ke anantara kRSNa vAsudevane padmAvatI devI ko Age karake jahA~ arhat ariSTanemi the vahA~ gaye / vahA~ jAkara unhoM ne tIna bAra AdakSiNa - pradakSiNa karake vandana namaskAra kiyA aura isa prakAra kahA - he bhadanta ! yaha padmAvatI devI merI paharAnI hai, tathA mere liye iSTa hai, kAnta hai, priya hai, vibhUSita karIne hajAra puruSAthI upADelI pAlakhImAM besADI dvArakA nagarI vacceAvacca thaine dhAmadhUmathI jyAM raivataka paryaMta hatA ane jyAM sahasrAmravana udyAna hatuM tyAM laI AvI pAlakhI utArI, te samaye padmAvatI devInA pAlakhImAMthI utaryA" pachI kRSNa vAsudeva padmAvatI devIne AgaLa karIne jyAM ati ariSTanemi hatA tyAM gayA. tyAM jaine traNavAra AdakSiNapradakSiNu karI vadana namaskAra karyAM ane A prakAre kahyuM:-he bhadanta ! A padmAvatI devI mArI paTTarANI che, tathA mAre mATe iSTa che, kAnta che, priya che, Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmavatyA dIkSAgrahaNam __ maNAmA abhirAmA' eSA khalubhadanta ! mama agramahiSI padmAvatI nAma devI iSTA kAntA priyA manojJA mano'mA abhirAmA, 'jIviyaussAsA' jIvitocchvAsAprANasamAnA, punaH 'hiyayANaMdajaNiyA' hRdayAnandajanikA; tathA 'uMbarapupphaM piva' udumbarapuSpamitra 'dulahA' durlabhA, 'savaNayAe' zravaNatAyai-zravaNAya 'kimaMga puNa pAsaNayAe' kimaGga ! punadarzanatAyai-darzanAya-he bhadanta ! etAdRzI puNyavatI udumbarapuSpavat zravaNAyApi durlabhA, kiM punrdrssttumityrthH| 'tannaM ahaM devANuppiyA' tAM khalu ahaM he devAnupriya ! 'sissiNIbhikkhaM' ziSyAbhikSAm-ziSyArUpAM bhikSAM 'dalayAmi' dadAmi, 'paDicchaMtu NaM devANuppiyA' pratIcchantu-svIkurvantu khalu he devAnupriyAH ! 'sissiNIbhikkhaM' ziSyAbhikSAm / kRSNasya vacanaM zrutvA bhagavAnAha-'ahAsuha' yathAsukham he kRSNa ! yathA tubhyaM rocate iti / 'tae NaM sA paumAvaI devI' tataH khalu sA padmAvatI devI __ manojJa hai, manAmA (mana ke anukUla kArya karane vAlI) hai evaM guNa Adi se sundara hai| he bhagavan ! yaha mere jIvana meM zvAsaucchvAsa ke samAna priya hai, evaM mere hRdaya ko Anandita karane vAlI hai| isa prakAra kA strIratna gUlara ke phUla ke samAna sunane ke liye bhI durlabha hai to phira dekhanA to baDA hI asaMbhava hai| he devAnupriya ! maiM Apako isa padmAvatI ko ziSyArUpa se bhikSA detA hU~, Apa kRpA karake isa ziSyArUpa bhikSA ko svIkAra kreN| kRSNa kI prArthanA sunakara bhagavAnne kahA- he kRSNa ! jaisI tumhArI icchaa| . usake bAda padmAvatI devIne IzAnakoNa meM jAkara apane manejha che, manAmAM - manane anukULa kArya karavAvALI che ane guNa AdithI suMdara che. he bhagavan! A mArA jIvanamAM zvAsaucchavAsanI peThe priya che arthAta mArA hRdayane AnaMda ApavA vALA che. AvA prakAranuM strIratna uMbarAnA phUlanI peThe sAMbhaLavuM paNa durlabha che te pachI te najare jovuM te bahuja asaMbhava che. he devAnupriya! huM Apane A padmAvatIne ziSyarUpe bhikSA ApuM chuM te Apa kRpA karIne A ziSyArUpa bhikSAne svIkAra kare, kRSNanI prArthanA sAMbhaLI bhagavAne kahyuM- he kRSNa! jevI tamArI IcchA. - tyAra pachI te padmAvatI devIe IzAnakeNamAM jaIne svahaste pitAnAM zarIra Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 * antakRtadazAGgasUtre 'uttarapurasthimaM disIbhAgaM' uttarapaurastyam digbhAgam 'avakkamai' apakrAmyati= . gacchati, 'avakamittA' apakramya 'sayameva AbharaNAlaMkAra' svayameva AbharaNAlaGkAram 'omuyaI' avamuJcati-zarIrAdavatArayati, 'omuittA' avamucya avatArya 'sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei' svayameva paJcamuSTikaM locaM karoti, 'karitA jeNeva arahA arihanemI teNeva uvAgacchai' kRkhA yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya 'arahaM aridvanemi' arhantamariSTanemi 'vaMdai NamaMsai' vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' vanditA namasyitvA evamavadat-'Alitte jAva dhammamAikkhiyaM' Alipto yAvad dharma AkhyAtaH / he bhadanta ! epa saMsAra AdIpto janmajarAmaraNAdiduHkhAdibhiranibhiranavarataM jvalitaH, tasmAdicchAmi devAnupiyaiH svayameva pratrAjitAM yAvaddharma AkhyAtaH // mU0 10 // // mUlam // . tae NaM arahA ariTranemI paumAvaI devi sayameva pavAvei, pavAvittA sayameva muMDAvei, jakkhiNIe ajjAe sissiNI dalayai / tae NaM sA jakkhiNI ajjA paumAvaiM devi saya pavAvei jAva saMjamiyatvaM / tae NaM sA paumAvaI jAva saMjamai / tae NaM sA paumAvaI ajA jAyA IriyAsamiyA jAva guttabaMbhayAriNI // suu0.11|| hAthoM se apane zarIra Upara ke sabhI AbharaNa utAre aura svayaM kezoM kA paJcamuSTika luJcana (loca) karake jahA bhagavAn ariSTanemi the vahA~ Akara vandana namaskAra kara isa prakAra bolI-he bhadanta ! yaha saMsAra janma, jarA, maraNa Adi duHkharUpa agni se prajvalita ho rahA hai, ataH isa duHkhasamUha se alaga hone ke liye meM Apake samIpa muNDita hokara pravajita honA cAhatI hU~; etadartha Apa kRpA karake mujhako cAritra dharma sunAiye // sU0 10 // uparanA save AbhAraNa utAryA. ane piteja kezenuM paMcamRSTika laMcana (ca) karIne jyAM bhagavAna ariSTanemi hatA tyAM AvIne vaMdana namaskAra karI A prakAre belI, he bhadanta A saMsAra janma, jarA, maraNa Adi du:kharUpa agnithI prajavalita thaI rahyo che, tethI huM A dukhasamUhuthI pRthaka thavA mATe ApanI pAse muMDita thaIne dIkSA levA cAhuM chuM. mATe Apa kRpA karIne cAritra dharma saMbhaLAve (sU0 10) Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - munikumudacandrikA TIkA, padmAvatyA dIkSAgrahaNam 157 // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM arahA arihanemI paumAvaI devi tataH khalu arhan ariSTanemiH padmAvatI devIM 'sayameva pavAveI' svayameva pratrAjayati-pravrajyAM dadAti, 'pavvAvittA' patrAjya 'sayameva muMDAveI' svayameva muNDayati-bhAvato muNDi tAM karoti / anantaraM bhagavAnarhadariSTanemiH 'sayameva jakkhiNIe ajAe sissiNi dalayai' svayameva yakSiNyai AryAya ziSyAM dadAti svayameva bhagavAn tAM padmAvatI yakSiNya AryAyai ziSyArUpeNa dadAti / 'tae NaM sA jakkhiNI ajjA' tataH khalu sA yakSiNI AryA 'paumAvaiM deviM' padmAvatI devIM, 'sayaM paJcAveI' svayaM pravrAjayati kezaluJcanAdirUpAM pravrajyAM dadAti, 'jAva saMjamiyavvaM' yAvat saMyantavyam-saMyame yatitavyam ityupadizati / 'tae NaM' tataH khalu, 'sA paumAvaI jAva saMjamai' sA padmAvatI yAvat saMyacchatesaMyame yatnaM karoti / 'tae NaM sA paumAvaI ajjA jAyA' tataH khalu sA padmAvatI AryA jAtA, punazca 'IriyAsamiyA jAva guttavaMbhayAriNI' IryAsamitA yAvad guptabrahmacAriNI IyAsamityAdibhiH paJcabhiH samitibhiryuktA satI yAvad guptabrahmacAriNI jAtA // sU0 11 // usake bAda bhagavAn arhat ariSTanemine padmAvatI devI ko svayameva pravrajita aura muNDita karake yakSiNI AryA ke supurda krdii| ____ anantara yakSiNI AryAne padmAvatI ko pravrajita kiyA, aura saMyama kriyA meM sAvadhAna rahane ke liye zikSA dI ki-he padmAvatI! tuma saMyama meM sadA sAvadhAna rahanA ! padmAvatI AryA bhI yakSiNI AryA ke kathanAnusAra saMyama meM yatna karane lagI aura vaha padamAvatI AryA bana karake tathA IryAsamiti Adi pAcoM samitiyoM se yukta ho yAvat brahmacAriNI hogayI // sU0 11 // . tyAra pachI bhagavAna ahaMta ariSTanemie padmAvatI devIne piteja pravrajita tathA muMDita karAvIne yakSiNa Ayane suprata karI dIdhI. anantara te yakSiNI AryAe padmAvatIne pravRjita karIne saMyama kriyAmAM sAvadhAna rahevA zikhAmaNa ApI ke he padmAvatI ! "tamAre saMyamamAM sadA sAvadhAna rahevuM. padmAvatI A paNa yakSiNa AryAnA kahevA pramANe saMyamamAM yatna karavA lAgI, ane te padmAvatI Aya thaIne tathA IryAsamiti Adi-pAMce samitiothI yukta thaI cAvata brahmacAriNuM thaI 7. (2011). Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // tae NaM sA paumAvaI ajA jakkhiNIe ajjAe aMtie sAmAiyamAiyAiM ekArasa aMgAI ahijjai, bahUhi cautthachaTTamadasamaduvAlasehiM mAsArddhamAsakhamaNehiM vivihehiM tavokammehi appANaM bhAvamANA viharai / tae NaM sA paumAvaI ajA bahupaDipunnAI vIsaM vAsAiM sAmannapariyAyaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhosei, jhosittA sarTi bhattAiM aNasaNAe chedei, chedittA jassaTTAe koraI naggabhAve jAva tamaha ArAhei, carimussAsehiM siddhA // sU0 12 // iya paMcamavaggassa paDhamamajjhayaNaM samattaM / ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM paumAvaI ajjA' tata: khalu sA padmAvatI AryA 'javikhaNIe ajAe' yakSiNyA AryAyA 'aMtie' antike 'sAmAiyamAjhyAI ekkArasa aMgAI' sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni, 'ahijjai' adhIte 'vahUhiM cautthachaTamadasamaduvAlasehiM' vahubhizcaturthapaSThASTamadazamadvAdazabhiH 'mAsaddhamAsakhamaNehiM vivihehiM tavokammehiM ' mAsArddhamAsakSapaNairvividhaistapaHkarmabhiH 'appANaM bhAvamANA viharai' AtmAnaM bhAvayantI viharati / 'tae NaM' tataH khalu 'sA paumAvaI ajjA' sA padmAvatI AryA 'bahupaDipunnAI vIsaM vAsAiM' bahupratipUrNAni viMzatiM varSANi 'sAmannapariyAya pAuNittA' zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA 'mAsiyAe saMlehaNAe' mAsikyA saMlekhanayA, __anantara padmAvatI AryAne yakSiNI AryA ke samIpa sAmAyika Adi gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA aura sAtha hI sAtha upavAsa, velA, telA, colA, pacolA, pandraha 2 aura mahIne 2 taka kI vividha tapasyA karatI huI vicarane lgii| padmAvatI AryAne pUre bIsa varSa taka cAritraparyAya pAlA / anta meM jaba durbala hogayoM te pachI pAvatI AryAe yakSiNI Arya pAse sAmAyika Adi agIyAra aMgenuM adhyayana karyuM ane tenI sAtheja upavAsa, chaTha, aSTama, cAra, pAMca, paMdara paMdara divasa ane mahinA mahinA sudhInI vividha tapasyA karatI karatI vicaravA lAgI. padmAvatI AryAe purAM vIza varSa sudhI cAritra paryAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM jyAre durbala thaI gaI tyAre teNe eka mAsanI saMlekhanane prAraMbha karyo. ane saMlekhanA dvArA Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvayitvA pari mAntaraM zrAmaNyaparyAya yAta / punaH sA munikumudacandrikA TIkA, padmAvatyAH siddhagatiprAptiH 159 'appANaM jhosei ' AtmAnaM jopayati-sevate , 'jhosittA saDhi bhattAI' jopayitvA sevitvA SaSTiM bhaktAni, 'aNasaNAe chedei ' anazanena chinatti, ' chedittA jassahAe kIraI naggabhAve jAva tamahaM ArAhei' chiccA yasyArthAya kriyate nagnabhAvaH yAvattamartham ArAdhayati / punaH sA padmAvatI AryA viMzati varSANi yAvat nirantaraM zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM bhAvayitvA paSTiM bhaktAni anazanena chitvA, yamarthamuddizya saMyama svIkRtavatI tamartha prAptavatI / tadanu ' caramussAsehiM siddhA' caramocchvAsaiH siddhA-antimamucchvAsamutsRjya sA siddhiM gatA // sU0 12 // iti paJcamavargasya prathamAdhyayanaM sampUrNam / ... // mUlam // ukkhevao ya ajjhayaNassa / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NayarI, revayae, ujANe naMdanavaNe,tattha NaM bAravaIe NayarIe kaNhe vAsudeve rAyA hotthaa| tassa NaM kaNhassa vAsudevassa gorI devI, vaNNao, arahA arihanemI samosaDhe, kaNhe Niggae, gorI jahA paumAvaI tahA NiggayA, dhammakahA, parisA paDigayA, kaNhe vi pddige| tae NaM sA gorI jahA paumAvaI tahA NikkhaMtA jAva siddhA 2, evaM gaMdhArI 3, lakkhaNA 4, susImA 5, jaMbavaI 6, saccabhAmA 7, ruppiNI 8, aha vi paumAvaIsarisayAo aTTa ajjhayaNA // sU0 13 // to unane eka mAsa kI saMlekhanA prArambha kI, aura saMlekhanA dvArA sATha bhaktoM ko anazana se chedita kara arthAt eka mahine kA saMthArA karake jisa mokSaprApti ke liye saMyama liyA usakA ArAdhana kara antima zvAsa ke bAda siddha pada ko prApta kiyA // sU0 12 // . prathama adhyayana saMpUrNa sATha bhaktonuM anazanathI chedana karI arthAta eka mahinAne saMthAre karI je mekSa prApti mATe saMyama lIdhuM hatuM tenuM ArAdhana karatAM aMtima zvAsa pachI siddha padane prAsa yu.. .. . prathama adhyayana saMpUrNa Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 antakRtadazAGgasUtre // TIkA // , 'ukkhevao' ityAdi / ' ukkhevao ya ajjhayaNassa ' utkSepakaca adhyayanasya=asyAdhyayanasya prArambhavAkyaM pUrvasyAdhyayanasya prArambhavAkyavad vijJeyam / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaI NayarI' tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatI nagarI, tatra 'revayae' raivatakaH parvataH, 'ujjANe naMdanavaNe' nandanavanam=nandanavananAmakamudyAnam / 'tattha NaM tatra khalu ' cArakhaIe rate aor vAsudeve rAyA hotthA ' dvArAvatyAM nagaryAM kRSNo vAsudevaH rAjA AsIt / ' tassa NaM 'kaNDssa vAsudevassa gorI devI ' tasya khalu kRSNasya vAsudevasya gaurI devI AsIt / 'vaNNao' varNakaH - asyA varNanaM pUrvavad vijJeyam / ' arahA ariTThanemI samosaDhe ' arhan ariSTanemiH samavasRtaH / bhagavaddarzanArthaM ' kaNhe Niggae ' kRSNo nirgataH / ' gorI jahA paumAvaI udyAnaM dvitIya adhyayana kA prArambhavAkya isa cAhie, zrI jambUsvAmI zrI sudharmAsvAmI se pUchate haiM - he bhadanta ! prakAra jAnanA bhagavAna mahAvIra ke dvArA nirUpita prathama adhyayana kA bhAva maiMne sunA, parantu isake bAda bhagavAna ne dvitIya adhyayana meM kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai ? so kRpA kara sunAiye / zrI sudharmAsvAmI ne kahA- he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArakA nAmaka nagarI thI / usa nagarI ke samIpa meM hI raivataka nAmaka parvata thA / usa parvata para nandavana nAmaka eka manohara tathA vizAla udyAna thA / usa dvArAvatI nagarI ke rAjA kRSNa vAsudeva the / usa kRSNa vAsudeva kI paTTarAnI kA nAma gaurI thA / eka samaya nandanavana udyAna meM bhagavAna arhat ariSTanemi padhAre / kRSNa vAsudeva bhagavAna ke darzana A khIjA adhyayananuM prAraMbha vAkaya A prakAre jANavuM joie. zrI jammUsvAmI zrI sudharmAsvAmIne pUche che :-De bhadanta ! bhagavAna mahAvIra dvArA nirUpita prathama adhyayananA bhAva meM sAMbhaLye paNa tenA pachI bhagavAne dvitIya adhyayanamAM kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che te kRpA karIne sabhaLAveA. zrI sudharmAM svAmIe kahyuM-he jammU ! te kAla te samaye dvArakA nAmanI nagarI hatI, te nagarInI pAseja raivataka nAme pata hatA. te paryaMta upara naMdanavana nAme eka manehara tathA vizALa udyAna hatuM. te dvArakA nagarInA rAjA kRSNa vAsudeva hatA. te kRSNa vAsudevanI paTTarANInuM nAma gaurI hatuM. eka samaya naMdanavana udyAnamAM bhagavAna arhat ariSTanemi Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gauryAdInAM dIkSAgrahaNaM siddhapadaprAptizca. 161 tahA niggayA' gaurI yathA padmAvatI tathA nirgtaa| bhagavatA 'dhammakahA' dharmakathA kthitaa| dharmakathAM zrutvA 'parisA paDigayA' paripatpatigatA / anantaraM 'kaNhe vi paDigae' kRSNo'pi prtigtH| 'tae NaM sA gorI jahA paumAvaI' tataH khalu sA gaurI yathA padmAvatI 'tahA NikkhaMtA jAva siddhA' tathA niSkrAntA yAvat siddhA // iti dvitIyamadhyayanam // 2 // .. 'evaM gaMdhArI 3, lakkhaNA 4, susImA 5, jaMvavaI 6, saccabhAmA 7, ruppiNI 8, avi pumaaviisrisaao| evaM gAndhArI 3, lakSmaNA 4; susImA 5, jAmbavatI 6, satyabhAmA 7, rukmiNI 8, aSTAvapi padmAvatIsadRzAH padmAvatImArabhya rukmaNyantA aSTAvapi kRSNapaTTamahiSyaH samAnacaritAH / evaM 'aTTa ajjhayaNA-aSTa adhyayanAni samAptAni // mU0 13 // ke liye bhagavAna ke samIpa phuNce| gaurI devI bhI padmAvatI devI ke samAna bhagavAna ke darzana ke liye gyii| bhagavAna ne dharmakathA khii| dharmakathA sunakara pariSad apane2 ghara lauTa gyii| kRSNa bhI bhagavAna ke darzana kara apane mahala meM pahu~ce / usake bAda vaha gaurI devI padmAvatI ke samAna prabajita huI aura yAvat siddha hogayI // 2 // - isI prakAra gAndhArI, lakSmaNA, susImA, jAmbavatI, satyabhAmA aura rukmiNI kA vRttAnta samAnarUpase jAnanA caahiye| padmAvatI Adi AThoM rAniyAM eka samAna pravajita ho siddha hogyoN| ye AThoM rAniyAM kRSNa vAsudeva kI paTTarAniyAM thiiN| isa prakAra ye ATha adhyayana samApta hue // sU0 13 // padhAryA. kRSNa vAsudeva bhagavAnanAM darzana mATe bhagavAnanI pAse pahoMcyA gaurI devI paNa pAvatI devInI peThe bhagavAnanAM darzana mATe gaI bhagavAne dharmakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLI pariSadu pitapitAne ghera pAchI gaI, kRSNa paNa bhagavAnanAM darzana karI pitAnA mahelamAM gayA. tyAra pachI te gaurI devI padmAvatInI peThe pravajyA grahaNa 4zana [saddha tha6 7. (2) A prakAre gAndhArI, lamaNA, sasImA, jAMbavatI, satyabhAmA tathA rUkimaNInuM vRttAnta samAnarUpe jANavuM joIe. padmAvatI Adi AThe reNIo ekaja sarakhI rIte pravrajyA grahaNa karIne siddha thaI gaI. e ATha rANIo kRSNa vAsudevanI paTTarANIo uttI. sAre 234 madhyayana samAsa thayAM (sU0 13) . Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 antakRtadazAGgamatre - ukkhevao ya nvmss| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaIe NayarIe revayae pavvae, naMdaNavaNe ujjANe, kaNhe rAyA, tattha NaM bAravaIe NayarIe kaNhassa vAsudevassa puttae jaMvavaIe devIe attae saMbe nAmaM kumAre hotthaa| ahINa / tassa NaM saMbassa kumArassa mUlasirI nAma bhAriyA hotthA, vaNNao, arahA ariTranemI samosaDhe / kaNhe Niggae, mUlasirI vi NiggayA, jahA paumAvaI, navaraM devANuppiyA ! kaNhaM vAsudevaM ApucchAmi, jAva siddhaa| evaM mUladattA vi // sU0 14 // // TIkA // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao ya navamassa' utkSepakazca navamasya, navamasyAdhyayanasya prArambhavAkyaM pUrvavadeva jJeyam / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaIe NayarIe revayae pavvae' tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyAM nagayoM raivatakaH parvataH 'naMdaNavaNe ujjANe' nandanavanamudyAnam , 'kaNhe rAyA' kRSNo rAjA / 'tattha NaM vAravaIe NayarIe kaNhasya vAsudevassa puttae navama adhyayana kA prArambhavAkya bhI isI prakAra jAnanA ki jambUsvAmI ne pUchA-he bhadanta ! bhagavAna se prarUpita AThaveM adhyayana kA bhAva Apake dvArA maiMne sunA, parantu he bhagavan ! aba maiM cAhatA hU~ ki Apa mujhe bhagavAna mahAvIra prabhu-kathita navameM adhyayana ke bhAvoM ko sunAveM / zrI sudharmAsvAmI ne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArakA nAmaka nagarI thI, usa nagarI ke samIpa raivataka nAmaka parvata thA / vahA~ para nandanavana nAmaka udyAna thA / usa nagarI ke rAjA kRSNa vAsudeva the / usa dvArakA nagarI navamA adhyayananuM prAraMbha vAkaya paNa eja rIte jANavuM ke zrI jaMbusvAmIe pUchayuM-he bhadanta! bhagavAna dvArA prarUpita ukata AThamA adhyayanane bhAva ApanA dvArA meM sAMbhaLyuM, paraMtu he bhagavAn ! have huM cAhuM chuM ke Apa mane navamA adhyayananA je bhAve bhagavAna mahAvIra prabhue kahyA hoya te saMbhaLAve. zrI sudharmA svAmIe kahyuMhe jaMbU! te kAla te samaye dvArakA nAme nagarI hatI. te nagarInI pAse raivataka nAme parvata hatA ane tyAM naMdanavana nAme udyAna hatuM. e nagarInA rAjA kRSNa Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikumudacandrikA TIkA, mUlazrI- mUladattayozcaritam. 163 " 9 jaade devIe atae ' tatra khalu dvArAvatyAM nagaryau kRSNasya vAsudevasya putro jAmbavatyA devyA AtmajaH = aGgajAtaH, ' saMbe nAmaM kumAre hotthA ' arrat nAma kumAra AsIt / yo hi kumAraH ahINa 0 ahIna0 = ahInapaJcendriyazarIra AsIt / ' tassa NaM saMvasta kumArassa ' tasya khalu sAmvasya kumArasya 'mUlasirI nAmaM bhAriyA hotthA ' mUlazrIrnAma bhAryA'sIt, 'vaNNao0' varNaka:- asyA varNanaM pUrvavadvijJeyam / tatra dvArAvatyAm ' arahA arinemI samosaDhe ' arhan ariSTanemiH samavasRtaH ' kaNhe Niggae ' kRSNo nirgataH, 'mUlasirI vi giragayA ' mUlazrIrapi nirgatA, 'jahA paumAvaI' yathA padamAvatI ' navaraM vizeSaH, 'devANuppiyA ! kanhaM vAsudevaM ApucchAmi' he devAnupriya ! kRSNaM vAsudevamApRcchAmi / sAmvakumAraH pUrvameva pratrajitastasmAdiyaM " 9 kRSNa vAsudeva ke putra jAmbavatI devI ke Atmaja sAmba nAmaka kumAra the, jo sarvAGgasundara the / usa sAmbakumAra kI patnI kA nAma mUlazrI thA / jo atyanta sundarI aura komalAGgI thI / usa nagara meM arhat ariSTanemI padhAre / kRSNa unake darzana ke liye gaye / mUlazrI bhI bhagavAna ke darzana ke nimitta padmAvatI ke samAna gyii| bhagavAna ne dharmakathA kahI / dharmakathA sunakara pariSad apane-apane ghara lauTa gayI / kRSNa bhI bhagavAna ko vandana namaskAra kara lauTa gaye / usake bAda mUlazrIne bhagavAna se kahA- he bhadanta ! kRSNa vAsudeva kI AjJA lekara Apake samIpa pravrajita honA cAhatI hU~ / sAmbakumAra pahale hI pravrajita hogaye isaliye sUlazrIne kRSNa meM vAsudeva hatA. te dvArakA nagarImAM kRSNa vAsudevanA putra ane jAkhavatI devInA Atmaja sAMkha nAme kumAra hatA, je sarvAMgasuMdara hatA. te sAMpa kumAranI patnInuM nAma mUlazrI hatu, je atyaMta suMdara tathA kemalAgI hatI. te nagarImAM arhata ariSTanemi padhAryA. kRSNa temanAM darzana mATe gayA. mUtrazrI paNa bhagavAnanAM dananAM nimitte padmAvatInI peThe gai. bhagavAne dharmakathA kahI. dha kathA sAMbhaLI pariSad potapotAne ghera pAchI gai. kRSNe paNa bhagavAnane vaMdana namaskAra karI pAchA gayA. tyAra pachI bhUlazrIe bhagavAnane kahyuM - huM bhadraMnta ! kRSNa vAsudevanI AjJA laine ApanI pAse huM praznajita thavA cAhu chuM. sAMkhakumAra pahelAMja pratrajita thaI gayA hatA tethI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 antakRtadazAGgamutre svazvazuraM kRSNaM vAsudevaM pRcchati smeti vizeSaH / 'jAba siddhA' yAvatsiddhA / ' evaM mUladattA vi' evaM mUladattA'pi mUlazrIriva mUladattA'pi sAmbakumArasya dvitIyabhAryA'pi vijJeyA / sarvamasyAzcaritaM pUrvavadeva vijJeyamityarthaH // 14 // iti zrIvizvavikhyAta - jagavallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalitakalApA''lApaka-mavizuddha gadyapadyanaikagranthanirmAyaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta - jainazAstrAcArya - padabhUpita - kolhApurarAjaguru-vAlabrahmacAri-jainAcArya - jainadharmadivAkara - pUjyazrIghAsIlAla - prativiracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM paJcamo vargaH saMpUrNaH ||5|| vAsudeva se AjJA lekara padmAvatI ke samAna arhat ariSTanemi ke samIpa pratrajita hokara tapa saMyama kI ArAdhanA karake siddha pada ko prApta kiyA // 9 // mUlI ke samAna mUladattA kA bhI sArA vRttAnta jAnanA cAhiye / yaha sAmyakumAra kI dUsarI patnI thI // 10 // (sU0 14) // pA~cavA varga saMpUrNa // mUlazrI kRSNa vAsudevanI AjJA laIne padmAvatInI peThe arhat ariSTaneminI pAse pravrajyA grahaNa karI tapasayamanI ArAdhanA karI siddhapadane prApta karyu. (9) mUlazrInA jevuMja mUladattAnuM badhuM vRttAnta jANavuM joie. A sAMkhakumAranI bhIla patnI hutI. // 10 // (sU. 14) pAMcamA varga saMpUrNa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, paSTha vargaprArabhbhaH atha SaSTho vargaH // mUlam // jai NaM bhaMte ! chaTumassa ukkhevo| navaraM solasa ajjhayaNA paNNattA; taM jahA - maMkAI kiMkame ceva, moggarapANI ya kAsave / khemae dhitidhare ceva, kelAse haricaMdaNe // 1 // vAratta-sudaMsaNa-punnabhadda-sumaNabhadda-supaiTTe mehe / aimutte a alakkhe ajjhayaNANaM tu solasayaM // 2 // jai solasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa ajjhayaNassa ke aTe. papaNatte ? // sU0 1 // // TIkA // 'jai NaM' ityAdi / 'jai NaM bhaMte !' yadi khalu bhadanta ! ityAdi 'chaTTamassa ukkhevao' SaSThasya . utkSepakaH prArambhavAkyaM pUrvasadRzameva, 'navaram' ayaM vizeSaH-he jambUH ! atra SaSThavarge 'solasa ajjhayaNA paNNattA' poDaza adhyayayAni prajJaptAni; aba chaThA varga prArambha karate haiM: chaThe varga kA prArambha vAkya isa prakAra jAnanA cAhiye, zrI jambUsvAmIne kahA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhu ke dvArA kathita paMcamavarga ke bhAva ko Apake mukha se maiMne sunA, aba isake bAda bhagavAna ke dvArA nirUpita chaThe varga ke bhAva ko maiM sunanA cAhatA hU~ / zrI sudharmAsvAmIne kahA-he jambU ! bhagavAna mahAvIrane chaThe varga meM solaha adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, unake nAma have cha vargane prAraMbha karIe chIe chaThThA varganuM prAraMbhavAkaya A prakAre jANavuM joIe. zrI jaMbusvAmIe kahyuMbhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhunA dvArA kahevAyela paMcama varganA bhAvane ApanA mukhathI meM sAMbhaLyA, have tyAra pachI bhagavAne nirUpaNa karelA chaThThA varganA bhAvane huM sAMbhaLavA cAhuM chuM. zrI sudhama svAmIe kahyuM- he jaMbU ! bhagavAna mahAvIre chaThThA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 antakRta dazAGgastre 'jahA - 'maMkAI kikame ceva, moggarapANI ya kAsave / khemae dhitidhare caitra, kelAse haricaMdaNe // 1 // vAratta - sudaMsaNa-- punnabhadda - sumabhadda - supaDe me | aimutte a alakkhe ajjhayaNANaM tu solasayaM // 2 // ' tadyathA - maGkAI H kiGkamacaiva mudrapANizca kAzyapaH / kSemako dhRtidharacaiva kailAso haricandanaH // 1 // vArata - sudarzana puNyabhadra - sumanobhadra - supratiSThAH meghaH / atimuktazca alakSo'dhyayanAnAM tu poDazakam // 'maGkAI' ityArabhyAlakSaparyantAni adhyayanAni poDazasaMkhyakAni santi / ' jar3a solasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa ajjhayaNassa ke aTe paNNatte' yadi poDaza adhyayanAni prajJaptAni, prathamasya adhyayanasya ko'rthaH prajJaptaH ? ayaM bhAvaH - jambUsvAmI pRcchatihe bhadanta ! paSThavargasya poDazAdhyayaneSu prathamAdhyayanasya bhagavatA ko'rthaH prarUpitaH / / sU0 1 // // mUlam // evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, seNie rAyA / tattha NaM maMkAIgAhAvaI NAmaM gAhAvaI parivasai aDDhe jAva aparibhUe / isa prakAra haiM - ( 1 ) maMkAI (2) kiMkama (3) mudgarapANi (4) kAzyapa (5) kSemaka (6) dhRtidhara (7) kailAsa (8) haricandana (9) vAranta (10) sudarzana (11) pUrNabhadra (12) sumanobhadra (13) supratiSTha (14) megha (15) atimukta aura (16) alakSya ! he bhadanta ! bhagavAn mahAvIrane antakRta sUtra ke chaThe varga meM solaha adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai to isake prathama adhyayana meM kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai ? // sU0 1 // vargamAM seLa adhyayanonu" nirUpaNa karyuM che, tenAM nAma A prakAre che, (1) makAI (2) bhi (3) bhudrazcAthi (4) azyaya (1) kSebha: (1) dhRtidhara (7) sAsa (8) hariyaMDana (E) vArata (10) sudarzana (11) yUrbhubhadra (12) sumanoladra ( 13 ) supratiSTha (14) bhedha (15) atibhuta tathA (16) asakSya. he bhadanta! bhagavAna mahAvIre antakRta sUtranA chaThThA vargImAM seALa adhyayananuM nirUpaNa karyuM che te tenA prathama adhyayanamAM kayA bhAvettu nirUpaNa karyuM che ? (sU. 1) Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... munikumudacandrikA TIkA maGkAIkiGkamacaritam 167 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare guNasilae jAva viharai, parisA niggayA / tae NaM se maMkAI gAhAvaI imIse kahAe laDe jahA pannattIe gaMgadatte taheva, imovi jeTraputtaM kuTuMbe ThavettA purisasahassavAhiNIe sIyAe NikkhaMte jAva aNagAre jAe iriyAsamie jAva guttabaMbhayArI / tae NaM se maMkAI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAI ekArasa aMgAI ahijjai, sesaM jahA khaMdagassa, guNarayaNaM tavokamma, solasa vAsAI pariyAo, taheva vipule siddhe / 1 / doccassa ukkhevao0, kiMkame vi evaM ceva jAva vipule siddhe / 2 / // sU0 2 // // TIkA // . 'evaM khalu' ityAdi / 'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare' evaM khalu he jambUH! tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhaM nagaram , tatra 'guNasilae ceie' guNazilakaM caityam , tasmin nagare 'seNie rAyA' zreNikA rAjA'sIt / 'tattha NaM' tatra khalu rAjagRhe nagare, 'maMkAIgAhAvaI NAma gAhAvaI parivasai aDDhe jAva aparibhUe' maGkAIgAthApatinAma gAthApatiH parivasati ADhyo yAvadaparibhUtaH, ADhyaH = samRddhaH aparibhUtaH = praabhvrhitH| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye, 'samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare guNasilae jAva viharai' zramaNo bhagavAn mahAvIra Adikaro guNazilake yAvad viharati / 'parisA niggayA' paripat he jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thA ! usameM guNazilaka nAmaka eka caitya thA / usa nagara meM zreNika nAmaka rAjA the| usa rAjagRha nagara meM sar3AI nAmaka gAthApati rahate the| jo atyanta samRddha evaM dUsaroM se aparAbhavita the| he jabba ! te kAla te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. temAM guNazilaka nAme eka citya hatuM. te nagaramAM zreNika nAme rAjA hatA. te rAjagRha nagaramAM makAI nAme gAthApati rahetA hatA, je bahuja samRddha ane bIjAthI aparAbhavita (athA parAma nahi thAya tavA) utA. . Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 2- 4 168 antakRtadazAGgamatre nirgatA bhagavadarzanAya / 'tae NaM se maMkAI gAhAvaI' tataH khalu sa maGkAIgAthApatiH, 'imIse kahAe' asyAH kathAyA 'laDe' labdhArtha:-jJAtabhagavadAgamanavRttAntaH 'jahA paNNattIe gaMgadane' yathAmajJaptyAM gaGgAdattaH-yathA prajJaptyAM bhagavatImUtre gaGgAdattaH, 'taheva imo vi jeTaputraM kuTuMve TavettA purisasahassavAhiNIe sIyAe NikkhaMte' tathaiva ayamapi jyeSTaputraM kuTumve sthApayitvA puruSasahasravAhinyA zivikayA niSkrAntaH 'jAva aNagAre jAe' usa kAla usa samaya meM dharma ke Adikara zramaNa bhagavAna mahAvIra guNazilaka udyAna meM padhAre, jisase paripada bhagavAna ke darzana nimitta apane 2 ghara se nikalI / anantara bhagavAna ke AnekA vRttAnta sunakara maGkAI gAthApati bhI, bhagavatImUtra meM varNita gaGgadatta ke samAna, bhagavAna ke darzana ke liye apane ghara se nikale aura bhagavAna ke samIpa pahu~ca kara vandanA kI, evaM bhagavAna ke dvArA upadiSTa dharmakathA sunakara unake hRdaya meM gaGgadatta ke samAna vairAgya utpanna hogayA, aura unhoMne hAtha joDa kara bhagavAna se arja kI ki-he bhadanta ! Apake dvArA upadiSTa dharmakathA sunakara hamAre hRdaya meM vairAgya utpanna hogayA hai, ataH maiM apane bar3e putra ko kuTumbabhAra dekara Apake samIpa dIkSA lenA cAhatA huuN| bhagavAna ne kahA-he devAnupriya ! jaisI tumhArI icchA ho| usake bAda vaha maGkAI gAthApati apane ghara gaye aura apane putra ko gaGgadatta ke samAna hI kuTumbabhAra sauMpa kara hajAra manuSyoM se uThAI jAne te kAla te samaye dharmanA Adikara zramaNa bhagavAna mahAvIra guNazilaka udyAnamAM padhAryA. pariSad bhagavAnanAM darzana nimitte potapotAne gherathI nIkaLI. pachI bhagavAnanA padhAryAnuM vRttAMta sAMbhaLI maMkAI gAthApati paNa bhagavatIsUtramAM kahela gaMgadattanI peThe bhagavAnanAM darzana mATe pitAne gherathI nIkaLI bhagavAna pAse pahoMcIne vandanA karI, evaM bhagavAna dvArA upadezAyelI dharmakathA sAMbhaLI temanA hRdayamAM gaMgadattanI peThe vairAgya utpanna thaye ane temaNe hAtha joDIne bhagavAnane arja karI ke-he bhadanta ! ApanAthI upadezAyelI dharmakathA sAMbhaLavAthI mArA hRdayamAM vairAgya utpana thayela che. tethI huM mArA moTA putrane kuTuMbane bhAra zeMpIne ApanI pAse dIkSA levA IcchuM chuM. bhagavAne kahyuM- he devAnupriya! jevI tamArI IcchA. tyAra pachI te maMkAI gAthApati pitAne ghera gayA. gaMgadattanI peThe temaNe pitAnA putrane kuTuMbano bhAra seMpI daI hajAra manuSyae upADelI pAlakhImAM besI pravajyA levA mATe nIkaLyA ane yAvat anagAra Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, maGkAIkiGkamacaritam . 169 yAvadanagAro jAtaH kIdRzo'nagAro jAtaH ? ityAha- 'iriyAsamie jAva guttabhayArI' IryAsamito yAvad guptabrahmacArI | "tae NaM se maMkAI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahArUvANaM therANaM aMtie ' tataH khalu sa maGkAIranagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya tathArUpANAM sthavirANAmantike ' sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai' sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, 'sesa' zeSam avaziSTamevaM vijJeyam, 'jahA khaMdagassa ' yathA skandakasya, guNarayaNaM tavokammaM' guNaratnaM tapaHkarma = ayaM skandakavattapaHkarma kRtavAn ; 'solasa vAsAI pariyAo' SoDaza varSANi paryAya:- dIkSA paryAyaH ; 'taheva vipule siddhe' tathava vipule siddha : = skandakava deva vipula girau siddhaH / iti prathamamadhyayanam // 1 // 'doccassa ukkhevao' dvitIyasya utkSepakaH = dvitIyasyAdhyayanasya prArambhavAkyaM prathamAdhyayanavadeva jJAtavyam / 'kiMkase vi evaM ceva' kiMkamo'pi vAlI zibikA para caDhakara pravrajyA lene ke liye nikale aura yAvat anagAra hogaye / usake bAda vaha maGkAI anagAra zramaNa bhagavAna mahAvIra ke tathArUpa sthaviroM ke samIpa sAmayika Adi gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA, aura skandaka ke samAna guNaratna tapa kA ArAdhana kiyA, evaM solaha varSa paryanta dIkSAparyAya kA pAlana karake antameM skandaka ke samAna hI vipulaparvata para siddhapada ko prApta ho gaye / prathama adhyayana samApta | dvitIya adhyayana kA prArambha vAkya bhI prathama adhyayana ke samAna jAnanA cAhiye / isa adhyayana meM kiGkama gAthApati kA thai gayA. tyAra pachI te makAi anagAre zramaNa bhagavAna mahAvIranA tathArUpa virAnI pAse sAmAyika Adi agIyAra aMgonuM adhyayana karyuM, ane skandakanI peThe guNaratna tapanuM ArAdhana karyuM, tathA seALa varSa paryaMnta dIkSA paryAyanuM pAlana karI aMtamAM skandakanI peThe ja vipula pa`ta para siddha padane prApta thayA. prathama adhyayana saMpUrNa eja rIte dvitIya adhyayananAM prAraMbhavAkayane paNa prathama adhyayananI samAna jANI levuM joIe. A adhyayanamAM kima gAthApatinuM varNana che. kiMkama gAthApati Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 antakRtadazAGgamutre evameva, 'jAva vipule siddhe' yAvad vipule siddha: kiMkamasya siddhiparyantaM sarve caritaM maGkAIvadeva vijJeyam // 02 // iti dvitIyamadhyayanam || 2 || // mUlam // taccassa ukkhevao ! evaM khala jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samapuNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, seNie rAyA, cellaNA devI / tattha NaM rAyagihe Nayare ajjuNae NAmaM mAlAgAre parivaes aDDhe jAva aparibhUe / tassa NaM ajjuNayassa mAlAgArassa baMdhumaI NAmaM bhAriyA hotthA, sUmAlapA - NipAyA / tassa NaM ajjuNayassa mAlAgArassa rAyagihassa nayarasa bahiyA ettha NaM mahaM ege pupphArAme hotthA kaNhe jAva nikuraMbabhUe dasaddhavannakusumakusumie pAsAIe 4 / tassa NaM pupphArAmasta adUrasAmaMte tattha NaM ajjuNayassa mAlAgArassa ajjayapajjaya piipajjayAgae aNegakulapurisaparaMparAgae moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNe hotthA, porANe dive sacce jahA puNNabhadde / tattha NaM moggarapANissa paDimA egaM mahaM palasahassaNiphaNNaM ayomayaM moggaraM gahAya ciTThA // sU0 3 // // TIkA // ' taccassa ' ityAdi / ' taccassa ukkhevao' tRtIyasya utkSepakaH pUrvavadeva jJeyaH / ' evaM khalu jaMbU / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, seNie rAyA, celaNA devI' evaM khalu he jambU : ! tasmin kAle varNana hai / kiGkama gAthApati maGkAI ke samAna hI pravrajita hue tathA usI prakAra vipula giri para siddha hue || sU0 2 // dvitIya adhyayana samApta // // atha tRtIya adhyayana // tRtIya adhyayana kA Arambha isa prakAra karate haiM-zrI jambU pazu makAinI samAna ja pravrujita thayA, teja prakAre vipulagiri para siddha thayA (s0 2) dvitIya adhyayana samAya. atha tRtIya adhyayana, tRtIya adhyayananA AraMbha A prakAre karIe chIe, zrI jaMbUsvAmIe zrI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, 171 tasmin samaye, rAjagRhaM nagaram, tatra guNazilakaM caityam, zreNiko rAjA, vellanA devI / ' tattha NaM rAyagihe Nayare ajjuNae NAmaM mAlAgAre parivasaI' tatra khalu rAjagRhe nagare arjunako nAma mAlAkAraH parivasati 'aDDhe jAva aparibhU' Ayo yAvadaparibhUtaH / ' tassa NaM ajjuNayassa mAlAgArassa' tasya khalu arjunakasya mAlAkArasya 'baMdhumaI NAmaM bhAriyA hotthA' bandhumatI nAma bhAryA AsIt 'mAlapANipAyA' sukumAlapANipAdA- komalAGgItyarthaH ' tassa NaM ajjuNayassa mAlAgArassa rAyagihassa nayarassa vahiyA' tasya khalu arjunakasya mAlAkArasya rAjagRhAd nagarAd bahiH, 'ettha NaM mahaM ege puphArAme hotthA' atra khalu mahAn ekaH puSpArAma AsIt, 'kaNhe jAva niku bhUe' kRSNo yAvannikuramvabhUtaH, yo hi ArAmaH kRSNaH kRSNAvabhAso yAvad svAmI ne zrI sudharmAsvAmI se pUchA - he bhadanta ! bhagavAna se nirUpita antakRta ke chaThe varga ke dvitIya adhyayana kA bhAva Apake dvArA jJAta huA, aba isake Age bhagavAna ke dvArA nirUpita tRtIya adhyayana kA bhAva jAnanA cAhatA hU~ / zrI sudharmA svAmIne kahAhe jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thA / usa nagara meM guNazilaka nAmaka caitya thA / usa nagara ke rAjA zreNika the| unakI rAnI kA nAma celanA thA / usa rAjagRha nagara meM arjuna nAmakA mAlI rahatA thA / usa mAlI kI patnI kA nAma bandhumatI thA jo atyanta sukumAra thI / arjuna mAlI ke adhIna meM rAjagRha nagara ke bAhara eka vizAla puSpArAma (phUloM kA bagIcA ) thA / vaha puSpArAma nIle pattoM se AcchAdita hone ke kAraNa sudharmAMsvAmIne pUchyuM - hai bhadanta ! bhagavAne nirUpaNa karelA aMtakRta sUtranA chaThThA varganA dvitIya adhyayananA bhAva ApanA dvArA jANyA, have tethI AgaLa bhagavAne nirUpaNa karelA tRtIya adhyayananA bhAva jANavA cAhu chuM. zrI sudharmAMsvAmIe kahyuMhe jabU! te kAla te samaye rAjagRha nAme nagara hatu. te nagaramAM guruzilaka nAme caitya hatuM. te nagaranA rAjA zreNika hatA. temanI rANInuM nAma celanA hatuM. te rAjagRha nagaramAM arjuna nAme mAlI rahetA hatA. te mAlInI patnInuM nAma madhumatI hatu, je atyaMta sukumAra hatI. arjuna mATInI mAlikInA eka vizALa puSpArAma (phUlanA pagIcA) rAjagRha nagaranI bahAra hatA. je puSpArAma lIlAM pAMdaDAMthI AcchAdita hAvAne kAraNe AkAzamAM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre nikurambabhUtaH=mahAmeghasadRzazyAmakAntiyuktaH 'dasaddhavanakusumakusumie' dazArddhavarNakusumakusumitaH-dazArddhavarNAni paJcavarNAni yAni kusumAni taiH kusumitaH = puSpitaH 'pAsAIe' prAsAdIyaH = manaHprasAdajanakaH, tathA darzanIyaH abhirUpaH pratirUpazJcAsIt / ' tassa NaM pupphArAmassa adUrasAmaMte' tasya khalu puSpArAmasya adUrasAmante= nAtidUre nAtinikaTe, 'tattha NaM ajjuNayassa mAlAgArassa' tatra khalu arjunakasya mAlAkArasya 'ajjayapajjayapiipajjayAgae' AryakamAryaka pitRparyaMyAgatam-AryakaH=pitAmahaH prAryakaH = prapitAmahaH, Aryakazca prAryakazca pitA ca AryakamAryakapitaraH teSAM paryayaH paryAyaH - kramastena Agatam 'aNegakulapurisaparaMparAgae' anekakulapuruSa paramparAgatam = aneka pUrva puruSaparamparayA samAgataM 'moggarapANissa' mudgarapANeryakSasya 'jakkhAyayaNe' yakSAyatanamAsIt / tatkIdRzamAsIt ? ityAha- 'porANe' purANam = prAcInam, 'divve ' divyam = manoharam, 'sacce' satyamiti / kimiva ? 'jahA puNNabhade' yathA pUrNabhadraM - pUrNabhadrayakSAyatanamiva, 'tattha NaM muggarapANissa paDimA ' tatra khalu mudgarapANeH pratimA = pratikRtiH 'egaM mahaM' ekaM mahAntaM ' palasahasraNiphaNNaM ayomayaM muggaraM gahAya ciTThai' palasahasra niSpanamayomayaM mudgaraM gRhIlA tiSThati // sU0 3 // , 172 AkAza meM caDhe hue bAdala kI ghanaghora ghaTA ke samAna zyAma kAnti se yukta dIkhatA thA, evaM pA~ca prakAra ke phUloM se suzobhita aura mana ko prasanna karane vAlA thA, tathA sabhI prakAra se manako AkRSTa karatA thA / usa puSpArAma ke samIpa pitA - pitAmaha ( dAdA ) - prapitAmaha Adi kulaparamparA se AyA huA mudgarapANi yakSa kA yakSAyatana thA / jo pUrNabhadra ke samAna purAnA divya evaM satya thA / usameM mudrapANi yakSa kI pratimA pratiSThita thI / ke hAtha meM eka hajAra pala pariNAma ( mApa) usa mudgarapANa mudgara thA || sU0 3 // vAlA lohekA caDhelA vAdalAnI ghanaghAra ghaTA jeve zyAmakAMti-yukta dekhAtA hatA. vaLI te pAMca prakAranA phUleAthI suthebhita ane manane AnaMOM Ape tevA hatA, tathA dareka rIte manane ANu karatA hatA. te puSpArAmanI pAse pitA-pitAmaThu-prapitAmaha Adi kulaparaMparAthI maLeluM mudrANi yakSanuM yakSAyatana hatuM. je pUrNa bhadranA samAna purANu divya ane satya hatu. temAM mudgarapANi yakSanI pratimAnI pratiSThA karelI hatI, te mudgarapANuinA hAthamA bheTa hunnara yasa paribhASa ( bhAtha ) vANu bodAnu bhudara tu. ( sU0 3 ) Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mu. TIkA, mudgarapANiyakSAyatanavarNanaM, arjunasya dinakRtyavarNanaM ca. 173 // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre bAlappabhiI ceva moggarapANijakkhassa bhatte yAvi hotthaa| kallAkalliM pacchipiDagAiM geNhai, geNhittA rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai, paDi nikkhamittA jeNeva puSphArAme teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA puTaphuccayaM karei, karittA aggAiM varAiM puTaphAI - gahAi, gahittA jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA moggarapANissa jakkhassa maharihaM pupphaccaNayaM karei, karitA jANupAyapaDie paNAmaM karei, karitA tao pacchA rAyamagaMsi vitiM kappamANe viharai // sU0 4 // . ||ttiikaa // . 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'rjunako mAlAkAro vAlappabhiI ceva' vAlaprabhRtyeva-bAlyAvasthAmArabhyaiva, 'moggarapANijakkhassa bhatte yAvi hotthA' mudrapaNiyakSasya bhaktazcApyabhavat , sa ca 'kallAkalliM' kalyAkalyi pratidinaM 'pacchipiDagAI' pacchipiTakAn vetravinirmitapiTakAn-'chAvaDI' iti bhasiddhAm, 'gehai' gRhNAti, 'geNhittA' gRhItvA 'rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai' rAjagRhAnnagarAt pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA jeNeva pupphArAme' pratiniSkramya yatraiva puSpArAmaH 'teNeva uvAgacchai' tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya, 'pupphuccaya' puSpocaya=puSparAziM 'karei' karoti, 'karittA' kRkhA 'aggAI agryANi-agrabhavAni-vikasitAni 'varAI' varANi zreSThAni, 'pupphAI' puSpANi-kusumAni, vaha arjuna mAlI bAlyakAla se hI mudgarapANi yakSa kA bhakta thA aura pratidina beMta kI banI huI chAbaDI lekara rAjagRha nagara se bAhara nikala kara jahA~ vaha puSpArAma thA vahA jAtA thA aura vahAM phUloM ko bIna 2 kara ekaTThA karatA thA, bAda meM vaha mAlI che te arjuna mAlI bAlyakALathI ja mudrANi yakSane bhakata hatuM ane hamezAM netaranI banAvelI chAbaDI laIne rAjagRha nagarathI nIkaLI jyAM te puSpArAma hatuM tyAM jAte ane phUle vINI vINIne bhegAM karate hate. pachI te mAlI khilelAM che phUlane Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 antakRtadazAGgasUtre 'gahAi' gRhNAti, 'gahittA' gRhItvA 'jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA moggarapANissa jakkhassa' yatraiva mudgarapANeryakSAyatanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya mudgarapANeryakSasya, 'maharihaM pupphaccaNayaM kareI' mahAI puSpAcanakaM karoti, 'karittA' kRtvA 'jANupAyapaDie' jAnupAdapatitaH-bhUmau ubhe jAnunI pAdau ca pAtayitvA praNataH san 'paNAmaM karei' praNAmaM karoti / 'tao pacchA rAyamaggaMsi vittiM kappamANe viharai tataH pazcAd rAjamArge vRtti jIvikAM kalpayan-jIvikAthai puSpavikrayaM kurvANo viharati // mU0 4 // // mUlam // tattha NaM rAyagihe Nayare laliyA nAmaM goTrI parivasai, aDDhA jAva aparibhUyA jaMkayasukayA yAvi hotthaa| tae NaM rAyagihe nagare aNNayA kayAiM pamoe ghuTe yAvi hotthA / tae NaM se ajjuNae mAlAMgAre kallaM pabhUyataraehiM pupphehiM kajamiti kaTu paccUsakAlasamayaMsi baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pacchipiDayAI geNhai, geNhittA sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA rAyagihaM nayaraM majjhamajjheNaM Niggacchai, NiggacchittA jeNeva pupphArAme teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM karei // sU0 5 // // TIkA // __ 'tattha NaM' ityaadi| 'tattha NaM rAyagihe Nayare laliyA nAma' tatra khalu rAjagRhe nagare lalitA nAma 'gohI' goSThI samAnavayaskamitramaNDalI phUle hue zreSTha phUloM ko lekara jahA~ mudgarapANi yakSa kA yakSAyatana thA vahA~ Akara usa mudgarapANi yakSa kI acchI taraha se acanA karatA thA aura pRthvI para donoM jAnu tathA paira ko namAkara praNAma karatA thaa| usake bAda rAjamArga ke kinAre baiThakara AjIvikA ke liye phUla vecatA thA, aura sukhapUrvaka apanA jIvana bitAtA thA // sU0 4 // laIne jyAM mudagarapANi yakSanuM yakSAyatana hatuM tyAM jate ane mudugarapANi yakSanI sArI rIte arcanA karate. pachI pRthvI para jAnuM tathA paga beune nIcA namAvI praNAma karatuM hatuM. tyAra pachI rAjamArgane kinAre ( bAjue ) besIne AjIvikA, mATe phUla vecate hate tathA sukhapUrvaka pitAnuM jIvana pasAra karato hato ( 4 ). Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunasya bhAryayA saha puSpoccayArtha gamanam . 175 'parivasaI' parivasati, 'aDDA' AdyA = samRddhA 'jAva aparibhUyA' yAvat aparibhUtA=anyakRta parAbhavarahitA, 'jaMkayasukayA' yatkRtasukRtA yatkRtaM tadeva sukRtaM zreSThaM yasyAH sA yatkRtasukRtA, rAjAjJAvazAtsvavicArAnukUlAcaraNaparAyaNe'tyarthaH, 'yAvi' cApi 'hotthA' AsIt / 'tae NaM rAyagihe payare aNNayA kayAI' tataH khalu rAjagRhe nagare anyadA kadAcit ' pamoe ghuDe yAvi hotthA' pramodo ghuzcApi abhavat - utsavasyodghoSaNA jAtetyarthaH ; 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'rjunako mAlAkAraH 'kalaM prabhUyataraehiM puSphehiM kajja miti kaTTu ' kalye prabhUtarakaiH puSpaiH kAryamiti kRtvA = utsavArtha mAtaradhikapuSpasyAvazyakatA bhaviSyatIti manasi kRtvA, 'paccUsakAlasamayaMsi ' pratyUSakAlasamaye = prAtaHkAle 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM bandhumatyA bhAryayA sArddha 'pacchipiDayAI ' pacchipiTakAn = vetra vinirmita pAtravizeSAn 'geNDai' gRhNAti, 'geNhitA' gRhItvA 'sayAo gihAo paDinikkhamai' svakAd gRhAt pratiniSkrAmyati, 'paDinimittA rAyagi nayaraM ' pratiniSkramya rAjagRhaM nagaraM 'majjhaMmajjheNaM giggacchai' madhyamadhyena nirgacchati, 'NiggacchittA, jeNeva pupphArAme teNeva ubAgacchai' nirgatya, yatraitra puSpArAmaH tatraiva upAgacchati, 'uvAg2acchittA' usa rAjagRha nagarI meM lalitA nAmakI eka goSTI (mitramaNDalI) rahatI thI jo atyanta samRddha evaM anyakRta parAbhavoM se rahita thI / rAjA ke anugraha prApta hone ke kAraNa apane manamAne kAma karane meM vaha mitramaNDalI svacchanda thI / eka dina rAjagRha nagara meM eka utsava kI ghoSaNA huI / jisase usa mAlI ne vicAra kiyA ki kala utsava meM adhika phUloM kI AvazyakatA hogI / isaliye vaha savere hI uThA aura apanI patnI bandhumatI ke sAtha beMtakI banI huI chAbaDI lekara ghara se nikalA aura rAjagRha nagara ke madhyamArga se hotA huA jahA~ usakA bagIcA thA vahA~ gayA aura apanI patnI bandhumatI ke sAtha phUloM ko te rAjagRha nagarImAM lalitA nAmanI eka goSThI (mitramaMDaLI) rahetI hatI. je ghaNIja samRddha ane khIjAthI parAbhavarahita hatI. tathA rAjAnA anugraha prApta hAvAthI peAtAnAM mananAM dhArelAM kAma karavAmAM te mitrama`DaLI svacchaMda hatI. eka divasa rAjagRha nagaramAM eka utsavanI gheASaNA thaI. tethI te mAlIe vicAra karyAM ke kAle utsavamAM adhika phUlAnI jarUra paDaze mATe te vahelA uThayA, ane Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 antakRtadazAGgasUtre upAgatya ' baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM vandhumatyA bhAryayA sArddhaM puSpoccayam = ekatrasthale puSpapuJja 'karei' karoti // 05 // // mUlam // tae NaM tIse laliyAe goTTIe cha goTilhA purisA jeNeva moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNe teNeva uvAgayA abhiramamANA citi / tae NaM se ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe bhAriyA saddhiM pupuccayaM karei, karitA aggAI varAI pupphAI gahAya jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai / tae NaM te cha goTTillA purisA ajjuNayaM mAlAgAraM baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM ejamANaM pAsai, pAsittA annamannaM evaM vayAsI - esa NaM devAzuppiyA ! ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM ihaM havamAgacchai, taM seyaM khalu devAzuppiyA! amhaM ajjuNayaM mAlAgAraM avaoDayabaMdhaNayaM karettA baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM viulAI bhoga bhogAI bhuMjamANANaM viharitae ti kaTTu eyamahaM annamannassa paDisurNeti, paDisuNittA kavADaMtaresu nilukkaMti, niccalA niSkaMdA tusiNIyA pacchaNNA citi // sU0 6 // // TIkA // 4 'tae NaM' ityAdi / 'tara NaM tIse laliyAe goTTIe cha gohillA purisA jeNetra moggara pANissa jakkhassa' tataH khalu tasyA lalitAyA goSThyAH paD gauSThikAH puruSA yaMtra mudgarapANeryakSasya 'jakkhAyayaNe' yakSAyatanaM 'teNeva ' tatraiva = yakSAyatane ' uvAg2ayA' upAgatAH = samAgatAH 'abhiramamANA cidvaMti ' abhiramaNamANAH=krIDantastiSThanti / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre ' tataH khalu cunakara ekatrita karane lagA || sU0 5 // usa samaya pUrvokta lalitA goSTI ke cha gauSTika puruSa mudgarapANi ke yakSAyatana meM ghUma rahe the, arjuna mAlI bhI bandhumatI ke peAtAnI patnI bandhumatInI sAthe phUlelA vINIne ekaThAM karavA lAgyA (s0 5 ) te samaye pUrvakita lalitA gAchInA cha mANusA mudgarapANinA yakSAyatanamAM krUratA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gauSThikapuruSANAM bandhumatI prati durbhAvaH 177 so'rjunako mAlAkAro 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM karei' vandhumatyA bhAryayA sArdhe puSpoccayaM karoti, 'karittA aggAI varAI pupphAiM gahAya jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai' kRtvA agryANi varANi puSpANi gRhItvA yatraiva mudgarapANeryakSasya yakSAyatanaM tatraiva upAgacchati / 'tae NaM te cha gohillA purisA ajjuNayaM mAlAgAraM vaMdhumaIe bhAriyAe saddhi' tataH khala te SaD gauSThikAH puruSA arjunakaM mAlAkAraM vandhumatyA bhAryayA sAm 'ejjamANaM' ejamAnam AgacchantaM 'pAsai' pazyati, 'pAsittA annamannaM evaM vayAsI' dRSTvA anyo'nyam evamavadat-'esa NaM devANuppiyA !' eSa khalu he devAnupriyAH ! 'ajjuNae mAlAgAre' arjunako mAlAkAro 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhi' bandhumatyA bhAryayA sArddham , 'ihaM' iha 'hancamAgacchai' zIghramAgacchati, 'ta seyaM khalu devANuppiyA ! ahaM ajjuNayaM mAlAgAraM' tacchreyaH khalu he devAnupriyAH ! asmAkam arjunakaM mAlAkAram 'avaoDayavaMdhaNayaM' avakoTakavandhanaka-gale rajju kRtvA bAhU pRSThadeze AnIya yadvandhanaM tadavakoTakam ucyate, tAdRzaM vandhanaM yasya sa tathA taM 'karettA' kRtvA, arjunakaM mAlAkAramavakoTaka: vandhanena vaddhvA ityarthaH; 'vaMdhumaIe bhAriyAe saddhiM' vandhumatyA bhAryayA sAI 'viulAI bhogabhogAI bhuMjamANANaM viharittae' vipulAn bhogabhogAn bhuJjAnAnAM vihartum arjunakaM mAlAkAramavakoTakavandhanenoddhya tadbhAyayA saha sAtha puSpasaMgraha karake uttama 2 phUloM ko lekara mudrapANi yakSa kI. pUjA ke liye yakSAyatana kI ora jA rahA thaa| bandhumato bhAryA ke sAtha Ate hue arjunamAlI ko dekhakara una chahoM gauSTika puruSoM ne paraspara vicAra kiyA he mitroM! yaha arjuna mAlI apanI patnI bandhumatI ke sAtha yahA~ ArahA hai, isaliye hama logoM ko ucita hai ki isa mAlI ko auMdhI-muzkiyoM se balapUrvaka bAMdhakara isakI bhAryA bandhumatI ke sAtha vipula bhogoM ko bhogeM / isa prakAra hatA. arjuna mAlI paNa badhumatInI sAthe ekaThAM karelA puSpamAMthI sArAmAM sArAM puSpa laIne muLarapANi yakSanI pUjA mATe yakSAyatana tarapha jato hate. badhumatI bhAryA sAthe AvatA arjunamAlIne joIne te chae gauSTika puruSee paraspara vicAra karyo ke he mitra! A arjuna mAlI pitAnI patnI bandumatInI sAthe ahIM Ave che. tethI ApaNuM mATe Ucita che ke A mAlIne avaLA hAthe bAMdhI balapUrvaka tenI bhAryA badhumatInI sAthe vipulabhego bhegavIe. A prakAre paraspara vicAra karI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 antakRtadazAGgasUtre , vipulAn bhogabhogAn bhuJjAnairasmAbhirvihartavyam -'tti kaTTa' iti kRtvA 'eyama annamannassa' etamartham anyo'nyasya 'paDisurNeti' pratizRNvanti = svIkurvanti, 'paDiNicA' pratizrutya ' kavADaMtaresu' kapATAntarepu = yakSAyatanakapATapRSThabhAga ityarthaH ; 'nilukkaMti' nilIyante - tirohitA bhavantiH 'niccalA' nizcalAH= zarIravyApArarahitAH, 'niSkaMdA ' niSpandAH = spandanarahitAH = avaruddhazvAsocchvAsAH; 'tusiNIyA' tUSNIkA: = maunAH 'pacchaNNA' pracchannAH = kapATAntarhitAH 'cidvaMti' tiSThanti // 06 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe bhAriyAe saddhi jeNeva moggarapANijakkhAyayaNe teNeva uvAgacchar3a, uvAgacchittA, Aloe paNAmaM karei, karitA maharihaM puSphaccaNiyaM karei, karitA jANupAyavaDie paNAmaM karei / tae NaM te cha goTiyA purisA davadavassa kavADaMtarehiMto NiggacchaMti, NiggacchittA, ajjuNayaM mAlAgAraM gevhaMti, geNhittA, avaoDagabaMdhaNaM kareMti, karitA baMdhumaIe mAlAgArIe saddhiM viulAI bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti / tae NaM tassa ajjuNayassa mAlAgArassa ayamajjhatthie 5 samuppaNNe, evaM khalu ahaM bAlappabhi ceva moggarapANissa bhagavao kallAkAli jAva vitti kappemANe viharAmi taM jai NaM moggarapANijakkhe iha saMnihie hoMte se NaM kiM mamaM evArUvaM AvattiM pAvejamANaM pAsate ? taM natthi NaM moggarapANijakkhe iha saMnihie, subatte taM esa kaDe // sU0 7 // // TIkA // 'tara NaM' ityAdi / 'tara NaM se ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe paraspara vicAra karake ve kivAr3oM ke pIche chipa jAte haiM aura nizcala evaM sAMsa rokakara cupacApa baiTha jAte haiM || sU0 6 // 6 te kamADa pachavADe chupAI jAya che ane nizcala thaI zvAsa rokIne cupacApa besI laya che. ( sU0 6 ) Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, gauSThikakRtavandhumatIzIladhvaMsaH, arjunasya sa yakSasattAyAmavizvAsaH 179 bhAriyAe saddhiM' tataH khalu so'rjunako mAlAkAro vandhumatyA bhAryayA sAI 'jeNeva moggarapANijakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA Aloe' yatraiva muGgarapANiyakSAyatanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya Alokayan-mudgarapANiM yakSaM pazyan 'paNAmaM karei' praNAmaM karoti, 'karittA maharihaM pupphacaNiyaM karei' kRtvA mahAhI puSpArcanikAM karoti, 'karittA jANupAyavaDie paNAma karei' kRtvA jAnupAdapatitaH praNAmaM karoti / 'tae NaM te cha gohillA purisA' tataH khalu te paD gauSTikAH puruSAH 'davadavasa' drutadrutena = atitvarayA gatyA 'kavADaMtarehitA' kapATAntarAt kapATapRSThapradezAd 'NiggacchaMti' nirgacchanti-nissaranti, 'NiggacchittA' nirgatya 'ajjuNayaM mAlAgAraM geNhaMti' arjunakaM mAlAkAraM gRhNanti, 'geNhittA avaoDayavaMdhaNaM kareMti' gRhItvA avakoTakavandhanaM kurvanti, 'karittA baMdhumaIe mAlAgArIe' kRtvA bandhumatyA * mAlAkA arjunamAlAkArastriyA 'saddhi' sAddha 'viulAI bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti' vipulAn bhogabhogAn bhuJjAnA viharanti / 'tae NaM tassa ajjuNayassa' tataH khalu tasya arjunakasya 'mAlAgArassa' mAlAkArasya' 'ayamajjha . usake bAda vaha arjunamAlI bandhumatI bhAryA ke sAtha jahA~ mudgarapANiyakSa kA yakSAyatana thA vahA~ AyA, Akara bhaktibhAva se praphulla locanoM (netroM) ke dvArA mudgarapANi yakSa kI tarapha dekhatA huA praNAma karane lagA aura praNAma karake ucita puSpArcanA karane ke bAda ghuTane aura pairoM ke bala nIce jhuka kara praNAma karane lgaa| usI samaya una chahoM gauSTika puruSoMne jaldI 2 kivADoM ke pIche se nikala kara arjunamAlIko pakaDa liyA aura auMdhI muzkI bA~dhakara use eka tarapha guMDakA diyaa| anantara usake sAmane usakI patnI bandhumatI ke sAtha vividha bhogoM ko bhogate hue ve vicarane - tyAra pachI te arjuna mAlI badhumatI bhAryAnI sAthe jyAM mudagarapANi yakSanuM yakSAyatana hatuM tyAM AvIne bhakitabhAve praphula netravaDe mugarapANi yakSanI tarapha joto thake praNAma karavA lAge, ane praNAma karIne ucita puSpArcanA karI lIdhA pachI ghUMTaNa ane paganA bala upara nIce namI praNAma karavA lAgyuM. te samaye te chae gauSTika puruSe jaladI jaladI kamADanI pAchaLathI nIkaLIne arjuna mAlIne pakaDI lIdhe ane avaLA hAthe bAMdhIne tene eka bAjue gabaDAvI dIdhe pachI tenI sAme tenI patnI badhumatInI sAthe vividha bhege bhegavatA vicaravA lAgyA A joIne arjuna mAlInA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 antakRtadaMzAGgasUtre thie 5' ayamAdhyAtmikaH 5-prArthitazcintitaH kalpito manogataH saMkalpaH / 'samuppaNNe' samutpannaH, 'evaM khallu ahaM vAlappabhiI ceva moggarapANissa bhagavao' evaM khalu ahaM vAlaprabhRtyeva mudgarapANebhaMgavataH iSTarUpasya, 'kallAkalliM jAva vitti' kalyAkalyi yAvad vRttiM 'kappemANe' kalpayan pratidinaM tatsevAM vidhAya jIvikArtha rAjamArge puSpavikraya kurvANo viharAmi / 'taM jai NaM, moggarapANijakkhe iha' tad yadi khalu mudgarapANiyakSa iha 'saMnihie hote| saMnihito bhavet , ' se NaM kiM mamaM eyArUvaM AvattiM pAvejamANaM' sa khalu kiM mAm etadrUpAmApatti prApnuvantaM 'pAsate' pazyet , 'taM natthi NaM moggarapANijakkhe' tannAsti khalu mudgarapANiyakSaH 'iha saMnihie' iha saMnihitA= samIpasthaH, 'suvvattaM taM esa kaTe' suvyakaM tadepaH tasmAdepa yakSaH kASThameva na tu yakSaH // sU0 7 // . . . // mUlam // tae NaM se moggarapANijakkhe ajuNayassa mAlAgArassa ayameyArUvaM ajjhatthiyaM jAva viyANettA ajjuNayassa mAlAgArassa sarIrayaM aNuppavisai, aNuppavisittA taDataDassa lge| yaha dekha kara arjunamAlI ke hRdaya meM isa prakArakA vicAra utpanna huA ki maiM bAlyakAla se hI pratyeka dina apane iSTa mudgarapANi yakSakI pUjA karatA A rahA huuN| inakI pUjA kara lene ke bAda hI AjIvikA ke liye saDaka ke kinAre phUla becane ke liye jAtA hUM aura phUla becakara nirvAha karatA huuN| Aja mujhe aisA sandeha hotA hai ki yadi mudrapANi yakSa yahA hote . to kyA ve isa prakAra kI Apatti meM paDe hue mujhako dekha sakate the? isaliye yahI nizcaya hotA hai ki yahA mudgarapANi yakSa saMnihita nahIM hai, apitu yaha kASThamAtra hai // sU0 7 // .... hRdayamAM e vicAra utpanna thaye ke huM bAlyakALathIja hamezAM mahArA ISTa mudugarapANi cakSanI pUjA karato rahuM chuM. tenI pUjA karI lIdhA pachI ja AjIvikA mATe saDakanI bAjue phala vecavA mATe jAuM chuM ane phUla vecIne nirvAha karuM chuM. Aja mane evA saMdeha thAye che ke je mudugarapANi yakSa ahIM hota te zuM A prakAranI ApattimAM paDele mane te joI zakata? mATe e nizcaya thAya che ke ahIM sugarapANi yakSa. 4042 nathI, paraMtu mAtA 34 2. ( sU0-7). .. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunAviSTayakSeNa sabandhumatIka gauSTikanAzaH 181 baMdhAiM chiMdai, taM palasahassaNipphapaNaM aomayaM moggaraM geNhai, geNhittA te itthisattame purise ghAei / tae NaM se ajjuNae mAlAgAre moggarapANiNA jakveNaM aNNAiTe samANe rAyagihassa nayarasta pariperaMte NaM kallAkaliM cha ithisattame - purise ghAemANe viharai // sU0 8 // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se moggarapANijakkhe' tataH khalu sa mudgarapANiyakSaH,, 'ajjuNayassa mAlAgArassa' arjunakasya mAlAkArasya, 'ayameyArUvaM ajjhatthiyaM . jAva viyANettA' imametadrUpamAdhyAtmikaM. yAvad vijJAya-atra mudgarapANiryakSo nAsti, idaM tu kASThamevetyAdirUpaM pUrvokta manasi gataM vicAraM jJAtvA, 'ajjuNayasya mAlAgArassa sarIraya' arjunakasya mAlAkArasya zarIrakam 'aNuppavisai' anupravizati-zarIre pravezaM karotItyarthaH, 'aNuppavisittA' anupavizya 'taDataDassa' 'taDataDa' iti zabdena 'vaMdhAI' vandhAn 'chidai chinatti, anantaraM mudgarapANiyakSAviSTaH so'arjunako mAlAkAraH 'taM palasahassaNipphaNaM' taM palasahasraniSpannaM-palAnAM sahasraM palasahasraM, palaM ca-AdhunikarUpyapaJcakaparimitaM bhavati, poDazabhiH palairekaH zeTako bhavati, evaM palasahasraM sAIdvipaSTizeTakaparimitaM bhavati, tena palasahasreNa niSpanna-nirmitam 'aomayaM' ayomayaM lohamayaM 'moggaraM gehai' mudgaraM gRhNAti, 'geNhittA te itthisattame purise ghAei' gRhItvA tAn strIsaptamAn puruSAn ghAtayati . usa samaya vaha mudgarapANi yakSa arjunamAlI ke manameM apane astitva ke viSaya meM Aye hue sandeha ko jAnakara usake zarIra meM praviSTa huA aura taDataDa karake usake bandhanoM ko toDa diyaa| anantara mudgarapANi yakSa se AviSTa vaha arjunamAlI eka hajAra palakA lohamaya mudgara lekara bandhumatI-sahita una chahoM gauSTika puruSoM teja samaye te muddagarapANi yakSe arjuna mAlInA manamAM pitAnA astitva viSe saMdeha thaye che ema jANIne tenA zarIramAM praveza karyo ane taDa taDa karIne tenAM baMdhanane toDI nAkhyAM. pachI mudagarapANi yakSathI AviSTa te ajuna mAlIe eka hajAra pavane loDhAne mugara laIne badhumatI sAthe te chae gauSTika puruSane mArI nAkhyA. A Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 antakRtadazAsUtre strI saptasaMkhyAyAH pUraNI yeSAM tAn strIsaptamAna puruSAn , arthAt SaD gauSTikapurupAn ekAM vandhumatI striyaM ca 'ghAei' ghAtayati / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'arjunako mAlAkAro 'moggarapANiNA jakkhaNaM' mudgarapANinA yakSeNa 'aNNAiTe samANe' anvAviSTaH adhiSThitaH san , 'rAyagihassa Nayarassa' rAjagRhasya nagarasya 'pariperaMte NaM' pariparyante khalupAntabhAge bahirbhAge ityarthaH; 'kallAkalliM' kalyAkalyi pratidinaM 'cha itthisattame purise' paT strIsaptamAn puruSAn paT puruSAn ekAM striyaM ca 'ghAemANe viharai' ghAtayan viharati // sU0 8 // tae NaM rAyagihe Nayare siMghADaga jAva mahApahesu bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai' 4-evaM khalu devANuppiyA! ajjuNae mAlAgAre moggarapANiNA aNNAiTre samANe rAyagihe cha itthisattame purise ghAemANe viharai / tae NaM se seNie rAyA imIse kahAe laddhahe samANe koDuMbiyapurise sadAvei,sadAvittA evaM vayAsIevaM khalu devANuppiyA! ajjuNae mAlAgAre jAvaghAemANe vihri| taM mA NaM tumbhe kei taNassa vA kaTrassa vA pANiyasta vA pupphaphalANaM vA aTTAe sai nigacchau, mA NaM tassa sarIrassa vAvattI bhavissai-tti kaTu doMcaM pi tacaM pi ghosaNaM ghoseha, ghosittA khippAmeva mameyaM paJcappiNaha / tae NaM te koDuMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti // sU0 9 // ko maarddaalaa| isa prakAra ina sAtoM ko mArakara mudgarapANi yakSa se AviSTa vaha arjunamAlI rAjagRha nagara kI bAharI sImA meM pratidina cha puruSa aura eka strI, isa prakAra sAta manuSyoM ko mAratA huA vicarane lagA // sU0 8 // prakAre e sAteyane mArIne muLarapANi yakSathI AviSTa te arjunamAlI rAjagaI nagaranI bahAranI hadamAM haMmezAM cha puruSa ane eka strI, ema kula sAta manuSyane bhArata piyavA sAvyA. (sU0 8) / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 - munikumudacandrikA TIkA, zreNikakRtaHprajAnAM vahirgamananiSedhaH ...... // TIkA // _ 'tae NaM.' ityAdi / 'tae NaM rAyagihe Nayare siMghADaga jAva - mahApahesu.' tataH khalu rAjagRhe nagare zRGgATaka yAvad mahApatheSu = catuSpathAdiSu sarvatra sthaleSu-iti bhAvaH; 'bahujaNA aNNamaNNassa' bahujanaH anyo'nyasya 'evamAikkhai4' evamAkhyAti4-'evaM khalu devANuppiyA! ajjuNae mAlAgAre'. evaM khalu he devAnupriyAH ! arjunako mAlAkAraH 'moggarapANiNA' mudgarapANinA 'aNNAiTe' anvAviSTaH adhiSThitaH 'samANe' san 'rAyagihe vahiyA' rAjagRhAnagarAd vahiH 'cha itthisattame purise ghAemANe viharai ! paT strIsaptamAn. puruSAn ghAtayan viharati / 'tae NaM se seNie rAyA imIse kahAe laDhe samANe koDaM viyapurise sadAvei, sadAvittA evaM bayAsI' tataH khalu sa __ zreNiko rAjA asyAH kathAyA labdhArthaH san kauTumvikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evamavadat- 'evaM khalu devANuppiyA! ajuNae mAlAgAre jAva ghAemANe viharai' evaM khalu he devAnupiyAH! arjunako mAlAkAraH yAvad ghAtayan viharati, 'taM' tasmAd 'mA gaM' mA khala 'tumbhe' yUyaM - usa samaya rAjagRha nagara ke rAjamArga Adi sabhI sthaloM meM bahuta se vyakti eka dUsaroM se isa prakAra kahane lage-he devAnupriya ! arjunamAlI mudgarapANi yakSa se AviSTa ho rAjagRha nagara ke AsapAsa meM eka strI cha puruSa, isa prakAra sAta vyaktiyoM ko pratidina mAratA huA vicara rahA hai| isa samAcAra ko rAjA zreNikane sunakara kauTumbika puruSoM ko vulavAyA aura isa prakAra kahAhe devAnupriya ! arjunamAlI rAjagRha nagara ke bAhara sImAnta pradeza meM pratidina cha puruSa eka strI, isa prakAra sAta vyaktiyoM ko mAratA huA vicara rahA hai| isaliye tuma loga merI AjJA ko sAre nagara te samaye rAjagRha nagaranA rAjamArga Adi badhe sthaLe ghaNA loko eka bIjAne A prakAre kahevA lAgyA...he devAnupriya! anamAlI mudagarapANi yakSathI AviSTa thaIne rAjagRha nagaranI AsapAsamAM eka strI ane cha puruSa ema sAta vyakitaone hamezAM mArato vicarI rahyo che. A samAcArane rAjA zreNike sAMbhaLI kauTuMbika puruSane belAvyA, ane A prakAre kahyuM- he devAnupriya! arjunamAlI rAjagRha nagaranI bahAra sImAMta pradezamAM hamezAM cha puruSa ane eka strI ema sAta vyakitaone mArato vicarI rahyo che, mATe tame loko mArI AjJAne AkhA nagaramAM AvI rIte Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 antakRtadazAGgamutre , ' ke vi' ke'pi 'taNassa vA' tRNasya vA 'kaTTassa vA' kASThasya vA 'pANiyassa vA' pAnIyasya vA 'pupphaphalANaM vA' puSpaphalAnAM vA 'aTTAe' arthAya 'saha' sakRt = ekavAramapi 'Niggacchau' nirgacchantu, rAjagRhanagarAdvahiH kenApi na gantavyamityarthaH ; ataH 'mA NaM' mA khalu - na khalu ' tassa sarIrassa vAvattI bhavissara tikaTTu' tasya zarIrasya vyApattiH kaSTaM bhaviSyatIti kRtvA 'docaMpi ' dvitIyamapi ' taccapi' tRtIyamapi vAraM 'ghosaNaM ghoseha' ghoSaNAM ghoSayata, 'ghosittA' ghoSayitvA 'khippAmeva mameyaM paJcapiha' kSiprameva mamaitAmAjJAM pratyarpayata = ghoSaNAnantaraM zIghrameva mAM nivedayata / 'tae NaM te koTuMbiyapurisA jAva paccaSpiNaMti' tataH khalu te kauTumbikapuruSAH yAvatpratyarpayanti = ghoSaNAM kRtvA rAjJe nivedayantItyarthaH // 09 // // mUlam // tattha NaM rAyagihe Nayare sudaMsaNe NAmaM seTThI parivasai aDUDhe / tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae yAvi hotthA / - meM isa prakAra ghoSita karo ki yadi jIvita rahane kI icchA tuma logoM ko ho to, tuma loga ghAsa ke liye, kATha ke liye, pAnI ke liye aura phUlaphala ke liye eka bAra bhI rAjagRha nagara se bAhara mata nikalo ! yadi tuma loga bAhara nahIM nikaloge to tumhAre zarIra kI kisI bhI prakAra se hAni nahIM hogI / he devAnupriya ! isa prakAra kI isa ghoSaNA ko ghoSita karo, aura bAda meM mujhe sUcita karo / isa prakAra rAjA dubArA - tibArA kI AjJA pAkara ve kauTumbika puruSa rAjagRha nagara meM ghUma 2 kara rAjA kI AjJA kI ghoSaNA kI aura bAda meM isakI sUcanA rAjA ko dI // sU0 9 // * jAhera gheSaNA karIne kaheA ke je tamAre jIvavAnI icchA hAya to tame leAkeA ghAsa mATe, lAkaDAM mATe, pANI mATe, ane phaLaphUlane mATe ekavAra paNa rAjagRha nagaranI bahAra nIkaLavuM nahiM. jo tame lekA bahAra nahi nIkaLeA to tamArA zarIranI jarAya hAni thaze nahiM. huM devAnupriya ! A prakAranI e ghASaNA bevAra-traNavAra jAhera kareA ane pachI mane sUcita karI. A jAtanI rAjAnI AjJA maLavAthI te kauTuMbika puruSAe rAjagRha nagaramAM pharatA pharatA rAjAnI AjJAnI gheASaNA karI ane pachI tenI sUcanA ( khakhara ) zamane AyI. (sU0 6) Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, bhagavato mahAvIrasya samavasaraNam 185 - abhigayajIvAjIve jAva viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe jAva viharar3a / tae NaM rAyagihe Nayare siMghADaga jAva mahApahesu bahujaNo annamannassa evamAikkhar3a, jAva kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe ? tae NaM tassa sudaMsaNassa bahujaNassa aMtie eyamahaM soccA nisamma ayaM ajjhathie jAva samutpanne evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharas, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi NamaMsAmi, evaM saMpehei, saMpehittA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchas, uvAgacchittA karayalapariggahiyaM jAva evaM vayAsI evaM khalu ammatAo ! samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharas, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi namaMsAmi jAva pajjuvAsAmi // sU0 10 // ' tattha NaM' ityAdi / 'tattha NaM' tatra khalu, 'rAyagihe Nayare' rAjagRhe ''nagare 'sudaMsaNe NAmaM seTTI' sudarzano nAma zreSThI 'parivasaI' parivasati 'aDDhe 0 1 AdyaH 0= samRddhisampannaH yAvada paribhUtaH = parAbhavarahitaH / ' tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsa yA hotthA ' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsakaJcApyabhavat / 'abhigayajIvAjIve jAva viharai' abhigatajItrAjIvo yAvad viharati = jIvAjI sakalatattvajJo bhUtvA viharati / " teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe jAva viharai' zramaNo bhagavAna mahAvIraH samavasRto yAvad viharati / 'tara NaM' tataH = bhagavadAgamanAna usa rAjagRha nagara meM sudarzana nAmaka seTha rahate the, ve pUrNa RddhisaMpanna aura aparAbhUta the, ve zramaNopAsaka zrAvaka the tathA jIvAdi nau tattva aura pacIsa kriyA ke jJAtA the| usa kAla usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra dharmopadeza karate hue rAjagRha nagarI ke bAhara pdhaare| unake padhArane ke samAcAra jAnakara rAjagRha e rAjagRha nagaramAM sudena nAmanA zeThe rahetA hatA. te pUrNa Rddhisapanna ane aparAbhUta hatA. te zramaNApAsaka zrAvaka hatA tathA vAdi navatattva ane pacIza kriyAnA jJAtA hatA te kALe te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra dharmAMdeza karatAM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 antakRtadazAGgasUtre ntaraM khalu 'rAyagihe Nayare siMghADaga jAva mahApahesu' rAjagRhe nagare zRGgATakayAvanmahApatheSu 'bahujaNo' bahujanaH = bahusaMkhyako janaH, 'annamannassa' anyo'nyasmai 'evamAikkhai' evamAkhyAti 'jAva kimaMga! puNa viulassa aTThassa gahaNayAe' yAvat kimaGga ! punarvipulasya arthasya grahaNena he devAnupriyAH ! yasya nAmagotrazravaNenApi mahAphalaM bhavati, kiM punarabhigamanAdinA tadupadiSTadharmasambandhivipulasyArthasya grahaNena veti| - 'tae NaM tassa sudaMsaNassa bahujaNassa aMtie eyamaDhaM socA nisamma ayaM ajjhathie jAva samuppaNNe-evaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai' tataH khalu tasya sudarzanasya bahujanasya antike etamarthaM zrutvA nizamya ayamAdhyAtmikA yAvat samutpannaH-evaM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro yAvad viharati, 'taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadAmi namasAmi tad. gacchAmi khalu zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vande namasyAmi / 'evaM saMpehei !.. nagara ke rAjamArga Adi sthaloM meM bahuta se manuSya eka dUsare ko isa prakAra kaha rahe the-he devAnupriya ! bhagavAna mahAvIra prabhu isa nagara ke bAhara padhAre haiN| jinake nAma gotra zravaNa se bhI mahAphala hotA hai to phira unake darzana karane se tathA unase prarUpita dharma kA vipula artha grahaNa karane se jo phala hotA hai vaha to avarNanIya hI hai| isa prakAra bahuta se manuSyoM ke mukha se bhagavAna ke Ane kA vRttAnta sunakara sudarzana seTha ke hRdaya meM isa prakAra AdhyAtmika vicAra yAvat mana meM saMkalpa utpanna huA ki zramaNa bhagavAna mahAvIra isa rAjagRha nagara ke bAhara guNazilaka caitya meM padhAre haiM, isaliye mujhe ucita hai ki maiM bhagavAna ke darzana ke liye jaauuN| thakA rAjagRha nagarImAM padhAryA. temanA padhAravAnA samAcAra jANI rAjagRha nagaranA : rAjamArga Adi sthaLamAM ghaNAM manuSya eka bIjAne A prakAre kahetAM hatAM, he devAnuM priya! bhagavAna mahAvIra prabhu A nagaramAM padhAryA che. temanAM nAmazetra sAMbhaLavAthI paNa mahAphaLa thAya che te pachI temanAM darzana karavAthI tathA temanAthI upadezAtA dharmane vipuLa ane grahaNa karavAthI je phaLa thAya che te te avarNanIya che. A prakAre ghaNu manuSyanA mukhathI bhagavAnane AvavAnA vRttAMta sAMbhaLIne sudarzana zeThanA hRdayamAM e AdhyAtmika vicAra eTale manamAM saMkalpa utpanna thaye ke zramaNa bhagavAne mahAvIra A rAjagRha nagaranA guNazilaka cityamAM padhAryA che. mATe mane ucita che ke Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, bhagavadarzanArthaM gantukAmasya sudarzanasya tanmAtApitrozca saMvAdaH, 187 evaM saMprekSate-vicArayati, saMpehittA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA' saMprekSya yatraiva ambApitarau tatraiva upAgacchati, upAgatya karayalaparigahiyaM jAva evaM vayAsI' karatalaparigRhItaM yAvat evamavAdIt"evaM khalu ammatAo! samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi namasAmi jAva pajjuvAsAmi' evaM khalu ambAtAtau = he mAtApitarau ! zramaNo bhagavAna mahAvIro yAvad viharati, tad gacchAmi khalu zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vande namasyAmi yAvat payupAse // sU0 10 // . . .. // mUlam // - tae NaM taM sudaMsaNaM seTiM ammApiyaro evaM vayAsI evaM khalu puttA ! ajjuNe mAlAgAre jAva ghAemANe viharai, taM mA NaM tumaM puttA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdae NiggacchAhi, mA NaM tava sarIrayassa vAyattI bhavissai / tumaNNaM iha gae ceva samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdAhi NamaMsAhi / tae NaM sudaMsaNe seTrI ammApiyaraM evaM vayAsI-kipaNaM ahaM ammayAo! samaNaM bhagavaM mahAvIraM ihamAgayaM iha pattaM iha samosaDhaM iha gae ceva vaMdissAmi maMsissAmi ? taM gacchAmi NaM ahaM ammayAo! tubbhehi abbhaNunAe samANe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi // sU0 11 // isa prakAra vicAra kara apane mAtApitA ke samIpa Aye aura hAtha joDakara isa prakAra kahA-he mAtApitA! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu rAjagRha nagara ke guNazilaka udyAna meM samavasRta hue haiM, isa liye maiM cAhatA hU~ ki zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa jAU~ aura unheM vandana namaskAra kara yAvat sevA kruuN| // sU0 10 // huM bhagavAnanAM darzana mATe jAuM. e prakAre vicAra karI te pitAnAM mAtApitA pAse AvyuM ane hAtha joDIne Ama kahyuM - he mAtApitA ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu rAjagRha nagaranA guNazilaka udyAnamAM samavasRta thayA che. mATe huM cAhuM chuM ke zramaNa - bhagavAna mahAvIranI pAse jAuM ane temane vaMdana namaskAra karI sevA karuM. (sU10) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 antakRtadazAstre // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM taM sudaMsaNaM seTiM ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu taM sudarzanaM zreSThinam ambApitarau evamavadatAm'evaM khalu puttA ! ajjuNe mAlAgAre jAva ghAemANe viharai' evaM khalu he putra ! arjuno mAlAkAro yAvad ghAtayan viharati, 'taM mA gaM tuma puttA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdae NiggacchAhi ' tanmA khalu laM he putra ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandakA nirgaccha he putra ! tasmAt zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandituM nagarAddhahirmA gaccha, 'mA NaM tava sarIrayassa vAvattI bhavissai' mA khalu tava zarIrakasya vyApattirbhaviSyati / bahiragamanena tava zarIrasya na ko'pi vyAghAto bhaviSyatItyarthaH / he putra ! 'tumaNNaM iha gae ceva samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAhi NamasAhi' tvaM khalu iha gata eva zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandasva namasya / 'tae NaM sudaMsaNe seTThI ammApiyaraM evaM vayAsI' tataH khalu sudarzanaH zreSThI ambApitarau evamavadat-'kiNNaM ahaM ammayAoM ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM ' kiM khalu ahamambAtAtau ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIram " ihamAgayaM ' ihAgatam ' iha pattaM' 'iha prAptam 'iha samosahaM ' iha samavasRtam sudarzana ke dvArA isa prakAra nivedana karane para mAtApitA ne unase kahA-he putra ! arjunamAlI nagara ke bAhara manuSyoM ko mAratA huA ghUma rahA hai, isa hetu he putra ! bhagavAna mahAvIra prabhu ko vandanA karane mata jaao| vahA~ jAne se na jAne tumhAre zarIra para koI Apatti ho ! isaliye tuma yahIM se bhagavAna mahAvIra prabhu ko vandana namaskAra karo, ve sarvajJa haiM, yahIMse kI huI tumhArI bhakti ko svIkAra kara leNge| mAtApitA ke aise vacana sunakara ve sudarzana seTha isa prakAra bole-he mAtApitA ! bhagavAna mahAvIra prabhu isa rAjagRha nagara ke bAhara jaba padhAre haiM, jaba yahAM virAjita haiM aura sudarzana dvArA A prakAre nivedana sAMbhaLI mAtApitAe tene kahyuM - he putra ! arjunamAlI nagaranI bahAra manuSyane mArate phare che, mATe he putra ! bhagavAna mahAvIra prabhune vaMdana karavA na jAo. tyAM javAthI khabara nathI ke tamArA zarIrane kaI Apatti thAya ! mATe tame ahIMthI ja bhagavAna mahAvIra prabhune vaMdana namaskAra karI teo sarvajJa che ahIMthI karAyelI tamArI bhakitano svIkAra karaze. mAtApita nAM AvA vacana sAMbhaLI te sudarzana zeThe A prakAre kahyuM - he mAtApitA ! bhagavAna mahAvIra Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, bhagavaddazanArtha gantukAmasya sudarzanasya tanmAtApitrozca saMvAdaH 189 iha gae ceva ' iha gata eva-gRhasthita eva 'baMdissAmi NamaMsissAmi' vandiSye namasyiSyAmi / he mAtApitarau ! bhagavAna mahAvIra iha samAgato'sti, bhagavatsamIpamagatvA iha sthita eva bhagavantaM vandiSye namasyiSyAmi iti kiM yuktam ? na kadApItyarthaH; 'taM gacchAmi NaM ahaM ammayAo !' tad gacchAmi khalu aham he ambAtAtau ! 'tumbhehiM abbhaNuNNAe samANe' yuSmAmirabhyanujJAtaH san samIpaM gatvaiva 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM ' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi' vande yAvatparyupAse // sU0 11 // tae NaM taM sudaMsaNaM seTiM ammApiyaro jAhe no saMcAyaMti, bahUhiM AghavaNAhiM jAva parUvittae / tae NaM se ammApiyaro tAhe akAmayA ceva sudaMsaNaM selui evaM vayAsIahAsuhaM devANuppiyA ! / tae NaM se sudaMsaNe seTTI ammApiIhi abbhaNuNNAe samANe pahAe saddhappAvesAiM jAva sarIre sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA pAyavihAracAreNa rAyagihaM nagaraM majhamajheNaM Niggacchai, NiggacchicA moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNassa adUrasAmaMteNa jeNeva guNasilae ceiai jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gmnnaae| tae NaM se moggarapANI jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM adUrasAmaMteNaM vIIvayamANaM 2 pAsai, pAsittA Asurutte taM palasahassaNipphannaM ayomayaM mogga ullAlemANe 2 samakmata haiM to bhI maiM unako yahIM se vandana-namaskAra karU~, unake pAsa na jAU~, yaha kaise ho sakatA hai! maiM bhagavAna ke darzana ke liye jAnA cAhatA huuN| isaliye Apa mujhe AjJA deM ki maiM vahA~ jAkara bhagavAna ko vandana-namaskAra kara sevA kruuN|| sU0 11 // prabhu A rAjagRha nagaramAM jyAre ahIM padhArela che, jyAre ahIM virAjela che ane samavasRta che te paNa huM temane ahIMthI vaMdana namaskAra karuM, temanI pAse nahIM jAuM A kema banI zake? huM bhagavAnanAM darzana mATe jAvAnI IcchA rAkhuM chuM, mATe Apa mane AjJA Ape ke huM tyAM jaIne bhagavAnane vaMdane namaskAra karI sevA karUM (sU0 11) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAsUtre jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva pahArettha gamaNAe // sU0 12 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM taM sudaMsaNaM seTTi' tataH khalu taM sudarzana zreSThinam 'ammApiyaro' ambApitarau 'jAhe no saMcAeMti' yadA no zaknuto 'vahUhiM AghaNavAhi' bahubhirAkhyApanAbhiH sAmAnyataH kathanaH, 'jAva' yAvat-yAvatpadena 'paNNavaNAhiM parUvaNAhiM Aghavittae paNNavittae' iti saGgrahaH, 'paNNavaNAhiM' prajJApanAbhiH vizeSataH kathanaH, 'parUSaNAhi' prarUpaNAbhiH yuktiprayuktirUpAbhiH, 'Aghavittae' AkhyApayituM sAmAnyatayA 'bodhayituM, 'paNNavittae' prajJApayituM vizepato vodhayituM, 'parUvittae' prarUpayituM yuktiprayuktibhiH prativodhayitum / yadA'nekapakArAbhiryuktiprayuktibhistaM 'gRhasthita eva vandasva' iMti svIkArayituM na zaknutaH smeti bhAvaH / 'tAhe' tadA putrasya paramotkRSTabhagavadarzanazraddhAM vijJAya 'akAmayA ceva' akAmenaiva= icchAM vinaiva 'sudaMsaNaM seTuiM' sudarzanaM zreSThinam 'evaM vayAsI' evamavadatAm-'ahAsuhaM devANuppiyA!' yathAsukhaM devAnupriya ! he devAnupriya ! yathA tava sukhaM bhavettathA kuruSva / bhadraM bhavatu tava / 'tae NaM se sudaMsaNe seTThI ammApiIhiM abbhaNuNNAe samANe' tataH khalu sa sudarzanaH zreSThI ambApitRbhyAmabhyanujJAtaH san 'pahAe suddhappAvesAiM jAva sarIre' snAtaH zuddhamAvezyAni yAvaccharIraH pavitrANi vastrANi paridadhAnaH sarvAlaGkAravibhUpitazarIrazca, 'sayAo gihAo paDinikkhamai' sva usake bAda sudarzana seTha ko mAtApitA jaba aneka prakAra kI yuktiyoM se nahIM samajhA sake to unhoMne anicchApUrvaka unako AjJA dI-he devAnupriya ! jisa prakAra tumheM sukha ho usI prakAra kro| isake bAda sudarzana seTha mAtApitA se AjJA prApta karake zuddha vastra dhAraNa kiye, evaM alaMkAroM se alaMkRta ho bhagavAna ke darzanArtha apane gharase nikale aura paidala hI rAjagRha nagara ke bIco tyAra pachI sudarzana zeThane mAtApitA jyAre aneka prakAranI yukitaothI samajIvI na zakyA tyAre temaNe anicchApUrvaka tene AjJA ApI - he devAnupriya! jema tamane sukha thAya tema karo. tyAra pachI sudarzana zeTha mAtApitAnI AjJA meLavI zuddha vastra paherI, alaMkArathI vibhUSita thaI bhagavAnanAM darzanArthe pitAne gherathI nIkaLyA ane page cAlIne rAjagRha nagaranI vacce vacce thaIne mudagarapANi yakSanA yakSAyatananI Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, bhagavadarzanArthaM gacchataHsudarzanasya samIpe yakSAgamanam 191 kAd gRhAt pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA pAyavihAracAreNa pratiniSkramya pAdavihAracAreNa 'rAyagihaM nagaraM rAjagRhaM nagaraM rAjagRhasya nagarasya 'majjhaMmajjheNaM' madhyamadhyena 'NigacchaI' nirgacchati, "NiggacchittA moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNassa' nirgatya mudgarapANeyakSasya, yakSAyatanasya 'adUrasAmaMteNaM' adUrasAmantena 'jeNeva guNasilae ceie' yatraiva guNazilakaM caityaM 'jaNeva samaNe bhagavaM mahAvIre' yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIraH 'teNeva pahArettha gamaNAe' tatraiva prAdhArayad gamanAya-mudgarapANeryakSasya yakSAyatanasaMnihitena pathA guNazilake udyAne gantuM nizcayamakarot / 'tae NaM se moggarapANI jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM' tataH khalu sa mudgarapANiyakSaH sudarzanaM zramaNopAsakam 'adUrasAmaMteNaM adUrasAmantena-nAtidUreNa nAtinikaTena ca 'vIIvayamANaM 2' vyativrajantam 2 'pAsai pazyati, 'pAsittA' dRSTvA 'Asurutte' AzurutaH= krodhAgninA prajvalan 'taM palasahassaNipphaNaM ayomayaM moggaraM ullAlemANe 2' taM palasahasraniSpannam ayomayaM mudagaramullAlayan 2 vAraMvAramRdhi ucchAlayan 2, 'jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva pahArettha gamaNAe' yatraiva sudarzanaH zramaNopAsakaH tatraiva prAdhArayad gamanAya gantumudyataH // sU0 12 // // mUlam // - tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae moggarapANiM jakkhaM ejamANaM pAsai, pAsittA, abhIe atatthe aNuvigge akkhubhie acalie asaMbhaMte vatthaMteNaM bhUmi pamajai, pamajittA, karayala evaM vayAsI-namotthu NaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM, namotthu NaM samaNassa jAva saMpAviukAmassa, pudi ca NaM mae samaNassa bhagavao mahAvIrasta aMtie thUlae pANAivAe paJcakkhAe jAvajIvAe, thUlae musAvAe, thUlae adibIca se hote hue mudagarapANi yakSa ke yakSAyatana ke samIpa se jAne kA unhoMne nizcaya kiyA aura udhara se hI jAne lge| unheM jAte hue dekhakara vaha mudgarapANi yakSa krodha se visphurita hokara eka hajAra palake lohamudgara ko ghumAtA huA sudarzana seTha kI aura jAnekA upakrama kiyA // sU0 12 // pAse thaIne javAne temaNe nizcaya karyo ane tyAMthI javA lAgyA. tyAre tene jatA joIne te mudagarapANi yakSa krodhathI vikarALa banI eka hajAra palanuM loDhAnuM mudagara 32vatA sudarzana nI. ta26 vA. sAya: (sU0 12) / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 antakRtadazAGgasUtre nAdANe, sadArasaMtose kae jAvajIvAe, icchAparimANe kae jAvajIvAe, taM iyANiM pi NaM tasseva aMtiyaM savvaM pANAivAyaM paJcakkhAmi jAvajIvAe, savvaM musAvAyaM savvaM adinnAdANaM savaM mehuNaM savaM pariggahaM paccakkhAmi jAvajIvAe, savaM kohaM jAva micchAdaMsaNasallaM paJcakkhAmi jAvajIvAe, savaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM cauvihaM pi AhAraM paccakkhAmi jAvajIvAe, jai NaM etto uvasaggAo muccissAmi to me kappai pArettae, aha NaM etto uvasaggAo na muccissAmi tao me tahA paccakkhAe ceva tikaTTa sAgAraM paDimaM paDivajai // sU0 13 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae meggirapANiM jakkhaM ' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsako mudgarapANiM yakSam , 'ejjamANaM ' ejamAna-sanmukhamAgacchantaM 'pAsai' pazyati, 'pAsittA' dRSTvA, 'abhIe atatthe aNubigge akkhubhie acalie asaMbhaMte ' abhIto'trasto'nudvigno'kSubdho'calitaH, kimapi bhayajanakaM vastu dRSTvA janaH pUrva bhItI bhavati, anantaraM trastaH, tadanu udvignaH, pazcAt kSubdhaH, punazcalito bhavati; ayaM sudarzanaH kRtAntasadRzaM taM dRSTvA'pi bhayAdirahita eva tasthau / etAdRzaH sa sudarzanaH 'vatthaM teNaM' vastrAntena vastrAgrabhAgena 'bhUmi pamajjai' bhUmiM pramArjayati, 'pamajjittA . usa samaya ve sudarzana seTha usa mudgarapANi yakSa ko apanI aura uchalatA huA AtA dekhakara bhI bhaya, trAsa, udvega aura kSobha se dUra hI rahe / unakA hRdaya tanika bhI vicalita aura sambhrAnta nahIM huaa| unane nirbhaya hokara apane vastra ke aMcala se bhUmi ko pramArjita kiyA aura mukhapara utarAsaGga dhAraNa karake - tyAra pachI te sudarzana zeTha te mudagarapANi yakSane pitAnI tarapha uchaLa Avato joIne paNa bhaya, trAsa, udvega ane kSebhathI dUra ja rahyA temanuM hRdaya jarA paNa vicalita ane saMbhrAnta na thayuM. temaNe nirbhaya thaIne pitAnA vastranA cheDAthI bhUmine pramArjita karI (vALI) ane mukha para uttarasaMga dhAraNa karyuM tathA pUrva dizA tarapha moTuM Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudarzanakRtaM sAkArapratimAgrahaNam karayala0 evaM vayAsI' pramAjya karatala0 evamadata karatalaparigRhItaM ziraAvata dazanakhaM mastake'JjaliM kRtvA vakSyamANaprakAreNAvadat - 'namotthu NaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM' namo'stu khalu arhadbhyo yAvat mokSaM saMprAptebhyaH 'namotthu NaM samaNassa jAva saMpAviukAmassa' namo'stu khalu zramaNAya yAvatsaMprAptukAmAya, ye bhagavanto'rhanto mokSaM gatAstebhyo namo'stu, yazca bhagavAn mahAvIro mokSagAmI tasmai namo'stu-ityarthaH / 'puci ca NaM mae' pUrva ca khalu mayA 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'aMtie' antike 'thUlae pANAivAe pacakkhAe jAvajIvAe' sthUlakA mANAtipAtaH pratyAkhyAto yAvajjIvam , evaM 'thUlae musAvAe' sthUlako mRpAvAdaH pratyAkhyAtaH, 'thUlae adinAdANe' sthUlakamadattAdAnam-adattasyAdAnaM grahaNaM-caurya pratyAkhyAtam, 'sadArasaMtose kae jAvajIvAe' svadArasantoSaH kRto yAvajjIvam , 'icchApariNAme kae jAvajIvAe' icchAparimANaH kRto yAvajjIvam , parigrahaviSaye icchAyA avadhiH kRta iti bhaavH| 'taM' tat-tasmAt 'iyANi piNaM' idAnImapi khalu 'tasseva' tasyaiva bhagavataH zrImahAvIrasya 'aMtiyaM' antikam , bhagavantaM sAkSIpUrvadizA kI ora muMha kara baiTha gaye aura vAmajAnu (dAhine ghuTane) ko U~cA karake donoM hAtha joDa kara mastaka para aMjalipuTa rakha kara bole-namaskAra hai una arhantoM ko jo mokSa meM padhAra gaye haiN| aura vartamAna arhantoM ko bhI namaskAra hai jo mokSa meM padhArane vAle haiN| pahale maiMne bhagavAna mahAvIra ke samIpa sthUla prANAtipAta pacakhA thA, evaM sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, svadArasantoSa aura icchAparimANa ina sthUlaparigraharUpa aNuvratoM ko dhAraNa kiyA thaa| aba isa samaya unhIM prabhukI sAkSI se yAvajjIva sarva prANAtipAta kA tyAga karatA hai, isI prakAra mRSAvAda, rAkhI besI gayA, ane DAbA pagane uMce karI beu hAtha joDI mastaka upara aMjalipuTa rAkhI belyA - namaskAra che te ahaMntane ke je mokSamAM padhArI gayA che, ane vartamAna antane paNa namaskAra che je mekSamAM padhAravAnA che. pahelAM meM bhagavAna mahAvIranI pAse sthUla prANAtipAtanuM paccakhANa lIdheluM, eTale sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, svadArasaMtoSa, ane IcchAparimANa A sthUla parigraharUpa ANuvratone dhAraNa karyA hatAM. have A samaye te prabhunI sAkSIthI yAjajIva sarvaprANAtipAtane tyAga karuM chuM. A prakAre mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigrahane jIvanabhara mATe paccakakhANa Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 antakRtadazAhamutre kRtyetyarthaH; 'savvaM pANAivAyaM paJcakkhAmi jAvajIvAe' sarva prANAtipAtaM pratyAkhyAmi yAvajjIvam , 'savyaM musAvAyaM savyaM adinnAdANaM savvaM mehuNaM savvaM pariggaraM paJcakkhAmi jAvajIvAe' sarva mRpAvAdaM sarvamadattAdAnaM sarva maithunaM sarve parigrahaM pratyAkhyAmi yAvajjIvam , tathA ca 'savvaM kohaM jAna micchAdasaNasallaM pacakkhAmi jAvajIvAe' sarva krodhaM yAvanmithyAdarzanazalyaM pratyAkhyAmi yAvajIvam , sarvaprakArakaM krodhAdikaM yAganmithyAdarzanarUpaM zalyaM ca jIvitAvadhi parityajAmi, 'savvaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM caucihapi AhAraM paJcazvAmi jAvajIvAe' sarvamazanaM pAnaM khAdyaM svAdhaM caturvidhamapi AhAraM pratyAkhyAmi yAvajIvam / 'jai NaM etto uvasaggAo sucissAmi' yadi khalu etasmAdupasargAnmokSyAmiasmAnmudgarapANirUpAnmahopasargAd yadi mukto bhaviSyAmi, 'to me' tato mama etatsarvaM pUrvapratijJAtaM 'kappai pArettae' kalpate pArayitum , 'aha NaM etto uvasaggAo na mucissAmi' atha khalu etasmAdupasargAna mokSyAmi yadi ca etasmAd mahopasargAna mukto bhaviSyAmi, 'tao me tahA paJcakkhAe ceva' tato me tathA pratyAkhyAtameva sarvaM pUrvoktam 'tti kaTu' iti kRtvA iti manasi nizcitya, 'sAgAraM paDima' sAkArAM pratimAM-saMstArakarUpAM pratijJA 'paDivajaI' pratipadyate svIkaroti || bhR0 13 // adattAdAna maithuna, parigraha kA jIvana bharake liye pacavakhANa karatA hai aura krodha, mAna, mAyA, lobha yAvat mithyAdarzanazalya taka aThAraha pApoM kA yAvajIvana ke liye pratyAkhyAna karatA hai| isake atirikta sarvathA cAra prakAra ke AhAra kA yAvajjIva pratyAkhyAna karatA huuN| ___ yadi maiM isa upasarga se bacUMgA to mere AgAra hai aura yadi nahIM baca sakA to sabhI prakAra kA pratyAkhyAna maiMne kara hI liyA hai so jAvajIva rahegA hii| aisA manameM nizcaya kara sudarzana seTha sAgArI anazana dhAraNa karake kAyotsarga kara baiTha gaye // sU0 13 // karuM chuM, ane krodha, mAna, mAyA, lobha, yAvat mithyAdarzanazalya sudhInAM aDhAra pApanA cAvajIvana pratyAyAna karuM chuM. A uparAMta sarvathA cAra prakAranA AhArane cAvajajIva pratyAkhyAna karUM chuM. je huM A upasargathI bacuM te mATe AgAra che, ane jo huM na bacI zakuM Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, yakSakRto'rjunazarIra parityAgaH // mUlam // tae NaM se moggarapANI jakkhe taM palasahassaNiSpannaM ayomayaM moggaraM ullAlemANe 2 jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA no ceva NaM saMcApati sudaMsaNaM samovAsayaM teyasA samabhipaDittae / tae NaM se moggarapANI jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM savao samaMtAo parigholemANe 2 jAhe no ceva NaM saMcAei sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittae, tAhe sudaMsaNassa samaNovAsayassa purao sapakkhaM sapaDidisiM ThiccA sudaMsaNaM samaNoMvAsayaM aNimisAe diTTIe suciraM Nirikkhar3a, NirikkhittA, ajjuNayassa mAlAgArassa sarIraM vippajahAi, vippajahittA taM palasahassaNiSpannaM ayomayaM moggaraM gahAya jAmeva disaM pAubhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 14 // // TIkA // 195 'ar NaM' ityAdi / 'tara NaM se moggarapANI jakkhe taM palasahassaniSpanna' tataH khalu sa mudgarapANiryakSaH taM palasahasra niSpannam ' ayomayaM moggaraM' ayomayaM mudgaram 'ullAlemANe' 2 ullAlayan 2 = punaH punarucchAlayan 'jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva' yatraiva sudarzanaH zramaNopAsakastatraiva 'uvAgaccha ' upAgacchati, 'uvAgacchittA no cetra NaM saMcAeI' upAgatya no caiva khalu zaknoti 'mudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittae' sudarzanaM zramaNopAsakaM tejasA samabhipatituM = samAkramitum / 'tae NaM se muggarapANI usake bAda vaha mudgarapANi yakSa eka hajAra palakA bhArI lohe kA mudgara ghumAtA huA jahA~ sudarzana zramaNopAsaka the vahAM AyA, Akara vaha sudarzana seTha ko kisI bhI prakAra apane praatA sa prakAranA pratyAkhyAna meM karIja lIdhA che te jAvajIva rahezeja. ema manamAM nizcaya karIne sudarzana zeTha sAgArI anazana dhAraNa karI kAryotsarga karIne esI gayA ( sU0 13 ) tyArapachI te muddagarapANiyakSa eka hajAra palanA bhArI lADhAnuM mugara pheravate thake jyAM sudarzana zramaNopAsaka hatA tyAM Avye AvIne te sudarzana zeThane kAipaNu Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM' tataH khalu sa mudgarapANiyakSaH sudarzanaM zramaNopAsakaM 'savvao' sarvataH= sarvaprakAreNa 'samaMtA' samantAt sarvadikSu 'parigholemANe 2' parighUrNan 2 = paribhrAmyan 2 , 'jAhe' yadA, 'no ceva NaM saMcAei sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittae' no caiva khalu zaknoti sudarzanaM zramaNopAsakaM tejasA samabhipatitum , 'tAhe' tadA 'sudaMsaNassa samaNovAsayassa' sudarzanasya zramaNopAsakasya 'purao' purataH = agre, 'sapakkhiM' sapakSa-samAnau pakSau vAmadakSiNapAzcauM yasya Agamanasya tatsapakSam 'sapaDidirsi' samatidiksamAnAH pratidizo yasya tat sapratidik - abhimukhaM yathA syAttathA 'ThicA' sthitvA 'sudaMsaNaM samaNovAsayaM' sudarzanaM zramaNopAsakam 'aNimisAe diTThIe' animiSayA dRSTayA, 'suciraM Nirikkhai' muciraM nirIkSate = bahukAlaparyantaM pazyati, 'NirikkhittA' nirIkSya 'ajjuNayassa mAlAgArassa' arjunakasya mAlAkArasya 'sarIraM' zarIraM 'vippajahAI' vimajahAti = muJcati, 'vipanahittA' viprahAya = muktyA, 'taM palasahassaNipphaNNaM ayomayaM moggaraM taM palasahasraniSpannamayomayaM mudgaraM 'gahAya' gRhItvA 'jAmeva disaM pAunbhUe' yasyA dizaH prAdurbhUtaH 'tAmeva disaM paDigae' tAmeva dizaM pratigataH // bhU0 14 // krama se kaSTa nahIM pahu~cA skaa| vaha mudgarapANi yakSa sudarzana zramaNopAsaka ke cAroM ora ghUmatA huA jaba kisI bhI prakAra unake Upara apanA bala nahIM calA sakA taba vaha yakSa sudarzana zramaNopAsaka ke Age Akara khaDA hogayA aura animeSa dRSTi se unakI ora bahuta dera taka dekhatA rhaa| isake bAda vaha yakSa arjunamAlI ke zarIra ko choDakara hajAra palakA lohamaya mudgara ko lekara jisa dizA se AyA thA usI dizA meM calA gayA // sU0 14 // prakAre pitAnA parAkramathI kaSTa ApI zake nahi. te mudagarapANiyakSa sudarzana zramaNopAsakanI cAre bAju pharato thake jyAre keIpaNa prakAre tenA upara pitAnuM baLa calAvI na zakya tyAre te yakSa sudarzana zramaNopAsakanI pAse AvIne ubhuM rahI gayuM ane animeSa dRSTithI tenI sAme ghaNA vakhata sudhI joI rahyo. tyArapachI te yakSa arjunamAlInA zarIrane cheDI hajAra palanA seDhAnA mugarane laI je dizAmAMthI te AvyuM hatuM te dizAmAM cAlyA gaye (sU) 14) Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudarzanArjunayoH paricayaH // mUlam // taNaM se ajjuNae mAlAgAre moggarapANiNA jakkheNaM vipamukke samANe dhasatti dharaNitalaMsi savaMgehiM nivaDie / tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae niruvasaggamiti kaTu paDimaM pAre / tae NaM se ajjuNae mAlAgAre tao muhuttaMtareNaM Asatthe samANe uTThei, uTTittA sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM vayAsI - tubbheNaM devAzuppiyA ! ke ? kahiM vA saMpatthiyA ? tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae ajjuNayaM mAlAgAraM evaM vayAsI evaM khalu devANuppiyA ! ahaM sudaMsaNe NAmaM samaNovAsae abhigayajIvAjIve guNasilae ceie samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdiuM saMpatthie // sU0 15 // // TIkA // 197 'tae NaM ' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'rjunako mAlAkAraH 'moggarapANiNA jakkheNaM' mudgarapANinA yakSeNa 'farara samANe' vimuktaH san, 'dhasatti' dhasa - iti zabdena saha ' dharaNitalaMsi' dharaNitale 'sanbaMge hiM' sarvAGgaiH 'nivaDie' nipatitaH / 'tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsakaH, 'NiruvasaggaM' nirupasargam = upasargAbhAva: ' iti kaTTu' iti kRtvA = iti jJAtvA, 'paDimaM pArei' pratimAM pArayati = pAlayati / 'tara NaM' tataH khalu 'se ajjuNae mAlAgAre' so'rjunako mAlAkAraH 'tao muhuttaMtareNa' tataH muhUrttAntareNa = stoka arjunamAlI usa yakSa ke upasarga se mukta hote hI 'dhas' isa prakAra ke zabda ke sAtha pRthvI ke Upara gira paDA / usa samaya sudarzana seThane apane ko upasargarahita jAnakara apanI pratijJA ko pAlA aura usa paDe hue arjunamAlI ko saceSTa karane ke liye prayatnazIla hue, jisase vaha arjunamAlI kucha samaya ke bAda svastha arjunamAlIe cakSanA upasargathI mukata thatAM ja 'dhas' evA avAjanI sAthe pRthvI upara paDI gaye. te samaye sudarzana zeThe peAtAne upasa rahita jANIne petAnI pratijJAne pALI ane te paDelA arjunamAlIne saceSTa karavA mATe prayatnazIla Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 antakRtadazAGgasUtre kAlena 'Asatthe samANe' AsvasthaH saceSTaH san 'uThei' uttiSThati, 'uhittA' utthAya 'sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM vayAsI' sudarzanaM zramaNopAsakam evamavadana'tubbhe NaM devANuppiyA ! ke ?' yUyaM khalu devAnumiyAH ! ke ? 'kahi vA saMpatthiyA' ka vA saMpasthitAH ? =kutra gantumudyatAH? 'tae NaM' tataH khalu 'se sudaMsaNe samaNovAsae ajuNayaM mAlAgAraM evaM vayAsI' sa sudarzanaH zramaNopAsakaH arjunakaM mAlAkAram evamavadat - 'evaM khalu devANuppiyA!' evaM khalu he devAnupriya ! 'ahaM sudaMsaNe NAmaM samaNovAsae abhigayajIvAjIve' ahaM sudarzano nAma zramaNopAsako'bhigatajIvAjIvaH 'guNasilae ceie' guNazilake caitye 'samaNaM bhagavaM mahAvIra' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'vaMdiuM' vandituM 'saMpaDhie' saMpasthitaH = pracalitaH // mU0 15 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-taM icchAmiNaM devANuppiyA! ahamavi tumae saddhi samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittae jAva pajjuvAsittae, ahAsuhaM devaannuppiyaa!| tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM jeNeva guNasilae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva hokara khaDA huA aura sudarzana zramaNopAsaka se isa prakAra bolAhe devAnupriya ! Apa kauna haiM ? aura kahA~ jA rahe haiM ? yaha sunakara sudarzana zramaNopAsaka ne arjunamAlI se isa prakAra kahA-he devAnupriya ! maiM jIvAdi nau tattvoM ko jAnanevAlA sudarzana-nAmaka zramaNopAsaka hai aura maiM guNazilaka udyAna meM padhAre hue zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandanA-namaskAra karane ke liye jA rahA thayA, jethI te ajunamAlI DA samaya pachI svastha thaIne ubhe thaye ane sudarzana zramaNopAsakane A pramANe kahyuM he devAnupriya! Apa keNa che? ane kyAM jaI rahyA che? A AMbhaLI sudarzana zramaNopAsake anamAlIne kahyuM-he devAnupriya ! jIvAdi nava tane jANavAvALo sudarzana nAme zramaNopAsaka chuM, ane huM guNazilaka udyAnamAM padhArelA zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA namaskAra karavA jaI rahyo chuM. (sU) 15). Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudarzanArjunayorbhagavadarzanArtha gamanam 199 pjjuvaasi| tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sudaMsaNassa samaNovAsayassa. ajjuyaNassa mAlAgArassa tIse tha0 dhmmkhaa| sudaMsaNe paDigae // sU0 16 // ||ttiikaa // . 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre suisaNaM samaNovAsayaM evaM vayAsI' tataH khalu so'rjunako mAlAkAraH sudarzanaM zramaNopAsakam evamavAdIt - 'taM icchAmi NaM devANuppiyA!' tadicchAmi khalu he devAnupriya ! 'ahamavi' ahamapi 'tumae saddhi' tvayA sAI 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'vaMdittae jAva pajjuvAsittae' vandituM yAvatparyupAsituM-segaM kartum / tataH sa sudarzanaH prAha - 'ahAsuhaM devANuppiyA' yathAsukhaM devAnupriya! he devAnupriya ! yathA te sukhakaraM bhavet tathA kuru / 'tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsakaH 'ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhi' arjuna kena mAlAkAreNa sAI 'jeNeva' yatraiva 'guNasilae ceie' guNazilakaM caityaM 'jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre' yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH 'teNeva uvAgacchai' tatraiva upAgacchati, 'uvAcchittA ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM' upAgatya arjunakena mAlAkAreNa sAI 'samaNaM bhagavaM mahAvIre' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM tikkhulo jAva pajjuvAsai' trikRtvo yAvatparyupAste-trikRtva - yaha sunakara vaha arjunamAlI, sudarzana zramaNopAsaka se isa prakAra bolA-he devAlupriya ! maiM bhI tumhAre sAtha zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana namaskAra' aura unakI sevA karane ke liye AnA cAhatA huuN| sudarzanane kahA-he devAnupriya ! jaisA tumheM sukha ho vaisA kro| usake bAda vaha sudarzana zramaNopAsaka arjunamAlI ke sAtha guNazilaka ujhAna meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa Aye aura tIna bAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vandana-namaskAra kara sevA karane lge| bhagavAna mahAvIra ne una donoM ko dharmakathA A sAMbhaLIne te arjunamAlIe sudarzana zramaNopAsakane A prakAre kahyuM- he devAnupriya! huM paNa tamArI sAthe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana-namaskAra karavA mATe AvavA cAhuM chuM. sudarzane kahyuM- he devAnupriya ! jema tamane sukha hoya tema kare. tyArapachI te sudarzana zramaNopAsaka ajunamAlInI sAthe guNazilaka udyAnamAM zramaNa . bhagavAna mahAvIranI pAse AvyA, ane traNa vAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vaMdana-nama Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 antakRtadazAGgasUtre AdakSiNapradakSiNaM kRtvA vanditvA namasyitvA bhagavataH paryupAsanAM karoti / 'tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH 'mudaMsaNassa samaNovAsayassa ajjuNayassa mAlAgArassa ya' sudarzanAya zramaNopAsakAya arjunakAya mAlAkArAya ca 'tIse ya0 dhammakahA' tasyAM ca0 dharmakathA =tasyAM ca mahAtimahatyAm =ativizAlAyAM paripadi bhagavAn ubhAbhyAmapi dharmakathAmavocat / dharmakathAzravaNAnantaraM 'sudaMsaNe paDigae' mudarzanaH pratigataH ||muu0 16 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA nisamma haTatuTra0 evaM vayAsIsadahAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM jAva abhuttemi| ahAsuhaM devaannuppiyaa!| tae NaM se ajjuNae mAlAgAre uttarapurasthime disibhAe avakamai, avakamittA sayameva paMcamuTTiyaM loyaM karei. karittA jAva aNagAre jAe, jAva viharai / tae NaM se ajjuNae aNagAre jaM ceva divasaM muMDe jAva pavaie, taM ceva divasaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA ima eyArUvaM abhiggahaM uggiNhai-kappai me jAvajIvAe chaTheM cheTreNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANassa viharitaetti kaTTha ayameyArUvaM abhiggahaM ogiNhai, ogimihattA jAvajIvAe jAva viharai // sU0 17 // // TIkA // 'tae NaM' ityaadi| 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma soccA nisamma' tataH khalu so'rjunako sunaayii| dharmakathA sunakara sudarzana zramaNopAsaka apane ghara cale gaye // sU0 16 // usake bAda vaha arjunamAlI zramaNa bhagavAna mahAvIra ke skAra karI sevA karavA lAgyA. bhagavAna mahAvIre te baMnene dharmakathA saMbhaLAvI. dharmakathA sAMbhaLIne sudarzana zramaNopAsaka pitAne ghera cAlyA gayA. (sU0 16) tyArapachI te ajunamAlIe zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dharmakathA sAMbhaLIne Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunasya dIkSAgrahaNam abhigrahagrahaNaM ca 201 mAlAkAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharma zrutvA nizamya 'haago ' hRSTatuSTa 0 = hRSTatuSTahRdaya ' evaM vayAsI' evamavadat - 'sadahAmi NaM bhaMte ! nigragraMtha pAtrayaNaM jAna aDemi' zradadhAmi khalu bhadanta ! nairgranthaM pravacanaM yAvadabhyutiSThAmi he bhadanta ! bhavatproktaM nairgranthaM pravacanaM zrutvA mama tatra zraddhA samutpamnA, ato yAvat saMyamaM grahItumudyato'smItyarthaH / bhagavAnAha - 'ahAsuhaM devANuppiyA !' yathAsukhaM devAnupriya ! he devAnupriya ! yathA te sukhAvahaM tathA kuru / ' tae se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'rjunako mAlAkAra : 'uttarapuratthime disibhAe avakkama' uttarapaurastyaM digbhAgam apakrAmyati = gacchati, 'avakkamittA' apakramya 'sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei' svayameva paJcamuSTikaM locaM karoti, 'karitA jAva aNagAre jAe, jAva vihara' kRtvA yAvadanagAro jAtaH, yAvad viharati / 'tara NaM se ajjuNae aNagAre' tataH khalu so'rjunako'nagAraH 'jaM caiva divasa muMDe jAva pavvaie' yasminneva divase muNDo yAvat pratrajitaH 'taM caiva divasa samaNaM bhagavaM mahAvIraM tasminneva divase zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'baMdai NamaMsai' vandate namasyati 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'imaM eyArUvaM abhiggahaM' imametadrUpamabhigraham 'ugginha' avagRhNAti = svIkaroti nikaTa dharmakathA sunakara aura use acchI taraha hRdayaGgama kara hRSTatuSTa - hRdaya se isa prakAra bole - he bhadanta ! Apake dvArA upadiSTa dharmakathA ko sunakara mujhe usameM zraddhA utpanna hogayI hai, isaliye maiM Apake samIpa saMyama grahaNa karanA cAhatA hU~ / bhagavAnane kahAhe devAnupriya ! jisa prakAra tumheM sukha ho vaisA kro| bhagavAna kA aisA vacana sunakara vaha arjunamAlI IzAna koNa meM gaye aura svayameva paMcamuSTika luJzcana karake anagAra bana gaye / ve arjuna anagAra jisadina pravrajita hue usI dina se zramaNa bhagavAna mahAvIra ko candana namaskAra kara isa prakAra kA unhoMne abhigraha ane tene sArI rIte hRdayaMgama karI hRSTatu hRdayathI A prakAre khelyA he bhadanta ! Apa dvArA upardiSTa dharma kathA sAMbhaLIne mane temAM zraddhA utpanna thai che. mATe hu ApanI pAse sayama grahaNa karavA cAhu chuM. bhagavAne kahyuM-huM devAnupriya ! je prakAre tamane sukha thAya tema karI. bhagavAnanAM evAM vacana sAMbhaLI te arjunamAlI izAna keNumAM gayA ane peAtAnI meLe pAMcamuSTika laMcana karI anagAra thai gayA. te arjuna anagAra je divase pravrujita thayA teja divasathI zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 antakRtadazAGgamatre yat 'kappai me' kalpate mama 'jAvajIvAe' yAvajjIva 'chaTuMchaTeNaM paSThapaSThena 'aNikkhittena' anikSiptena antararahitena 'tabokammeNaM appANaM bhAvamANassa viharittae' tapAkarmaNA AtmAnaM bhAvayato vihartum 'tti kaTu' iti kRtvA = iti manasi kRtvA 'ayameyAsvaM abhiggahaM ogiNhai' imametadrUpamabhigrahamatragRhNAti, 'ogiNhittA jAvajIvAe jAva viharai' avagRhya yAvajIvaM yAvad viharati = jIvanaparyantaM pratijJAkrameNa viharati // mU0 17 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae aNagAre chaTrakkhamaNapAraNayaMsi paDhamaporisIe sajjhAyaM karei, jahA goyamasAmI jAva aDai / tae NaM taM ajjuNayaM aNagAraM rAyagihe Nayare ucca jAva aDamANaM bahave itthIo ya purisA ya DaharA mahallA ya juvANA ya evaM vayAsI-imeNaM me piyA mArie, imeNaM me mAyA mAriyA, bhAyA mArie, bhagiNI mAriyA, bhajjA mAriyA, putte mArie, dhUyA mAriyA, suNhA mAriyA, imeNaM me aNNayare sayaNasaMbaMdhipariyaNe mArie tti kaTu appegaiyA akosaMti, appegaiyA hIlaMti, nidati, khiMsaMti, garihaMti, tajjeti, tAleti // sU0 18 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae aNagAre chaTTakkhamaNapAraNayaMsi paDhamaporisIe sajjhAyaM karei' tataH khalu so'rjunako'nagAraH paThakSapaNapAraNake prathamapauruSyAM svAdhyAyaM karoti, 'jahA goyamasAmI' yathA gautamasvAmI = liyA ki-maiM yAvajjIva antararahita vele 2 pAraNArUpa tapasyA se apanI AtmA ko bhAvita karatA huA vicarU~gA, aisA abhigraha lekara vicarane lage // sU0 17 // usake bAda arjuna anagArane vele ke pAraNe ke dina prathama prahara meM svAdhyAya kiyA aura gautamasvAmI ke samAna gocarI karI A prakAranuM temaNe abhigraha lIdhuM ke huM mAvajajIva antarahita cha charka pAraNa rUpa tapasyAthI mArI AtmAne bhAvita karato vicarIza. ema abhigra laIne viyapA sAyA (sU0 17) - tyArapachI arjuna anagAre chaknA pAraNAne divase pahelA pahoramAM svAdhyAya karyo ane gautama svAmInI peThe gocarI gayA. rAjagRha nagaranA Uca, nIca, madhyama Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunAnagArasya lokakRta AkrozAdikA 203 gautamasvAmivatsavI kriyAM karotItyarthaH, 'jAva aDai' yAvadaTati = svAdhyAyAnantaraM gautamasvAmivadbhikSArtha paribhramati / 'tae NaM taM ajjuNayaM aNagAraM rAyagihe Nayare' tataH khalu tamarjunakamanagAraM rAjagRhe nagare 'ucca jAva aDamANaM' uccayAvadaTantam = uccanIcamadhyamakulAni bhikSArtha paribhramantaM 'bahave itthIo ya purisA ya' vahavaH striyazca, puruSAzca 'DaharA ya daharAzca-daharA bAlAH, 'mahallA ya' mahAntazca-mahAntaH = vRddhAH, 'juvANA ya' yuvAnazca 'evaM vayAsI' evamavadan.. 'imeNaM me piyA mArie' anena mama pitA mAritaH, 'imeNaM me mAyA mAriyA' anena mama mAtA mAritA, 'bhAyA mArie' bhrAtA mAritaH, 'bhagiNI mAriyA' bhaginI mAritA, 'bhajjA mAriyA' bhAryA mAritA, 'putte mArie' putro mAritaH, 'dhUyA mAriyA' duhitA mAritA, 'muNDA mAriyA' snuSA mAritA, snuSAputravadhUH; 'imeNaM me aNNayare sayaNasaMbaMdhipariyaNe mArie' anena me'nyataraH svajanasaMvandhiparijano mAritaH, 'tti kaTu' iti kRtvA 'appegaiyA akkosaMti' apyekake Akrozanti = kaTuvacanairbhasayanti, 'appegaiyA hIlaMti niMdati khisaMti garihaMti tajjati tAleti' apyekake helayanti nindanti visanti garhante tarjayanti tADayanti; helayanti = anAdaraM kurvanti; nindanti = nindAM kurvanti; gaye / rAjagRha nagara ke ucca-nIca-madhyama kuloM meM gRha sAmudAnika bhikSA ke liye phirate hue una arjuna anagAra ko dekhA to strI, puruSa, bacce, bUDhe, aura javAna sabhI isa prakAra kahane lage-isane mere pitA ko mArA, isane merI mAtA ko mArA, isane mere bhAI ko mArA, isane merI bahina ko mArA, isane merI patnI ko mArA, isane mere putra ko mArA, isane merI putrI ko mArA, isane merI putravadhU ko mArA, isane mere dUsare svajana sambandhI parijanoM ko mAra ddaalaa| aisA kaha kara koI kaTuvacanoM se unakI bhatsanA (tiraskAra) karane lage, koI anAdara karane lage, koI nindA karane kuLomAM gRhasAmudAnika bhikSA mATe pharatA pharatA te arjuna anagArane joIne strI, puruSa, bALake, vRddho, tathA juvAne badhA ema kahevA lAgyA ke eNe mArA bApane mAryo, eNe mArI mAtAne mArI, eNe mArA bhAIne mAryo, eNe mArI bahenane mArI, eNe mArI patnIne mArI, eNe mArA putrane mAryo, eNe mArI putrIne mArI, eNe mArI putravadhUne mArI, eNe mArA bIjA svajana saMbaMdhI parijanene mArI nAkhyA. evuM kahI keI kaTu vacanathI tenI bhaTsana (tiraskAra) karavA lAgyA, keI Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 antakRtadazAGgasUtre khisaMti-durvacanaiH kRtvA tasmin krodhamAvezayituM prayatante, garhante dopamAviSkurvanti, tarnayanti-tarjanAM kurvanti-tarjanIprabhRtyagulyAdibhirbhItimutpAdayituM prayatante, tADayanti yaSTyAdinA tADanAM kurvanti // 0 18 / / // mUlam // tae NaM se ajjuNae aNagAre tehiM bahUrhi itthIhi ya purisehi ya Daharehi ya mahallehi ya juvANaehi ya AosejamANe jAva tAlejamANe tesiM maNasA vi appaussamANe sammaM sahai, samma khamai, samma titikkhai, samma ahiyAsei, samma sahamANe khamamANe titikkhamANe ahiyAsamANe rAyagihe Nayare uccanIyamajjhimakulAiM aDamANe jai bhattaM labhai to pANaM Na labhai, jai pANaM labhai to bhattaM na labhai / tae NaM se ajjuNae aNagAre adINe avimaNe akaluse aNAile avisAI aparitaMtajogI aDai, aDittA rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva guNasilae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre jahA goyamasAmI jAva paDidaMsei, paDidaMsittA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe amucchie bilamiva paNNagabhUeNaM appANeNaM tamAhAraM AhArei // sU0 19 // ||ttiikaa // _ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae aNagAre' tataH khalu lage, koI unako khijAne kI koziza karane lage, koI unake doSoM kA udghATana karane lage, koI tarjanA karane lage aura koI unheM lAThI ITe Adise mArane lage // sU0 18 // . una bahuta sI striyoM se, puruSoM se, baccoM se, vRddhoM se, anAdara karavA lAgyA, keI nidA karavA lAgyA ke temane khIjavavAnI keziza karavA lAgyA, ke temanA denuM uddaghATana karavA lAgyA, keI tarjanA karavA lAgyA ane keI lAkaDI iMTa AdithI mAravA lAgyA. (sU) 18 ) aneka strIethI, puruSothI, bALakethI, vRddhothI ane yuvakethI tiraskRta ane ' Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunAnagArasya parakRtAkrozAdisahanam . 205 so'rjunako'nagAraH 'tehiM bahUhiM' tairbahubhiH 'itthIhi ya purisehi ya Daharehi ya mahallehi ya juvANaehi ya' strIbhizca puruSaizca daharaizca mahadbhizca yuvabhizca 'AosejjamANe jAva tAlijjamANe AkruzyamAno yAvat tAyamAnaH 'tesiM maNasA vi' tebhyo manasA'pi 'appaussamANe' apradviSan = dveSabhAvamakurvan 'sammaM sahai' samyak sahate-mukhAdyavikArakaraNena marpati, 'samma khamai' samyak kSamatekrodhAbhAvena, 'sammaM titikkhai' samyak titikSate - adInabhAvena, 'samma ahiyAsei' samyak adhisahate = nirjarAbhAvanayA zuddhAntaHkaraNena sahate, itthaM 'samma sahamANe khamamANe titikkhamANe ahiyAsemANe' samyak sahamAnaH kSamamANaH titikSamANaH adhisahamAnaH 'rAyagihe Nayare uccanIyamajjhimakulAI' rAjagRhe nagare uccanIcamadhyamakulAni 'aDamANe' aTan- bhikSAthai paribhraman 'jai bhane labhai to pANaM Na labhai' yadi bhaktaM labhate tadA pAnaM na labhate. pAnaM-pAnIyam , 'jai pANaM labhai to bhattaM Na labhai' yadi pAnaM labhate tadA aura taruNoM se tiraskRta yAvat tADita ve arjuna anagAra una logoM ke Upara mana se bhI dveSa nahIM karate, parantu unake diye hue Akroza Adi pariSahoM ko samabhAvase sahana karane lage! arthAt ve una pariSaha upasarga denevAloM ke prati jarA bhI krodha nahIM karake kSamAbhAva ko dhAraNa kara evaM dInabhAvase rahita madhyastha bhAvanA meM vicarane lge| tathA nirjarA kI bhAvanA se pavitra antaHkaraNa hone ke kAraNa sabhI parISahoM ko anAyAsa hI sahana karane lge| isa prakAra sabhI prakAra ke parISahoM ko sahana karate hue uccanIcamadhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSA ke liye vicarate hue una arjuna anagAra ko yadi kahIM AhAra milatA thA to pAnI nahIM, tADita thatA te arjuna anagAra te lokenA upara manathI paNa dveSa nahI karatA, paraMtu teonA ApelA Akroza Adi parISahene samabhAve sahana karavA lAgyA, arthAta te parISaha-upasarga devAvALA pratye jarA paNa krodha lAvyA vagara kSamAbhAvane dhAraNa karI ane dInabhAvathI rahita madhyastha bhAvanAmAM vicaravA lAgyA, tathA nirjarAnI bhAvanAthI pavitra aMtaHkaraNa hovAne kAraNe badhA parISahAne anAyAse ja sahana karavA lAgyA. A prakAre badhA prakAranA parISahAne sahana karatA thakA ucca, nIca, madhyama kulemAM gRhasAmudAnika bhikSAne mATe vicaratA te arjuna anagArane je kyAMka AhAra maLate te pANuM na maLatuM, pAchuM maLatuM te AhAra na maLatA. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 antakRtadazAGgasUtre bhaktaM na labhate / 'tae NaM' tataH khalu-tadanantaram etAdRze ghoraparIpahe samupasthite'pi 'sa ajjuNae agagAre' so'rjunako'nagAraH 'adINe' adInA-dInatAmaprAptaH, 'avimaNe' avimanAH vaimanasyamamAptaH, 'akaluse' akalupaHkaluSabhAvarahitaH 'aNAile' anAvilA svacchAntaHkaraNaH 'avisAI' avipAdI vipAdarahitaH, punaH 'aparitaMtajogI' aparitAntayogI-aparitAntazcAsau yogazca aparitAntayogaH so'syAstIti tathAbhUtazca san 'aDai' aTati, 'aDittA' aTitvA 'rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai' rAjagRhAnnagarAt pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA jeNeva' pratiniSkramya yatraiva 'guNasilayaM ceiyaM' guNazilakaM caityaM 'jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre' yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIraH 'jahA goyamasAmI jAva paDidaMsei' yathA gautamasvAmI yAvat pratidarzayati so'rjunako'nagAro rAjagRhanagarAniSkramya bhagavatsamIpe samAgatya gautamasvAmivad bhagavantaM bhikSAyAM prAptamazanAdikaM pratidarzayati, 'paDidaMsittA' pratidazya 'samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM' zramaNena bhagavatA mahAvIreNa 'abhaNuNNAe' abhyanujJAtaH san 'amucchie' amUcchitaH AhArAsaktirahito 'vilamiva paNNagabhUeNaM appANeNaM' vilamitra pannagabhUtena AtmanA 'tamAhAraM AhArei' tamAhAramAhArayati-yathA bhujaGgo vilasya pArzvabhAgadvayamasaMspRzan madhyabhAgata evAtmAnaM vile pravezayati tathA mukhasya pArzvadvayasparzarahitamAhAraM kaNThanAlAbhimukhaM bhavezyA''hArayatIti bhAvaH // mU0 19 // yadi pAnI milatA thA to AhAra nhiiN| isa prakAra samaya para rUkhA-sUkhA jaisA-taisA bhI bhojana mila jAtA, use hI adIna, avimanA, akaluSa, akSobhita, aviSAdI, tanatanATa Adi vikSepa bhAvoM se bilakula asaGga raha kara le lete| phira rAjagRha se nikala kara ve guNazilaka udyAna meM Ate aura lAye hue bhojana ko zraddhApUrvaka bhagavAna ko dikhlaate| bAda meM unakI AjJA prApta kara gRddhi se rahita arthAt jisa prakAra sApa bilameM praveza karatA hai usI prakAra A prakAre samaya para sUkuM lakhuM evuM tevuM paNa bhejana maLI jatuM tene adIna, avinA, akaluSa, akSeti, aviSAdI, tanamanATa Adi vikSepa bhAvethI taddana asaMga rahIne laI letA. pachI rAjagRhathI nIkaLI teo guNazilaka udyAnamAM AvatA ane laI Avela bhejanane zraddhApUrvaka bhagavAnane dekhADatA. bAdamAM temanI AjJA meLavI mRddhithI rahita, eTale jema sApa daramAM praveza kare tema rAgadveSathI rahita thaIne Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA arjunAnagArasya siddhapadamAptiH // mUlam // tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAI rAyagihAo NayarAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA bahiM jaNavayavihAraM viharas / tae NaM se ajjuNae aNagAre teNaM orAleNaM viuleNaM payatteNaM paggahieNaM mahANubhAgeNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe bahupuNNe chammAse sAmaNNapariyAgaM pAuNas, addhamAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUse, tIsaM bhattAI aNasaNAe chedei, chedittA jassaTTAe kIrai jAva siddhe // sU0 20 // 207 // TIkA // : 'ta NaM ityAdi / 'tara NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAI rAyagihAo NayarAo paDinikkhamar3a, paDinikkhamittA vahiM jaNavayavihAraM viharaI ' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH anyadA kadAcid rAjagRhAnnagarAt pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya vahirjanapadavihAraM viharati / 'tae NaM se ajjuNae aNagAre' tataH khalu so'rjunako'nagAraH 'teNaM tena prasiddhena 'orAleNaM' udAreNa = padhAnena 'viuleNaM' vipulena = vizAlena, 'payatteNaM' pradattena = bhagavatA dattena 'pagNahieNaM' pragRhItena = utkRSTabhAvataH svIkRtena 'mahANubhAgeNaM' mahAnubhAgena = mahAn anubhAgaH = prabhAvo yasya tattena, 'tavokammeNaM appANaM bhAvemANe' rAgadveSa se rahita ho usa bhojana kA sevana kara saMyama - nirvAha karane meM lage rahate // sU0 19 // anantara kisI samaya bhagavAna mahAvIra rAjagRha nagara se bAhara nikala kara janapada meM vicara rahe the / usa avadhi meM una mahAbhAgI arjuna anagArane bhagavAna ke dvArA diye hue, tathA utkRSTa bhAvanA se svIkRta, atyanta prabhAvazAlI usa udAra vipula tapaHkarma se AtmA ko bhAvita karate hue cha mAsa taka caaritrte bhejananu sevana karI sayama-nirvAha karavAmAM tatpara rahetA ( sU0 19 ) pachI koi samaye bhagavAna mahAvIra rAjagRhanagarathI bahAra nIkaLI janapadamAM viyarI rahyA hatA, ye avadhibhAM te mahAbhAgI sarjuna anagAre te uhAra, viyusa, bhagavAne Apela tathA utkRSTa bhAvanAthI svIkArela atyaMta prabhAvazAlI tapathI Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 antakRtadazAGgasUtre tapaHkarmaNA AtmAnaM bhAvayan, 'bahupuNe' vahupUrNAn 'chammAse' paNmAsAn 'sAmaSNapariyAgaM' zrAmaNyaparyAyam = cAritraparyAyam 'pAuNaI' pAlayati, tathA 'addhamAsiyAe' ardhamAsikyA 'saMlehaNAe' saMlekhanayA 'appANaM jhUser3a' AtmAnaM jopayati, 'tIsaM bhattAI' triMzataM bhaktAni 'aNasaNAe cheder3a, chedittA jassaTTA e kIras jAva siddhe' anazanena chinatti chinvA yasyArthAya kriyate yAvat siddha:= yadarthaM svIkriyate naggabhAvaH tamarthamadhigamya yAvat siddhiM prAptaH // mru0 20 // // iti tRtIyamadhyayanam // // mUlam // ukkhevao utthassa ajjhayaNassa / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, tattha NaM seNie rAyA, kAsave NAmaM gAhAvaI paDivasar3a, jahA maMkAI, solasa vAsA pariyAo vipule siddhe // 4 // evaM khemae vigAhAvaI, NavaraM kAgaMdI NayarI, solasa vAsA pariyAo, vipule pavva siddhe // 5 // evaM dhitihare vi gAhAvaI, kAgaMdI NayarI, solasa vAsA pariyAo, jAva vipule siddhe // 6 // evaM kelAse vigAhAvaI, NavaraM sAgee Nayare, bArasa vAsAI pariyAo, vipule siddhe // 7 // evaM haricaMda vigAhAvaI, sAgee Nayare, bArasa vAsA pariyAo, vipule siddhe // 8 // evaM vAratae vi gAhAvaI, NavaraM rAyagihe yare, bArasa vAsA pariyAo, vipule siddhe // 9 // evaM paryAya kA pAlana kiyA, tathA ardhamAsikI saMlekhanA se AtmA ko sevita kara tathA tIsa bhakta ko anazana se chedita kara apane sabhI ghanaghAtI karmoM ko kSaya kara siddha hogaye || sU0 20 // iti tRtIya adhyayana saMpUrNa m AtmAne bhAvita karatAM, cha mAsa sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karyuM, tathA ardha mAsikI salekhanAthI AtmAne sevita karI tathA trIsa bhakatAnuM anazanathI chedita karIne peAtAnAM sa ghanaghAtI karyAMnA nAza karIne siddha thai gayA ( sU. 20 ) kRti tRtIya adhyayana saMpUrNa. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, maGkAIprabhRticaritam . 209 sudaMsaNe vi gAhAvaI, NavaraM vANiyagAme Nayare, duipalAsae ceie, paMca vAsA pariyAo, vipule siddhe // 10 // evaM puNNabhadde vi gAhAvaI, vANiyagAme Nayare, paMca vAsA pariyAo, vipule siddhe // 11 // evaM sumaNabhahe vi gAhAvaI, sAvatthI NayarI, bahuvAsA pariyAo, vipule siddhe // 12 // evaM supaiTe vi gAhAvaI, sAvatthI NayarI, sattAvIsaM vAsA pariyAo, vipule siddhe // 13 // evaM mehe vi gAhAvaI, rAyagihe Nayare, bahUiM vAsAiM pariyAo, vipule siddhe // 14 // // sU0 21 // // TIkA // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao cautthassa ajjhayaNassa' utkSepakazcaturthasya adhyayanasya, caturthasyAdhyayanasya prArambhavAkyaM 'yadi khalu bhadanta !" . ityAdirUpaM pUrvavadeva vijJeyam / sudharmA svAmI prAha - 'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare' evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhaM nagaram, tatra 'guNasilae ceie' guNazilakaM caityamAsIt, 'tattha NaM seNie rAyA' tatra khalu zreNiko rAjA rAjyaM karoti sma / tatraiva ... aba caturtha adhyayana kA prArambha isa prakAra karate haiM jambUsvAmIne zrIsudharmA se isa prakAra pUchA-he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIrane chaThe varga ke tRtIya adhyayana meM jo bhAva batAyA hai vaha maiMne sunA, aba usake bAda caturtha adhyayana ke bhAvoM ko sunanA cAhatA huuN| zrI sudharmAsvAmIne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thaa| usa nagara meM guNazilaka nAmaka caitya thaa| usa nagara ke rAjA zreNika the| usa nagara meM kAzyapa have caturtha adhyanane prAraMbha A prakAre karIe chIe jaMbusvAmIe zrI sudharmAsvAmIne A prakAre pUchayuM-he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIre chaThThA vargane tRtIya adhyayanamAM je bhAva batAvyA che te meM sAMbhaLyA. have tyArapachI caturtha varganA bhAve sAMbhaLavA IcchuM chuM. - zrIsudharmAsvAmIe kahyuM - he jaMbU ! te kAla te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. te nagaramAM guNazilaka nAme caitya hatA. te nagaranA rAjA zreNika hatA. te nagaramAM Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .210 antakRtadazAGgamatre nagare 'kAsave NAmaM gAhAvaI paDivasai' kAzyapo nAma gAthApatiH prativasati, 'jahA maMkAI' yathA maGkAI: maGkAInAmA gAthApatiH, tathaiva 'solasa vAsA' SoDaza varSANi 'pariyAo' paryAyaH SoDazavarSAvadhizcAritraparyAyaH, anantaraM mAsikyA saMlekhanayA 'vipule siddhe' vipule siddhaH vipulagirau siddhaH // 4 // 'evaM khemae vi gAhAvaI' evaM kSemako'pi gAthApatiH, 'NavaraM' ayaM vizeSaH, 'kAgaMdI NayarI' kAkandI nagarI, 'solasa vAsA pariyAo' poDaza varSANi paryAyaH, yAvad vipule siddhe' vipule parvate siddhaH // 5 // 'evaM ghitihare vi gAhAvaI' evaM dhRtidharo'pi gAthApatiH, 'kAgaMdI NayarI' kAkandI nagarI, tasya dhRtidharasya gAthApaternivAsaH kAkandayAM nagar2yAMmAsIt / epo'pi bhagavatsamIpe pratrajitaH, asya 'solasa vAsA pariyAo' poDaza varSANi paryAyaH-poDazavarSaparyantaM cAritraparyAyo'bhUt , 'jAva vipule siddhe' yAvad vipule siddhaH // 6 // 'evaM kelAse vi gAhAvaI' evaM kailAso'pi gAthApatiH, 'NavaraM vizeSaH, nAmaka eka gAthApati rahate the, usa gAthApatine makAI ke samAna bhagavAna mahAvIra prabhu ke samIpa pravrajyA grahaNa kI aura bAda meM solaha varSa taka cAritra paryAya pAlA aura anta meM ve vipulagiri para siddha hogaye, isa prakAra cauthA adhyayana samApta huA // 4 // isI prakAra kSemaka gAthApati kA bhI caritra jaannaa| ye kAkandI nagarI ke rahane vAle the| inhoMne solaha varSa taka cAritraparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 5 // isI prakAra dhRtidhara gAthApati kA bhI varNana hai| ye kAkandI nagarI ke rahane vAle the| inakA bhI cAritraparyAya solaha varSa kA thaa| anta meM yaha bhI vipulagiri para siddha hogaye // 6 // isI prakAra kailAsa gAthApati kAzyapa nAme eka gAthApati rahetA hatA. te gAthApatie makAInI jema bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse pravajyA grahaNa karI, ane soLa varSa sudhI cAritraparyAya pA, tathA aMtamAM vipulagiri para siddha thaI gayA. A prakAre cothuM adhyayana samApta thayuM (4). evI ja rIte kSemaka gAthA patinuM paNa carita jANavuM, te kAkedI nagarInA rahevAsI hatA. temaNe seLa varSa sudhI cAritraparyAya pALe ane vipula giri para siddha thaI gayA (5). e ja prakAre dhRtidhara gAthA patinuM paNuM varNana che. e kakadI nagarInA rahevAsI hatA, temanuM paNa cAritraparyAya soLa varSane hateA. .aMtamAM e paNa vipulagiri para siddha thaI gayA (6). eja prakAre kailAsa Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, maGkAIprabhRcaritam 211 'sAgee Nayare' sAketa nagaram ayodhyA nagarI, 'vArasa vAsAiM pariyAo' dvAdaza varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 7 // 'evaM haricaMdaNe vi. gAhAvaI' evaM haricandano'pi gAthApatiH, 'sAgee Nayare' sAketa nagaram , 'vArasa vAsA pariyAo' dvAdaza varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH / 'evaM vArattae vigAhAvaI' evaM vArattako'pi gAthApatiH, 'NavaraM' vizeSaH, 'rAyagihe Nayare'- rAjagRhaM nagaram , 'vArasa vAsA pariyAo' dvAdaza varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 9 // 'evaM sudaMsaNe vi gAhAvaI' evaM sudarzano'pi gAthApatiH, 'Navara' vizeSaH 'vANiyagAme gayare' vANijakagrAmo nagaram , 'duipalAsae ceie' tipalAzakaM caityam , 'paMca vAsA pariyAo' paJca varSANi paryAyaH 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 10 // 'evaM kA bhI caritra jaannaa| ye sAketa (ayodhyA) nagarI ke rahane vAle the| inhoMne bAraha varSa taka cAritraparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 7 // haricandana gAthApati bhI isI prakAra anagAra hogaye, ve bhI sAketa nagarI ke rahane vAle the, unhoMne bAraha varSa taka cAritraparyAya pAlA aura anta meM ve vipulagiri para siddha hogaye // 8 // isI prakAra vArattaka gAthApati kA bhI caritra hai| ye rAjagRha nagara ke rahane vAle the| bAraha varSa taka zrAmaNyaparyAya pAlakara ye vipulagiri para siddha hogaye // 9 // sudarzana gAthApati bhI bhagavAna ke samIpa pravrajita hue| ye vANija grAma ke rahane vAle the| usa gAma meM dUtipalAza nAmaka gAthApatinuM paNa carita jANavuM. e sAketa (adhyA) nagarInA rahevAsI hatA. temaNe bAra varSa sudhI cAritraparyAya pALe ane vipulagiri para siddha thaI gayA. (7) haricaMdana gAthApati paNa e ja rIte anagAra thaI gayA. te paNa sAketa nagarInA rahevAzI hatA. temaNe bAra varSa sudhI cAritraparyAya yA ane aMtamAM vipulagiri 52 siddha 4 gayA. (8) - A prakAre vArataka. gAthApatinuM caritra che. te rAjagRha nagaranA rahevAsI hatA. bAra varSa sudhI zAmaNyaparyAya pALe ane vipulagiri para siddha thaI gayA. (9) sudarzana gAthApati paNa bhagavAnanI pAse pravRjita thayA che. vANija gAmanA rahevAzI hatA. temaNe pAMca varSa sudhI zramaNyayayaya pALe ane vipulagiri para Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 antakRtadazAGgasUtre puNNabhadde vi gAhAvaI, vANiyagAme Nayare' evaM pUrNabhadro'pi gAthApatiH, vANijagrAmo nagaram , 'paMca vAsA pariyAo' paJca varSANi paryAyaH, 'vipule sindre vipule siddhaH // 11 // 'evaM sumaNabhadde ,vi gAhAvaI' evaM sumanobhadro'pi gAthApatiH, 'sAvatthI NayarI' zrAvastI nagarI, 'vahuvAsA pariyAo' bahuvarpANi paryAyaH 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 12 // "evaM supaiThe vi gAhAvaI' evaM supratiSTho'pi gAthApatiH 'sAvatthI NayarI' zrAvastI nagarI, 'sattAvIsaM vAsAiM pariyAo' saptaviMzati varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 13 // 'evaM mehe vi gAhAvaI' evaM megho'pi gAthApatiH, 'rAyagihe Nayare' udyAna thaa| inakA cAritraparyAya pAca varSa kA thA aura ye vipula parvata para siddha huye // 10 // isI prakAra pUrNabhadra gAthApati kA bhI caritra jAnanA caahiye| ye vANijagrAma ke rahane vAle the| inhoMne pAca varSa taka zrAmaNya paryAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 11 // sumanabhadra gAthApati kA caritra bhI isI prakAra samajhanA cAhiye / ye zrAvastI nagarI ke rahane vAle the| inhoMne bahuta varSoM taka zrAmaNyaparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye / / 12 / / isI prakAra supratiSTha gAthApati kA bhI caritra jAnanA / ye zrAvastI nagarI ke rahane vAle the| inhoMne sattAisa varSa taka cAritraparyAya pAlA antameM vipulagiri para siddha hogaye // 13 // isI prakAra meghagAthApati kA bhI caritra jaannaa| ye rAjasiddha thapa gayA. (10) eja prakAre pUrNabhadra gAthApatinuM paNa caritra jANavuM joIe. te vANija gAmanA rahevAzI hatA. temaNe pAMca varSa sudhI zAmadhyaparyAya pALe ane vipulagiri para siddha 4 gayA. (11) , sumanabhadra gAthApatinuM caritra paNa eja prakAranuM samajavuM joIe. te zrAvastI nagarInA rahevAsI hatA. temaNe bahu varSo sudhI zAmayaparyAya pALe ane vipulagiri 52 siddha tha6 gayA. (12) eja prakAre supratiSa gAthApatinuM caritra jANavuM. te zrAvastI nagarInA rahevAzI hatA. temaNe sattAvIza varSa sudhI cAritraparyAya pALe. aMtamAM vipulagiri para siddha thA gayA (13) tevI ja rIte megha gAthApatinuM paNa caritra jANavuM. te rAjagRha nagaranA rahevAzI Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 munikumudacandrikA TIkA, atimuktAnagAracaritam . rAjagRhaM nagaram , 'vahUI vAsAI pariyAo' vahUni varSANi paryAyaH; 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 14 // sU0 21 // mUlam // ukkhevao pannarasamassa ajjhayaNassa / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM polAsapure nayare, sirIvaNe ujANe, tattha NaM polAsapure payare vijae NAmaM rAyA hotthA / tassa NaM vijayassa ranno sirI nAmaM devI hotthA, vnno0| tassa NaM vijayasta ranno putte sirIe devIe attae aimutte nAmaM kumAre hotthA, sukumaale| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva sirIvaNe viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jehe aMtevAsI iMdabhUI jahA paNNattIe jAva polAsapure nayare ucca jAva aDai // sU0 22 // ||ttiikaa // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao pannarasamassa ajjhayaNassa' utkSepakaH paJcadazasyAdhyayanasya paJcadazasyAdhyayanasya-'yadi khalu bhadanta ! ityAdi rUpaM prArambhavAkyaM pUrvavadeva vijJeyam / jambUpraznAnantaraM sudharmA svAmI prAha-evaM gRha nagara ke rahane vAle the| bahuta varSoM kA inhoMne zrAmaNyaparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 14 // sU0 21 // .. // caudahavA adhyayana samApta // zrI jambUsvAmIne zrI sudharmA svAmI se pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita caudahaveM adhyayana kA bhAva maiMne Apake mukha se sunA aba usake bAda pandrahaveM adhyayana ke hatA. ghaNAM varSo sudhI temaNe zramaNyaparyAya pALe ane vipulagiri para siddha tha gayA. (14) (sU0 21). caudamuM adhyayana samApta. zrI jaMbusvAmIe zrI sudhamAM svAmIne pUchyuM- he bhadanta! bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita caudamA adhyayanane bhAva meM ApanA mukhethI sAMbhaLe. have tyArapachI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 214 khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM polAsapure nayare' evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye polAsapuraM nagaram ; tatra 'sirIvaNe ujjANe' zrIvanamudyAnam AsIt, 'tattha NaM polAsapure Nayare' tatra khalu polAsapure nagare 'vijae NAmaM rAyA hotthA' vijayo nAma rAjA''sIt / 'tassa NaM vijayasya ranno sirI nAmaM devI hotthA' tasya khalu vijayasya rAjJaH zrIrnAma devI AsIt / 'baSNao0' varNakaH zriyo devyA varNanam anyadevIvadvijJeyam / 'tassa NaM vijayassa raNNo putte' tasya khalu vijayasya rAjJaH putraH, 'sirIe devIe attara' zriyo devyA Atmaja: 'aimute nAmaM kumAre hotthA' atimukto nAma kumAra AsIt, 'sukumAle' sukumAraH = yo hi mukumAravayava AsIt / ' teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre' tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIro 'jAtra sirIvaNe fares' yAvacchrIne viharati / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa' tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya bhAva kRpA karake sunAiye | zrI sudharmA svAmIne kahA - he jambU ! usa kAla usa samaya meM polAsapura nAmaka nagara thA / usa nagara meM zrIvana nAmaka udyAna thA / usa polAsapura nagara meM vijaya nAmaka rAjA the / usa vijaya rAjA kI rAnI kA nAma zrIdevI thA / vaha rAnI prathama varNita mahArAniyoM ke samAna zobhAyukta thI / una vijaya rAjA ke putra tathA zrIdevI rAnI ke Atmaja atimuktaka ( evaMtA ) nAmaka kumAra the / jo atyanta sukumAra the / usakAla usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra zrIvana udyAna meM padhAre / usa samaya bhagavAna mahAvIra prabhu ke jyeSTha ziSya indrabhUti, bhagavAna ko pUchakara vyAkhyAprajJapti (bhagavatI) ke paMdaramA adhyayananA bhAva kRpA karIne saMbhaLAveA. sudharmAM svAmIe kahyuM he jammU ! te kAla te samaye peAlAsapura nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM zrIvana nAmanuM udyAna hatuM. te peAlAsapura nagaramAM vijaya nAme rAjA hatA. te vijayarAjAnI rANInuM nAma zrIdevI hatuM. te rANI prathamavarNita mahArANIene samAna zAbhAyukta hatI. zrIdevI rANInA Atmaja atimukataka (evatA) nAme kumAra hatA, je atyaMta sukumAra hatA. te kAla te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra zrIvana udyAnamAM padhAryAM. te samaye bhagavAna mahAvIra prabhunA jyeSTha ziSya IMdrabhUti, bhagavAnane pUchIne vyAkhyAprajJaptinAM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam 215 'jeDe aMtevAsI iMdabhUI' jyeSTho'ntevAsI indrabhUtiH, 'jahA paNattIe' yathA prajJaptyAm yathA vyAkhyAprajJaptyAM-bhagavatIsUtre tathA 'jAva polAsapure nayare ucca jAva aDaI' yAvat polAsapure nagare ucca yAvad aTati-uccanIcamadhyamAni kulAni bhikSArtha bhramati // mU0 22 // // mUlam // . imaM ca NaM aimutte kumAre pahAe jAva vibhUsie vahUhi dAraehi ya dAriyAhi ya Dibhaehi ya DibhiyAhi ya kumAraehi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparikhuDe sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva iMdaTANe teNeva uvAgae, tehiM vahahiM dAraehi ya dAriyAhi ya Dibhaehi ya DibhiyAhi ya kumAraehi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparibuDe abhiramamANe 2 viharai / tae NaM bhagavaM goyame polAsapure Nayare uccanIya jAva aDamANe iMdaTTANassa adUrasAmaMteNaM vIIvayai / tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyamaM adUrasAmaMteNaM vIIvayamANaM pAsai, pAsittA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgae, bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-ke NaM bhaMte ! tunbhe! kiM vA aDaha ? // sU0 23 // // TIkA // 'imaM ca NaM' ityAdi / imaM ca Na' asmiMzca khalu samaye 'aimutte kumAre pahAe jAva vibhUsie' atimuktaH kumAraH snAto yAvad vibhUpitaH 'vahUhiM dAraehi ya dAriyAhi ya Dibhaehi ya DibhiyAhi varNana ke anusAra polAsapura nagara ke uccanIca madhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSA ke liye bhramaNa karane lage // 22 // ..isI samaya atimuktaka, kumAra snAna kara alakAroM se alaMkRta ho bahuta se laDake laDakiyoM aura bAlaka bAlikAoM (bhagavatI)nAM varNana pramANe pilAsapura nagaranA ucca nIca madhyama kulemAM gRhasAmudAnika bhikSAne mATe bramaNa karavA lAgyA. (sU) 22) e samaye atimukataka kumAra snAna karI alaMkArathI vibhUSita thaI ghaNA chokarAchekarIo ane bALaka bALakIo tathA kumAra-kumArikAonI sAthe pitAnA gharathI nikaLI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 antakRtadazAGgasUtre ya kumAra hiya kumAriyAhi ya' bahubhirdArakai dArikAbhitra Dimbhakaizca DimbhakAbhi kumArakai kumArikAbhitha; tatra dArakaiH = bahukAlikaiH; DimbhaiH= alpakAlikaiH kumAraH=bahutarakAlikai: ' saddhi' sArddha 'saMparipuDhe ' samparitaH, 'sayAo gihAo paDiNikkhamai' svakAd gRhAt pratiniSkrAmyati, ' paDiNikkhamittA jeNetra ' pratiniSkramya yatraiva ' iMdANe ' indrasthAnaM = bAlakrIDAsthAnaM ' teNeva uvAgae' tatraiva upAgataH, ' tehi bahUhi dAraehi ya dAriyAhi ya DiMbhaehi ya DiMbhiyAhi ya kumArehi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparivuDhe abhiramamANera vihara' tairbahubhirdArakaizva dArikAbhizca Dimbhakaizca DimbhakAbhizca kumArakaizca kumArikAbhizca sArddhaM samparitaH abhiramamANaH 2 viharati / ' tae NaM bhagavaM goyame polAsapure Nayare uccanIya jAtra aDamANe ' tataH khalu bhagavAn gautamaH polAsapure nagare uccanIca yAvadaTana = polAsapuranagare uccanIcamadhyamakulAni bhikSArthaM paribhraman 'iMdadvANassa adarasAmaMteNaM vIIvayai ' indrasthAnasya adUrasAmantena vyatitrajati, indrasthAnasya = bAlakrIDAsthAnasya samIpasthamArgeNa gacchati / ' tae NaM se aimutte kumAre' tataH khalu so'timuktaH kumArI ' bhagavaM goyamaM bhagavantaM gautamam ' adUrasAmaMteNaM' adUrasAmante= samIpamArgeNa 'vIIvayamANaM' vyatitrajantaM gacchantaM 'pAsa' pazyati 'pAsittA' dRSTvA 'jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgae bhagavaM goyamaM evaM bayAsI' yatraitra bhagavAn gautamaH tatraiva upAgato bhagavantaM gautamamevamavadat - 'ke NaM bhaMte! tubhe ?, kiMvA aDaha ?' ke khalu he bhadanta ! yUyam ? kiMvA aTatha = kena kAraNena bhrAmyatha ? || mU0 23 // / evaM kumAra kumArikAoM ke sAtha apane ghara se nikala kara jahAM indrasthAna - bAlakoM ke khelane kA sthAna thA vahAM Aye aura sabhI ke sAtha khelane lage / usI samaya bhagavAna gautama polAsapura nagara ke uccanIca madhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSA ke liye paryaTana karate hue usa kumAra ke indrasthAna ke samIpa se nikale / usake cAda vaha atimuktaka kumAra bhagavAna gautama ko Ate hue dekhakara jyAM indrasthAna-bALakAne ramavAnA sthAna hatuM tyAM AvyA ane sahunI sAthe ramavA lAgyA teja samayamAM bhagavAna gautama peAlAsapura nagaranA uccanIca madhyama kuLAmAM gRha sAmudAnika bhikSAne mATe paryaTana karatA karatA, te kumAranA IMdrasthAnanI pAsethI nIkaLyA. tyArapachI te atimukataka kumAra bhagavAna gautamane AvatA joIne temanI pAse gayA ane Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracatim // mUlam // tae bhagavaM goyame aimuktaM kumAraM evaM vayAsI- amhe NaM devANupiyA ! samaNA NiggaMthA iriyAsamiyA jAva baMbhayArI uccanIya jAva aDAmo / tae NaM aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI - eha NaM bhaMte ! tubbhe japaNaM ahaM tubbhaM bhikkhaM davAvemitti kaddu bhagavaM goyamaM aMgulIe geues, gevhittA, jeNeva sae gihe teNeva uvAgae / tae NaM sA sirI devI bhagavaM goyamaM ejjamAnaM pAsai, pAsittA haTTutuTTu jAva AsaNAo abhuTThes, avbhuTTitA jeNeva bhagavaM goyase teNeva uvAgayA, bhagavaM goyamaM tikkhuto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA vaMdai NamaMsai, vaMditA NamaMsittA viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAi jAva paDivisajjei // sU0 24 // // TIkA // 217 ' tara NaM' ityAdi / ' tae NaM bhagavaM goyame aimuttaM kumAraM evaM vayAsI' tataH khalu bhagavAn gautamaH atisukkaM kumAramevamavadat - 'amhe NaM devANupiyA ! samaNA NiggaMthA iriyAsamiyA jAva bhayArI' vayaM khalu he devAnupriya ! zramaNA nirgranthA IryAsamitA yAvad brahmacAriNaH = vayam iryAsamityAdipaJcasamitiyuktA yAvad guptabrahmacAriNaH 'uccanIya jAva aDAmo' unake pAsa gaye aura isa prakAra bole - he haiM ? aura kisa kAraNa se ghUma rahe haiM ? // bhadanta ! Apa kauna sU0 23 // atimuktaka kumAra kA isa prakAra prazna sunakara bhagavAna gautama atimuktaka kumAra se isa prakAra bole- he devAnupriya ! hama bhramaNa nirgrantha haiM, hama loga IryAsamiti Adi pA~ca samitiyoM se yukta yAvad guptabrahmacArI hote haiM / tathA hamaloga uccanIca madhyama yA prakAre moTyA-De mahanta ! Apa aNu ho ? bhane zuM araNuzrI irI rahyA ch| ? (sU0 23) atimukataka kumAranA A jAtanA prazna sAMbhaLI bhagavAna gautame atimukataka kumArane A pramANe kahyuM he devAnupriya! huM zramaNa ninya chuM. ame leke iryAdi pAMca samitiethI yukta evA jusabrahmacArI chIe tathA ame gocarIne mATe ucca Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 antakRtadazAGgasUtre khalu atimuktaH kumAro = Agacchata uccanIca yAvadAmaH = bhikSArthamuccanIcamadhyamakuleSu paribhramAmaH / ' tae NaM amuce kumAre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI' tataH bhagavantaM gautamamevamavAdIt - ' eha NaM bhaMte !" eta khalu bhadanta ! khalu bhadanta ! 'tubbhe' yUyam ' jaNaM' yatkhalu 'ahaM tu bhikkhaM ' aham tubhyaM bhikSAM 'davAvemi' dApayAmi, 'tti kaDu' iti kRtvA 'bhagavaM goyamaM aMgulIe ' bhagavantaM gautamam aGgulyAM = svahastena gautamasyAGguliM 'gehar3a' gRhAti, 'gehitA' gRhItvA 'jeNeva sae gihe teNeva uvAgae' yatraiva svakaM gRhaM tatraitra upAgataH / 'tae NaM sA sirI devI' tataH khalu sA zrIdevI = atimuktamAtA 'bhagavaM goyamaM ejjamAnaM ' bhagavantaM gautamamejamAnam = AgacchantaM 'pAsa' pazyati, 'pAsittA' dRSTvA 'haTTa jAva AsaNAo anbhuTTheI' hRSTatuSTa yAvat asinAdabhyutiSThati, 'aTittA jeNeva bhagavaM goyame teNetra' abhyutthAya yatraiva bhagavAn gautamaH tatraiva 'uvAgayA' upAgatA 'bhagavaM goyamaM' bhagavantaM gautamaM 'tikkhutto' trikRtvaH = vAratrayam 'AyAhiNapayAhiNaM karei' AdakSiNapradakSiNaM karoti, 'karitA vaMdai NamaMsa ' kRtvA vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasthitvA 'viuleNaM asaNa - pANa- khAima - sAimeNaM paDilA bhei' vipulena azanapAna-khAdya-svAdyena pratilambhayati = macurAzana - pAna - khAdya-svAdyAni bhagavate gautamasvAmine dadAti 'jAva paDivisajjei' yAvat prativisarjayati // su0 24 // kuloM meM gocarI ke liye jAte haiM / yaha sunakara atimuktaka kumArane bhagavAna gautama se isa prakAra kahA - he bhadanta ! Apa mere sAtha pdhaareN| maiM Apako bhikSA dilAtA hU~ / aisA kaha kara gautama svAmI kI aMgulI pakar3a lI aura unheM apane mahala meM le gaye / unheM Ate dekhakara zrIdevI rAnI atyanta hRSTatuSTa ho Asana se uThI, uTha kara jahA~ bhagavAna gautama the vahA~ AyI aura bhagavAna gautama ko tInacAra vidhisahita vandana - namaskAra kiyA / aura phira uccabhAva se vipula azanapAna khAdyasvAdya cAroM hI prakAra kA nIca madhyama kulemAM jaie chIe. A sAMbhaLIne atimukataka kumAre bhagavAna gautamane Ama kahyuM - he bhadanta! Apa mArI sAthe padhAre. huM Apane bhikSA apAvu chuM. ema kahI gautamasvAmInI AMgaLI pakaDI lIdhI ane temane peAtAnA mahelamAM lai gayA. temane AvatA joine zrIdevI atyaMta hetuSTa thai AsanathI uThIne jyAM bhagavAna gautama hatA tyAM AvyAM. ane bhagavAna gautamane traNavAra vidhisahita vaMdana nakAra karyAM. tyAra pachI ucca bhAvathI vipula azanapAna khAdya svAdha cAreya prakAranA AhAra temane vaheArAvyA, Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam . // mUlam // tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyama evaM vayAsIkarhi NaM bhaMte ! tunbhe parivasaha ? tae NaM bhagavaM goyame aimuttaM kumAraM evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA ! mama dhammAyarie dhammovadesae bhagavaM mahAvIre Aigare jAva saMpAviukAme, iheva polAsapurassa nayarassa bahiyA sirivaNe ujjANe ahApaDiggahaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM jAva appANaM bhAvemANe vihri| tattha NaM amhe privsaamo| tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-gacchAmi NaM bhaMte! ahaM tubbhehiM saddhiM samaNaM bhagavaM mahAvIraM paayde| ahAsuhaM devANuppiyA! // sU0 25 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI' tataH khalu so'timuktaH kumAro bhagavantaM gautamamevamavadat-'kahiM gaM bhaMte ! tumbhe parivasaha' kva khalu bhadanta ! kasmin sthAne he bhagavan ! yUyaM parivasatha ? 'tae NaM bhagavaM goyame aimuttaM kumAraM evaM vayAsI' tataH khalu bhagavAn gautamo'timuna kumAramevamavadat-'evaM khalu devANuppiyA !' evaM khalu he devAnupriya ! 'mama dhammAyarie dhammovadesae bhagavaM mahAvIre Aigare jAva saMpAviukAme' mama dharmAcAryoM dharmopadezako bhagavAn mahAvIra Adikaro AhAra unako baharAyA tathA visarjita kiyA, arthAt bhavanadvArataka zrIdevI rAnI pahu~cAne gaI / / sU0 24 // ..usake bAda vaha atimuktaka kumAra bhagavAna gautama se isa prakAra bole-he bhadanta ! Apa kahA~ rahate haiM ! gautama svAmI ne unase kahA-he devAnupriya ! mere dharmAcArya dharmopadezaka dharma ke ane visarjana karyuM, arthAt bhavanadvAra sudhI zrIdevI rANI temane pahuMcADavA gayAM (sU24) . tyArapachI te atimukataka kumAre bhagavAna gautamane A prakAre kahyuM- he bhadanta! Apa kayAM rahe che ? gautama svAmIe tene kahyuM- he devAnupriya! mArA dharmAcArya dharmopadezaka dharmanA Adikara mekSagAmI bhagavAna mahAvIra prabhu A pilAsapura nagaranI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre .220 yAvat saMprAptukAmaH, yo hi 'iheva polAsapurassa yarassa vahiyA sirivaNe ujjANe ahApaDiggahaM uggahu~' ihaiva polAsapurAd nagarAd bahiH zrIvane udyAne yathAmatigraham=yathAkalpam avagraham = vasativAsArthaM vanapAlasyAjJAm 'uggihinA' avagRhya= svIkRtya ' saMjameNaM jAva appANaM bhAvemANe ' saMyamena yAvadAtmAnaM bhAvayan ' viharai' viharati / ' tattha NaM amhe parivasAmo ' tatra khalu vayaM parivasAmaH, bhagavatsamIpe vayaM nivasAma iti bhAvaH / ' tae NaM se aimuce kumAre bhagavaM goyasa evaM vayAsI - gacchAmi NaM bhaMte ! ahaM tu bhehiM saddhiM samaNaM bhagavaM mahAvIraM pAyabaMdae' tataH khalu so'vimuktaH kumAro bhagavantaM gautamamevamavadat - gacchAmi khalu bhadanta ! aham yuSmAbhiH sArddhaM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM pAdavandaka:- he bhadanta / bhavadbhiH saha gatvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya caraNavandako bhavitumahamicchAmi / gautamasvAmI prAha'ahAsu devANupiyA !' yathAsukhaM he devAnupriya ! iti // sU0 25 // // mUlam // 4 tae NaM se aimutte kumAre bhagavayA goyameNaM saddhi jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA vaMdai jAva pajjuvAsai / tae NaM bhagavaM goyame Adikara yAvat mokSagAmI bhagavAna mahAvIra prabhu isa polAsapura nagara ke bAhara zrIvana udyAna meM yathAkalpa avagraha lekara virAjate hue tapa saMyama se AtmA ko bhAvita karate hue vicara rahe haiM, hama vahIM para rahate haiM / usake bAda atimuktaka kumArane bhagavAna gautama se isa prakAra kahA - he bhadanta ! maiM bhI Apake sAtha bhagavAna ke darzana ke liye calU~ | bhagavAna gautamane kahA- he devAnupriya ! jaisA sukha ho vaisA karo, parantu dharmakArya meM pramAda mata karo || sU0 25 // mahAra zrIvana udyAnamAM yathAkalpa avagraha laine mirAje che ane tapasayamathI AtmAne bhAvita karatA vicare che, tyAM huM rahuM chuM. tyArapachI atimukataka kumAre bhagavAna gautamane kahyuM-he bhadanta ! huM ApanI sAthe bhagavAnanAM darzana mATe cAlu chuM. bhagavAna gautame kahyuM-he devAnupriya! jema tamane sukha thAya tema kare, parantu dharmakAryamAM pramAda na 42. (sU0 25) Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgae jAva paDidaMsei, paDidaMsittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aimuttassa kumArassa dhmmkhaa| tae NaM se aimutte kumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA Nisamma haTatuTra0 ja NavaraM devANuppiyA! ammApiyaro aapucchaami| tae NaM ahaM devANupiyANaM aMtie jAva pavvayAmi / ahAsuhaM devANuppiyA ? mA paDibaMdhaM kareha // sU0 26 // // TIkA // . 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se aimutte kumAre bhagavayA goyameNaM saddhiM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai' tataH khalu so'timuktaH kumAro bhagavatA gautamena sAI yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei,' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti 'karittA baMdai jAva pajjuvAsai' kRtvA vandate yAvat paryupAste / 'tae NaM bhagavaM goyame jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgae' tataH khalu bhagavAn gautamo yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgato 'jAva paDidaMsei' yAvat pratidarzayati ahAraM darzayati, 'paDidaMsittA' pratidarya asau taba ve atimuktaka kumAra gautamasvAmI ke sAtha jahA~ bhagavAna mahAvIra prabhu the vahA~ gye| vahA~ jAkara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tInabAra vidhipUrvaka vandana namaskAra kiyA aura upAsanA karane lge| usa samaya bhagavAna gautama zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa Aye aura AhAra ko dikhAyA, dikhA kara AhArapAnI kara lene ke bAda yAvat ve gautamasvAmI saMyama aura tapasyA se AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lge| udhara tyAre te atimukataka kumAra gautamasvAmInI sAthe jyAM bhagavAna mahAvIra prabhu hatA tyAM gayA. tyAM jaIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNavAra vidhipUrvaka vaMdana namaskAra karyA ane upAsanA karavA lAgyA. te samaye bhagavAna gautama zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse AvyA ane AhAra dekhADI dekhADI AhAra paNa karI lIdhA pachI yAvat te gautamasvAmI saMyama tathA tapasyAthI AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. te bAju Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 antakRtadazAGgamutre gautamaH 'saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai' saMyamena tapasA'tmAnaM bhAvayan viharati 'tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aimuttassa kumArassa' tataH khala zramaNo bhagavAna mahAvIro'timuktAya kumArAya 'dhammakahA' dharmakathA dharmakathAM kathitavAnityarthaH / atimu kumAramuddizya bhagavatA dharmopadezaH kRta iti bhAvaH / 'tae NaM se aimutte kumAre' tataH khalu so'timuktaH kumAraH 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'aMtie dhammaM socA Nisamma' antike dharma zrutvA nizamya 'haTTatuTTa0' hRSTatuSTa0 evamavAdIthe bhadanta ! bhavadantike pratrajitumicchAmi / 'jaM Navara' yo vizepaH so'yam; 'devANuppiyA! ammApiyaro ApucchAmi' he devAnupriyAH ! ambApitarau ApRcchAmi 'tae NaM' tataH khalu mAtApitroranumatiprAptyanantaraM khalu 'ahaM devANuppiyANaM aMtie jAva pavvayAmi' ahaM devAnupriyANAmantike yAvat pravajAmi / ' ahAsuhaM devANuppiyA! 'yathAsukhaM devAnupriya! he devAnupriya ! yathA te sukhakaraM tathA kuru / asmin kArye 'mA paDivaMdhaM kareha' . mA prativandhaM kuru= pramAdaM mA kuru // mU0 26 // // mUlam // tae NaM se aimutte kumAre jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgae jAva pavaittae, aimuttaM kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI-bAle si tAva tumaM puttA ! asaMbuddhesi tumaM puttA ! kipaNaM tumaM jANAsi dhammaM ? tae NaM se aimutte kumAre ammApiyaro evaM vayAsI-evaM khala ahaM ammayAo! jaM zramaNa bhagavAna mahAvIra ne atimuktaka kumAra ko uddeza karake unake yogya dharmakathA kahI / dharmakathA sunakara ve atimuktaka kumAra atyanta hRSTatuSTa ho isa prakAra bole-he bhadanta ! maiM apane mAtApitA kI AjJA lekara Apake samIpa pratrajita honA cAhatA huuN| bhagavAnane kahA-he devAnupriya ! jo tumhAre liye sukhakara ho vaisA karo, pramAda mata karanA // sU0 26 // zramaNa bhagavAna mahAvIre atimukataka kumArane uddezIne tenAM yogya dharmakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLIne atimukataka kumAra hatuSTa thayA ane kahyuM-he bhadanta! huM mArAM mAtApitAnI AjJA laIne ApanI pAse pravrajita thavA cAhuM chuM. bhagavAne kahyuM-he devAnupriya! jema tamane sukhakara thAya tema kare, pramAda na kare (sU) 26) Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAra caritam 223 caiva jANAmi taM caiva na jANAmi, jaM ceva na jANAmi taM caiva jANAmi / tae NaM taM aimuttaM kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI kahaM NaM tumaM puttA ! jaM caiva jANAsi taM caiva na jANAsi, jaM caiva na jANAsi taM caiva jANAsi ||suu0 27 // // TIkA // 9 're NaM' ityAdi / 'tara NaM se aimutte kumAre jeNetra ammApiyaro teNeva uvAgae jAva pacaittae' tataH khalu so'tiyuktaH kumAro yatraiva ambA pitarau tatraiva upAgato yAvatmatrajitum = mAtApitrorantike samupAgata evamatrAdIt - yadahaM he amvApitarau ! bhagavato mahAvIrasya samIpe matrajitumicchAmi / iti tadvaco nizamya tam 'aimuttaM kumAraM asmApiyaro evaM vayAsI' atimuktaM kumAram amvApitarau evamavAdiSTAm - 'vAle si tAva tumaM puttA !" bAlo'si tAvatvaM putra ? " asaMbuddhesi tumaM puttA ! asaMbuddho'siM tvaM putra ! - asaMbuddho'si = ajJAtatattvo'si 'kiMNNaM tumaM jANAsi dhammaM ' kiM khalu tvaM jAnAsi dharmam ? 'tae NaM se aimutte kumAre ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu so'timuktaH kumAro'mvApitarau evamavAdIt - ' evaM khalu ahaM ammayAo ! evaM khalu ahaM he amvAtAtau ! 'jaM cetra jANAmi taM cetra na jANAmi, jaM ceva na jANAmi taM cetra jANAmi' yadeva jAnAmi tadeva na jAnAmi yadeva na jAnAmi tadeva jAnAmi = he mAtApitarau ! ahaM kiM jAnAmi usake bAda vaha atimuktaka kumAra jahAM mAtApitA the vahA~ Aye aura unhoMne mAtApitA se pravrajyA ke liye AjJA mA~gI, apane putra kI yaha bAta sunakara mAtApitA ko haMsI AI aura isa prakAra bole he putra ! tuma abhI bacce ho, abhItaka tumane tatvoM ko nahIM jAnA hai / he putra ! kyA tuma dharma ke jJAtA ho ? yaha sunakara atimuktaka kumAra ne kahA he mAtApitA ! maiM 'jo jAnatA hU~ usako nahIM jAnatA, jisako nahIM jAnatA usako jAnatA tyArapachI te atimukataka kumAra jyAM mAtApitA hatAM tyAM AvyA ane temaNe mAtApitA pAsethI pravrajyA mATe AjJA mAgI. peAtAnA putranI A vAta sAMbhaLI mAtApitAne hasavuM AvyuM ane kahyuM he putra! tuM hajI bALaka che, hajI te tattvAne jANyAM nathI. he putra! tu zu dharma samaje che? A sAMbhaLI atisukataka kumAre kahyuM huM mAtApitA ! 'huM je jANuM chuM te nathI jANutA, je nathI jANatA te jANuM chuM. mAtApitA atimukataka - Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 antakRta dazAGgasUtre - kiM na jAnAmi iti vaktumasamarthaH, yato'haM yad jAnAmi tadeva no jAnAmi yanna jAnAmi tadeva jAnAmi / 'tae NaM' tataH khalu 'taM amuttaM kumAraM ammApaya evaM vayAsI kahaM NaM tumaM puttA ! jaM caiva jANAsi taM caiva na jANAsi, jaM caiva na jANAsi taM caiva jANAsi ?' tamatimuktaM kumAram ambApitarau evamatrAdiSTAm - kathaM khalu tvaM putra ! yadeva jAnAsi yAvat tadeva na jAnAsi yadeva na jAnAsi tadeva jAnAsi // sU0 27 // // mUlam // tae NaM se aimutte kumAre ammApiyaro evaM vayAsIjANAmi ahaM ammatAo ! jahA jAeNaM avassaM mariyavvaM na jANAma ahaM ammatAo ! kAhe vA kahiM vA kahaM vA keccireNa vA ? na jANAmi ahaM ammatAo ! kehiM kammA yahi jIvA neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevesu uvavajjaMti, jANAmi NaM ammatAoM ! jahA saehiM kammAyayaNehiM jIvA neraiya jAva uvavati / evaM khalu ahaM ammatAoM ! jaM caiva jANAmi taM caiva na jANAmi, jaM ceva na jANAmi taM caiva jANAmi / icchAmi NaM ammatAoM ! tubhehiM ambhaNupaNAe jAva pavaittae / tae NaM taM aimutaM kumAraM ammApiyaroM jAhe no saMcAeMti bahUhiM AghavaNAhiM jAva taM icchAmi te jAyA egadivasamapi rAjasiriM pAsettae / tae NaM se aimutte kumAre ammApiuvayaNamaNuvattamANe tusiNIe saMciTThai, abhiseoM jahA mahAbalassa nikkhamaNaM jAva sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijai, bahUI vAsAI sAmaNNapariyAo, guNarayaNaM jAva vipule siddhe // sU0 28 // hU~' / mAtApitA atimuktaka kumAra ke isa prakAra ke vacana sunakara bole - he putra ! yaha kyA kaha rahe ho-jo jAnatA hU~ usako nahIM jAnatA, jisako nahIM janatA hU~ usako jAnatA hU~ sU0 27 // kUmAranAM A prakAranAM vacana sAMbhaLIne khelyAM he putra! A zuM kahe che ke je jANuM chu te nathI jANutA, je nathI jANatA te jANu chu (s0 27). Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAra caritam // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / ' tara NaM ' tataH = mAtApitroH praznAnantaraM khalu ' se amutte kumAre ammApiyarI evaM vayAsI, so'timuktaH kumAraH ambA - pitarau ! evamavAdIt - ' jANAmi ahaM ammatAo' jAnAmi ahaM he ambAtAtauM ! sAmAnyena, 'jahA jAeNaM atrassaM mariyavvaM' yathA jAtena avazyaM martavyam = yo jAyate so'vazyaM mriyate itiH kintu vizeSeNa 'na jANAmi ahaM ammatAo ! ' na jAnAmi ahaM he amvAtAtau ! 'kAhe ' kadA = kasmin kAle, vA, 'kahiM' =kutra sthAne vA, 'ka' kathaM kena prakAreNa vA, 'keccireNa ' kiyacireNa = kiyatA kAlena vA prANI mariSyatIti / punazca 'na jANAmi ahaM ammatAo !' na jAnAmi ahaM he amvAtAtau ! ' kehiM ' kai: 'kammAyayaNehiM' karmAyatanaiH=karmabandhasthAna hetubhiH 'jIvA neraiya-tirikkhajoNiya - maNussa - devesu' Satara tiryagyonika manuSya- deveSu 'uvavajrjjati' upapadyante / parantu 'jANAmiNaM' jAnAmi khalu 'ammatAo !' he ambAtAtau ! 'jahA saehiM ' yathA svakaiH 'kammAyayaNehiM' karmAyatanaiH = karmabandhakAraNaiH 'jIvA neraiya jAva' jIvA 'nairayika yAvat 'uvavajjaMti' upapadyante / he mAtApitarau ! jAnAmi yadutpannasya avazyameva prANaviyogaH, parametamna jAnAmi kasmin samaye, kasmin sthAne, 225 mAtApitA ke aise vacana sunakara atimuktaka kumAra isa prakAra bole- he mAtApitA ! maiM itanA jAnatA hU~, jisane janma liyA vaha avazya maregA | parantu yaha nahIM jAnatA ki vaha kisa kAla meM, kisa sthAna meM, kisa prakAra aura kitane samaya ke bAda maregA / isI prakAra he mAtApitA ! yaha nahIM jAnatA ki kina karmoM dvArA jIva naraka, tiryaca, manuSya aura devayoni meM utpanna hote haiM, parantu itanA avazya jAnatA hU~ ki jIva apane hI karmadvArA ina yoniyoM meM utpanna hote haiM / he mAtApitA ! maiMne isIliye kahA ki jisako nahIM jAnatA hU~ usako jAnatA hU~, jisako jAnatA hU~ N mAtApitAnAM evAM vacana sAMbhaLIne atimukataka kumAre A pramANe kahyu he mAtApitA ! huM eTaluM jANuM chuM-jeNe janma lIdhe te avazya maraze. paNa te nathI jANatA te kayA kAlamAM, kayA sthAnamAM, kayA prakAre ane keTalA samaya pachI maraze. tevIja rIte huM mAtApitA ! e nathI jANatA ke kayAM ka`dvArA jIva naraka, tiryaMca, manuSya ane devaceAnimAM utpanna thAya che, paNa eTaluM avazya jANuM chuM ke jIva petAnAMja ka dvArA e yeniyAmAM utpanna thAya che. huM mAtApitA! meM eTalA mATeja kahyuM ke jene nathI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 antakRtadazAGgasUtre kena prakAreNa, kiyatA kAlena vA epa prANaMviyogaH prANinAM bhavati / tathA idamapi na jAnAmi kena karmavandhakAraNena jIvA narakagAminastiyaJco manuSyA devAzca bhavanti, parametajjAnAmi yat svakRtakarmaNaiva etAsu yoniSu utpadyante iti bhAvaH / 'evaM khalu ahaM ammatAo !' evaM khalu aham he ambAtAtau != asmAdeva kAraNAt he mAtApitarau ! ahaM kathayAmi 'jaM ceva jANAmi taM ceva na jANAmi' yadeva jAnAmi tadeva no jAnAmi, 'jaM ceva na jANAmi taM ceva jANAmi' yadeva na jAnAmi tadeva jAnAmi / 'icchAmi NaM ammatAoM!' icchAmi khalu he ambAtAtau ! 'tumbhehiM abbhaNuNNAe jAva pavvaittae' yuvAbhyAmabhyanujJAto yAvatmavajitum-yuvAbhyAM prAptAnumatirahaM bhagavatsamIpe pravajitumicchAmIti / 'tae NaM taM aimuna kumAraM' tataH khalu tamatimuktaM kumAram , 'ammApiyaro' ambApitarau, 'jAhe' yadA 'no saMcAeMti' no zaknutaH 'vahUhiM AghavaNAhiM jAva' bahubhirAkhyApanAbhiryAvat yadA ambApitarau tamatimuktaM kumAraM vahubhirAkhyApanAdibhigRhe sthApayituM nAzaknutAm , tadA tau anicchayaitra tadvacaH svIkRtya evamuktavantau 'taM' tad yadi te pravrajyecchA vartate tarhi 'icchAmo te jAyA !' icchAvaste jAta ! he putra ! 'egadivasamapi rAjasiri pAsittae' ekadivasamapi rAjyazriyaM draSTum / 'tae NaM se aimutte kumAre ammApiuvayaNamaNuvattamANe' tataH khalu so'timuktaH kumAro'mvApitRvacanamanuvartamAnaH manyamAnaH 'tusiNIe' tuSNIkA samaunaH 'saMciTTai' saMtiSThate / usako nahIM jAnatA hU~ / isaliye merI icchA hai ki Apa donoM kI AjJA lekara bhagavAna mahAvIra prabhu ke samIpa pravrajita hojAU / usake bAda mAtApitA atimuktaka kumAra ko aneka prakAra kI yuktiprayuktiyoM ke dvArA saMyamake dRDhabhAva se nahIM haTA sake taba unhoMne isa prakAra kahA - he putra ! hama loga eka dina ke liye bhI tumhArI rAjyazrI ko dekhanA cAhate haiM arthAt eka dina ke liye hI tuma rAjA bano aisA cAhate haiN| yaha sunakara atimuktaka kumAra mauna jANo te jANuM chuM, je jANuM chuM tene nathI jANate, ethI mArI icchA che ke Apa beunI AjJA laIne bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse pratrajita thaI jAuM. tyArapachI mAtApitAe te atimuktaka kumArane aneka prakAranI yukitaprayukitathI samajAvyA, paNa saMyamanA daDhabhAvathI tene calita na karI zakyA. tyAre temaNe kahyuM- he putra! ame lAke eka divasamAtraja tamAra rAjyazrIne jevA cAhIe chIe, arthAta phakata eka divasa puratA tame rAjA bane ema IcchIe chIe. A sAMbhaLI atimukataka kumAra mauna thaI. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam 227 anantaramasya kumArasya 'abhiseo' abhiSeka : 'jahA mahavvalassa' yathA mahAvalasya = mahAvaladeva atimuktakumArasya abhiSeko jJAtavyaH, 'nikkhamaNaM jAva sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai' niSkramaNaM yAvat sAmAyikAdIni ekAdazAGgAni adhIte, mahAvalasyeva asyApi dIkSAgrahaNaM yAvat sAmAyikAyekAdazAGgAdhyayanaM vijJeyam / tathA tasya ' bahUI vAsAI sAmaNNapariyAo' bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaH, tathA sa ' guNarayaNaM jAva vipule siddhe ' guNaratnaM yAvada vipule siddha:- guNaratnanAmakaM tapaH kRtavAn yAvada vipule girau siddhiM gataH // bhrU0 28 // // iti paJcadazamadhyayanaM sampUrNam // // mUlam // ukkhevao solasamassa ajjhayaNassa / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANArasIe NayarIe kAmamahAvaNe ase, tattha NaM vANArasIe alakkhe NAmaM rAyA hotthA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharas / parisA NiggayA / tae NaM alakkhe rAyA imIse kahAe lakhaTTe samANe hatuTTa jahA kUNie jAva pajjuvAsa, dhammakA / tae NaM se alakkhe rAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie jahAM udAyaNe tahA NikkhaMte, NavaraM jeTTha hogaye / taba mAtApitA ne unakA rAjyAbhiSeka mahAbala ke samAna kiyA aura phira ve atimuktaka kumAra bhagavAna ke samIpa dIkSA grahaNa kara sAmAyika Adi gyAraha aMgoM kA adhyayana kiye tathA bahuta varSoM taka zrAmaNyaparyAyakA pAlana kiye aura guNaratna saMvatsara Adi tapazcaryAyeM karate hue anta meM ve vipulagiri para siddha ho gaye || sU0 28 || // pandrahavA~ adhyayana samApta huA || gayA. tyAre mAtApitAe temano rAjyAbhiSeka mahAkhalanI peThe karyAM. pachI te atimukataka kumAre bhagavAnanI pAse dIkSA lIdhI ane sAmAyika Adi agIyAra aMge bhaNyA tathA ghaNAM varSAM sudhI zrAmaNyaparyAMyanuM pAlana karyuM ane guNaratna saMvatsara Adi tapasyA karatA thakA aMtamAM vipulagiripara siddha thai gayA. (s0 28) paMdaramuM adhyayana samApta thayu Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 antakRtadazAGgamatre putte rajje ahisiMcai, ekkArasa aMgAI, bahuvAsA pariyAo jAva vipule siddhe / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva cha?massa vaggassa ayamaTTe paNNatte // sU0 29 // // TIkA // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao solasamassa ajjhayaNassa' utkSepakaH poDazasya adhyayanasya-poDazasya adhyayanasya prArambhavAkyaM 'jai NaM bhaMte !' 'yadi khalu bhadanta !' ityAdirUpaM pUrvavadeva vodhyam / sudharmA svAmI pAha'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye, 'vANArasIe NayarIe' vArANasyAM nagayoM 'kAmamahAvaNe ceie' kAmamahAvanaM caityam AsIt / 'tattha NaM vANArasIe alakkhe NAma rAyA hotthA' tatra khalu vArANasyAm alakSo nAma rAjA''sIta / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai' tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIro yAvad viharati / bhagavaddarzanArtha ____ava solahavA~ adhyayana prArambha karate haiM / jisakA prArambha isa prakAra hotA hai| jambUsvAmI sudharmAsvAmI se pUchate haiM-he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu ke dvArA prarUpita chaThe varga ke pandrahaveM adhyayana kA bhAva maiMne Apake muMha se sunaa| aba kRpA karake solahaveM adhyayana kA bhAva sunaaiye| sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! usakAla usa samaya vArANasI nAmakI nagarI thii| usa nagarI meM kAmamahAvana nAmaka eka caitya thaa| usa nagarI ke rAjA alakSya the| usa kAla usa samayameM zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu vArANasI nagarI ke kAmamahAvana udyAna 1 have soLamA adhyayanano prAraMbha karIe chIe. jeno prAraMbha A prakAre thAya che. jaMbusvAmI sudharmAsvAmIne pUche che-he bhadanta! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu dvArA prarUpita chaThThA vargane paMdaramA adhyayanane bhAva meM ApanA mukhethI sAMbhaLyuM have kRpA karIne seLamAM adhyayanano bhAva saMbhaLAve. sudharmAsvAmI kahe che-he jaMbU! te kAla te samaye vArANasI nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM kAmamahAvana nAme eka caitya hatuM. te nagarInA rAjA alakSya hatA. te kAla te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu vArANasI Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 munikumudacandrikA TIkA, alakSya rAjacaritam. 4 'parisA NiggayA' pariSannirgatA / ' tae NaM alakkhe rAyA imIse kahAe laddhaTTe samANe' tataH khalu alakSo rAjA asyAH kathAyA labdhArthaH san, 'haDatuDa0 ' hRSTatuSTa 0 = hRSTatuSTa yAvaduhRdayo 'jahA kUNie jAva pajjuvAsara' yathA kUNiko yAvatparyupAste, jJAtabhagavadAgamanavRttAnto'lakSo rAjA hRSTatuSTayAvaddhRdayaH kUNikavad bhagavadantike gataH taM paryupAste ceti samudito'rthaH / bhagavatA alakSamuddizya 'dhammakA dharmakathA kathitA / 'tara NaM se alakkhe 'rAyA' tataH khalu so'lakSo rAjA ' samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie ' zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntike 'jahA udAyaNe' yathA udAyanaH = udAyanabhUpaH, 'tahA Nikkhate' tathA niSkrAntaH = matrajitaH, 'NavaraM' vizeSaH, 'je putaM rajje abhisiMca' jyeSThaM putraM rAjye abhiSiJcati, 'ekArasa aMgAI' meM padhAre / pariSad unake darzana ke liye nikalI | bhagavAna ke AnekA vRttAnta suna mahArAja kUNika ke samAna mahArAjA alakSya atyanta harSa ke sAtha bhagavAna mahAvIra prabhu ke darzana ke liye gaye / vahA~ jAkara vandana namaskAra kara bhagavAnakI sevA karane lage | bhagavAnane dharmakathA kahI / dharmakathA sunakara mahArAjA alakSya ke hRdaya meM vairAgyabhAva utpanna huA / anantara ve alakSya rAjA, bhagavAna mahAvIra ke samIpa udAyana ke samAna pratrajita hogaye / udAyana kI pravrajyA se inakI pravrajyA meM vizeSatA itanI hI hai ki inhoMne apane jyeSTha putra ko rAjya dekara pravrajyA lI / pravrajyA lene ke bAda inhoMne gyAraha aMgoM kA nagarInA kAmamahAvana udyAnamAM padhAryAM. pariSad temanAM darzana mATe nIkaLI. bhagavAnanA AvavAnA vRttAnta sAMbhaLIne mahArAja kRNikanI peThe mahArAjA alakSya atyaMta harSanI sAthe bhagavAna mahAvIra prabhunAM darzana mATe gayA. tyAM jaIne vaMdananamaskAra karI bhagavAnanI sevA karavA lAgyA. bhagavAne dhakathA kahI. dharmAMkathA sAMbhaLIne mahArAja alakSyanA hRdayamAM vairAgyabhAva pragaTa thayA pachI te alakSya rAjA, bhagavAna mahAvIranI pAse dAyananI peThe pratrajita thai gayA. , udAyananI prajyAthI emanI pravrajayAmAM vizeSatA eTalIja che ke temaNe peAtAnA jyeSTha putrane rAjya ApIne pratrajyA lIdhI. pratrayA lIdhA pachI emaNe agIyAra Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 antakRtadazAGgasUtre ekAdaza aGgAni adhIte, 'vahuvAsA pariyAo' vahuvarSANi paryAyaH, 'jAva vipule siddhe' yAvad vipule siddha: / ' evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva chaTTamassa vaggassa ' evaM khalu he jambU ! zramaNena yAvatSaSThasya vargasya= zramaNena bhagavatA mahAvIreNa mokSaM saMprAptena paSThasya vargasya 'ayamaTThe ' ayamarthaH=pUrvoktarUpo'rthaH 'paNNatte prajJaptaH = pratipAditaH // 029 // // iti alakSanAmakaM poDazamadhyayanaM sampUrNam // iti zrIvizvavikhyAta - jagavallabha - prasiddhavAcaka- paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-mavizuddhagadyapadyanaikagrantha nirmAyaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta -'jainazAstrAcArya ' - padabhUSita - kolhApurarAjaguru-vAlabrahmacAri-jainAcArya - jainadharmaMdivAkara - pUjyazrI-ghAsIlAla- prativiracitAyAm nikumudacandrikAyAM TIkAyAM SaSTho vargaH sNpuurnnH|| 6 // antakRtadazAGgasUtrasya adhyayana kiyA tathA bahuta varSoM taka cAritraparyAya pAlA / anta meM vipulagiri para siddha hogaye / he jambU ! isa prakAra zramaNa bhagavAna mahAvIrane chaThe varga ke bhAvoM ko nirUpita kiyA hai / / sU0 29 // || solahavA~ adhyayana samApta // // chaThA varga samApta // aMgAnuM adhyayana karyuM tathA ghaNAM varSoM sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM vipulagiri para siddha thaI gayA. he ja khU! A prakAre zramaNa bhagavAna mahAvIre chaThThA varganA bhAveAne nirUpaNu ryA che (sU0 28) seALamuM adhyayana samApta chaThTho varga samApta Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, nandAcaritam 231 // atha saptamo vargaH // // mUlam // jai NaM bhaMte! sattamassa vagassa ukkhevao jAva terasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA naMdA taha naMdavai naMdottara naMdaseNiyA ceva / maruyA sumaruyA mahamaruyA maruddevA ya aTTamA // 1 // bhaddA ya subhaddA ya, sujAyA sumaNAtiyA / bhUyadinnA ya boDavA, seNiyabhajANa nAmAI // 2 // jai NaM bhaMte ! terasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamssa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTU paNNatte ? evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, seNie rAyA, vaNNao0 / tassa NaM seNiyassa raNNo naMdA nAmaM devI hotthA, vaNNao0 / sAmI samosaDhe / parisA niggayA / tae NaM sA naMdA devI imIse kahAe lakhaTTA samANI jAva haTTatuTTA koTuMbiyapurise sadAvei, sadAvittA jANaM jahA paumAvaI jAva ekkArasa aMgAI ahijittA vIsaM ghAsAiM pariyAo jAba siddhA / evaM terasa vi NaMdAgameNa ydvaao| Nikkhevao // sU0 1 // // TIkA // 'jai NaM bhaMte' ityAdi / 'jai NaM bhaMte !' yadi khalu bhadanta ! - // sAtavA~ varga // he bhUdanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRta ke chaThe varga ke bhAvoM kA jo nirUpaNa kiyA hai, vaha Apake mukha se sunA, aba isake bAda sAtaveM varga kA kaunasA bhAva bhagavAnane kahA ? sAtamA va he bhadanta ! zramaNu bhagavAna mahAvIre antakRtanA chaThThA varganA bhAveAnuM je nirUpaNa karyu che te ApanA mukhethI sAMbhaLyuM. have tyArapachI sAtamA vargamAM kayA lAva lagavAne hyA che ? Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 antakRtadazAGgasUtre ityAdi 'sattamassa ajjhayaNassa ukkhevao jAva' saptamasya vargasya utkSepakAprArambhavAkyaM yAvat , 'terasa ajjhayaNA paNNattA' trayodaza adhyayanAni prajJaptAniityantaM vijJeyam / 'taM jahA' tadyathA teSAmadhyayanAnAM nAmAni adhonirdiSTaprakAreNa boddhavyAni 'naMdA taha naMdavai naMdottara naMdaseNiyA ceva / maruyA sumaruyA mahamaruyA marudevA ya aTThamA // 1 // bhadA ya subhadA ya 'sujAyA sumaNAtiyA / bhUyadinA ya voddhavvA seNiyabhajjANa nAmAiM // 2 // ' nandA tathA nandavatI nandottarA nandazreNikA caiva / marutA sumastA mahAmarutA marudevA ca aSTamI // 1 // bhadrA ca subhadrA ca sujAtA sumanAtikA / / bhUtadattA ca boddhavyA zreNikabhAryANAM nAmAni // 2 // iti / jambUsvAmI pRcchati-'jai NaM bhaMte !' yadi khala bhadanta ! asmin saptame varga 'terasa ajjhayaNA' trayodaza adhyayanAni 'paNNattA' prajJaptAni, 'paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ?' prathamasya sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! bhagavAna ne antakRta ke sAtaveM varga meM teraha adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, unake nAma ye haiM(1) nandA (2) nandavatI (3) nandottarA (4) nandazreNikA (5) marutA (6) sumarutA (7) mahAmarutA (8) maruddevA (9) bhadrA (10) subhadrA (11) sujAtA (12) sumanAtikA aura (13) bhUtadattA / ye jo teraha nAma hai ve zreNika mahArAja kI rAniyoM ke haiN| sAtaveM varga ke adhyayana inhIM ke nAma ke haiN| jambU svAmIne phira pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhune sAtaveM varga ke terahoM adhyayanoM meM prathama adhyayana ke bhAva kA sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU! bhagavAne aMtakRtanA sAtamAM vargamAM tera adhyayananuM nirUpaNa karyuM che. tenAM nAma A pramANe che: (1) nandA (2) nandavatI (3) nnhett| (4) nanhaDi / (5) marutA (6) subharatA (7) mahAbharatA (8) bharA (6) sadA (10) subhadrA (11) sunatA (12) subhanAtimana (13) sUtahattA. 2 // 2 tera nAma che te zreNika mahArAjanI rANIonAM che. sAtamA varganAM adhyayana emanAM nAmanA cha ? jaMbusvAmIe pharIne pUchyuM :- he bhadantabhagavAna mahAvIra prabhue sAtamAM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, nandAcaritam 233 khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvatsaMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? sudharmA svAmI mAha - ' evaM khalu jaMbU !' evaM khalu he jambU : ! 'tegaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'rAyagihe Nayare' rAjagRhe nagare 'guNasilae ceie' guNazilakaM caityam AsIt / tasminnagare 'seNie rAyA' zreNika rAjA prativasati sma / 'vaNNao' varNaka: = rAjJo varNanaM pUrvavadvijJeyam / 'tassa NaM seNiyassa raNNo naMdA nAmaM devI hotthA' tasya khalu zreNikasya rAjJo nandA nAma devI AsIt / ' baNNao' varNakaH = devIvarNanaM pUrvavat / tatra nagare 'sAmI samosaDhe ' svAmI samavasRtaH = bhagavAn mahAvIrasvAmI samupAgataH / bhagavaddarzanArtha 'parisA niggayA' paripannirgatA / ' tae NaM sA naMdA devI imIse kahAe laDDA samANI' tataH khalu sAnandA devI asyAH kathAyA lavdhArthI satI 'jAva haTTA' yAvad hRSTatuSTA = jJAtabhagavadAgamanavRttAntA satI yAvatsaMjAtaharSaprakarSA 'koDuMbiya purise' kauTumbikapuruSAna 'sahAvei' zabdayati, 'saddAvicA' zabdayitvA 'jANaM kisa prakAra nirUpaNa kiyA hai ? sudharmA svAmI ne kahA- he jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thaa| usa nagara meM guNazilaka nAmaka caitya thA / usa nagara ke rAjA zreNika the / unakI rAnI kA nAma nandA thA / kisI eka samaya bhagavAna mahAvIra prabhu usa nagarI meM padhAre / pariSad unake darzana ke liye nikalI | bhagavAna ke AnekA vRttAnta sunakara mahArAnI nandA ne atyanta hRSTatuSTacitta se apane kauTumbika puruSoM ko bulavAyA, aura apane dhArmika yAna ko sajAkara lAne kI AjJA dI / vanA tera adhyayanAmAM prathama adhyayananA bhAvanuM kayA prakAre nirUpaNa karyuM che ? sudharmAM svAmIe kahyuM:-huM jakh! te kAla te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM guNuzilaka nAme caitya hatuM. te nagaranA rAjA zreNika hatA. temanI rANInu nAma nandA hatuM. kAieka samaye bhagavAna mahAvIra prabhu te nagarImAM padhAryAM. pariSada temanA darzana mATe nIkaLI. bhagavAnanA AvavAnA vRttAnta sAMbhaLI mahArANI nandAe atyaMta hatuSTa cittathI pAtAnA kauTumika puruSAne kheAlAvyA ane peAtAnA dhArmika yAna (ratha) ne samaya pUrI saha bhAvavAnI bhAjJA mAthI Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 antakRtadazAGgasUtre jahA paumAvaI jAva ekkArasa aMgAI ahijjittA' yAnaM yathA padmAvatI yAvat ekAdaza aGgAni adhItya 'vIsaM vAsAiM pariyAo jAva siddhA' viMzati varSANi paryAyo yAvatsiddhA-tadAjJayA kauTumbikapurupA yAnaM samupasthAyanti, yathA padmAvatI tathaiva bhagavatsamIpe pravrajya ekAdazAGgAni adhIte, viMzati varSANi dIkSAparyAyaM pAlayati, ante padmAvatIvat siddhA / 'evaM terasa vi NaMdAgameNaM NeyavyAo' evaM trayodazApi devyo nandAgamena netavyAH= yathA nandAdhyayanaM tathaiva sarvANyadhyayanAni vijJeyAni / "Nikkhevao' nikSepakA= saptamasya vargasya samAptivAkyam 'evaM khalu jambUH ! zramaNena bhagavatA mahAvIreNa yAvatsaMprAptena antakRtadazAnAM saptamasya vargasya ayamarthaH prajJaptaH' ityAdirUpaM vijJeyam / / mU0 1 // iti zrIvizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhApAkalitalalitakalApA''lApaka-mavizuddhagadyapadhanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta-'jainazAstrAcArya-padabhUpita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-vrativiracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM ___ saptamo vargaH saMpUrNaH // 7 // ____ mahArAnI nandA kI AjJAnusAra ve kauTumvika puruSa atyanta zIghratA se dhArmika ratha sajita karake le Aye / mahArAnI nandA usapara caDhakara padmAvatI ke samAna bhagavAna ke darzana karane ke liye gayI / vahA bhagavAna ke mukha se dharmakathA sunakara saMsAratyAga kI bhAvanA se bhAvita hogayI aura mahArAjA zreNika kI AjJA se bhagavAna mahAvIra prabhu ke samIpa dIkSA lekara pravajita hogayI / tathA gyAraha aMgoMkA adhyayana kara bIsa varSa taka cAritraparyAya pAlA aura siddha hogayI // 1 // isI prakAra nandavatI Adi mahArANuM nandAnI AjJAnusAra te kauTuMbika puruSe atyaMta zIdatAthI dhArmika rathane sajita karIne laI AvyA. mahArANuM nandA tenA upara caDIne padmAvatInI peThe bhagavAnanA darzana karavA mATe gaI. tyAM bhagavAnanA mukhathI dharmakathA sAMbhaLI saMsAratyAganI bhAvanAthI bhAvita thaI gaI, ane mahArAjA zreNikanI AjJA laI bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse dIkSA laI pratrajita thaI gaI. tathA agIyAra aMgenuM adhyayana karI vIza varSa sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karI siddha thaI gaI (1). A prakAre nandavatI Adi Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - munikumudacandrikA TIkA, aSTamavargI pakramaH ! aSTamo vargaH // mUlam // jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpateNaM aTTamassa aMgassa : aMtagaDadasANaM sattamassa vaggassa ayamaTThe paNNatte, aTTamassa NaM bhaMte! vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatterNa ke aTe paNNatte ? | evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpateNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTThamassa vaggassa dasa : ajjhayaNA paNNattA, taM jahA - kAlI sukAlI mahAkAlI kavahA * sukaNhA mahAkaNhA vIrakaNhA ya boddhavA rAmakaNhA saheva ya / f piuse kaNhA navamI, dasamI mahAseNakaNhA ya // 1 // jar3a paNaM bhaMte! aTTamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte!- ajjhayaNassa. samaNeNaM jAva saMpateNaM ke aDe paNNate ? // sU0 1 // : ... 1 235 ' // TIkA' // 'jaNaM bhaMte ' ityAdi / 'jai NaM te! samaNeNaM jAva saMpateNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM sattamassa aMgassa ayama paNNatte' yadi khalu * adhyayanoM ko jAnanA cAhiye / / sU0 13 // he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtadazA ke sAtaveM varga ke bhAva ko isa prakAra nirUpaNa kiyA hai / / // sAtavA~ varga samApta // // AThavA~ varga jambUsvAmIne pUchA- he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra adhyayanAne laguvAM lebheo (13) huM ja bU ! zramaNu bhagavAna mahAMvIre mRtakRtadazAnA sAtamA varganA bhAvane e pramANe. nizca yu che. (sU0 1) sAta varga sabhApta. sAThabhI varga svAbhIme pUchayu-De lahantaM ! zrabhNu bhagavAna bhaDovIre "antaGkRtadRzA 29 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "-- : antakRtadazAsUtre bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM saptamasya vargasya ayamarthaH prajJaptaH, punaH 'aTThamassa NaM bhaMte ! vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ? ' aSTamasya khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvat saMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? iti jambUsvAminaH praznaH, anantaraM sudharmAsvAmI prAha -' evaM khalu jaMvU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTThamassa vaggasa dasa ajjhayaNA paNNattA' evaM khalu he jambUH ? zramaNena yAvat saMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAm aSTamasya vargasya dazAdhyayanAni prajJaptAni, 'taM jahA-kAlI mukAlI mahAkAlI kaNhA sukaNhA mahAkaNhA vIrakaNhA taheva ya / piuseNakaNhA navamI, dasamI mahAseNakaNhA ya // 1 // tadyathA-kAlI sukAlI mahAkAlI kRSNA sukRSNA mahAkRSNA vIrakRSNA ca boddhavyA rAmakRSNA tathaiva ca / pitRsenakRSNA navamI dazamI mahAsenakRSNA ca // 1 // iti / asmin vagai kAlIprabhRtIni daza adhyayayanAni vijJeyAni / 'jai NaM bhaMte ! aTThamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, ne antakRtadazA-nAmaka AThaveM aMga ke sAtaveM varga meM jo kahA use maiMne Apake mukhase sunA, aba isake bAda bhagavAna ne antakRtadazA ke AThaveM varga meM kina bhAvoM kahA hai ? sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtadazA ke AThaveM varga meM dasa adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai| unake nAma ye haiM-(1) kAlI (2) sukAlI (3) mahAkAlI (4) kRSNA (5) sukRSNA (6) mahAkRSNA (7) vIrakRSNA (8) rAmakRSNA (9) pitRsenakRSNA aura (10) mahAsenakRSNA / jambUsvAmIne phira pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhu nAmanA AThamA aMganA sAtamA vargamAM je kahyuM te meM ApanA mukhethI sAMbhaLyuM. have tyArapachI bhagavAne annakRtadazAnA AThamA vargamAM kayA bhAvane kahyA che ? ..... sudharma svAmIe kahyuM- he jaMbu! zramaNa bhagavAna mahAvIre annakRtadazanA AThamA vargamAM daza adhyayananuM nirUpaNa karyuM che. temanA nAme A pramANe che-(1) seii (2) sudI (3) el (4) ! (5) su ! (6) bhAgug (7) vI240 (8) rAbhA (6) pitRsena bhane (10) mahAsenakRSNA. jaMbusvAmIe pharIthI pUchyuM- bhadanta! bhagavAna mahAvIra prabhue AThamAM Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNate ?' yadi khalu bhadanta ! aSTamasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni, prathamasyaH khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvat saMpApnena ko'rthaH prajJaptaH ? // bhU0 1 // evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI hotthA, puSNabhadde ceie| tattha NaM caMpAe NayarIe kogie rAyA, vnnnno0| tattha NaM caMpAe NayarIe seNiyassa raNo bhajjA, koNiyassa raNo cullamAuyA kAlI nAma devI hotthA, vaNNao0 / jahA naMdA jAva sAmAiyamAiyAiM ekArasa aMgAI ahijjai, bahUhi cautthachaTThaTThamehi jAva appANaM bhAvemANI viharai // sU0 2 // ||ttiikaa|| 'evaM khalu' ityAdi / 'evaM khalu jaMbU ? teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAma NayarI hotthA, puNNabhade ceie' evaM khalu he jambUH ! tammin kAle tasmin samaye campA nAma nagarI AsIt , tasyAM nagaryA pUrNabhadraM caityamAsIt / 'tattha NaM caMpAe NayarIe koNie rAyA' tatra khalu campAyAM nagaryA koNiko rAjA AsIt, 'vaNNao' varNakA-koNikarAjavarNanamanyatroktarAjavarNanavada vijJeyam / 'tattha NaM caMpAe NayarIe seNiyassa raNNo bhajjA, koNiyassa raNNo cullamAuyA kAlI nAmaM devI hotthA' tatra khalu campAyAM nagaryA zreNikasya rAjJo bhAryA kUNikasya rAjJaH kSullamAtA = laghumAtetyarthaH; ne AThaveM varga ke dasa adhyayanoM meM prathama adhyayana ke bhAvakA nirUpaNa kisa prakAra kiyA hai ? // sU0 1 // .: sudharmA svAmI ne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM campA nAmakI nagarI thii| usa nagarI meM pUrNabhadra nAmaka udyAna thaa| usa campAnagarI kA rAjA kUNika thA / usa campAnagarI meM mahArAjA zreNika kI bhAryA aura rAjA kUNika kI laghumAtA varganA daza adhyayanamAM prathama adhyayananA bhAvanuM nirUpaNa kayA prakAre karyuM che? (sU01) sudhama svAmIe kahyuM- he jaMbU! te kAla te samaye campA nAme nagarI hatI. te nagarImAM pUrNabhadra nAmanuM udyAna hatuM. te campAnagarIne rAjA kRNika hatuM. te caMpA nagarImAM mahArAja zreNikanI bhAryA tathA rAjA kRNikanI laghumatAM kAlIdevI hatI. te Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 7 antakRtadazAstre kAlI nAma devI AsIt , 'vaNNao' varNakaH, asyA varNanamanyadevIvad vijJeyam / 'jahA naMdA jAva sAmAiyamAiyAI ekkArasa' aMgAI ahijjai' : yathA nandA yAvat sAmAyikAdIni: ekAdaza aGgAni adhIte yathA nandA tathaiveyamapi jJAtabhagavadAgamanavRttAntA bhagavatsamIpe gatvA dharma zrutvA dharmazravaNasaMjAtavairAgyA bhagavatsamIpe prajitA / anantaraM sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhItavatI / tathA ca 'bahahiM cautthachaTTamehiM jAva appANaM bhAvemANI viharai' bahubhizvaturthaSaSThASTamaryAvadAtmAnaM bhAvayantI viharati // mU0. 2 // // muulm|| tae NaM sA kAlI ajA apraNayA kayAiM jeNeva ajjacaMdaNA ajA- teNeva uvAgayA, uvAgacchittA evaM vayAsIicchAmi 'NaM - ajAo! . tubbhehi abbhaNuNNAyA samANI rayaNAvali tavaM uvasaMpajittA.NaM, viharittae / ahAsuhaM devANupiyA ! mA. paDibaMdhaM kareha / tae NaM : 'sA : kAlI * ajjA ajacaMdaNAe : abbhaNupaNAyA samANI . rayaNAlitavokamma uvasaMpajjittA. NaM viharai // suu03::||. | TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA kAlI ajA aNNayA kayAI jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA, uvAgacchittA evaM vayAsI' tataH khalu sA- kAlI AryA ,anyadA kadAcid yatraiva |aarycndnaa AryA tatraiva upAgatA, kAlIdevI. thI / vaha kAlIdevI nandA ke samAna bhagavAna mahAvIra : prabhu ke samIpa meM pravrajita ho sAmAyika Adi gyArahaH aMgoM kA adhyayana karane lagI aura bahuta sI caturtha-SaSTha-aSTamAdi tapasyA se AtmA ko bhAvita karatI huI vicarane lagI / / sU022 // , eka dina vaha kAlI AryA ArthacandanabAlA AryA ke samIpa gayI aura hAtha joDa vandana kara vinaya ke sAtha isa * kAlIdevI nandAnI peThe bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse prajita thaI sAmAyika Adi agIyAra, aMgenuM adhyayana karavA lAgI ane ghaNuM caturtha SaSTha aSTamabhakta Adi tapasyAthI mAmAne mAvita. 42tI viyaravA dANA (sU0. 2) / eka divasa te kAlI Arya AryacandanabAlA AnI pAse gaI ane hAtha jaDI, vaMdana namaskAra, karI vinayapUrvaka A prakAre balI-he mahAbhAgA! ApanI AjJA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA kAlIcaritam 239 upAgatya evamavadat-'icchAmi NaM ajjAo! tumbhehiM abhaNuNNAyA samANI rayaNAvaliM tavokammaM uvasaMpajjittA NaM viharittae' icchAmi khalu he AryAH / yuSmAbhirabhyanujJAtA satI ratnAvalI tapA-ratnAvalInAmakaM tapa upasaMpadya vihm| candanavAlA''ryA prAha-'ahAmuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha' yathAsukhaM he devAnupiye ! mA pratibandhaM kuruSva / 'tae NaM sA kAlI ajjA ajjacaMdaNAe abhaNuNNAyA samANI rayaNAvalitavokammaM uvasaMpajjittA NaM viharai' tataH khalu sA kAlI AryA''ryacandanayA'bhyanujJAtA satI ratnAvalItapa:karmApasaMpadya khalu viharati // mU0 3 // // mUlam // - taM jahA - cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM paare| pAritA chadraM karei, karitA sabakAmayuNiyaM pArei, pAritA aTThamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTachaTAI karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA chaThaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, kari / sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA prakAra bolI - he mahAbhAgA ! ApakI AjJA lekara ratnAvalI tapasyA ke dvArA AtmA ko bhAvita karatI huI vicaranA cAhatI huuN| tava AryA candanabAlA ne uttara diyA-he devAnupriye ! jo tumhAre liye sukhakara ho so karo, kisI bhI prakAra kA pramAda mata kro| AryA candanabAlA kI AjJA pAkara kAlI AryA ratnAvalI tapasyA karatI huI vicarane lagI // sU0 3 // laIne ratnAvalI tapasyA dvArA AtmAne bhAvita karatI thakI vicaravA cAhuM chuM tyAre AryA candanabALAe uttara Ape - he devAnupriye! jema tamane sukha thAya tema karo, koI prakAre pramAda na kare. AryA caMdanabALAnI AjJA meLavIne kAlI AryA ratnAvalI tapasyA karatI thakI vicAravA lAgI (sU0 3) " Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 antakRtadazAGgamatre solasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA vAvIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cauvIsaimaM karei, karittA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA chavIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThAvIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA tIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vattIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cottIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiya pArei, pAritA cottIsaM chaTAI karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cottIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vattIsaimaM karer3a, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA tIsaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTThAvIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chavIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cauvIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vAvIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM karei, * karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA advArasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA vArasamaM karei, karittA sabakAnaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 241 chaThaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTuchaTAI karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTrasaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA charTa karei, karittA sabakAsaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei / evaM khalu esA rayaNAvalIe tavokammassa paDhamA parivADI, egeNaM saMvacchareNaM tihiM mAsehiM bAvIsAe ya ahorattehiM ahAsuttaM jAva ArAhiyA bhavada // suu04|| // TIkA // ....'taM jahA' ityAdi / taM jahA' tadyathA-ratnAvalItapaHprakAramAha'cautthaM kareI' caturthaM karoti, 'karittA' kRtvA, 'sabakAmaguNiya' sarvakAmaguNitaM-sarve ca te kAmaguNAH sarvakAmaguNA: amilApaviSayIbhUtA dadhidugdhaghRtatailamadhuralakSaNA rasAH, te saMjAtA yatra tattathA 'pArei' pArayati-dadhidugdhAdinA pAraNAM karotityarthaH, 'pAritA chaThaM karei' pArayitvA paSTaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTachaTAI karei' pArayitvA aSTapaSThAni karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA charTa karei. pArayitvA paSThaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA vaha ratnAvalI tapa unhoMne isa prakAra kiyA, pahale kAlI AryAne upavAsa kiyA aura pAraNA kiyaa| pAraNA karake velA kiyaa| pAraNA karake telA kiyaa| pAraNA karake ATha vele kiye| pAraNA karake upavAsa kiyaa| pAraNA karake velA kiyaa| pAraNA te ratnAvalI tapa temaNe A prakAre karya--pahelAM kAlI AryAe upavAsa karyo ane pAraNuM karyuM. pAraNuM karI chaTha karyo, pAraNuM karI aThema karyo. pAraNuM karI ATha chaTha - karyA. pAraNuM karI upavAsa karyo. pAraNuM. karI chaThe karyo. pAraNuM karI aThama karyo. AvI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 antakRtadazAsUtre savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNiyaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM karei pArayitvA dvAdazaM karoti. 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA' pArayitvA 'codasamaM karei' caturdazaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArinA solasamaM karei' pArayitvA poDaza karoti, 'karittA' kRtvA 'savyakAmaguNiyaM pArei' sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA' pArayitvA 'vAvIsaimaM karei' dvAviMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cauvIsaimaM karei' pArayitvA caturviMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chavvIsaimaM karei' pArayitvA paDviMzatitamaM karoti, 'karittA' kRtvA 'savvakAmaguNiyaM pArei, sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThAvIsaimaM karei' pArayitvA aSTAviMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA tIsaimaM karei' pArayitvA triMzattamaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vattIsaimaM karei' pArayitvA dvAtriMzattamaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cottIsaimaM karei pArayitvA catustriMzattamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNita pArayati, 'pArittA cottIsaM chaTAI karei' pArayitvA catustriMzatpaSThAni karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati' pArittA karake telA kiyA, yo antararahita colA kiyA, pAca kiye, chaha kiye, sAta, ATha, nau, dasa, gyAraha, bAraha, teraha caudaha, pandraha, solaha kiye| phira cauMtIsa vele kiye| pAraNA karake solaha dina kI tapazcaryA kii| pAraNA karake pandraha dinakI kI tapazcaryA kii| zate mata22ta yA2 4aa, pAMya 4aa, 7 4aa, sAta, mA, nava, isa, mAyA2, bAra, tera, cauda paMdara, seLa karyA. pachI caitrIsa chaTha karyA. pAraNuM karI seLa divasanI tapazcaryA karI. pAraNuM karI paMdara divasanI tapazcaryA karI evI rIte cauda, tera, bAra, Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 243 battIsaima karei' pArayitvA dvAtriMzattamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA tIsaimaM karei pArayitvA triMzattamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNita pArayati, 'pAritA aTThAvIsaimaM karei' pArayitvA aSTAviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chantrIsasi karei' pArayitvA paviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM 'pAreha' 'kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA caDavIsahamaM kareDa' pArayitvA caturviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vAvIsaha karei' pArayitvA dvAviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bIsaimaM karei ' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNiyaM pArayati, 'pAritA ahArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArinA' pArayitvA 'solasamaM karei' SoDazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA codasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vArasamaM kareI' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTama kareI' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM 'pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'parittA cha kareI' pArayitvA paSThaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAres' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA achaTTAI karei' pArayitvA isa prakAra kramase pAraNA karatI huI caudaha, teraha, bAraha, gyAraha, dasa, nau, ATha, sAta, cha, pA~ca, cAra, tIna, do, aura eka upavAsa kiye / pAraNA karake phira ATha vele kiye / pAraNA karake telA kiyaa| pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake upavAsa kiyA, ramaNIyAra, haza, nava, AI, sAta, cha, yAMga yAra, tra, me bhane : upavAsa pAraNuM karI AThe chaThe karyAM, pAraNu karI aThama karyAM, pAraNu karI upavAsa karyAM, pachI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 * antakRtadazAGgasUtre aSTapaSThAni karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chadraM karei' pArayitvA paSThaM karoti, 'karitA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaMguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'evaM khalu esA rayaNAvalIe tabokammassa paDhamA parivADI' evaM khalu epA ratnAvalyAstapaHkarmaNaH prathamA paripATI='laDI'-iti bhApApasiddhA, 'egeNaM , saMvacchareNaM tihiM mAsehi vAvIsAe ya ahorattehiM ahAmuttaM jAva ArAhiyA bhavai' ekena saMvatsareNa tribhirmAsaiH dvAviMzatyAhorAtrairyathAsUtraM yAvadArAdhitA bhavati / epA ratnAvalyAH prathamA paripATI dvAviMzatyahorAtrasahitamAsatrayAnugatenaikena varpaNa mUtroktAnusAreNa samArAdhitA bhavati // mU0 4 // // mUlam // tayANaMtaraM ca NaM doccAe parivADIe cautthaM karei, karittA vigaivajaM pArei, pAritA chaI karei, karittA vigaivajjaM pArei, pAritA, evaM jahA paDhamAe vi, NavaraM savapAraNae vigaivajja pArei jAva ArAhiyA bhavai / tayANaMtaraM ca NaM taccAe parivADIe cautthaM karei, karittA alevADaM pArei, sesaM taheva / phira pAraNA kiyaa| isa prakAra unhoMne 'ratnAvalI tapa' kI eka paripATI (laDI) kI ArAdhanA kii| ratnAvalI kI yaha eka paripATI (laDI) eka varSa tIna mahinA bAIsa ahorAtra meM pUrNa hotI hai| isa eka paripATI meM tIna sau caurAsI dina tapasyA ke aura * aThAsI dina pAraNA ke hote haiM, isa prakAra saba cAra sau bahattara dina hote haiM // sU0 4 // pAraNuM karyuM. e prakAre temaNe "ratnAvalI tapanI eka paripATI (laDI)nI ArAdhanA karI. ratnAvalInI A eka paripATI (laDI) eka varSa traNa mAsa ane bAvIsa rAtridivasamAM pUrNa thAya che. AvI eka paripATImAM traNa ceryAsI divasa tapasyAnA ane aThayAsI divasa pAraNanA thAya che. e prakAre badhA maLIne cArase bautera hivasa thAya che. (sU0.4:) Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 245 evaM cautthA parivADI, navaraM savvapAraNae AyaMbilaM pArei, sesaM tNcev| paDhamammi savvakAmapAraNayaM biiyae vigaivajaM / taiyaMmi alevADaM, AyaMbilao cutthmmi|| tae NaM sA kAlI ajA rayaNAvalItavokammaM paMcahiM savaccharehiM dohi . ya mAsehi, aTThAvIsAe ya divasehiM ahAsuttaM jAva ArAhettA, jeNeva ajjacaMdaNA ajA teNeva uvAgayA, uvAgacchittA ajacaMdaNaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA bahUhi cautthachaTTahamadasamaduvAlasehiM tavokammehi appANaM bhAvemANI viharai // sU0 5 // // TIkA // 'tayANaMtaraM' ityAdi / 'tayANaMtaraM ca NaM' tadanantaraM ca khalu -prathamaparipATIsamAptyanantaramityarthaH, 'docAe parivADIe cautthaM karei, karittA vigaivajaM pArei, pArittA chaTuM karei, karittA vigaivajjaM pArei' dvitIyasyAM paripATyAM caturtha karoti, kRtvA vikRtivarje pArayati, pArayitvA SaSThaM karoti kRtvA tadanantara usa kAlI AryA ne 'ratnAvalI-tapasyA kI dUsarI paripATI (laDI) prArambha kii| unhoMne pahale upavAsa kiyaa| upavAsa ke pAraNe meM vigaya-dUdha, dahI, ghI, tela, mIThA ina pAca vastuoM kA lenA ekadama banda kara diyaa| isa prakAra upavAsa' kA pAraNA kara unane velA kiyaa| pAraNA meM vigaya choDa diyaa| isI taraha telA kiyaa| pAraNA karake ATha vele kiye| pAraNA karake upavAsa kiyaa| velA kiyA, telA kiyA, yo solaha upavAsa taka kiye| phira cautIsa bele kiye / pAraNA karake solaha kiye| phira tyArapachI te kAlI AryAe "ratnAvalI-tapasyAnI bIjI paripATI (laDI) ne prAraMbha karyo. temaNe pahelAM upavAsa karyo. upavAsanA pAraNAmAM viSaya-dUdha, dahIM, ghI, tela ane miSTAnna e pAMca vastuonuM levuM ekadama baMdha karI dIdhuM. e prakAre upavAsa pAraNuM karI temaNe chaTha karyuM. pAraNAmAM vigaya cheDI dIdhuM. teja rIte aThama karyo. pAraNuM karIne ATha chaTha karyA. pArAnuM karI upavAsa karyo, chaTha karyo, aThama karyo, mema so vAsa sudhI 4aa. pachI yAtrIsa .74 4aa. pANu 4zana saNa 4aa. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 antakRta dazAsUtre vikRtivarja pArayati, 'pAritA' pArayitvA 'evaM jahA paDhamAe vi' evaM yathA prathamAyAmapi varaM savvapAraNae bigar3avajjaM pAre 'navaraM sarvapAraNAyAM vikRtivarja pArayati= dvitIyaparipATyAmapi prathamaparipATIvadeva sarva karoti, vizeSastu dvitIyasyAM paripATyAM vikRtivarjI pAraNAM karoti, 'jAva ArAhiyA bhavar3a yAvad dvitIyA paripATI ArAdhitA bhavati / 'tayANaMtaraM ca NaM tadanantaraM dvitIya paripATyanantaraM ca khalu 'tacAe parivADIe cautthaM karer3a' tRtIyAyAM pariSATyAM caturtha karoti, 'karitA alevArDa pAre' kRtvA alepakRtaM pArayati = vikRtile parahitaM pArayati, pAraNake vikRterlepamAtramapi varjayatItyarthaH / 'sesaM taheva' zeSaM tathaiva / ' evaM cautthA parivADI' evaM caturthyapi paripATI, 'navaraM ' vizeSasvayaM yat 'savvapAraNae AyaMbilaM pAre ' sarvapAraNake AcAmAmlaM pArayati = sarveSu pAraNAdivaseSu AcAmAmlaM karotItyarthaH, ' sesaM taM caiva zeSaM tadeva = avaziSTaM pUrvavadeva jJAtavyam / atra gAthA / 'paDhamammi savvakAmapAraNayaM, vir3ayae vigar3avajaM / taiyammi alevArDa, AyaMbilao cautthammi // ' prathamAyAM sarvakAmapAraNakaM, dvitIyAyAM vikRtivarjam / tRtIyAyAmale pakRtam, AcAmAmlaM ca caturthyAm // iti / pandraha, caudaha, teraha, bAraha, gyAraha, dasa, nau, ATha, sAta, chaha, pA~ca, cAra, tIna, do aura eka upavAsa kiyA / pAraNA karake ATha vele kiye / pAraNA karake telA kiyA, velA kiyA aura upavAsa kiyaa| sabhI pAraNoM meM vigaya choDa diyA / jisa prakAra prathama paripATI kI, usI prakAra dUsarI paripATI bhI kii| parantu isameM sabhI vigayavarjita pAraNe kiye| isI prakAra tIsarI laDI pUrI kI, isameM pAraNe ke dina vigaya kA lepa mAtra bhI choDa diyA / cauthI laDI bhI isI prakAra se kI; parantu isake pAraNe meM Ambila pachI paMdhara, auauha, tera, jAra, bhagIyAra, harA, natra, AI, sAta, cha, pAMya, yAra, be ane eka upavAsa karyAM. pAraNuM karIne ATha chaThe karyAM. pAraNuM karIne aThama karyAM, chaThe karyAM ane upavAsa karyAM. aMdhAM pAraNAmAM vigaya cheDI dIdho. je prakAre prathama paripATI' karI teja prakAre bIjI paripATI paNa karI. parantu AmAM sa-viMgaya-varjita pAraNAM karyAM. eja rIte trIjI paripATI pUrNa karI, emAM pAraNAMne divase vigayane lepamAtra paNa choDI dIdhA. cethI paripATI paNa eja prakAre karI, paraMtu tenA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 247 sA kAlI AryA paripATIcatuSTayasahitaM ratnAvalInAmakaM tapaH kRtvtiityrthH| 'tae NaM sA kAlI ajjA' tataH khalu sA kAlI AryA 'rayaNAvalItavokamma' ratnAvalItapaHkarma- catuHparipATIyuktaM ratnAvalInAmakaM tapaH, 'paMcahiM saMvaccharehiM dohi ya mAsehiM' paJcabhiH saMvatsaraibhyAM ca mAsAbhyAm 'aTThAvIsAe ya divasehi' aSTAviMzatyA ca divasaiH, 'ahAmuttaM jAva ArAhittA' yathAsUtraM yAvadArAdhya-mUtrAnusAreNa yAvadArAdhanAM kRtvA 'jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA' yatraiva AryacandanA AryA tatraiva upAgatA, 'uvAgacchitA ajacaMdaNaM vaMdai NamaMsai' upAgatya AryacandanAM vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'vahUhiM cautthachaTTamadasamaduvAlasehiM tavokammehiM appANaM bhAvamANI viharai' bahubhizcaturthapaDhASTamadazamadvAdazabhistapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayantI viharati // mU0 5 // // mUlam // tae NaM sA kAlI ajA teNaM orAleNaM jAva dhamaNisaMtayA jAyA yAvi hotthA, se jahA iMgAlasagaDI vA jAva suyahuyAsaNe iva bhAsarAsipalicchaNNA, taveNaM teeNaM tavateyasirIe aIva uvasobhemANI ciTTai // sU0 6 // // TIkA // - 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA kAlI ajA teNaM orAleNaM jAva dhamaNisaMtayA jAyA yAvi hotthA' tataH khalu sA kAlI AryA tena udAreNa kiyaa| isa prakAra kAlI AryA ratnAvalI kI cAroM paripATI ko pA~ca varSa chaha mAsa aura aTThAvIsa dina meM samApta kara jahA~ candanabAlA AryA thI, vahA~ gayI aura unheM vandana namaskAra kiyaa| bAda' meM bahuta sI caturthabhakta Adi tapasyAoM se AtmA ko bhAvita karatI huI 'vicarane lagI // sU0 5 // usake bAda usa kAlI AryA kA zarIra isa prakAra kI pAraNAmAM AMbila karyA. A prakAre kAlI AryA ratnAvalInI cAreya paripATI pAMca varSa cha mAsa ane aThThAvIza divasamAM samApta karI jyAM caMdanabAlA AryA hatI tyAM gaI ane temane vaMdana namaskAra karyA pachI ghaNAM caturthabhakata Adi tapasyAothI AtmAne bhAvita karatI vicaravA lAgI. (sU0 5) tyArapachI te kAlI AryAnuM zarIra A prakAranI pradhAna tapasyA karavAthI ekadama ratnAvalI kramamApta kara jArI kiyA Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 antakRtadazAGgasUtre yAvad dhamanisaMtatA jAtA cA''pyabhavat=mahogreNa tena ratnAvalItapaHkarmaNA sA kAlI AryA zuSkamAMsazoNitatayA zirAsaMlakSitAGgopAGgA'bhavat , 'taM jahA' tadyathA 'iMgAlasagaDI vA' aGgArazakaTI vA, aGgArAH='koyalA' iti prasiddhAH, tairbhUnA zakaTI gantrI aGgArazakaTI tadvat 'jAva suhuyahuyAsaNe iva' yAvatsuhutahutAzana iva, 'bhAsarAsipalicchaNNA' bhasmarAzipraticchannA, yathA aGgArazakaTikA zuSkapatrazakaTikA eraNDakASThazakaTikA gamanakAle 'kiTkiTa' zabdaM karoti, tathaiva asyAH kAlyA AryAyAH zarIram utthAnAdikriyAyAmasthisaMgharSavazAt 'kiTakiTa' zabdaM karoti, punaH sA kAlI AryA bhasmasamUhAntahito ghRtAditarpitavahniriva 'taveNaM teeNaM tavateyasirIe aIva uvasobhemANI ciTaI tapasA tejasA tapastejaHzriyA ca atIva upazobhamAnA tiSThati // sU0 6 // tae NaM tIse kAlIe ajjAe aNNayA kayAI puvarattAvarattakAle ayamajjhasthie jahA khaMdayassa ciMtA jAva pradhAna tapasyA karane se prAyaH mAMsa aura lohI (khUna) se rahita hogyaa| unake zarIra kI dhamaniyA pratyakSa dikhAI de rahI thiiN| vaha sUkhakara asthipaMjaramAtra se avaziSTa hogayI thii| uThatebaiThate calate-phirate usake zarIra kI haDDiyoM se kaDa-kaDa AvAja hotI thI, jisa prakAra sUkhe kASTha, sUkhe patte yA koyale se bharI huI calatI gADIse AvAja hotI hai| yadyapi kAlI AryA kA zarIra mAMsa-lohI ke sUkha jAne ke kAraNa rUkSa hogayA thA, tathApi bhasma se AcchAdita agni ke samAna tapateja kI zobhA se atyanta zobhita horahA thA // sU0 6 // lehI-mAMsa vagaranuM thaI gayuM. temanA zarIranI dhamanio (nA) pratyakSa dekhAtI hatI. temanuM zarIra sUkAIne mAtra hADakAnuM pAMjaruM bAkI rahI gayuM hatuM. uThatAM, besatAM, cAlatAM, pharatAM temanA zarIranAM hADakAMne kaDa-kaDa avAja thato hato. te avAja sUko lAkaDAM, sUkA pAMdaDAM athavA keyalAthI bharelI gADI cAlatI hoya tyAre jema avAja thAya te hate. jo ke kAlI AryAnuM zarIra lehI mAMsa sukAI javAthI ( dula) rUkSa thaI gayuM hatuM, chatAM bhamathI DhaMkAela agninI peThe tapanA tejanI zobhAthI atyaMta zAlI rahuM tu. (sU0 6.): Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 249 asthi uTANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame saddhA dhiI saMvege vA tAva me seyaM kallaM jAva jalaMte ajjacaMdaNaM ajaM ApucchittA ajjacaMdaNAe ajjAe abmaNunnAyAe samANIe saMlehaNAjhUsaNAjhusiyAe bhattapANapaDiyAikkhiyAe kAlaM aNavakaMkhamANIe. viharettaetti kaTu evaM saMhitA kallaM jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ajjacaMdaNaM ajjaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM kyAsI-icchAmi NaM ajjAo tubbhehi abbhaNuNNAyAe samANIe saMlehaNA jAva vihrette| ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM kareha / tao kAlI ajjA ajjacaMdaNAe abbhaNuNNAyA samANI saMlehaNAjhUsaNAjhUsiyA jAva viharai / sA kAlI ajjA ajjacaMdaNAe aMtie sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjittA bahupaDipunnAI aTTha saMvaccharAI sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhasettA saTri bhattAiM aNasaNAe chedettA jassahAe kIrai naggabhAve jAva carimussAsanIsAsehiM siddhA // sU0 7 // [kAlINAmaM paDhamajjhayaNaM samataM] ||ttiikaa // . .. 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse kAlIe ajAe aNNayA kayAI tataH khalu tasyAH kAlyA AryAyA anyadA kadAcit 'pubarattAvarattAkAle' pUrvarAtrApararAtrakAle-rAtreH pazcime bhAge 'ayamajjhathie' ayamAdhyAtmiko vakSyamANapakAraka AtmikasaMkalpaH saMjAtaH, 'jahA khaMdayassa' yathA skandakasya skandakaRSivat , 'ciMtA' cintA-cintana; cintAsvarUpamAha-'jAva atthi tadanantara una kAlI AryA ke hRdaya meM ekadina pIchalI rAta ko khandaka ke samAna isa prakAra vicAra utpanna huA ki merA pachI te kAlI AryAnA hadayamAM eka divasa pAchalI rAtre naMdakanI peThe e vicAra utpanna thaye ke-mAruM zarIra tapasyAne kAraNathI atyaMta sUkAI gayuM che, chatAM Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 antakRta dazAGgasUtre uTTA kamme vale vIrie purisakAraparaka me saddhA dhiI saMvege' yAvadasti utthAnaM karma valaM vIrye puruSakAraparAkramaH zraddhA dhRtiH saMvegaH=yAvatkAlaparyantaM mayi utthAnAdizaktirastIti bhAvaH, 'tAva me seyaM' tAvanme zreyaH = tAvadeva mamaitaducitaM yat 'kalaM jAva jalate' kalye yAvajjvalati = AgAmini divase yAvajjvalati = sUryodaye sati 'ajjacaMdaNaM ajjaM ApucchitA' AryacandanAmAryAmApRcchya, 'ajjacaMdaNAe ajjAe anbhuNunnAyAe samANIe saMlehaNAjhasaNAjhUsiyAe' AryacandanayA AryayA abhyanujhAtAyAH satyAH saMlekhanAjoSaNAjuSTAyAH 'bhattapANapaDiyAikviiyAe kAlaM aNavakakhamANIe viharettae' bhaktapAnapratyAkhyAtAyAH kAlamanatrakAGkSantyA viharttum, 'tti kaTu' iti kRtvA 'evaM saMpehei ' evaM saMprekSate-uktarUpeNa vicArayati, 'saMpeDittA' saMprekSya = vicArya 'kallaM' kalye dvitIyadivase 'jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgaccha' yatraivAryacandanA''ryA tatraiva upAgacchati, 'unAgacchittA ajacaMdaNaM ajjaM baMdara NamaMsa, vaMdittA NamaMsittA evaM kyAsI' upAgatyA''ryacandanAmAryau vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evamavadat - 'icchAmi NaM ajjAo ! tunbhehiM abbhaNuSNAe samANIe saMlehaNA jAva viharettae' icchAmi khalu he AryAH ! yuSmAbhirabhyanujJAtA satI saMlekhanA yAvad vihattum / AryacandanAya prAha - 'ahAsuhaM devANuppiyA ! zarIra tapasyA ke kAraNa atyanta kRza hogayA, to bhI mujhameM utthAna, karma, bala, vIrya, pauruSa, parAkrama, zraddhA, dhRti aura saMvega Adi vidyamAna hai / isaliye mujhe ucita hai ki kala sUryodaya hote hI AryacandanabAlA AryA ko pUchakara unakI AjJA se saMlekhanA - joSaNA ko sevita karatI huI, bhaktapAna kA pratyAkhyAna kara, mRtyu ko na cAhatI huI vicaraNa karU~ / aisA vicAra kara sUryodaya hote hI AryacandranavAlA AryA ke samIpa AyI aura vandana - namaskAra kara hAtha jor3a isa prakAra bolI- he AyeM ! ApakI AjJA prApta kara 1. saMlekhanA Adi karatI huI vicaranA cAhatI hU~ ! AryacandanavAlA bhArAbhAM utthAna, arbha', jasa, vIrya, pauSa, parAma, zraddhA, dhRti mane saMvega mAhi vidyamAna che. tethI mAre mATe e ucita che ke kAle sUryodaya thatAMja A caMdanakhALA AryAMne pUchIne temanI AjJAthI salekhanA joSaNAnuM sevana karatI, bhakatapAnanuM pratyAkhyAna karI, mRtyunI cAhanA vagara vicaraNa karUM. evA vicAra karI sUryadiya thatAMja A candanamALA AryAnI pAse AvI ane vaMdana-namaskAra karI hAtha joDI A prakAre khelI-hai Aye ! ApanI AjJA prApta karIne salekhanA Adi karatI thakI Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 251 mA paDivadhaM kareha' yathAsukhaM he devAnumiye ! mA pratibandhaM kuru / ' tao kAlI ajjA ajjacaMdaNAe anbhaNuSNAyA samANI' tataH kAlI AryA AryacandanayA abhyanujJAtA satI = AjJaptA satI, 'saMlehaNAsaNAsiyA jAva viharaha' saMlekhanAjoSaNA juSTA yAvad viharati / 'sA kAlI ajjA ajjacaMdaNAe aMtie' sA kAlI AryA AryacandanAyA antike ' sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijittA vahupaDi punnAI aTa saMccharAI' sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhItya bahupratipUrNAn aSTa saMvatsarAn 'sAmaNNapariyAgaM pAuNittA' zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA 'mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA' mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM joSitvA 'sahi bhattAI aNasaNAeM chedettA jassAe kIra' paSTi bhaktAni anazanayA chittvA yasyArthAya kriyate ' naggabhAve' nagnabhAvaH = nanabhAva iti svavikalpitvaM, 'jAba carimussAsaNIsAsehiM siddhA' yAvaccaramocchvAsani:zvAsaiH siddhA // sru0 7 // [ kAlInAmakaM prathamamadhyayanaM saMpUrNam ] AryA ne isa prakAra kahA- he devAnupriye ! jisa prakAra tumheM sukha ho vaisA karo | AryacandanabAlA AryA se AjJA pAyI huI vaha kAlI AryA apane pUrvokta vicAra ke anusAra vicarane lagI / kAlI AryAne AryacandanavAlA AryA ke samIpa sAmAyikAdika gyAraha aMgoM kA adhyayana kara pUre ATha varSa taka zrAmaNyaparyAya kA pAlana kiyA / anta meM mAsika saMlekhanA se AtmA ko sevita kara sATha bhaktoM ko anazana se chedita kara jisaliye saMyama grahaNa kiyA usa artha ko apane antima ucchvAsa - niHzvAsoM ke dvArA prApta kara siddha hogayI || sU0 7 // [ prathama adhyayana samApta ] vicaraNu karavA cAhuM chuM. A caMdanabALA Ayyae A prakAre kahyuM-hu devAnupriye ! jema tamane sukha thAya tema karI. A caMdanabALA AryAnI AjJA meLavI te kAlI AryAM peAtAnA pUvekita vicAra pramANe vicaravA lAgI. kAlI Aryae A caMdanakhALA AryAM pAse sAmAyikAki agIyAra aMgenuM adhyayana karI pUrAM ATha varSa sudhI zrAmaNyaparyAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM mAsika salemanAthI AtmAne sevita karI sATha bhakatAne anazanathI chedita karI je mATe sacama grahaNa karyAM hatA te ane peAtAnA aMtima ucchvAsani:zvAsA dvArA prApta karI siddha thai gai. (s0 7) [ prathama adhyayana samApta ] Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 antakRta dazAGgasUtre // sUlam // raar atree ajjhayaNassa / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI, puNNabhadde ceie, koNi rAyA / tattha NaM seNiyassa raNNo bhajjA koNiyassa raNNo mAuyA sukAlI nAmaM devI hotthA / jahA kAlI hA sukAlI vaNikkhatA jAva bahUhiM cauttha jAva appANaM bhAveANI viharas / tae NaM sA sukAlI ajjA aNNayA kayAI jeNeva ajjacaMdaNA ajA jAva icchAmi NaM ajAo ! tumbhehiM abbhuNuSNAyA samANI kaNagAvalItavokammaM uvasaMpajittANaM viharita / evaM jahA rayaNAvalI tahA kaNagAvalIvi, NavaraM tisu ThANesu aTTamAI karei, jahA rayaNAvalIe chaTTAI, ekkAe parivADIe saMvaccharo paMca mAsA aTThArasa divasA, sesaM taheva / nava vAsA pariyAo jAva siddhA // sU0 8 // [ sukAlINAmaM bIyamajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao vIyassa ajjhayaNassa' utkSepako dvitIyasya adhyayanasya, utkSepakaH = prArambhavAkyaM, 'yadi khalu bhadanta !" [dvitIya adhyayana] dvitIya adhyayana kA Arambha karate haiM- jambU svAmIne sudharmA svAmI se pUchA - he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita antakRta ke AThaveM varga ke prathama adhyayana kA bhAva maiMne Apake mukha se sunA, aba isake bAda bhagavAnane dvitIya adhyayana meM kisa bhAvakA nirUpaNa kiyA hai ? [ dvitIya adhyayana ] dvitIya adhyayananA prAraMbha karIe chIe. jaMbU svAmIe sudharmAM svAmIne pUchyuMbhadanta ! bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita antakRtanA ArTamA varganA prathama adhyayananA bhAva meM ApanA mukhathI sAMbhaLyeA. have te pachI bhagavAne dvitIya adhyayanamAM kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sukAlIcaritam 253 ityAdi bodhyam / sudharmA svAmI prAha- 'evaM khalu - jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAma NayarI, puNNabhadeM ceie, koNie rAyA' evaM khalu he jambUH! tasmin kAle tasmin samaye campA nAma nagarI, tatra pUrNabhadraM caityaM, kUNiko rAjA''sIt / 'tattha NaM seNiyassa raNNo bhajjA' tatra khalu zreNikasya rAjJo bhAryA 'koNiyassa raNNo cullamAuyA koNikasya rAjJaH kSullamAtA, kSullamAtAlaghumAtA; 'sukAlI nAmaM devI hotthA' sukAlI nAma devI AsIt / 'jahA kAlI tahA sukAlI vi NikvaMtA' yathA kAlI tathA sukAlyapi niSkrAntA kAlIvat sukAlI devyapi parivrajitA 'jAva vahUhi cauttha jAva' yAvad vahubhizcaturthaM yAvat = caturthabhaktAdibhiH 'appANaM bhAvemANI viharai' AtmAnaM bhAvayantI viharati / 'tae NaM sA sukAlI ajA' tataH khalu sA sukAlI AryA 'aNNayA kayAiM jeNeva ajacaMdaNA ajA jAva' anyadA kadAcid yatraiva AryacandanA AryA yAvat = yatra AryacandanA''ryA''sIt tatra gatvA tAmavadata-'icchAmi NaM ajAo!' icchAmi khalu he AryAH ! 'tubbhehiM abhaguNNAyA samANI kaNagAvalItavokammaM upasaMpajjittANaM viharittae' yuSmAbhira- sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM campA nAmakI nagarI thii| usameM pUrNabhadra nAlaka caitya thaa| usa nagarI ke rAjA koNika the| vahA para rAjA zreNika kI mAyA~ evaM rAjA kUNika kI choTI mAtA sukAlI nAmakI devI (rAnI) thii| jisa prakAra kAlI devI pravajita huI, usI prakAra sukAlI devI bhI pravrajita huI aura bahuta sI caturthabhakta Adi tapasyA karatI huI vicarane lgii| usake bAda eka samaya sukAlI AryA jahA~ AryacandanavAlA AryA thI vahA~ gayI aura vandana namaskAra kara hAtha joDa isa * prakAra bolI-he mahAbhAgA! ApakI AjJA prApta kara kanakAvalI sudhamAM svAmIe kahyuM - he jaMbU! te kAla te samaye campA nAme nagarI hatI, temAM pUrNabhadra nAmanuM caitya hatuM. te nagarInA rAjA keNika hatA. tyAM rAjA zreNikanI bhAryA ane rAjA kRNikanI nAnI mAtA sukAlI nAmanI devI (rANI) hatI. jema kAlI devI pravrajita thaI teja prakAre sukalI devI paNa pravrajita thaI, ane caturthabhakta Adi ghaNAM prakAranI tapasyA karatI vicaravA lAgI. - tyArapachI eka samaya sukAlI AryA jyAM AryacaMdanabALa Aya hatI tyAM | gaI, ane vaMdana namaskAra karI hAtha joDI belI - he mahAbhAgA ! ApanI AjJA prApta Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 antakRtadazAsUtre bhyanujJAtA satI kanakAvalItapaHkarma upasaMpadya vihartum | 'evaM jahA rayaNAvalI vahA kaNagAvalI vi' evaM yathA ratnAvalI tathA kanakAvalyapi = ratnAvalItapaHsadRzaM kanakAvalItapo'pi vijJeyam / ratnAvalItaH 'NavaraM' ayaM vizeSa:, yata kanakAvalyAM 'ti ThANesu' tripu sthAneSu 'aTTamAI kareI' anumAni karoti, 'jahA rayaNAvalIe chaTTAI' yathA ratnAvalyAM paSThAni = yathA ratnAvalItapasi paThAni kriyante tathaivA'trASTamAnIti bhAvaH / 'ekAe parivADIe saMvaccharo paMca mAsA ahArasa divasA' ekasyAM paripATyAM saMvatsaraH paJca mAsAH aSTAdaza divasAH / ' sesaM taheva' zeSaM tathaiva = uktAdanyatsarvaM ratnAvalItapovad vijJeyam | 'nava vAsA pariyAo jAva siddho' nava varSANi paryAyo yAvat siddhA = asyAH sukAlyA AryAMyA dIkSAparyAyo nava varSANi, anantaraM kAlIvadeva siddhiM gatA || su0 8 // [ sukAlInAmakaM dvitIyamadhyayanaM sampUrNam ] tapasyA karatI huI vicaranA cAhatI hU~ / uttara meM unhoMne kahAjaise tumheM sukha ho vaise karo / tadanantara una sukAlI AryAne jisa prakAra kAlI AryA ne 'ratnAvalI' tapasyA kI ArAdhanA kI thI usI prakAra 'kanakAvalI' tapasyA kI ArAdhanA kI / ratnAvalI se kanakAvalI meM vizeSatA yaha hai ki jahA~ ratnAvalI meM belA kiyA jAtA hai vahA~ kanakAvalI meM telA kiyA jAtA hai| eka paripATI meM eka varSa pA~ca mAsa aThAraha dina lagate haiM / avaziSTa prathama adhyayana ke samAna jAnanA / inakA cAritraparyAya nau varSa kA thA aura usake bAda unhoMne mokSa prApta kiyA || sU0 8 // [ dvitIya adhyayana samApta ] karI kanakAvalI tapasyA karatI vicaravA cAhu chuM. javAbamAM temaNe kahyuM-jema tamane sukhakara pratIta thAya (lAge) tema kareA. pachI te sukAlI A+e jevI rIte kAlI AryAe 'ratnAvalI' tapasyAnI ArAdhanA karI hatI teja rIte kanakAvalI' tapasyAnI ArAdhanA karI. ratnAvalIthI kanakAvalImAM vizeSatA e che ke jyAM ratnAvalImAM chaDe karAya che tyAM kanakAvalImAM aTTama karAya che. eka paripATImAM eka varSe pAMca mAsa aDhAra divasa lAge che. khAkInuM prathama adhyayananA pramANeja jANavuM. emanuM cAritraparyAya nava varSanA hatA, ane tyArapachI temaNe mekSa prApta karyAM (s0 8) [ dvitIya adhyayana samApta ] Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 muMnikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam. // mUlam // .. . - evaM mahAkAlI vi; NavaraM khuDDAgaM sIhanikkIliyaM tavokammaM uvasaMpajjittA NaM viharai, taM jahA-cautthaM karei karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA chaThaM karei karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA savvakAmayuNiyaM pArei, pAritA ahamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA chadraM karei, karittA savvakAgaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karitA savvakAmayuNiyaM pArei, pAritA aTalaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA cauddasaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA bArasamaM karei, karittA sabakAmaguyiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTArasamaM karei, karitA sabakAmayuNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pAritA aTrArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA vIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaNiguyaM pArei, pAritA codasamaM karei,karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA. bArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 256 codasamaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA vArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cha karei, karittA savakAmaguNiyaM pArer3a, pAritA aTTamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA utthaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA chahaM kares, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM kare, karitA naaraaNayaM pArei, pAritA taheva cattAri parivADIo, ekkAe parivADIe chammAsA satta ya divasA, caunhaM do varisA aTThAvIsA ya divasA jAva siddhA / [ mahAkAlINAmaM taiyaM ajjhayaNaM samattaM ] evaM kaNhAvi, NavaraM mahAlayaM sohaNikkIliyaM tavakammaM jaheva khuDDAgaM, NavaraM cottIsaimaM jAva NeyavvaM, taheva UsAreyavvaM, ekkAe varisaM chammAsA ahArasa ya divasA, caunhaM cha varisA do mAsA bArasa ya ahoratA, sesaM jahA kAlIe jAva siddhA // 4 // sU0 9 // [ kaNhANAmaM cautthaM ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // " evaM ' ityAdi / ' evaM mahAkAlI vi' evaM mahAkAlyapi = yathA sukAlI pravajitA tathaiva mahAkAlyapi pratrajitA / anantaraM sukAlIvadeva eSA'pi aba tIsarA adhyayana kahate haiM - jambU svAmI ne sudharmA svAmI se pUchA - he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhu ke dvArA prarUpita antakRtanAmaka AThaveM aMga ke have trIjuM adhyayana kahIe chIe :- ja khUsvAmIe sudharmA svAmIne pUchyuM- bhadraMnta ! bhagavAna mahAvIra prabhu dvArA prarUpita Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam 257 AryacandanAmApRcchya, tadAjJayA tapaH karoti 'NavaraM' pUrvasmAdayaM vizeSo yad mahAkAlI 'khuDDAgaM sIhanikkIliyaM tavokamma uvasaMpajittANaM viharai' kSullakaM siMhaniSkrIDitaM tapaHkarma upasampadya viharati / kSullakasiMhaniSkrIDitatapaHprakAramAha-'taM jahA' tadyathA-'cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei' caturtha karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA SaSThaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiya pArei' pArayitvA caturtha karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA aSTamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA paSThaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA dazamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei, karittA saMvyakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA aSTamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM dvitIya adhyayana saMbandhI bhAvoM ko Apake mukha se sunA, aba usake bAda bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita tRtIya adhyayana ke bhAvoM ko sunanA cAhatA huuN| sudharmA svAmIne kahA - he jambU ! isa varga ke tRtIya adhyayana meM mahAkAlI devI ke carita kA varNana hai| yaha rAjA zreNika kI patnI evaM kUNika kI choTI mAtA thiiN| inhoMne bhI sukAlI ke samAna dIkSA dhAraNa kI aura 'laghusiMhaniSkrIDita' nAmaka tapa kiyaa| vaha isa prakAra - sarva prathama upavAsa kiyaa| pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake upavAsa kiyaa| pAraNA karake telA kiyA, yoM velA, caulA, telA, caulA, pacaulA, aMtakRta nAmanA aThamA aMganA dvitIya adhyayana saMbaMdhI bhAnuM ApanA mukhethI . zravaNa karyuM, have tyArapachI bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita tRtIya adhyayananA bhAvene sAMbhaLavAnI mArI IcchA che. sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU! A vargane trIjA adhyayanamAM mahAkAlI devInA caritanuM varNana che. e rAjA zreNikanI patnI ane kRNikanI nAnI mAtA hatI. temaNe paNa sukAlInI peTheja dIkSA dhAraNa karI ane laghusihaniSkrIDita" nAmanuM tapa karyuM. te A prakAre - sarvathI pahelAM upavAsa karyo, pAraNuM karIne chaThuM karyuM, pAraNuM karI upavAsa karyo, pAraNuM karI aTTama karyuM, ema Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 antakRtadazAGgasUtre karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pAyati, 'pArittA caudasUmaM karei, karittA manakAmaguNiyaM pAreI' pArayitvA caturdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vArasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasamaM karei, karittA sadhakAmaguNiya pArei pArayitvA poDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA codasama karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA ahArasamaM karei, karitA sambakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasamaM karei, karittA savyakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA poDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA vizatitamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei, karittA savyakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA poDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei pArayitvA aSTAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNiyaM pArayati, 'pArittA cauddasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei pArayitvA poDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vArasamaM karei, karitA sabakAmaguNiya pArei' pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA codasamaM karei, karitA sabakAmaguNiya pArei' pArayitvA caturdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vArasamaM karei, karitA savyakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cha, pAca, sAta, cha, ATha, sAta, nau, ATha, nau, sAta, ATha, cha, sAta, pA~ca, cha, caulA, pacaulA, telA, caulA, velA, telA, upavAsa, cha, yotA, mama payAsA, yaulA, cha, pAya, sAta, cha, mATha, sAta, nava, mATha, nava, sAta, mAd, cha, sAta, pAya, cha, yIlA, payAsA, 8bha, zrotA, cha, maThabha, BuvAsa, Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam 259 aTThamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA aSTamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiya pArei' pAyitvA dazamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaThaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA SaSThaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTTamaM karei pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chaThaM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA savyakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA, sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA' pArayitvA, 'taheva cattAri parivADIo' tathava catastraH paripATyaH, yathA prathamA paripATI, tathava anyA api tisro boddhavyAH, 'ekAe parivADIe' ekasyAM paripATyAM kAlaH 'chammAsA satta ya divasA' SaNmAsAH sapta ca divasA bhavanti / 'cauNhaM' catasRNAM paripATInAM kAla: 'do varisA aTThAvIsA ya divasA' dve varSe aSTAviMzatizca divasA bhavanti, 'jAva siddhA' yAvat siddhA-catuHparipATyanantaram AryacandanAryAjJayA saMlekhanAdikaM kRtvA siddhiM gtaa| [mahAkAlInAmakaM tRtIyamadhyayanaM samAsam] velA aura upavAsa kiyaa| isa prakAra laghusiMhaniSkrIDita tapakI eka paripATI kii| jisameM tetIsa dina to pAraNe kiye aura pUre pA~ca mahIne evaM cAra dina kI tapasyA huii| yoM cAra paripATI ilane kii| jisameM do varSa aTThAIsa dina lge| isa prakAra laghusiMhaniSkrIDita tapa kI una mahAkAlI AryA ne sUtrokta vidhi se ArAdhanA kii| tatpazcAt phira bhI una AryAjI ne phuTakara kaI tapasyAyeM kii| antima samaya meM santhArA karake karmoM kA sampUrNa nAza hojAne para ve mokSa meM phuNcii| chaTha ane upavAsa karyA. A prakAre "laghusihaniSkrIDita tapanI eka paripATI karI. jemAM tetrIsa divasa to pAraNA karyA ane pUrA pAMca mahinA ane cAra divasanI tapasyA thaI. evI cAra paripATI emaNe karI jemAM be varSa aThThAvIsa divasa lAgyA. A prakAre laghusiMhaniSkrIDita tapanI te mahAkAlI AryAe sUtrokatavidhithI ArAdhanA karI. tyArapachI pharI paNa te AryAjIe paracuraNa keTalIka tapasyA karI. aMta samayamAM saMthAre karIne kamene saMpUrNa nAza thaI jatAM te mekSamAM pahoMcI. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 antakRtadazAGgamatre ___ 'evaM kaNDA vi' evaM kRSNApi-pUrvavadeva kRSNApi parivrajitA, 'NavaraM' ayaM vizepaH; epA 'mahAlayaM sIhaNikI liyaM tavokamma' mahat siMhaniSkrIDitaM tapaHkarma karoti; 'jaheva khuDDAgaM' yathaiva kSullaka siMhaniSkrIDitaM tathaivedamapi bodhyam , 'NavaraM' ayaM vizepaH; 'cottIsaimaM jAva NeyavvaM' catustriMzaM yAvannetavyam, 'taheva' tathaiva 'UsAreyavvaM' utsArayitavyaM pazcAnupUrvyA'vatArayitavyam / atra mahAsiMhaniSkrIDite tapAkarmaNi caturthAdArabhya krameNa catustriMzaM yAvad isI prakAra kRSNA kA bhI carita jAnanA cAhiye / yaha mahArAjA zreNika kI patnI evaM mahArAjA kUNika kI choTI mAtA thii| inhoMne bhI bhagavAna ke samIpa dIkSA lI aura Arya candanavAlA AryA ke samIpa Akara hAtha joDa isa prakAra bolI- he Arya ! maiM ApakI AjJA prApta kara 'mahAsiMhaniSkrIDita tapa' karanA cAhatI huuN| candanavAlA AryA ne kahA-jaisI tumhArI icchA ho vaisA karo, kisI prakAra kA pramAda mata krnaa| isake bAda vaha kRSNA AryA 'mahAsiMhaniSkrIDita tapa' usI prakAra karane lagI, jisa prakAra mahAkAlI AryA ne 'laghusiMhaniSkrIDita' tapasyA kI thii| inhoMne 'mahAsiMhaniSkrIDita tapa' isa prakAra kiyA, sarva prathama upavAsa kiyaa| pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake upavAsa kiyaa| : yoM telA kiyaa| belA, caulA, telA, pacolA, caulA, cha, pAca, sAta, cha, ATha, sAta, nau, ATha, dasa, nau, gyAraha, dasa, vAraha, gyAraha, A prakAre kRNAnuM paNa carita jANavuM joIe. e mahArAjA zreNikanI patnI ane mahArAjA kRNikanI nAnI mAtA hatI. temaNe paNa bhagavAnanI pAse dIkSA lIdhI ane Arya caMdanabAlA AryAnI pAse AvIne hAtha joDI A prakAre belI - he AryuM! huM ApanI AjJA meLavIne "mahAsihaniSkrIDita tapa" karavA cAhuM chuM. caMdanabALA AryAe kahyuM - jevI tamArI icchA hoya tema kare, kaI prakAre pramAda na karaze. - tyArapachI te kRSNa AryA "mahAsiMhaniSkrIDita tapa" teja prakAre karavA lAgI ke je prakAre mahAkAlI AryAe "laghusihaniSkrIDita tapasyA karI hatI. emaNe 'mahAsiMhaniSkrIDita tapa" A prakAre karyuM. sarva pahelAM upavAsa karyo. pAraNuM karIne 74 4yu, pArAzuM 4 vAsa yo. mevA Na mama . cha, yausA, mabha, payotA, yoal, cha, pAya, sAta, cha, mAd, sAta, nava, mA8, za, nava, mAyA2, 61, mAra, 2ilyA2, 2, mAra, yoha, te2, 542, yauha, saNa, 542, saNa, yo, 562, Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNAcaritam 261 gantavyam , punaH pazcAnupUrdhyA tatazcaturthe Agatya pAraNIyamiti bhAvaH / asya tapasaH ekasyA pAripATyAH kAlaH 'varisaM chammAsA aTThArasa ya ahorattA' varSe SaNmAsA aSTAdaza ca ahorAtrANi, varSam-ekavarSam ; 'cauNhaM' catasRNAM paripATInAM kAlaH 'cha varisA do mAsA bArasa ya ahorattA' SaDvarSANi dvau mAsau dvAdaza ca divsaaH| 'sesa'. zeSam avaziSTaM 'jahA kAlIe jAca siddhA' yathA kAlyA yAvat siddhaa| asyAH kRSNAyA AryAyA varNanaM kAlIvarNanavadeva vijJeyam / yathA sA siddhA tathaiveyamapi // mU0 9 // [kRSNAnAmakaM caturthamadhyayanaM samAptam ] teraha, bAraha, caudaha, teraha, pandraha, caudaha, solaha, pandraha, solaha, caudaha, pandraha, teraha, caudaha, bAraha, teraha, gyAraha, bAraha, dasa, gyAraha, nau, dasa, ATha, nau, sAta, ATha, cha, sAta, pAca, cha, caulA, pAca, telA, caulA, belA, telA, upavAsa, velA, aura phira pAraNA karake upavAsa kiyaa| isa prakAra eka paripATI kii| jisameM una satIjIne ikasaTha pAraNe kiye aura pUre 2 eka varSa cAra mahIne . tathA satraha dina arthAt cAra sau satAnave dina tapasyA kii| aisI eka paripATI karake sAtha hI sAtha dUsarI, tIsarI aura cauthI paripATI bhI kii| jisameM cha varSa do mahine aura bAraha dina lge| isa prakAra kRSNA AryAjIne 'mahAsiMhaniSkrIDita' tapasyA vidhipUrvaka karake phira bhI kaI phuTakara tapasyAyeM kii| antima samaya meM sandhArA karake kAlI AryA ke samAna ye bhI mokSa meM pahu~cI // sU0 9 // tara, yo, bhA2, te2, mazIyAra, mA2, 4za, mazIyAra, nava, za, mA8, nava, sAta, mAd, 7, sAta, pAya, cha, nyAra, pAya, maThama, 22, 74, mAmi, vAsa, 74 mane pachI pArANuM karI upavAsa karyo. A prakAre eka paripATI karI, jemAM te satIjIe ekasaTha pAraNAM karyA, ane pUrepUrAM eka varSa cAra mahinA tathA sattara divasa athata cArase satANuM divasa tapasyA karI. evI eka paripATI karI tenI sAthe sAthe ja bIjI trIjI ane cothI paripATI paNa karI. jemAM cha varSa be mahinA ane bAra divasa lAgyA. A prakAre kRSNa AryAjIe "mahAsiniSkrIDita' tapasyA vidhipUrvaka karIne pharI paNa keTalIka paracuraNa tapasyA karI. aMtima samaye saMthAro karI kAlI AnI peThe te pazu bhAkSama (sU08) Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // evaM sukaNhA vi, NavaraM sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittANaM viharai, paDhame sattae ekkekkaM bhoyaNassa dati paDigAhei eskekaM pANagasta, doce sattae-do do bhoyaNassa do do pANagassa paDigAhei, tacce sattae-tiNi bhoyaNassa tiSiNa pANagassa, cautthe cau, paMcame-paMca, chaThe-cha, sattame sattae-satta dattIo bhoyaNassa paDiggAhei, sata paanngss| evaM khalu sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM egaNapaNNAe rAiMdiehiM egeNa ya channaueNaM bhikkhAsaeNaM ahAsutaM jAva ArAhettA jeNeva ajjacaMdaNA ajA teNeva uvAgayA, ajjacaMdaNaM ajjaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- icchAmi NaM ajjAo! tunbhehiM abbhaNuNNAyA samANI aTThamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittA vihritte| ahAsuhaM devANuppie ! mA paDibaMdhaM kareha // sU0 10 // // TIkA // evaM ityAdi / 'evaM sukaNhA vi' evam = anena prakAreNa-pUrvoktaprakAreNa sukRSNA'pi jJAtavyA / sukRSNA'pi kAlIvadeva pravajiteti bhAvaH / he jambU ! isI prakAra sukRSNA kA bhI carita jAnanA caahie| yaha bhI rAjA zreNika rAnI aura mahArAjA kUNika kI choTI mAtA thii| yaha bhI bhagavAn ke samIpa dharmakathA sunakara pravrajita hogayI aura AryA candanavAlA ke samIpa Akara hAtha joDakara bolI- he Arye ! maiM 'saptasaptamikA bhikSupratimA' tapa karanA cAhatI huuN| AryA candanavAlA ne kahA- he devAnupriye ! he jaMbU eja prakAre sukRSNanuM paNa carita jANavuM joIe. te paNa rAjA zreNikanI rANu ane mahArAjA kRNikanI nAnI mAtA hatI. te paNa bhagavAnanI pAse dharmakathA sAMbhaLIne prajita thaI gaI ane AryA caMdanabALAnI pAse AvIne hAtha jeThI belI -he Aye! huM "saptasaptamikA bhikSupratimA tapa karavA cAhuM chuM. AryA caMdanabALAe kahyuM - he devAnupriye! jevI tamArI IcchA hoya tema kare, koI prakArane Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 munikumudacandrikA TIkA, sukRSNAcaritam 'pAvara' ayaM vizeSa:- yadeSA 'sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajicANaM viharai ' saptasaptamikAM bhikSupratimAm upasaMpadya viharati / 'paDhame, sattae' prathame saptake = saptadivasa parimite kAle 'ekkekaM bhoyaNassa dattiM paDigAhe ekkekaM pANarea' ekaisi bhojanasya darti pratigRhNAti = svIkaroti tathA ekaikAM pAnakasya dakSiM pratigRhNAti, 'docce sattara' dvitIye saptake - 'do do bhoyaNassa, do do pANagassa paDigAhei' dve dve bhojanasya, dve dve pAnakasya dattI pratigRhNAti / 'tacce sattae' tRtIye saptake 'tiSNi bhoyaNassa, tiNi pANagassa' tisro bhojanasya, tisraH pAnakasya dattIH pratigRhNAti / evaM 'cautthe cau' caturthe catasraH, 'paMcame paMca' paJcame paJca, 'chaTThe cha' paSThe paT, 'sattame sattara satta dattIo bhoyaNassa paDigAhei' saptame saptake sapta dattIrbhojanasya pratigRhNAti, 'satta pANa 'gassa' sapta pAnakasya pratigRhNAti / ' evaM khalu sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM egUNapaNNAe rAIdiehiM' evaM khalu saptasaptamikAM bhikSupratimAmekonapaJcAzatA rAtrindivaiH, 'egeNa sa chaSNaugaM bhikkhAsaNaM' ekena ca paNNavatyadhikena bhikSAzatena bhojanapAnarUpAyA bhikSAyAH paNNavatyadhikena ekena zatena, 'ahAsutaM jAva jaisI tumhArI icchA ho, vaisA hI karo, kisI prakAra kA pramAd mata karanA / anantara vaha sukRSNA AryA 'saptasaptamikA bhikSupratimA' tapa karane lgiiN| vaha isa prakAra hai- vaha kRSNA AryA prathama saptAha ke pratyeka dina meM gRhasthoM ke dvArA dI huI eka dAta annakI aura eka dAta pAnI kI lI / isI prakAra dvitIya saptAha ke pratyeka dinameM do dAta anna kI aura do dAta pAnI kI, tIsare saptAha meM tIna dAta, cauthe saptAha meM cAra dAta, pAMcaveM meM pAMca, chaThe meM chaha evaM sAtaveM saptAha meM sAta dAta annakI aura sAna dAta pAnI kI lI / isa prakAra unhoMne 'saptasaptamikA bhikSupratimA' tapa kI unacAsa rAtadina meM eka sau chiyAnave bhikSA pramAda na karI. pachI te sukRSNA AryAM 'saptasaptamikA bhikSupratimA tapa karavA lAgI. te A prakAre - te sukRSNA AryAe prathama saptAhamAM pratyeka divase gRhasthA dvArA ApavAmAM Avela eka dAta annanI eka dAta pANInI lIdhI. eja prakAre bIjA saptAhanA pratyeka divasamAM be dAta annanI ane me dAta pANInI, tathA trIjA saptAhamAM traNa dAta, ceAthA saptAhamAM cAra dAta, pAMcamAmAM pAMca, chaThThAmAM cha ane sAtamA saptAhamAM sAta dAta annanI sAta dAta pANInI lIdhI. A prakAre temaNe 'saptasaptamikA bhikSupratimA' tapanI AgaNapacAsa rAtadivasamAM ekase chanuM bhikSA Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 264 krameNa ArAhitA' yathAsUtraM yAvat ArAdhya = pUrvoktakrameNa ekonapaJcAzatAM rAtrindivaiH SaNNavatyadhikena bhikSAzatena epA saptasaptamikA bhikSupratimA sUtrAnusAreNa prajJaptA, azanapAnayorAhArarUpeNaikatvAtprathame saptake sapta dattayaH, dvitIye caturdaza, tRtIye ekaviMzatirdattayaH - ityevaM saptasaptamikAyAM saMmelanena datInAM SaNNavatyadhikamekazataM saMkhyA bhavati / etAM saptasaptamikAM bhikSupratimAM samArAvya ' jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA' yatraitra AryacandanAryA tatraivopAgatA, 'ajjacaMdaNaM ajjaM vaMdai NamaMsara vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' Arya candanAmA vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evamavadat - 'icchAmi NaM ajAo ! tubhehiM ambhaNuSNAyA samANI' icchAmi khalu he AryAH ! yuSmAbhirabhyanujJAtA satI, 'ahamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM' aSTASTamikAM bhikSupratimAm upasaMpadya khalu 'viharettae' vihartum / candanabAlAss prAha'ahAsu devAppie ! mA paDibaMdha kareha' yathAsukhaM devAnupriye ! mA prativandhaM kuru || sU0 10 // (dAta ) ke AdhAra para sUtrAnusAra ArAdhanA kI / azanapAna kI abhedavivakSA se prathama saptAha meM sAta dAteM huI, dUsare meM caudaha, tIsare meM ikkIsa, cauthe meM aTThAIsa, pA~caveM meM paiMtIsa, chaThe meM vyAlIsa, sAtaveM meM unacAsa; isa prakAra saba milAkara eka sau chiyAnave bhikSAyeM hotI haiM / anantara sukRSNA AryA AryacandanavAlA AryA ke pAsa AyI aura vandana namaskAra kiyA bAda meM isa prakAra bolI- he Arye ! ApakI AjJA prApta kara, 'aSTaaSTamikA bhikSupratimA' karanA cAhatI hU~ | Arya candanabAlA AryA ne kahA- he devAnupriye ! jaise tumheM sukha ho vaisA karo, kisI prakAra kA pramAda mata karanA || sU0 10 // (dAta)nA AdhAra para sUtrapramANe ArAdhanA karI. azanapAnanI abhedya vivakSAthI prathama saptAhamAM sAta dAtA thai, khIjAmAM cauda, trIjAmAM ekavIza, ceAthAmAM aThThAvIza, pAMcamAmAM pAMtrIza, chaThThImAM khetAlIza, sAtamamAM egaNapacAza. e prakAre adhI maLIne ekaseA chandu bhikSA thAya che. te pachI sukRSNA AryAM A caMdanamAlA AryAM pAse AvI ane vaMdana-namaskAra karyA pachI A prakAre khAlI - huM Arce ! ApanI AjJA prApta karIne aSTaamikA bhikSupratimA' tapa karavA cAhu chuM. A caMdanamAlA AryAe kahyuM-De devAnupriye! jema tane sukha thAya tema karA, kAi prakAre pramAda na karazeA. (sU. 10 ) Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sukRSNAcaritam 265 // mUlam // tae NaM sA sukaNhA ajA ajacaMdaNAe abbhaNuNNAyA samANI aTaaTTamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM viharai, paDhame aTTae ekkekkaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei, ekkekaM pANagassa datiM jAva aTTame aTThae aTTa bhoyaNassa datti paDigAhei, aTTa pANagasta / evaM khalu aTTamiyaM bhikkhuppaDimaM causaTroe rAiMdiehiM dohi ya aTTAsIehiM bhikkhAsaehiM ahAsuttaM jAva ArAhitA navanavamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM viharai / paDhame navae ekkekaM bhoyaNassa datiM paDigAhei ekkekaM pANagasta, jAva navame navae nava nava datti bhoyaNassa paDigAhei nava nava pANagassa, evaM khallu navanavamiyaM bhikkhupaDima ekAsIIrAiMdiehiM cauhiM paMcottarehi bhikkhAsaehiM ahAsuttaM jAva ArAhittA dasadasamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM viharai / paDhame dasae ekkevaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekke pANagassa jAva dasame dasae dasa dasa bhoyaNassa, dasa dasa pANagassa, evaM khalu eyaM dasadasamiyaM bhikkhupaDimaM ekkeNaM rAiMdiyasaeNaM addhachaTehi bhikkhAsaehiM ahAsutaM jAva ArAhei, ArAhitA bahUhiM cauttha jAva mAsaddhamAsavivihatavokammehiM appANaM bhAvemANI vihri| tae NaM sA sukaNhA ajA teNaM orAleNaM jAva siddhA // sU0 11 // . - [sukaNhAnAmaM paMcamaM ajjhayaNaM samattaM] .. // TIkA // .... ...'tae the' ityAdi / 'tae NaM sA sukaNhA ajjA ajacaMdaNAe abha guNNAyA samANI' tataH khalu sA sukRSNA AryA AryacandanayA abhyanujJAtA ....:usake bAda sukRSNA AryA aSTaaSTamikA bhikSupratimA svIkAra tyArapachI sukRSNa A "aNaaSTamikA bhikSupratimAne svIkAra karI vicAravA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 antakRtadazAGgasUtre satI 'ahamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM viharai' aSTASTamikAM bhikSupatimAm upasampadya khalu viharati / 'paDhame aTThae ekkekkaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekkekkaM pANagassa dattiM jAva aTThame aTThae aTa bhoyaNassa datiM paDigAhei, aDha pANagassa' prathame'STaka ekaikAM bhojanasya dattiM pratigRhNAti ekaikAM pAnakasya dattim , yAvadaSTame'STake aSTASTa bhojanasya dattIH pratigRhNAti tathA aSTASTa pAnakasya ca dattIH svIkaroti / 'evaM khalu ahamiyaM bhikkhupaDimaM causaThThIe rAIdiehiM dohi ya aTThAsIehiM bhikkhAsaehi evaM khalu aSTASTamikAM bhikSupratimAM catuSpaSTyA rAtrindivaiH dvAbhyAm aSTAzItyadhikAbhyAM bhikSAzatAbhyAm 'ahAmuttaM jAva ArAhittA' yathAsUtraM yAvadArAdhya = pUrvoktaprakAreNa aSTASTamikAM bhikSupatimAM catuSpaSTyA'horAtrairaSTAzItyadhikAbhyAM dvAbhyAM bhikSAzatAbhyAmArAdhya, atrApi dattInAM gaNanA pUrvavat , evamagre'pi; "navanavamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharai' navanavamikAM bhikSupratimAmupasaMpadya viharati / 'paDhame navae kara vicarane lgiiN| unhoMne prathama aSTaka meM eka dAta annakI aura eka dAta pAnI kI lii| dUsare aSTaka meM do dAta anna kI aura do dAta pAnI kI lii| aura isI prakAra krama se AThaveM meM ATha dAta anna kI aura ATha dAta pAnI kI grahaNa kara unane saMyamayAtrA kA nirvAha kiyaa| isa prakAra aSTaaSTamikA bhikSapratimArUpa tapasyA kI causaTha dinarAta meM do sau aThAsI bhikSAdvArA sUtroktavidhi se ArAdhanA kii| bhikSA kI gaNanA pUrvokta samAna hI jaannaa| isake bAda vaha sukRSNA AryA, AryacandanavAlA AryA ke pAsa Akara isa prakAra bolI- he AyeM ! aba merI icchA hai ki ApakI AjJA lekara 'navanavamikA bhikSupratimA' svIkAra kara lAgI. temaNe prathama aSTakamAM eka dAta ananI ane eka dAta pANInI lIdhI. bIjA aSTakamAM be dAta annanI ane be dAta pANInI lIdhI, ane eja rIte kamathI AThamA aSTamAM ATha dAta annanI ane ATha dAta pANInI grahaNa karI teoe saMyama yAtrAne nirvAha karyo. A prakAre aSTaaSTamikA bhikSupratimA rUpa tapasyA cesaTha dina-rAtamAM base aThayAsI bhikSA dvArA sUkata vidhithI ArAdhanA karI. bhikSAnI gaNanA pUrvokata jema jANavI. tyArapachI te sukRSNa AryA AryacaMdanabALA AryAnI pAse AvIne A prakAre belI- A ! have mArI IcchA che ke ApanI AjJA laIne "navanavamika bhikSupratimA svIkAra karI vicarUM. pachI Arya caMdanabALA AryAnI AjJAthI te Aya navanavamikA bhikSupratimA svIkAra karI vicAravA lAgI. prathama navakamAM eka dAMta annanI ane eka Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sukRSNAcaritam ekkekkaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekkekkaM pANagassa' prathame navake ekaikAM bhojanasya dattiM pratigRhNAti ekaikAM pAnakasya, 'jAva navame navae nava nava dattiM bhoyaNassa paDigAhei nava nava pANagassa' yAvat navame navake nava nava dattI janasya pratigRhNAti nava naba pAnakasya, 'evaM khalu navanavamiyaM bhikkhupaDima' evaM khalu navanavamikAM bhikSupratimAm 'ekAsIIrAiMdiehiM cauhiM paMcottarehi bhikkhAsaehi ekAzItyA rAtrindivaizcaturbhiH paJcottarairbhikSAzataiH= pazcAdhikaiH catuzzatairityarthaH, 'ahAmuttaM jAva ArAhittA dasadasamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjitANaM viharai' yathAsUtraM yAvad ArAdhya dazadazamikAM bhikSupratimAmupasaMpadya vihrti| 'paDhame dasae ekkekkaM bhoyaNassa datti' prathame dazake ekaikAM bhojanasya dattiM 'paDigAhei' pratigRhNAti-svIkaroti, 'ekkekkaM pANagassa' ekaikAM pAnakasya dattiM svIkaroti, 'jAva dasame dasae dasa dasa bhoyaNassa' yAvad dazame dazake daza daza bhojanasya dattIH pratigRhNAti, 'dasa dasa pANagassa' daza daza pAnakasya dattIH prtigRhnnaati| 'evaM khalu eyaM dasadasamiyaM bhikkhupaDiyaM ekkeNaM vicruuN| anantara kI candanabAlA AjJA se vaha AryA navanavamikA bhikSupratimA ko svIkAra kara vicarane lgii| prathama navaka meM eka dAta anna kI aura eka dAta pAnI kI lI, evaM kramase navameM navaka meM nau dAta anna kI aura nau dAta pAnI kI lii| yaha navanavamikA bhikSupratimA ikyAsI ahorAtra meM pUrI hotI hai| isameM bhikSAoM kI saMkhyA cAra sau pAca hotI hai / isa navanavamikA bhikSupratimA ko samApta kara Arya candanabAlA AryA kI AjJA se vaha sukRSNA AryA 'dazadazamikA bhikSupratimA' svIkAra kara vicarane lgii| vaha dazadazamikA bhikSupratimA isa prakAra hai-unhoMne dazadazamikA ke prathama dazaka meM eka dAta anna kI aura eka dAta pAnI kI lii| isI prakAra dazama dazaka meM unhoMne dasa dAta anna kI aura dasa dAta pAnI dAta pANInI lIdhI. e pramANe kamathI navamI navakamAM nava dAta ananI ane nava data pANInI lIdhI. A navanavamikA bhikSupratimA ekayAsI divasarAtamAM pUrI thAya che. AmAM bhikSAonI saMkhyA cAra pAMca thAya che. A navanavamikA bhikSupratimAne samApta karI Arya caMdanabALA AryAnI AjJAthI te sukRSNa AryA dazadazamikA bhikSupratimAno svIkAra karI vicaravA lAgI. te dazadazamikA bhikSupratimAM A prakAre che-temaNe dazadazamikAnA prathama dazakamAM eka dAMta annanI ane eka dAta pANInI lIdhI. e prakAre dazama dazakamAM temaNe daza dAta ananI ane daza dAta pANInI grahaNa karI. A prakAre Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 antakRtadazAGgasUtre rAiMdiyasaeNaM' evaM khalu etAM dazadazamikAM bhikSupatimAm ekena rAtrindivazatena= ekazatarAtrindivasaiH 'addhachaTehiM bhikkhAsaehiM' ardhapaSTaimikSAzanaiH sArdhapaJcasaMkhyakaibhikSAzatairityarthaH, 'ahAmuttaM jAva ArAhei' yathAsUtra yAvadArAdhayatisUtrAnusAreNa bhikSupratimAmArAdhayatItyarthaH; 'ArAhittA bahuhiM cauttha jAva mAsaddhamAsavivihatavokammehiM ArAdhya bahubhizcaturtha yAvanmAsArdramAsavividhanapaHkarmabhiH anekasaMkhyakaizcaturthabhaktapabhRtimAsArdramAsaspaivividhastapaHkarmabhiH 'appANaM bhAvemANI viharai' AtmAnaM bhAvayantI viharati / 'tae NaM sA mRkaNhA ajjA teNaM orAleNaM jAva siddhA' tataH khalu sA mukRSNA AryA tena udAreNa yAvat siddhA = udAreNa pUrvoktena tapaHkarmaNA zuSkamAMsazoNitatayA'tidurvalAGgI saMlekhanAdinA sakalakarmakSayaM kRtvA siddhi prAptA // mU0 11 // / sukRSNAnAmakaM paJcamamadhyayanaM samAptam ] // sUlam // evaM mahAkaNhA vi, NavaraM khuDDAgaM sabaobhadaM paDimaM uvasaMpajjittA NaM viharai, taM jahA--cautthaM karei, karitA sabakI grahaNa kii| isa prakAra yaha dazadazamikA bhikSupratimA eka sau dinarAta meM pUrI hotI hai aura isameM bhikSA kI saMkhyA saya milakara sADhe pA~ca sau hotI hai| isa prakAra paDimA kA ArAdhana kara bahuta prakAra ke caturtha yAvat mAsa, AImAsa-spa vividha tapoM se AtmA ko bhAvita karatI huI vicarane lgii| ina udAra aura ghora tapasyA ke kAraNa sukRSNA AryA atyadhika durvala hogayI aura antima samaya meM santhArA karake, sampUrNa karmoM kA nAza karake mokSagati ko prAta huI // sU0 11 // [sukRSNAnAmaka paMcama adhyayana saMpUrNa] A dezadazamikA bhikSupratimA ekase divasarAtamAM pUrI thAya che, ane AmAM bhikSAnI saMkhyA badhI maLIne sADA pAMcaso thAya che. A prakAre DimAnuM ArAdhana karI bahuM prakAranA caturtha ane mAsa, ardhamAsarUpa vividha tapathI AtmAne bhAvita karatI karatI vicAravA lAgI. A udAra.ane ugra tapasyAnA kAraNe sukRSNa AryA atyaMta durbala thaI gaI ane atima samaye saMthAro karI saMpUrNa karmono nAza karI mokSagatine prApta thaI (sU0 11) [sukRSNAnAmaka paMcama adhyayana saMpUrNa ] Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkRSNAcaritam 269 kAmaguNiyaM pArei, pAritA chaTuM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA chaThaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA . chaTheM karei, karittA sahakAmaguNiyaM pArei, pAritA ahamaM karei, karitA subakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA chaTuM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei; karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karittA sadyakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA chaTheM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTramaM karei, karitA sabakAmaNiyaM paarei| evaM khalu eyaM khuDDAgasabaobhadassa tavokammassa paDhamaM . parivADi tihiM mAsehi dasahi divasehiM ahAsuntaM jAva Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 antakRtadazAgasUtre ArAhettA, doccAe paDivADIe cautthaM karei, karittA, vigaivajja pArei, pAritA jahA rayaNAvalIe tahA ettha vi cattAri parivADIo, pAraNA taheva / cauNhaM kAlo saMvaccharo mAso dasa yA divasA, sesaM taheva jAva siddhA // sU0 12 // [mahAkaNhAnAmagaM cha; ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA / / 'evaM ' ityAdi / evaM mahAkaNhA vi' evaM mahAkRSNA'pi = mahAkRSNAyAzcaritaM pUrvavad bodhyam / 'NavaraM' ayaM vizeSaH, epA 'khuDDAgaM sabaobhadaM paDimaM upasaMpajinANaM viharai' kSullakA sarvatobhadrAM pratimAm upasaMpadya viharati, 'taM jahA' tadyathA-'cautthaM karei' caturtha karoti, 'karittA sabakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTheM kareI pArayitvA paSThaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA ahama karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karinA isI prakAra rAjA zreNika kI rAnI aura rAjA kUNika kI choTI mAtA mahAkRSNA rAnI bhI bhagavAna mahAvIra ke samIpa pravrajita huI / anantara vaha mahAkRSNA AryA candanabAlA kI AjJA se 'laghusarvatobhadra' tapa karane lgii| vaha isa prakAra hai-sarvaprathama unhoMne upavAsa kiyaa| pAraNA karake velA kiyaa| pAraNA karake telA kiyaa| isI prakAra colA, pacolA, telA, colA, pacolA, upavAsa, velA, pAMca, colA, upavAsa, velA, telA, colA, velA, telA, colA, . te ja pramANe rAjA zreNikanI rANuM ane kaNikanI nAnI mAtA mahAkRSNa rANI paNa bhagavAna mahAvIranI pAse pratrajita thaI pachI te mahAka Arya AryacaMdanabALAnI AjJA laIne "laghusarvatobhadra tapa karavA lAgI. te A prakAre che. sarvathI pahelAM temaNe upavAsa karyo. pAraNuM karIne chaThTha karyuM, pAraNuM karIne ahama karyuM, evI rIte cAra pAMya, bha, yA2, pAya, upavAsa, 74, pAya, 74, pAMya, 74, ma4ma, yA2, 74, Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkRSNAcaritam 271 savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karicA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA- sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI', kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'parittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaThaM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTTamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pacolA, upavAsa, colA, pacolA, upavAsa, belA aura telA kiyaa| isa prakAra una mahAkRSNA AryA ne 'laghusarvatobhadra' nAmaka tapakI eka paripATI pUrI kii| isameM pacahattara dina tapasyA ke aura paccIsa dina pAraNe ke hote haiN| isa paripATI ko samApta kara dvitIya paripATI prArambha kii| para isabAra pAraNA meM vigaya kA . bhaTTama, yAra, pAya, SuqAsa, yA2, pAya, BAsa, 74 mana mama 4aa. 2 // prabhArI . te mahAkRSNa AryAe "laghusavataMbhadra nAmanA tapanI eka paripATI pUrI karI, jemAM pittara divasa tapasyAnA ane pacIza divasa pAraNanA thAya che. A paripATIne samApta karIne dvitIya paripATI prAraMbha karI, paNa e samaye pAraNAmAM vinayane tyAga karI dIdhe, evI rIte trIjI paripATI karI. AnA pAraNAmAM vigaya lepamAtra paNa Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ... ......: antakRtadazAGgasUtre pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM kareI' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA : savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaThaM karei' pArayitvA paSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei. pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei! kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / 'evaM' evam pUrvoktaprakAreNa khala. 'eyaM khuDDAgasavvaobhadassa tavokammassa paDhamaM parivADiM' etAM kSullakasarvatobhadrasya tapaHkarmaNaH prathamAM paripATI 'tihiM mAsehiM dasahi divasehiM ahAsutaM' tribhirmAsaidazabhirdivasairyathAsUtraM sUtroktavidhinA 'jAva ArAhittA' yAvadArAdhya punaH 'docAe parivADIe cautthaM karei, karittA vigaivajjaM pAreI' dvitIyasyAM paripATyAM caturtha karoti, kRtvA vikRtivarja pArayati-ghRtAdirahitaM pArayati, 'pArittA jahA rayaNAvalIe tahA ettha vi cacAri parivADIo' pArayitvA yathA ratnAvalyAM tathA atrA'pi catasraH paripATyaH, 'pAraNA taheva' pAraNA tathaiva-ratnAvalIvadeva pAraNA jJAtavyA / 'cauNhaM kAlo saMvaccharo mAso dasa ya divasA' catasRNAM kAlaH saMvatsaro mAso daza ca divasA: dazadivasAdhikaikamAsasahita ekaH saMvatsaraH catasRNAmapi paripATInAM kAlo vijnyeyH| 'sesaM taheva' zeSaM tathaiva-pUrvavadevetyarthaH / 'jAva siddhA' yAvatsiddhA = sukRSNAvatsiddhiM gatA / / mU0 12 // . [ mahAkRSNAnAmakaM SaSThamadhyayanaM samAptam ]... tyAga kara diyaa| isI taraha tIsarI paripATI kii| isake pAraNe meM vigaya kA lepa mAtra bhI choDa diyaa| isake bAda cauthI paripATI kii| isameM pAraNe ke dina Ayambila kiyaa| isa prakAra unhoMne 'laghusarvatobhadra' kI cAroM paripATI kii| isa tapa meM eka varSa eka mAsa' dasa dina lagate haiN| isa prakAra tapa kI ArAdhanA karake anta meM karma khapA kara siddha ho gayI // sU012 // [mahAkRSNAnAmakA sAtavA~ adhyayana samApta ] cheDI dIdhuM. tyArapachI cethI paripATI karI. AmAM pAraNAne divase AyaMbila karyA. A prakAre temaNe "laghusarva bhadranI cAreya paripATI karI. A tapamAM eka varSa eka mAsa daza divasa lAge che. A prakAre tapanI ArAdhanA karIne aMtamAM karma khapAvIne siddha 24 ga. (sU0 12) - [bha&tag!-matuM sAtabhu madhyayana sabhAsa] . .. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam // mUlam // evaM vIrakaNhA vi, NavaraM mahAlayaM sabaobhadaM tavokamma uvasaMpajittANaM viharai, taM jahA-cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA chaTuM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karittA sabakAmaNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA caudasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, paDhamA layA // 1 // dasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA caudasamaM karei, karitA sabakAmaNiyaM pArei, pAritA solasaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaThaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, bIyA layA // 2 // solasaM karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chahaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmakaNiyaM pArei, pArittA cauddasaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, taiyA layA // 3 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 antakRtadazAGgasUtre aTumaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA isamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAricA solasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA charTa karei, karittA savvakAmaguNiyaM paare|| cautthI layA // 4 // codasamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasasaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei / paMcamI layA // 5 // __chaTuM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karittA sabakAmaNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA savakAmaguNiyaM paare| chaTTI layA // 6 // duvAlasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karitA sabakAmayuNiyaM pArei, pArittA solasamaM / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, vIrakRSNAcaritam 275 karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA utthaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cha karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei / sattamI layA // 7 // ekkAe kAlo aTu mAsA paMca ya divasA, caunhaM do vAsA aTu mAsA vIsa divasA / sesaM taheva jAva siddhA // sU0 13 // ; [ vIrakaNhAnAmagaM sattamaM ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // 'e' ityAdi / ' evaM vIrakaNhA vi' evaM vIrakRSNA'pi = vIrakRSNAyA api varNanamevameva vijJeyam, 'Navara' ayaM vizeSaH, eSA 'mahAlayaM savvaobha aba sAtavA~ adhyayana kahate haiM jambUsvAmI ne sudharmAsvAmI se pUchA- he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita antakRta ke chaThe adhyayana kA bhAva Apake mukha se sunA, aba isake bAda sAtaveM adhyayana meM bhagavAna ne kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai ? 9 sudharmA svAmIne kahA- he jambU ! sAtaveM adhyayana meM vIrakRSNA devI kA carita hai / yaha aNika rAjA kI rAnI tathA kUNika rAjA kI choTI mAtA thIM / inhoMne bhI bhagavAna mahAvIra ke samIpa dharmakathA sunakara pravrajyA lI / pravrajyA lene ke bAda vaha vIrakRSNA have sAtamuM adhyayana kahe che. jammU svAmIe sudharmA svAmIne pUchyuM-he bhaddanta ! bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita antakRtanA chaThThA adhyayananA bhAva ApanA sukhathI sAMbhaLyeA. have pachI sAtamA adhyayanamAM bhagavAne kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? sudharmAM svAmIe kahyuM he jammU ! sAtamA adhyayanamAM vIrakRSNA devInuM carita che. e zreNika rAjAnI rANI tathA kUNika rAjAnI nAnI mAtA hatI. temaNe paNa bhagavAna mahAvIranI pAse dhama kathA sAMbhaLI pravrajyA lIdhI. pravrajyA lIdhA pachI te vIrakRcchvA Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ... antakRtadazAGgasUtre tavokamma uvasaMpajjittANaM viharai' mahat sarvatobhadraM tapaHkarma upasaMpadya viharati / 'taM jahA-cautthaM karei' tadyathA-caturthaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cha8 kareI' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karinA sabakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cauddasamaM karei 'pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA sancakAmaguNitaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei' pArayitvA poDazaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paDhamA layA' prathamA latA // 1 // . 'dasamaM karei' dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cauddasamaM kareI' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA sacakAmaguNiyaM AryA Arya candanavAlA AryA ke pAsa AyI aura hAtha joDa kara bolI-he Arya ! maiM Apase AjJA prApta kara 'mahAsacetobhadra' tapa karanA cAhatI huuN| anantara candanabAlA se AjJA prApta kara. unhoMne 'mahAsarvatobhadra' tapasyA prAraMbha kii| sabase pahale upavAsa kiyA, pAraNA karake velA kiyA, pAraNA karake telA kiyA, yoM colA, polA, cha, sAta kiye, yaha prathama latA huii| dUsarI latA meM unhoMne colA, pacolA, cha, sAta, upavAsa, belA aura telA kiyA, yaha Arya Arya caMdanabALA AryAnI pAse AvI ane hAtha joDIne bolI- Arya! huM ApanI AjJA meLavIne "mahAsarvatobhadra" tapa karavA cAhuM chuM. pachI caMdanabALAnI AjJA meLavI temaNe "mahAsarvatobhadra" tapasyA prAraMbha karI. sauthI pahelAM upavAsa 4, pArA 4Ina 4 dhyu, pArA 4Ina mabha yu', mema yA2, pAMya, cha, sAta, karyA A prathama latA thaI, bIjI latAmAM temaNe cAra, pAMca, cha, sAta, upavAsa, Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, vIrakRSNAcaritam .. 277 pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chadraM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM kareI' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'bIyA layA' dvitIyA latA // 2 // . anantaraM 'solasaM karei' poDazaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM kareI' pArayitvA caturthe karoti, 'karitA sambakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chaTuM karei pArayitvA paSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei . pArayitvA dazabhaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiya pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei pArayitvA dvAdazaM karoti, "karinA sabakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cauddasa karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti taiyA layA' tRtIyA latA / / 3 / / "aTThamaM karei - aSTamaM karoti, ' karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM. karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM paare| kRtvA sarvakAmazuNitaM pArayati, 'pArittA codasamaM karei ' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasamaM karei' pArayitvA poDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarva kAmaguNita pArayati, pArittA cautthaM karei' pArayitvA dUsarI latA huii| tIsarI latA meM sAta kiye, sAta kA pAraNA kara upavAsa kiyA, phira belA, telA, colA, pacolA, cha kiyA, yaha tIsarI latA huii| phira cauthI latA meM telA, colA, pacolA, cha, sAta kiye, sAtake pAraNe upavAsa, aura upavAsa ke pAraNe velA karake . chaThTha ane ahaMma karyA. A bIjI latA thaI, trIjI latAmAM sAta karyA. sAtanuM pAraNuM purI lapavAsa. 4ye, pachI 74, mahama, yAra, pAMca, cha, upavAsa dhyA. mAtrI satA tha7. yAthI satabhA mahama, yA2, pAMya, , sAta yA, sAtane pAraNe pAsa, 64 THHHHHHE Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 * antakRtadazAGgamatra caturtha karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chaTuM karei' pArayitvA paSThaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti. 'cautthI layA' caturthI latA // 4 // ___'codasamaM karei' caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei' pArayitvA poDazaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM . pArayati, 'pAritA aTTamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazama karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paMcamI layA' paJcamI latA // 5 // . 'chaThaM karei' SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA coisamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA sakAmaguNiyaM pAraNA kiyA, yaha cauthI latA huii| pA~cavI latA cha, kiyA cha ke pAraNe sAta kiyA, sAta ke pAraNe upavAsa kiyA, upavAsa ke pAraNe velA kiyA, isI taraha telA, colA aura pacolA karake pAraNA kiyA, yaha pA~cavIM latA huii| isake bAda chaThI latA meM belA kiyA, belA ke pAraNe telA, telA ke pAraNe colA, colA ke pAraNe pA~ca, isI taraha chaha kiyA, sAta kiyA, aura sAta ke pAraNe ke bAda vAsane pAraNe chaThTha karI pAraNuM karyuM. A cethI latA thaI. pAMcamI latAmAM cha karyA, . sAta karyo, sAtanA pAraNe upavAsa karyo, upavAsanA pAraNe chaThTha karyo, evI rIte adama, celA ane pacelA karI pAraNA karyA. A pAMcamI latA thaI. tyArapachI chaThThI latAmAM chaThTha karyo, chaThanA pAraNe aTTama, amana pAraNe caulA, cIlAnA pAraNe pAMca, Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, vIrakRSNAcaritam 279 - pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati ' pAritA cautthaM karei pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'chaTTI layA' SaSThI latA // 6 // ' 'duvAlasamaM karei' dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA codasamaM karei pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, ' pAritA solasamaM kareDa' pArayitvA poDazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karer3a pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cha karer3a' pArayitvA paSThaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArer3a' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karei pArayitvA aSTamaM karoti, ' karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei ? pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'sattamI layA' saptamI latA // 7 // , , 'ekkkAe' ekaikasyAH paripATyAH 'kAlo aTTha mAsA paMca ya divasA ' kAlo'STamAsAH paJca ca divasAH, 'cauNDaM' catasRNAM paripATInAM kAlo 'do vAsA aha mAsA vIsa divasA' dve varSe aSTa mAsA viMzatidivasAH / upavAsa karake pAraNA kiyA, yaha chaTI latA huii| phira sAtavIM latA meM pA~ca kiyA, pA~ca ke pAraNe cha kiyA, cha ke pAraNe sAta, sAta ke pAraNe upavAsa, upavAsa ke pAraNe belA, evaM telA, colA karake pAraNA kiyA, yaha sAtavIM latA huI / isa prakAra sAta latA kI eka paripATI huI / isameM ATha mAsa pAMca dina lagate hai / isa taraha inhoMne cAroM paripATI kii| jisameM do varSa ATha mAsa bIsa evI rIte cha karyA, sAta karyAM ane sAtanA pAraNe upavAsa karIne pAraNA karyAM. A chaThThI latA thai. pharI sAtamI latAmAM pAMca karyAM, pAMcane pAraNe cha karyAM, chanAM pAraNe sAta, sAtanAM pAraNe upavAsa, upavAsane pAraNe cha%0, temaja aTTama, caulA karIne pAraNA karyAM. A sAtamI latA pUrI thaI. AvI rIte sAta latAnI paripATI thai Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 280 'sesaM taheva jAva siddhA' zeSaM tathaiva yAvat siddhA / vratAnantaraM siddhiprAptiparyantamasyA api varNanaM kAlIvadeva vijJeyam // sU0 13 // [vIrakRSNAnAmakaM saptamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // athASTamamAha evaM rAmakaNhA vi NavaraM bhadottarapaDimaM uvasaMpajittANaM viharai, taM jahA - duvAlasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pAres, pAritA coisameM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArer3a, pAritA solasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArer3a, pAritA aTThArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei / paDhamA layA // 1 // solasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pAres, pAritA aTTArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArer3a, pAritA vIsaimaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pAreDa / bIyA layA // 2 // vIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM dina lage / usake bAda vaha vIrakRSNA AryA kAlI AryA ke samAna sabhI karmoM ko pAkara mokSa pada ko prApta huI || sU0 13 // [ vIrakRSNA-nAmaka sAtavA~ adhyayana samApta ] AmAM ATha mAsa pAMca divasa lAge che. A rIte temaNe cAreya paripATI karI, jemAM be varSa ATha mAsa vIza divasa lAgyA, te pachI te vIrA AryAM kAlI AryAMnI peThe sarvAM karmAMne khapAvI paramapada meAkSane prApta thai ( sU0 13 ) [ vIrakRSNA nAmanuM sAtamuM adhyayana samAsa. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, rAmakRSNAcaritam . . 281 . karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pAre / taiyA layA // 3 // codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThAra- samaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM - karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM - karei, karittA sabakAmaguNiyaM paarei| cautthI layA // 4 // advArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA ... vIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvA lasamaM karei, karitA sabakAmaNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei / paMcamI layA // 5 // ekAe kAlo chammAsA vIsa ya divasA, cauNhaM kAlo do varisA do mAsA vIsa ya divasA sesaM taheva, jahA kAlI jAva siddhA // sU0 14 // .... [rAmakaNhAnAmagaM aTThamaM ajjhayaNaM samattaM ] . .. .... ||ttiikaa // .. 'evaM' ityAdi / 'evaM rAmakaNNA vi' evaM rAmakRSNA'pi-rAmakRSNAyA api niSkramaNaM pUrvoktaprakAreNa vijJeyam / paraM 'NavaraM' ayaM vizeSaH, eSA - aba AThavA~ adhyayana kahate haiM jambUsvAmIne sudharmAsvAmI se pUchA-he Arya ! antakRta ke aSTama varga ke sAtaveM adhyayana kA bhAva Apake mukha se sunA, 'aba maiM AThavA adhyayana kA bhAva sunanA cAhatA huuN| huve mAbhumadhyayana 49 cha-bhUsvAbhAya sudhAsvAmIna :pUchyu:-3 mAya ! antakRtanA AThamA varganA sAtamA adhyayanane bhAva ApanA mukhethI sAMbhaLe, have huM AThamA adhyayanane bhAva sAMbhaLavA cAhuM chuM. - Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 antakRtadazAGgasUtre rAmakRSNA 'bhaddottarapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharai' bhadrottarapratimAm upasaMpadya viharati, 'taM jahA' tadyathA-'duvAlasamaM karei' dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA codasamaM karei' pArayikhA caturdazaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei' pArayitvA poDazaM karoti, 'karittA sacakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM. pArayati, 'pArittA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA sayakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM - karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paDhamA layA' prathamA latA // 1 // 'solasamaM karei' poDasaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM. pArayati, 'pArittA aTThArasamaM kareI' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM. pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA bosaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, "pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, sudharmAsvAmIne kahA-he jambU ! AThaveM adhyayana meM rAmakRSNA devI kA carita varNita hai| ve rAjA zreNika kI rAnI aura mahArAjA kUNika kI choTI mAtA thiiN| unhoMne 'bhadrottarapratimA' nAmaka tapasyA kI, usa tapasyA kA varNana isa prakAra hai-sarvaprathama unhoMne pacAlA karake pAraNA kiyA, pAraNA karake cha kiyA, pAraNA karake sAta kiyaa| isa prakAra pAraNAsahita ATha aura nau kiyaa| yaha prathama latA huii| . dvitIya latA meM unhoMne pAraNAsahita sAta, ATha, nau, - sudharmA svAmIe kahyuM - he jaMbU! AThamAM adhyayanamAM rAmakRSNAdevInuM caritra vaNita che. te rAjA zreNikanI rANI ane kRNika mahArAjAnI nAnI mAtA hatI. temaNe "bhadrottarapratimA nAmanI tapasyA karI. te tapasyAnuM varNana AvI rIte che - sarvaprathama temaNe pAMca karI pAraNuM karyuM. pAraNuM karI cha karyA, pAraNuM karI sAta karyA, evI rIte pAraNA sahita aTha ane nava karyA. A prathama latA thaI. bIjI latAmAM temaNe pAraNasahita, sAta, ATha, nava, pAMca ane cha karyA. A Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 munikumudacandrikA TIkA, rAmakRSNAcaritam 'pArittA codasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'vIyA layA' dvitIyA latA // 2 // 'vIsaimaM karei' viMzatitamaM karoti 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA codasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasaM karei' pArayitvA poDazaM karoti, 'karinA sabakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'taiyA layA' tRtIyA latA / / 3 / / 'codasamaM karei' caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTTArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'cautthI layA' caturthI latA // 4 // .'aTThArasamaM karei, karittA sambakAmaguNiyaM pArei' aSTAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitama karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNita pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA codasamaM karei' pArayitvA caturdazaM pAMca, aura cha kiyaa| iti dvitIya ltaa| . tRtIya latA meM pAraNAsahita nau, pAca, cha, sAta aura ATha kiyaa| caturthalatA meM cha, sAta, ATha, nau aura pAMca kiyaa| isI prakAra pAMcavI latA meM bhI unhoMne pAraNAsahita ATha, nau, bIjI latA thaI. trIjI latAmAM pAraNu sahita nava, pAMca, cha, sAta ane ATha karyA. cothI latAmAM cha, sAta, ATha, nava ane pAMca karyA. eja rIte pAMcamI latAmAM paNa temaNe pAraNA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 antakRtadazAGgasUtre karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM kareMi' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pAreI kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paMcamI layA' paJcamI latA // 5 // 'ekkAe' ekasyA paJcalatAtmikAyAH paripATyAH 'kAlo' kAlaH 'chammAsA vIsa ya divasA' paNmAsA viMzatidivasAH, 'cauNhaM kAlo do varisA do mAsA vIsa ya divasA' catasRNAM kAlo dve varSe dvau mAsau viMzatidivasAH / 'sesaM taheva' zeSaM tathaiva, 'jahA kAlI jAva siddhA' yathA kAlI yAvat siddhA / / sU0 14 // rAmakRSNAnAmakamaSTamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // evaM piuseNakaNhA vi, NavaraM muttAvalItavokammaM uvasaMpajittA viharai, taM jahA--cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiya pArei, pAritA chadraM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA ahamaM karei, karitAM sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM pAca, cha aura sAta kiyaa| isa prakAra yaha eka paripATI huii| isa eka paripATI meM unako cha mAsa vIsa dina lage, aura isa prakAra cAra paripATI meM do varSa do mAsa aura bIsa dina lge| anta meM rAmakRSNA AryA bhI kAlI AryA ke samAna sabhI karmoM ko khapAkara siddha padako prApta huI // 14 // [ AThavA adhyayana samApta ] sahita mA8, napa, pAMya, cha bhane sAta .. '- AvI rIte A eka paripATI thaI. A eka paripATImAM teone cha mahinA -dhIsa divasa lAgyA ane AvI rIte cAra paripATImAM be varSa be mAsa ane vIsa divasa lAgyA. aMtamAM rAmakRSNa Aya paNa kAlI AryAnI peThe sarva karmone khapAvI siddhapaTanAprati sUTa 14.)..si ... ch Finnisdhyayana sabhA ]. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n munikumudacandrikA TIkA, rAmakRSNAcaritam. 285 karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karitA sabakAsaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTArasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA vIsaima karei, karittA sahakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM kre| karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA bAvIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAsa: guNiyaM pArei, pAritA cauvIsaimaM karei, karitA sabakAma guNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA chavvIsaibhaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pAreD, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTrAvIsaimaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA tIsaimaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM kareI, karitI savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA battIsaibhaM kareMi. karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA cottIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karitA sarvakAmaNiyaM tenspir Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 abkulsum pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA battIsaimaM karei, karitA evaM taheva osArei jAva cautthaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei / ekkAe kAlo ekkArasa mAsA panarasa yA divsaa| cauNhaM tiNi varisA dasa ya mAsA / sesaM taheva jAva siddhA // sU0 15 // [piuseNakaNhAnAmagaM navamaM ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // 'evaM' ityAdi / 'evaM piuseNakaNhA vi' evaM pitRsenakRSNA'pi pitRsenakRSNAyA api varNanaM pUrvavadevAvaseyam / 'NavaraM' ayaM vizeSaH, eSA 'muttAvalItavokammaM upasaMpajjittA' muktAvalItapaHkarma upasaMpadya 'viharaI' viharati, 'taM jahA' tadyathA-'cautthaM karei' caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaThaM karei pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAma ___jambUsvAmI ne sudharmAsvAmI se pUchA-he bhadanta ! antagaDa sUtra ke AThaveM adhyayana kA bhAva Apake mukha se sunA, aba isake bAda navameM adhyayana kA bhAva sunanA cAhatA hUM, kRpAkara use sunaaveN| sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! navameM adhyayanameM pitRsenakRSNA kA varNana hai| vaha rAjA zreNika kI rAnI aura mahArAja kUNika kI choTI mAtA thiiN| inhoMne bhagavAna ke samIpa pravrajyA grahaNa kara ke muktAvalI tapasyA kii| vaha isa prakAra hai-sarva prathama inhoM ne upavAsa kiyA, jabUsvAmIe sudharmAsvAmIne pUchayuM- he bhadanta! antagaDa-sUtranA AThamA varganA AThamAM adhyayananA bhAva ApanA mukhethI sAMbhaLyA, have te pachI navamA adhyayananA bhAva sAMbhaLavA icchuM chuM, kRpA karI saMbhaLAve. sudharmAsvAmIe kahyuM- he ja bU! navamA adhyayanamAM pitRsenakRSNanuM varNana che, te rAjA zreNikanI rANu ane mahArAja kRNikanI nAnI mAtA hatI. temaNe bhagavAna mahAvIra samIpe pravajyA laI muktAvalI tapasyA karI. te A prakAre-sarvathI pahelAM temaNe upavAsa karyo, upavAsane pAraNe chaTha karyo, chaThane pAraNe upavAsa karyo, upavAsane pAraNe aThema karyo, ema eka-eka Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " munikumudacandrikA TIkA, pitRsenakRSNAcaritam 287 9 7 guNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArer3a' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei ? vArayitvA caturthaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM kurei pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA sanvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei pArayitvA caturthe karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dubAlasamaM karei pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA utthaM karei pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA caudasamaM karei pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, ' pAritA cautthaM karei pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei karitA sarvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA poDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmarANitaM pArayati, 'pAritA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vIsa karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM kare ' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bAvIsa meM kare ? pArayitvA dvAviMzaM karoti, 'karitA sanca kAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAricA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA covIsaimaM karei pArayitvA caturviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAres' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM kare ' upavAsa ke pAraNe velA kiyA, belA ke pAraNe upavAsa kiyA, upavAsa ke pAraNe telA kiyA, yoM eka-eka upavAsa bIca 2 meM karatI upavAsa vaca-vacamAM karatI thakI kramathI pitRsenakRSNA ArcAe seLa upavAsa sudhI karyAM. pharI e prakAre padma nupUrvI thI vaca-vacamAM upavAsa karatAM te je prakAre caDI hatI , Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 antakRtadazAsUtre pArayityA caturthaM karoti, 'karittA savyakAmaguNiyaM pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chabbIsaimaM karei' pArayitvA paiviMzatitamaM karoti, 'karitA savyakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA ahAvIsaimaM karei' pArayitvA aSTAviMzatitamaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei pArayitvA caturthaM karoti, karittA saccakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA tIsaimaM karei pArayitvA triMzattamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA sambakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vattIsaimaM kareI' pArayitvA dvAtriMzattamaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM kareI' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cottIsaimaM karei' pArayitvA catustriMzaM karoti, 'karitA sabakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM kareI' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA battIsaimaM karei' pArayitvA dvAtriMzaM karoti, 'karitA evaM taheva osAreI' kRtvA evaM tathaiva avasArayati 'jAva cautthaM karei' yAvat caturtha karoti / sA pitRsenakRSNA''ryA pUrvoktakrameNa caturthasaMpuTitaM catustriMzattamaparyantaM tapaH kRtvA punaH pazcAnupUrvyA'vatArayati yAvat caturtha karotIti bhAvaH / 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / huI yaha pitRsenakRSNA AryA kramase solaha upavAsa taka baDhI (kiye)| phira isIprakAra pazcAnupUrvI se bIca bIca meM upavAsa karatI huI vaha, jisa prakAra caDhI thI usI prakAra solaha upavAsa se eka upavAsa taka kramase utarI / isa prakAra usane eka paripATI samApta kii| yoM kAlI rAnI kI taraha cAroM paripATiyAM usane teja prakAre seLa upavAsathI eka upavAsa sudhI kramathI utarI. A prakAre eka paripATI samApta karI ema kAlI rANInI peThe cAreya paripATIo teNe saMpUrNa karI. AnI eka Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, pitR senakRSNAcaritam . 289 anena prakAreNa kRtasya tapaHkarmaNa 'ekAe' ekasyAH paripATyAH 'kAlo' kAla: 'ekkAraza mAsA panarasa ya divasA' ekAdaza mAsAH paJcadaza ca divasAH, 'caunhaM tiSNi varisA dasa ya mAsA' catasRNAM kAlastrINi varSANi daza ca mAsA, 'sesaM taheva jAva siddhA' zeSaM tathava yAvat siddhAH = asyAH siddhiparyantamavaziSTaM varNanaM kAlIvada vijJeyam / / sU0 15 // [ pitRsenakRSNAnAmakaM navamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // evaM mahAseNakaNhA vi, NavaraM AyaMbilavaDDhamANaM tavokammaM uvasaMpajittANaM viharai, taM jahA-AyaMbilaM karei, karittA cautthaM karei, karitA be AyaMbilAI karei, karittA cautthaM karei, karitA tiNi AyaMbilAI karei, karitA utthaM karei, karitA cattAri AyaMbilAI karei, karitA cautthaM kare, karitA paMca AyaMbilAI karei, karitA cautthaM kare, .. karitA cautthaM karei, karitA cha AyaMbilAI karei, karitA cautthaM karei, karitA ekottariyAe buDDhIe AyaMbilAI vaDDhati cautthaMtariyAI, jAva AyaMbilasayaM karei, karitA cautthaM karei // sU0 16 // // TIkA // ' evaM ' ityAdi / 'evaM mahAseNakaNhA vi' evaM mahAsenakRSNA'pi sampUrNa kii| isakI eka paripATI meM gyAraha mahInA pandraha dina lage, cAroM paripATiyoM meM kula tIna varSa dasa mahIne lage / isa prakAra tapa karake antasamaya siddhapada ko prApta huI || sU0 15 / / [ pitRsenakRSNAnAmaka navama adhyayana samApta ] dasaveM adhyayana meM jambUsvAmI ke prazna karane para sudharmA paripATImAM agIyAra mahinA paMdara divasa lAgyA. cAreya paripATIeAmAM kula traNa varSAM daza mahinA lAgyA. A prakAre tapa karIne aMtasamaye siddhapadane prApta thai (sU. 15) [ pitRsenakRSNAnAmanuM navama adhyayana samApta ] dazamA adhyayanamAM ja khUsvAmIe prazna karavAthI sudharmAvAmIe kahyuM-De Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 antakRtadazAGgastre yathA kAlyAdayo niSkrAntAstathaiveyamapi / paramasyA varNane 'NavaraM' vizeSaH ayam- yadiyam 'AyaMbilavaDUmANaM tavokammaM uvasaMpajjittANaM viharaI' AcAmAmlavarddhamAnam = AcAmAmlaM varddhamAnaM yasmin tapaHkarmaNi tad AcAmAmlavarddhamAnam, tapaHkarma upasaMpadya viharati, 'taM jahA' tadyathA tadeva darzayatiAyaMbilaM ' ityAdinA / 'AyaMbilaM karei' AcAmAmlaM karoti, 'karitA cautthaM karei, karitA ve AyaMbilAI karei' kRtvA caturthaM karoti, kRtvA dve AcAmAmale karoti, 'karitA cautthaM kare, karitA tiNNi AyaMbilAI kareI' kRtvA caturthaM karoti, kRtvA trINi AcAmAmlAni karoti, 'karitA cauttha kare' kRtvA caturthaM karoti, 'karitA cattAri AyaMvilAI 'karer3a' kRtvA catvAri AcAmAmlAni karoti, 'karitA cautthaM kareDa' kRtvA caturthI karoti, 'karitA paMca AyaMvilAI karei' kRtvA paJca AcAmAmlAni karoti, 'karitA utthaM kare' kRtvA caturthaM karoti, 'karitA cha AyaMvilAI karer3a' kRtvA paDAcAmAMmlAni karoti, 'karitA cautthaM kareDa' kRtvA caturtha karoti, 'karitA ' kRtvA, anena prakAreNa kramaza 'ekottariyAe buDIe' ekottarikayA hRddhayA 'AyaMvilAI vagti cautthaMtariyAI' AcAmAmlAni varddhante caturthAntaritAni / svAmIne kahA- he jambU ! isa adhyayana meM mahAsenakRSNA kA varNana hai / yaha bhI mahArAja zreNika kI rAnI aura mahArAja kUNika kI choTI mAtA thI / yaha bhI bhagavAna mahAvIra ke samIpa upadeza sunakara pravrajita huI, aura candanabAlA AryA kI AjJA se 'Ayambila - varddhamAna' nAmaka tapa karane lagI / sarvaprathama isane Ayambila kiyaa| dUsare dina upavAsa kiyA / phira do Ayambila kiye, upavAsa kiyaa| tIna Ayambila kiye, upavAsa kiyaa| cAra Ayambila kiye, upavAsa kiyaa| pAMca Ayambila kiye, upavAsa kiyA / yoM bIca 2 meM upavAsa karatI huI eka sau Ayambila taka kiye aura jammU! A adhyayanamAM mahAsenakRSNAnuM varNana che. A paNa mahArAja zreNikanI rANI ane mahArAja kRNikanI nAnI mAtA hatI. e paNa bhagavAna mahAvIranI pAse upadeza . sAMbhaLI pratrajita thaI ane caMdanamALA AYanI AjJAthI 'Ayakhila vamAna" nAmanuM tapa karavA lAgI. sauthI pahelAM temaNe Ayakhila karyuM, khIje divase upavAsa karyAM, pachI e Ayakhila karyAM, upavAsa karyAM, traNa Ayakhila karyAM, upavAsa karyAM, cAra mAyeM jisa ya, upavAsa ya; yAMya Aya misa ya, upavAsa ye, mebha vayavayabhAM 6 J Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAsenakRSNAcaritam 291 iyaM mahAsenakRSNA AnupUrvyA ekaikadRddhayA 'jAva AyaMbilasarya karei' yAvadAcAmAmlazataM karoti, 'karitA cautthaM karer3a' kRtvA caturthe karoti / sU0 16 // // mUlam // tae NaM sA mahAseNakaNhA ajjA AyaMbilavaDDhamANaM tavokammaM codasahi vAsehi tihi ya mAsehiM vIsehi ya ahoratehiM ahAsutaM jAva sammaM kAraNaM phAsei jAva ArAhettA jeNeva ajjacaMdaNA ajA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ajacaMdaNaM ajaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA bahUhiM utthehiM jAva bhAvemANI viharai / tae NaM sA mahAseNakaNhA ajjA teNaM orAleNaM jAva uvasomANI ciTThai // sU0 17 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA mahAseNakaNhA ajjA AyaMbilavaDUmANaM tatrokammaM codasahiM vAsehiM tihi ya mAsehi vIsehi ya ahora te hiM' tataH khalu sA mahAsenakRSNA AryA AcAmAmlavarddhamAnaM tapaHkarma caturdazabhiaar mAviMzatyA ca ahorAtrai: 'ahAmutaM jAva sammaM kAraNa phAse ' yathAsUtraM yAvat samyak kAyena spRzati, 'jAva ArAhittA' yAvadArAdhya = upavAsa kiyaa| isa prakAra 'Ayambila - varddhamAna' nAmaka tapa pUrA kiyA || sU0 16 // isa prakAra mahAsenakRSNA AryA ne Ayambila - varddhamAna tapasyA kA, caudaha varSa tIna mAsa aura bIsa dinoM meM, sUtroktavidhi se ArAdhana kiyA / isameM Ayambila ke dina pA~ca hajAra pacAsa aura upavAsa ke dina eka sau hote haiM, isaprakAra saba milA kara pA~ca hajAra eka sau pacAsa dina hote haiM / yahA~ para upavAsa karatI thakI ekse Ayakhila karyAM ane upavAsa karyAM. A prakAre Akhila- vamAna nAmanuM tapa pUrUM karyu (s0 16) e rIte mahAsenakRSNA AryAe AkhilavaddhamAna tapasyAnuM, cauda varSa traNa mAsa ane vIsa divasemAM sUtrAkata-vidhithI ArAdhana karyuM. emAM AyamilanA divasa pAMca hajAra paMcAsa ane upavAsanA divasa ekase thAya che. e prakAre badhA maLIne pAMcahajAra ekase pacAsa divasa thAya che. ahIM eka varSa nA traNase sATha divasa Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 antakRtadazAGgasUtre sUtrAnusAreNa samyagArAdhyeti bhAvaH, 'jeNeva ajjacaMdaNA ajjA' yatraiva AryacandanAsse 'teNeva uvAgacchan' tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA ajacaMdaNaM anaM baMdara NamaMsa' upAgatya AryacandanAmAryAM vandate namasyati, 'vaMdanA NamaMsittA vahahiM cautthehiM jAva bhAvemANI' vanditvA namasyitvA bahubhizcaturthairyAvad bhAvayantI = anekavidhaizcaturthAdimAsArdhamAsaparyantaistapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayantI 'viharai' viharati / 'tae NaM sA mahAseNakaNhA ajjA' tataH khalu sA mahAsenakRSNA''ryA 'teNaM orAleNaM jAva uvasobhemANI 2 ci' tena udAreNa tapasA yAvat upazobhamAnA 2 tiSThati // mru0 17 // // mUlam // tae NaM tIse mahAseNakaNhAe ajjAe aNNayA kayAI puvvarattAvarantakAle ciMtA, jahA khaMdayassa jAva ajjacaMdaNaM ajaM Apucchara jAva saMlehaNA, kAlaM aNavakhamANI viharas | taNaM sA mahAseNakaNhA ajjA ajjacaMdaNAe ajjAe aMtie sAmAiyAI ekkArasa aMgAI ahijittA, bahupaDipunnAI sattarasa vAsAIM pariyAyaM pAlaittA, mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA, saTThi bhAI aNasaNAe chedettA, jassaTrAe kIrai jAva tama ArAhei, carimaussAsaNIsAsehiM siddhA buddhA // sU0 18 // varSa tIna sau sATha dina kA mAnA gayA hai / isa tapa meM caDhanA hI hai utaranA nahIM hai / bAda meM vaha AryA jahA~ AryacandanabAlA AryA thI vahA~ AyI, aura unheM vandana - namaskAra kiyA / anantara bahuta sI caturtha Adi tapasyAyeM karatI huI vicarane lagI / una kaThina tapasyAoM ke kAraNa vaha AryA atyanta durbala hogayI, tathApi Antarika teja ke kAraNa atyanta zobhAyamAna thI // sU0 17 // mAnavAmAM AvyA che. A tapamAM caDhavuM ja che utaravAnuM nathI. pachI jayAM A caMdanakhAlA AryAM hatI tyAM te AryAM AvI ane temane vaMdana namaskAra karyAM. anatera caturtha Adi ghaNI tapasyAe karatI thakI vicaravA lAgI. e kaThiNu tapasyAne kAraNe te AryAM atyaMta du la thai gai, tathApi AMtarika tejane kAraNe atya'ta zolAyamAna hutI. (sU0 17 ) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAsenakRSNAcaritam 293 .. // TIkA // ... / 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse mahAseNakaNhAe ajAe' tataH khalu tasyA mahAsenakRSNAyA AryAyAH 'aNNayA kayAI' anyadA kadAcit . 'puvvarattAvarattakAle" pUrvarAtrApararAtrakAle rAtreH pazcimabhAge ityarthaH; 'ciMtA' cintA 'jahA khaMdayassa' yathA skandakasya yathA skandakasya cintanaM tathaivA'syA api, 'jAva ajacaMdaNaM ajaM Apucchai' yAvadAryacandanAmAryAmApRcchati 'jAva / saMlehaNA' yAvat saMlekhanA, tathA 'kAlaM aNavakaMkhamANI viharaI' kAlamanavakA kSantI viharati / 'tae NaM sA mahAseNakaNhA anjA' tataH khalu sA mahAsenakRSNA''ryA 'ajjacaMdaNAe ajAe aMtie sAmAiyAiM ekArasa aMgAI ahijittA' AryacandanAyA AryAyA antike sAmAyikAdIni ekAdaza agAni adhItya 'vahupaDipunnAI sattarasa vAsAiM pariyAyaM pAlaittA, mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA, sahi bhattAiM aNasaNAe chedettA, jassahAe kIrai jAva tamaDhaM ArAhei' bahumatipUrNAni saptadaza varSANi paryAyaM pAlayitvA, mAsikyA saMle usake bAda eka samaya pichalI rAtameM usa mahAsenakRSNA 'AryA ne hRdaya meM khandhaka ke samAna cintana kiyA ki yaha merA zarIra tapasyA se kRza ho gayA hai, tathApi mujhameM abhI utthAna, bala, vIrya Adi haiN| isaliye sUryodaya hote hI AryacandanabAlA AryA ke samIpa jAkara unase AjJA le santhArA kruuN| tadanusAra unhoMne candanavAlA AryA ke samIpa jAkara hAtha joDa kara savinaya santhArA ke liye AjJA maagii| AjJA lekara mRtyu ko nahIM cAhatI huI santhArA karake vicarane lagI / mahAsenakRSNA AryA AyeMcandanabAlA AryA ke samIpa sAmAyika Adi gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA, aura pUre * satraha varSa taka cAritraparyAya pAlA, tyArapachI eka samaye pAchalI rAtamAM te mahAsenaSNA AryAnA hRdayamAM aMdhakanI peThe evuM cintana thayuM ke A mAruM zarIra tapasyAthI kRza thaI gayuM che, tathApi mArAmAM hajI utthAna, bala, virya Adi che. mATe sUryodaya thatAM ja Arya caMdanabAlAnI pAse jaIne temanI AjJA laI saMthAro karIza. te pramANe temaNe caMdanabAlA AryAnI pAse jaI hAtha joDI savinaye saMthArA mATe AjJA mAMgI. AjJA laIne mRtyune nahI : cAhatI te saMthAre karI vicAravA lAgI. te mahAsenakRSNa Arya, caMdanabAlA AryAnI A pAse sAmAyika Adi agIyAra aMgenuM adhyayana karyuM, ane pUrA sattara varSa sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karyuM, tathA mAsikasaMlekhanAthI AtmAne sevita karatI thakI Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 antakRta dazAGgasUtre khanayA AtmAnaM jopayitvA paSTiM bhaktAni anazanena chatvA yasyArthAya kriyate : yAvattamarthamArAdhayati yatmAptyarthaM muNDabhAvaH svIkriyate tamarthamArAdhitavatI / tathA 'carissAsaNIsAsehiM siddhA buddhA' caramocchvAsaniHzvAsaiH siddhA buddhA muktAparinirmAtA sarvaduHkhAnAmantaM karoti sma // 0 18 // sAmprataM dazAnAmapi rAjJInAM dIkSAparyAyakAlamekagAthayA kathayati - // mUlam // a ya vAsA AdI, ekottariyA jAva sattarasa / eso khalu pariyAo, seNiyabhajjANa NAyavvo // sU0 19 // // TIkA // aSTa ca varSANi AdirekottarikayA yAvat saptadaza / eSa khalu paryAyaH zreNikabhAryANAM jJAtavyaH // 016 || ayamarthaH - AdiH kAlI AryA aSTa varSANi dIkSAparyAyaM pAlitavatI, ita itarA nava sukAlImArabhya mahAsenakRSNaparyantA AryAH krameNa ekottarikayA vRddhayA saptadaza varSANi yAvad dIkSAparyAyaM pAlitavatyaH, arthAd - dvitIyA nava varSANi, tRtIyA daza varSANi, turIyA ekAdaza varSANi paJcamI dvAdaza varSANi, paSTI trayodaza varSANi saptamI caturdaza varSANi, aSTamI paJcadaza varSANi navamI tathA mAsika saMlekhanA se AtmA ko sevita karatI huI sATha. bhaktoM ko anazana se chedita kara antima zvAsocchvAsa meM apane sampUrNa karmoM ko naSTa kara mukti meM pahu~cI // sR0 18 // , ina dezoM AryAoM meM prathama kAlI AryAne ATha varSa taka cAritraparyAya pAlA / dUsarI sukAlI AryA ne nau varSa taka cAritraparyAya paalaa| isa prakAra kramazaH uttarottara eka eka rAnI ke sATha bhakatAnuM anazanathI chedana karI aMtima zvAsocchvAsamAM peAtAnA soMpUrNa kane naSTabhokSamAM gaI. ( sU0 18 ) A dazeya AryAemAM prathama kAlI AryAe ATha varSa sudhI cAritraSaca pAnyA. bIjI sukAlI AryAe nava varSa sudhI cAritrapA~ya pALyeA. e prakAre kramaza: uttarAttara eka eka rANInA cAritrayamAM eka eka varSanA vadhArA jANavA. e prakAre chellI rANI mahAsenakRSNAe sattara varSa sudhI cAritraparyAya pALyA. A badhI Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, zAstropasaMhAraH 295 poDaza varSANi, dazamI saptadaza varSANi dIkSAparyAyaM pAlitavatI / eSaH = pUrvoktarUpaH khalu = nizcayena paryAyaH = dIkSAparyAyaH, zreNikabhAryANAM kAlyAdInAM dazAnAM mahArAjJInAM jJAtavyaH = vijJeyaH // mU0. 19 // .. [ mahAsenakRSNAnAmakaM dazamamadhyayanaM samAptam ] . // mUlam // . evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaM jAva saMpatteNaM ahamassa aMgasta aMtagaDadasANaM ayamaDhe pANatetti bemi / aMtagaDadasANaM aMgassa ego suyakkhaMdho, aTTa vaggA, aTusu ceva divasesu udisijati, tattha paDhamabitiyavagge dasa dasa uddesagA, taiyavagge terasa uddesagA, cautthapaMcamavagge dasa dasa uddesagA, chaTuvagge solasa uddesagA, aTTamavagge dasa udesgaa| sesaM jahA nAyAdhammakahANaM // sU0 20 // .. // iya aMtagaDadasAMgasuttaM samattaM // .. .. // TIkA // . zAstraM samApayan sudharmA svAmI jambUsvAminaM pratyAha-evaM khala jaMbU !' ityAdi / cAritraparyAya meM eka eka varSa kI vRddhi jAnanA, isa prakAra aMtima rAnI mahAsenakRSNA ne satraha varSa taka cAritraparyAya paalaa| ye sabhI mahArAja kUNika kI rAniyA thIM, aura mahArAja kUNika kI choTI mAtAe~ thIM // sU0 19 // [ mahAsenakRSNAnAmaka dazama adhyayana saMpUrNa ] . he jambU ! apane zAsana kI apekSA se dharma ke Adi karane vAle zramaNa bhagavAna mahAvIra jo mokSa meM padhAra gaye unhoMne "AThaveM aGga 'antakRtasUtra' kA yaha bhAva prarUpita kiyA hai| mahArAja zreNikanI rANIo hatI ane mahArAja kRNikanI nAnI mAtAo DatI. (sU0 18). [mahAsena nAma zabhu madhyayana saMpUrNa ] - he jaMbU! potAnA zAsananI apekSAthI dharmanA Adi karavAvALA zramaNa bhagavAna mahAvIra je mokSamAM padhArI gayA temaNe AThamA aMga "annakRtasUtrane A bhAva Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 antakRtadazAGgasUtre . 'evaM khalu jaMbU!' evaM khalu jambUH !-he jambUH ! evam = anena pUrvoktaprakAreNa khalu 'samaNeNaM bhagavayA. mahAvIreNaM AigareNaM' zramaNena bhagavatA mahAvIreNa AdikareNa 'jAva saMpatteNaM' yAvatsaMprAptena = yAvat siddhigatinAmadheyaM sthAnaM gatena 'aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM ayamaDhe paNNatte' aSTamasyAGgasya antakRtadazAnAm ayamarthaH prajJaptaH = antakRtAM munInAM janmaprabhRtimokSaparyantavarNanarUpo'rtha uktaH, 'tti cemi' iti bravImi / he jambUH ! yathA bhagavatsamIpe mayA zrutaM tathaiva tvAM prati bravImi / punaH sudharmA svAmI kathayati-he jambUH ! 'aMtagaDadasANaM aMgassa ego suyakkhaMdho' antakRtadazAnAmaGgasya ekaH zrutaskandhaH, 'aTTha vaggA' aSTa vargAH, 'asu ceva divasesu udisijjaMti' aSTasu eva divaseSu uddizyante = upadizyante / 'tattha paDhamavitiyavagge dasa dasa uddesagA' tatra prathamadvitIyavargayoH daza daza uddezakAH, 'taiyavagge terasa uddesagA' tRtIyavagai trayodaza uddezakAH, 'cautthapaMcamavagge dasa dasa udesagA' caturthapaJcamavargayordaza daza uddezakAH, 'chaTTabagge solasa uddesagA' paSTavarga poDaza uddezakAH, 'sattamavagge terasa uddesagA' saptamavarge trayo daza uddezakAH, 'aTTamavagge dasa uddesagA' aSTamavarge daza uddezakAH, / 'sesaM jahA nAyAdhammakahANaM' zeSaM yathA jJAtAdharmakathAnAm-zeSa saMkSiptoktivazAdavaziSTaM agavAna ke samIpa jaisA maiMne sunA usI prakAra tumheM kahA / isa antakRta meM eka zrutaskandha aura ATha varga haiN| isako paryuSaNa ke ATha dinoM meM bAcA jAtA hai| isake prathama aura dvitIya varga meM dasa-dasa uddeza-adhyayana haiM, tIsare varga meM teraha, cauthe aura pAcave varga meM phira dasa-dasa adhyayana haiM, chaThe varga meM solaha, sAtaveM aura AThaveM meM kramazaH teraha aura dasa adhyayana haiN| isa sUtra meM nagarAdi kA varNana saMkSepa meM kiyA gayA hai| nagara Adi prarUpita karyo che. bhagavAnanI pAse je pramANe sAMbhaLyuM te prakAre meM tamane saMbhaLAvyuM. A annakRtamAM eka zrutaskandha ane ATha varga che. A sUtra paryuSaNanA ATha divasemAM vaMcAya che. enA prathama ane dvitIya vargamAM daza daza uddeza-adhyayana che. triIjAmAM tera, cethA ane pAMcamAM vargamAM daza daza adhyayana che. chaTTha vargamAM seLa, sAtamA ane AThamAmAM kramaza: tera ane daza adhyayana che. A sUtramAM nagara AdinuM Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, zAstraprazastiH 297 nagarAdivarNanAdArabhya bodhilAbhAntakriyAdi sarva savistaraM jJAtAdharmakathAvad vijJeyam // mU0 20 // // iti zrImadantakRtadazAGgasUtraM samAptam / / atha zAstraprazastiH . . pArekha-gotra-jAtasya, morvIbhUpAdRtasya ca / zreSThinirbhayarAmasya, rAjakoTasthasadmani / // 1 // nAmataH zAntisadane,navamyAM kArtike site| jyadhike dvisahasre'nde, TIkeyaM pUrNatAM gtaa||2|| iti zrIvizvavikhyAta-jagaddvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta- jainazAstrAcArya'-padabhUpita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-vrativiracitA antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikA TIkA samAptA // // zubhaM bhUyAt // . se lekara bodhilAbha aura antakriyAdi kA savistara varNana jJAtAdharmakathAGga ke samAna jAnanA cAhiye // sU0 20 // // iti antakRtasUtra saMpUrNa // varNana saMkSepathI karavAmAM AvyuM che. nagara AdithI mAMDIne bedhilAbha ane aMtakriyA AdinuM savistAra varNana jJAtAdharmakathAMganI samAna jANavuM joIe. (sU0 20) iti antakRtasUtra saMpUrNa. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lii 9 lii Aja sudhI prasiddha thayelAM sUtro zAstrone ne. zAstranuM nAma bhAga kiMmata upAsaka dazAMga dazavaikAlika 10-0-0 2 je 7-8-0 AcAraMga 12-0-0 10-0-0 10-0-0 Avazyaka 7-8-0 7-8-0 11 - 12-0-0 25-0-0 uparanAM 10 sUtre navA junA dareka membarane mokalI dIdhAM che. 12 antakRta 9 9 5 thI 9 nIzyAvalIkA (pAMca sUtra sAthe) nadI vipAka * * *14 anuttarapapAtIka 10-0-0 3-8-0 7-0-0 * 15 * * dazAzruta A cAra sUtro junA membarone mokalI dIdhAM che, jyAre navA membarane, bIjI AvRtti bahAra paDayethI turata mekalavAmAM Avaze. . hAlamAM suratamAM bahAra paDe che. . . , annakRta (bIjI AvRtti) tathA ujavAI sUtra. divALI pachI bahAra bahAra paDaze. kalpa sUtra (bIjo bhAga), uttarAdhyayana, vipAka (bIjI AvRtti), anuttarapapAtIka (bIjI AvRtti), dazAzruta skaMdha (bIjI AvRtti) rAjakoTa, tA. 1-9-58. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dAnavIronI nAmAvalI | zrI akhila bhArata vetAmbara sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti. gareDIyA kuvA reDa - grIna leja pAse, ra ja ke Ta. zarUAta tA. 18-1-44 thI tA. 15-8-58 sudhImAM dAkhala thayela membarenAM mubAraka nAme gAmavAra kakAvArI lisTa. - (rU. 250 thI ochI rakama bharanAranuM nAma A yAdImAM sAmela karela nathI.) Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AghamurabbIzrIo-5 (ochAmAM ochI rUA. 5000 nI rakama ApanAra) - naMbara : nAma gAma rUpiyA 1 zeTha zAntIlAla maMgaLadAsabhAI jANItA mIlamAlIka amadAvAda 10000 2 zeTha harakhacaMda kAlIdAsabhAI vArIyA hA. zeTha lAlacaMdabhAI. jecaMdabhAI, nagInabhAI, vRjalAlabhAI tathA vallabhadAsabhAI , bhANavaDa 6000 3 kaThArI jecaMdabhAI ajarAmara hA. haragovIMdabhAI jecaMdabhAI rAjakeTa para51 4 zeTha dhArazIbhAI jIvanabhAI selApura 5001 5 sva. pitAzrI chaganalAla zAmaLadAsanA smaraNArthe ha. bhegIlAla chaganalAla bhAvasAra amadAvAda para51 murabbIzrIo-21 (ochAmAM ochI rUA. 1000 nI rakama ApanAra) 1 vakIla jIvarAjabhAI vardhamAna kaThArI ha. kahAnadAsabhAI tathA veNIlAlabhAI jetapura 3605 2 dezI prabhudAsa mULajIbhAI rAjakeTa 3604 3 mahetA gulAbacaMda pAnAcaMda rAjakeTa 328AAnA 4 mahetA mANekalAla amulakharAya ghATakopara 3250 5 saMghavI pItAmbaradAsa gulAbacaMda ' : jAmanagara 3101 zeTha zAmajIbhAI velajIbhAI vIrANuM rAjakoTa 2500 nAmadAra ThAkora sAheba lakhadhIrasiMhajI bahAdura merabI 2000 8 zeTha heracaMda kuMvarajI hA. zeTha nyAlacaMda laheracaMda siMddhapura 2000 9 zAha chaganalAla hemacaMda vasA hA. mehanalAlabhAI tathA motIlAlabhAI muMbaI 2000 10 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha merabI 163 11 mahetA semacaMda tulasIdAsa tathA temanAM dharmapatni asI. maNIgaurI maganalAla ratalAma 1500 12 mahetA popaTalAla mAvajIbhAI jAmajodhapura 1301 13 dozI kapuracaMda amarazI hA. dalapatarAmabhAI jAmajodhapura 1002 ( 14 bagaDIA jagajIvanadAsa ratanazI * * - dAmanagara 1002 - 15 zeTha AtmArAma mANekalAla . . . . . amadAvAda 1001 16 zeTha mANekalAla bhANajIbhAI piribaMdara 1001 , 17 zrImAna cAMdrasiMhajI mahetA (relve menejara sAheba) kalakattA 1001 - 18 mahetA samacaMda neNasIbhAI (karAMcIvAlA).. . merakhI 1001 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zAha harIlAla ane caMdabhAI khaMbhAta 1001 20 ke ThArI chabIladAsa harakhacaMdabhAI muMbaI 1000 21 ke ThArI raMgIladAsa harakhacaMdabhAI zihora 1000 sahAyaka membare-41 (ochAmAM ochI rUA. pa00nI rakama ApanAra) 1 zAha raMgajIbhAI mohanalAla amadAvAda 751 - 2 kedI kezavalAla harIcaMdra sAbaramatI 750 zrI sthAnakavAsI jainasaMgha hA. zeTha jhuMjhAbhAI velasIbhAI vaDhavANa zahera 750 * 4 zeTha narottamadAsa oghaDabhAI zIva 700 5 zeTha ratanazI harajIbhAI hA. goradhanadAsabhAI jAmajodhapura . papapa 6 bATavIyA gIradhara pramANaMda hA. amIcaMdabhAI khAkhIjALIA para7 7 morabIvALA saMghavI devacaMda neNazIbhAI tathA temanA dharmapatni a. sa. maNIbAI taraphathI huM mulacaMda devacaMda (karAMcIvAlA) malADa 511 8 vorA maNIlAla pipaTalAla amadAvAda 502 9 gosalIyA harIlAla lAlacaMda tathA a. sI. caMpAbena gosalIyA amadAvAda 102 10 zAha premacaMda mANekacaMda tathA a.sau. samaratabena (rAjasItApura) amadAvAda 102 ' 11 zeTha IzvaralAla puruSottamadAsa amadAvAda 501 12 zeTha caMdulAla chaganalAla amadAvAda 501 13 zAha zAntIlAla mANekalAla amadAvAda 501 14 zeTha zIvalAla DamarabhAI (karAMcIvAlA) lIMmaDI 501 15 kAmadAra tArAcaMda popaTalAla dhorAjIvALA rAjakeTa 501 16 mahetA mehanalAla kapuracaMda rAjakoTa 500 17 zeTha govIMdajI popaTabhAI rAjakoTa 500 18 zeTha rAmajI zAmajI vIrANa rAjakeTa 101 19 sva. pitAzrI naMdAjInA smaraNArthe - hA. veNacaMda zAntIlAla (jAbuvALA) meghanagara 501 20 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha hA. zeTha ThAkarazI karasanajI thAnagaDha 500 21 zeTha tArAcaMdajI pukharAjajI auraMgAbAda 500 22 zrI sthAnakavAsI jainasaMdha auraMgAbAda 500 15. zeTha zeSamalajI jIvarAjajI + 125 zeTha anarAjajI lAlacaMdajI. . 125 dhukaDacaMdajI rUpacaMdajI . . . . . - Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dagaDumalajI cAMdamalajI zIva S 500 23 mahetA mULacaMda rAghavajI hA. maganalAlabhAI tathA durlabhajIbhAI dhrAphA 750. 24 zeTha harakhacaMda puruSottama hA. IndukumAra eravADa 500 25 zeTha kesarImalajI vasatImalajI gugalIyA rANAvAsa 501 26 sthA. jainasaMgha hA. bATavIA amIcaMda gIradharabhAI khAkhIjALIA 501 ra7 zeTha khImajIbhAI bAvAbhAI hA. kulacaMdabhAI, nAgaradAsabhAI tathA jamanAdAsabhAI muMbaI 501 28 zeTha maNIlAla mohanalAla DagalI hA. muLajIbhAI maNIlAla muMbaI 501 29 sva. kAMtIlAlabhAInA smaraNArthe ha. zeTha bAlacaMda sAkacacaMda muMbaI 501 30 kAmadAra ratIlAla durlabhajI (jetapuravALA) muMbaI 501 31 zAha jayaMtIlAla amRtalAla zIva 501 3ra verA maNIlAla lakSmIcaMda 501 33 zeTha gulAbacaMda bhudarabhAI khAroDa 501 34 mahAna tyAgI bena dhIrajakuMvara cunIlAla mahetA dhrAphA 101 35 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha dhrAphA 101 36 zrI maganalAla chaganalAla zeTha rAjakeTa pa01 37 zeTha caturadAsa ThAkarazI tathA e. sI. naMdakuMvarabena taraphathI jAmanagara 103 38 zeTha devacaMda amarazI (bena dhIrajakuMvaranI dikSA prasaMge bheTa) bhANavaDa 501 39 zrI sthAnakavAsI jainasaMgha (bena dhIrajakuMvaranI dikSA prasaMge bheTa) bhANavaDa pa01 40 vakIla vADIlAla nemacaMda zAha vIramagAma 501 41 mahetA zAMtilAla maNIlAla hA. kamaLAbena mahetA amadAvAda 256 354 membaronuM gAmavAra lIsTa amadAvAda tathA parAMo. 1 zeTha gIradharalAla karamacaMda 251 2 zeTha choTAlAla vakhatacaMda hA. phakIracaMdabhAI 251 , 3 zAha kAntIlAla trIbhavanadAsa 251 4 zAha pAcAlAla pItAmbaradAsa 251 5 zAha popaTalAla mehanalAla 251 6 zeTha premacaMda sAkaracaMda 250 |7 zAha ratIlAla vADIlAla 251 8 zeThe lAlabhAI maMgaLadAsa 251 9 sva. amRtalAla vardhamAnanA smaraNArthe hA. kAnajIbhAI amRtalAla 251 10 bhAvasAra bhegIlAla jamanAdAsa (pATaNavALA) .. . . . 251 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 11 zAha naTavaralAla caMdulAla ' 251 - 12 zAha narasiMhadAsa trIbhavanadAsa 251 - 13 zrI zAhapura darIyApurI ATha TI sthA. jaina upAzraya - - hA. vahIvaTa kartA zeTha IzvaralAla puruSottamadAsa 251 14 zrI chIpALa darIyApurI AThekeTI sthA jainasaMgha hA. caMdulAla acaratalAla 251 15 zAha cInubhAI bAlAbhAI CzAla bAlAbhAI mahAsukharAmabhAI 16 zAha bhAIlAla ujamazI 251 17 zrI sukhalAla DI. zeTha hA. De. ku. sarasvatIbahena zeTha 251 18 zrI saurASTra sthA. jainasaMgha hA. zAha kAntIlAla jIvaNalAla 251 19 mAdI nAthAlAla mahAdevadAsa 251 , 20 zAha mehanalAla trikamadAsa 251 21 zrI choTI sthA. jainasaMgha hA. piocAlAla pItAmbaradAsa 251 22 zeTha popaTalAla haMsarAjanA smaraNArthe hA. zeTha bAbulAla pipaTalAla 251 23 dezAI amRtalAla vardhamAna bApodarAvALAnA smaraNArthe " hA. bhAIlAla amRtalAla dezAI 251 ra4 zAha navanItalAla amulakharAya 251 25 zAha maNIlAla AzArAma 26 zAha cInubhAI sAkaracaMda 251 ra7 zAha harajIvanadAsa umedacaMda 251 28 zAha rajanIkAnta kasturacaMda 251 29 saMghavI jIvaNalAla chaganalAla (sthA. jena) 251 - 30 zAha zAMtilAla mehanalAla dhrAMgadhrAvALA 252 31 a. sI. bena ratanabAI nAdecA hA. dhulAjI caMpAlAlajI 251 32 zAha harilAla jeThAlAla bhADalAvAlA 251 33 zrI sarasapura darIyApurI AThakeTI sthA. jaina upAzraya ' hA. bhAvasAra bhegIlAla chaganalAla 251 34 zeTha pukharAjajI samatIrAmajI sAdaDIvALA 251 35 zeTha lAlacaMda mIzrIlAla 36 sva. pitAzrI javAharalAlajI tathA pUjya cAcAjI hajAramalajI bAraDIyAnA smaraNArthe hA. mULacaMda javAharalAla 251 ( 37 sva bhAvasAra babAbhAI (maMgaLadAsa) pAnAcaMdanA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni purIbena 251 251 251 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 sva. pitAzrI ravajIbhAI tathA sva. mAtuzrI mULIbAInA smaraNArthe hA. kalabhAI koThArI 301 19 bhAvasAra kezavalAla maganalAla 251 4. zAha kezavalAla nAnacaMda jAkhaDAvALA hA. pArvatIbena 251 41 zAha jItendrakumAra vADIlAla mANekacaMda rAjasItApuravALA (sAbaramatI) 251 42 zrI sthA. jaina saMgha (sAbaramatI) 250 43 bIpInacaMdra tathA umAkAMta cunIlAla mepANI (rANapuravALA) 301 44 bhAvasAra choTAlAla chaganalAla 251 45 bhAvasAra zakarAbhAI chaganalAla 251 46 a. sau, jIvIbena ratIlAla hA. bhAvasAra ratIlAla haragoviMdadAsa 251 - 47 saMghavI bAlubhAI kamaLazI tathA temanAM dharmapatnio a. sI. caMpAbena tathA vasaMtabena taraphathI 251 48 a.sau. vidyAbena vanecaMda dezAI hA. bhUpendrakumAra vanecaMda dezAI 251 49 sva. pArekha nAnacaMda geviMdajI merabavALAnA smaraNArthe ha. ratIlAla nAnacaMda pArekha 301 50 zAha naTavaralAla kaLadAsa 251 51 zAha zAmaLabhAI amarazI 251 para zAha trIbhavanadAsa maganalAlanA smaraNArthe hA. temanA dharmapatni zIvakuMvarabena taraphathI hA. ratIlAla trIvanadAsa 402 pa3 a. so. kaMkubena (bhAvasAra bhegIlAla chaganalAlanA dharmapatni) 309 54 a. sI. savitAbena (jayaMtIlAla bhegIlAlanAM dharmapatni) papa a. sau zAMtAbena (dInubhAI bhegIlAlanAM dharmapatni) '251 pa6 a. sI. sunaMdAbena (ramaNabhAI bhegIlAlanAM dharmapatina) * 251 57 zeTha hIrAjI rUganAthajInA smaraNArthe hA. vAgamalajI rUganAthajI 301 58 zeTha maNIlAla baghAbhAI 251 59 paTavA sumeramalajI anepacaMdajI jodhapuravALA 301 60 sva. mANekalAla vanamALIdAsa zAhanA samarNArthe hA. ramaNalAla mANekalAla 251 61 sva. zAha dhanarAjajI kSemarAjajInAM smaraNArthe hA. zAha kanaiyAlAlajI dhanarAjajI 301 amarelI 1 mAstara hakamIcaMda dIpacaMda zeTha 251 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ripa1 251 251 ? 301 251 } 251 251 251 amalanera - * 1 zAha nAgaradAsa vAghajIbhAI . . . . . . ' 2 zrI sthA. jainasaMgha hA. zAha gAMDAlAla bhIkhAlAla : ANaMda '', 1 zeTha ramaNIkalAla e, kapAsI huM. manasukhalAlabhAI : " ' ' : sanasela * * . " 1 bAvIsI maNIlAla catrabhujanA smaraNArthe temanAM dharmapatni ? maNIbAI taraphathI hA. rasIkalAla, anIlakata, vinedarAya ATakeTa * 1 zAha cunIlAla nAraNajI udepura . 1 zeTha motIlAlajI raNajItalAlajI hIMgaDa - 2 zeTha maganalAlajI bAgacA 3 a, sau. bahena caMdrAvatI te zrImAna bahAtalAlajI nAharanAM - C dharmapatni hA. zeTha raNajItalAlajI hIMgaDa : 4 sva. zeTha kabulAlajI loDhAnA smaraNArthe hA. zeTha delatasiMhajI leDhA 5 sva. zeTha pratApamalajI sAkhalAnA smaraNArthe . hA. prANalAla hIrAlAla sAkhalA 6 pUjya pitAzrI metIlAlajI mahetAnA smaraNArthe hA. raNajItalAlajI motIlAlajI mahetA , : 7. zeTha chaganalAla bAgacA . 8 zeTha bhImarAja thAvaracaMda bAphaNa 'umaragAMvazeDa 1 zAha mehanalAla pipaTalAla pAnelIvALA upaleTA * 1 zeTha jeThAlAla goradhanadAsa 2 sva. bena saMtokabena kacarA hA. AgamacaMdabhAI choTAlAlabhAI - tathA amRtalAlabhAI vAlajI (kalyANavALA) . . . 3 zeTha khuzAlacaMda kAnajIbhAI hA. zeTha pratApabhAI 4 saMghANuM mULazaMkara harajIvanabhAInA smaraNArthe " hA. temanA putra jayaMtIlAlabhAI tathA ramaNIkalAla 5 dezI viThThalajI harakhacaMda (AgaLanA rUA. 151 maLIne) - eDana kempa , : 1 zAha gokaLadAsa zAmajI udANI, pa . 251 251 251 251 . 251 - - 251 251 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' kalakattA 1 zrI kalakattA jaina ve. sthA. (gujarAtI) saMgha. hA. zAhe jayasukhalAla prabhulAla lAla 1 zeTha mehanalAla jeThAbhAinA smaraNArthe hA. zeTha AtmarAma mehanalAla 2 DaoN. mayAcadra maganalAla zeTha hA. DA. ratanacaMde mAyA da 251 251 51 3 sva. nAthAlAla UmedacaMdanA smaraNArthe hA. zAhu ratIlAla nAthAlAla 4 zAha maNIlAla talakacaMdanA smaraNArthe hA, mAraphatIyA caMdulAla maNIlAla 251 5 svastha zrIyuta vADIlAla paraAAttamadAsanA slaraNAthe hA. ghelAbhAi tathA AtmArAmabhAi 6. zeTha nAgaradAsa kezavalAla kaDI 1 zrI sthA. darIyApurI jaina saMgha hA. bhAvasAra dAmeAdaradAsa izvarabhAI khAkhIjALIyA 1 khATavIyA gulAbacaMda lIlAdhara (AgaLanA zR. 151 maLIne) khIcana 1 zeThe krIzanalAla pRthvIrAja khaMbhAta 1 zeTha mANekalAla bhagavAnadAsa 2 zrI sthA. jaina saMgha hA. paTela kAntIlAla akhAlAla zAha sAkaracaMda meAhanalAla 251 3 4 caMdulAla harIlAla kAnapura 1 zAha ramaNIkalAla premacaMda (AgaLanA rUA. 150 maLIne) 2 zAha harakIzanadAsa phulacaMda daNI:- (ATakATa) 1 dezI ratIlAla TokarazI phAlakI 1 paTela gAvI dalAla bhagavAnajI 51 25Tela khImajI jeThAbhAi vAghANI:(temanA sva. suputra rAmajIbhAinA smaraNArthe) 302 gudA 1 sva. mahetA punamacaMda bhavAnabhAInA smaraNArthe hA, temanAM dharmapatni dIvALIbena lIlAdhara 51 251 251 300 251 51 251 upara 251 251 251 251 .251 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 301 301 25 300 geMDaLa - 1 sva. bAkhaDA vaccharAja tulasIdAsanAM dharmaparina kamaLabAI taraphathI - ha. mANekacaMdabhAI tathA kapuracaMdabhAI ' 2 pIpaLIA lIlAdhara dAmodara taraphathI temanAM dharmapatni a. sau. lIlAvatI sAkaracaMda ke ThArIne bIjA varasItapanI khuzAlImAM 3 kAmadAra juThAlAla kezavajInA smaraNArthe hA. harIlAla juThAbhAI 4 sva. kaThArI kRpAzaMkara mANekacaMdanA smaraNArthe. " hA. temanAM dharmapatni prabhAkuMvarabena ' ' godharA 1 zAha trIbhovanadAsa chaganalAla ghaTakaNuM 1 zAha caMdulAla kezavalAla delavADa (thANA) 1 mahetA gulAbacaMdajI gaMbhIramalajI cuDA (jhAlAvADa) 1 zrI sthA. jainasaMgha ha. ratIlAla gAMdhI pramukha jalesara ( bAlAsara) 1 saMghavI nAnacaMda pepaTabhAI thAnagaDhavALA jAmajodhapura 1 zrI sthA. jainasaMgha 2 zAha trIjovanadAsa bhagavAnajI pAnelIvALA 3 dezI mANekacaMda bhavAna (AgaLanA rUA. 151 maLIne) 4 paTela lAlajI juThAbhAI (AgaLanA rUA. 151 maLIne) 5 zeTha bAvanajI jeThAbhAI (AgaLanA rUA. 151 maLIne) jAmanagara . 1 zeTha cheTAlAla kezavajI ' 2 verA cImanalAla devajIbhAI jAmakhaMbhALIA 1 zeTha vasanajI nAraNajI 2 zrI sthA. jainasaMgha hA. mahetA raNachoDadAsa paramAnaMda - 3 saMghavI prANalAla lavajIbhAI . - junAgaDha - 1 zAha maNIlAla mIThAbhAI hA. harIlAlabhAI (hATInA mALIovALA) nAradeva (madhya pratA) 1 ghelANa trIkamajI lAdhAbhAI 251 387 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 * 251 250 jetapura 1 zeTha amRtalAla hIrajIbhAI ha. narabherAmabhAI (jasApuravALA) -251 2 dezI choTAlAla vanecaMda 251 3 kaThArI DilarakumAra vaNalAla 251 4 a. sI. bena surajakuMvara veNIlAla kaThArI 251 . jetalasara 1 zAha lakSamIcaMda kapuracaMda 251 2 kAmadAra lIlAdhara jIvarAjanA smaraNArthe temanAM dharmapatni jabakabena 251 taraphathI hA. zAntIlAlabhAI geDalavALA DabhAsa 1 sva. turakhIA laheracaMda mANekacaMdanA smaraNArthe temanAM dharmapatni jIvatIbAI taraphathI hA. jayaMtIbhAI DoMDAIcA 1 zrI sthA. jaina saMgha ha. zeTha caMpAlAlajI mAra : -thAnagaDha . . 1 zAha ThAkarazIbhAI karazanajI 251 2 zeTha jeThAlAla trIbhavanadAsa ' . 251 3 zAha dhArazI pAzavIra hA. sukhalAlabhAI ra51 dahANu reDa (thANA) 1 zAha harajIvanadAsa oghaDa khaMdhAra (karAMcIvALA) 251 dilhI : 1 lAlA pUrNacaMdajI jena (senTrala beMkavALA) 351 2 zrIyuta mahetAbacaMda jaina 251 dhAra (madhyaprAMta) 1 zeTha sAgaramalajI panAlAlajI dhAMgadhrA 1 zrI sthA. jaina moTA saMgha ha. zeTha maMgaLajIbhAI jIvarAja 251 2 saMghavI narasIdAsa vakhatacaMda 301 3 Thakakara nAraNadAsa haragovIMdadAsa ri51 4 ThArI kapuracaMda maMgaLajI , * 251 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.zvetA prabhudAsa mULajIbhAi sva. pitAzrI bhagavAnajI kacarAbhAinA smaraNArthe hA. paTela dalIcaMde bhagavAnajI 11 dhArAjI 3 a. sau. macIbena khAbhubhAI 4dhI navasaurASTra oila sIla prA. lImITeDa 5 sva. rAyacaMda pAnAcaMda zAhanA smaraNArthe hA. cImanalAla rAyacaMda 6 gAMdhI peApaTalAla jecaMda 7 dezAi chaganalAla DAhyAbhAi lADavALAnAM dharmapatni divALIbena taraphathI hA. kumArI hasumatI dhaMdhukA bhAvasAra kheADIdAsa gaNezabhAi 1 2 zeTha pepaTalAla dhArazI 3 sva. gulAmacaMdabhAInA smaraNArthe hA. veArA pApaTalAla nAnacaMda 4 vasANI catrabhuja vAghajIbhAI naMdurabAra 1 zrI sthAnakavAsI jaina soMdha hA. zeTha premacaMda bhagavAnalAla pANasaNA - 1 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha 1 pAlaNapura lakSmImena hA. mhetA harIlAla pItAmbaradAsa zrI leAkAgaccha sthAnakavAsI jaina pustakAlaya pAleja 1 sva. manasukhalAla mehanalAla saMghavInA smaraNArtha hA. bhAI dhIrajalAla manasukhalAla baravALA (ghelAzA) sva. mehanalAla narasIdAsanA smaraNArthe hA. temanAM dharma patni surajabena mArArajI bagasarA (bhAyANI) 1 zeTha popaTalAla rAghavajI rAyaDIvALA hA. zeTha mAnasaMga premacaMda merAjA (kaccha) 1 zeTha gAMgajI kezavajI (jJAnabha DAra mATe) 351 251 251 251 301 250 251 251 251 251 251 250 51 251 251 301 51 251 51 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 egalAra 1 bATavIyA vanecaMda amIcaMda mahAvIra TekSaTAila sTAra taraphathI bhAI caMdrakAMtanA lagnanI khuzAlImAM meATAda 1 sva. vasANI haragovIMdadAsa chaganalAlanA smaraNArthe hA. temanAM dharma patni chakhalakhena 2 sthAnakavAsI jainasaMgha (250 khAkI ) mADelI 1 zAha pravINacaMdra narasIdAsa (sANaMdavALA) g zAha gIradharalAla sAkaracaMda bhANavaDa 1 zeTha jecaMdabhAi mANekacaMda 2 saMghavI mANekacaMda mAdhavajI 3 zeTha lAlajIbhAi mANekacaMda (lAlapuravALA) 4 zeTha rAmajI jINAbhAi 5 zeTha padamazI bhImajI phrAphI 6 phezI 7 vakIla maNIlAla kheMgArabhAI pUnAtara gAMDAlAla kAnajIbhAI hA. a. sau. zAMtAmena vasanajI bhAjAya (kaccha) 1 jJAna maMdiranA sekreTarI zAha kuMvarajI jIvarAja madrAsa 1 zeTha megharAjajI devIcaMdajI manAra (thANA) 1 zAha zeramalajI dainIcaMdajI jasavaMtagaDhavALA hA. pUnamacaMdajI zeramalajI elyA mAnakuvA (kaccha) sva. mahetA kuMvarajI nAthAlAlanA smaraNArthe hA, temanAM dharmapatni kuMvarabAi harakhacaMda ( mAnakuvA sthAnakavAsI jainasaMgha mATe ) muMbaI tathA parA 1 zeTha chaganalAla nAnajIbhAI - 2 zAha harajIvana kezavajI . para 251 251 251 251 352 pA 51 pA pA 251 251 251 251 [ 51 251 251 rUpA Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 251 251 - 3 ghelANuM prabhulAla triIkamajI (berIvalI). 252 - 4 zeTha choTubhAI haragoviMdadAsa kaTerIvAlA 251 5 zrI vardhamAna sthA. jaina saMgha .. hA. kezarImalajI anopacaMdajI gugaLIyA (malADa) 251 6 zeTha DuMgarazI haMsarAja vIsarIyA 251 7 zAha ramaNIkalAla kALIdAsa tathA a. sI. kAntAbena ramaNIkalAla 8 zAha hiMmatalAla harajIvanadAsa 251 9 zAha ratanazI maNazInI kaMpanI che, 10 zAha zIvajI mANeka (kaccha berAjAvALA) 11 verA pAnAcaMda saMghajInA smaraNArthe hA. naMbakalAla pAnAcaMda enDa bradharsa 251 12 sva. pU. pitAzrI vIracaMda jesIMgabhAI lakhataravALAnA smaraNArthe hA. kezavalAla vIracaMda zeTha 251 13 zA. kuMvarajI haMsarAja , 251 14 sva. mAtuzrI mANekabenanA smaraNArthe hA. zeTha valabhadAsa nAnajI (porabaMdaravALA) 301 15 eka sadagRhastha ha. zeTha suMdaralAla mANekacaMda 251 16 a. sa. pAnabAI hA. zeTha padamazI narasiMhabhAI (malADa) 251 - 17 zrIyuta amRtalAla vardhamAna bApodarAvALA hA. dalIcaMda amRtalAla 251 18 sva. zAha nAgazI sejapALa guMdALAvALAnA smaraNArthe , hA. rAmajI nAgazI (malADa) 301 19 zAha rAmajI karazanajI thAnagaDhavALA : 251 20 zAha nagInadAsa kalyANajI verAvaLavALA 251 21 zIvalAla gulAbacaMda zeTha mevAvALA - 251 22 sva. jaTAzaMkara devajI dezInA smaraNArthe hA. raNachoDadAsa (bAbulAla) jaTAzaMkara dezI 23 sva. goDA vaNarazI trIbhovana sarasaIvALAnA smaraNArthe hA. jagajIvana vaNArazI gaDA (malADa) 24 sva. trIbhavanadAsa vrajapALa vIMchIyAvALAnA smaraNArthe ' 'hA. haragoviMdadAsa trIbhovanadAsa ajamerA 25 sva. kAnajI mULajInA smaraNArthe tathA mAtuzrI divALIbAInA 16 upavAsanA pAraNA prasaMge hA. jayaMtIlAla kAnajI kALAvaDavALA(malADa) 251 "26 zeTha khuzAlabhAI kheMgArabhAI ra7 zAha premajI mAlazI gaMgara (malADa) 251 28 sva. pitAzrI pannubhAI manAbhAInA smaraNArthe. ' : hA. zAha kAnajI patubhAI (malADa) . 251 250 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 30 14 zAha velajI jezIMgabhAI chAsarAvALA taraphathI temanAM dharmapatni a. sau, sva. nAnakhAinA smaraNArthe sva. pitAzrI rAmazI velajInA smaraNArthe hA. zAha dAmajI rAmazI (malADa) 31 zeTha trakalAla kasturacaMda lIMmaDIvALA taraphathI zrI ajarAmara zAstrabhaMDAra lImaDI mATe (mATuMgA) 3ra sva. pitAzrI bhImajI kArazI tathA mAtuzrI pAlAkhAinA smaraNArthe hA, zAha umarazIbhAI bhImazI kacchapatarIvALA (malADa) 33 zeTha cunIlAla narabherAma vekarIvALA 34 zAhe dhRjA'gabhAi zIvajI (malADa) 35 ratIlAla bhAIca Mda mahetA 36 zAha khImajI mULajI pUjA (malADa) 37 mesarsa savANI TrAnsaporTa kaMpanI hA. zeTha mANekalAla vADIlAla 38 ghelANI valabhajI narabherAma hA, narasIbhAI valabhajI 43 daDIyA amRtalAla meAtIcaMda (ghATakopara) 44 zeThe saradAramalajI devIcaMdajI kAveDIyA (sAdaDIvALA) 45 dezI catrabhuja suMdarajI (ghATake para) 46 dezI jugalakIzeAra catrabhuja (ghATakeApara) 47 dezI pravINuM catrabhuja (ghATakopara) 48 zAhu trIbhuvanadAsa mAnasiMga dADhIvALAnA samaraNArtha hA. zAhu harakhacaMda trIbhAvanadAsa 49 zAha jeThAlAla DAmarazI dhAMgadhrAvALA hA. zAhu vADIlAla jeThAlAla 50 zAha caMdulAla kezavalAla 51 sva. pitAzrI zAmaLajI kalyANajI goMDalavALAnA smaraNArthe temanA putra taraphathI hA, vRjalAla zAmaLajI AvIzI para. zAha premajI hIrajI gAlA 53 301 sva pitAzrI bhagavAnajI hIrAcaMda jasANInA smaraNArthe hA. lakSmIcaMda tathA kezavalAlabhAi 301 251 39 a. so. samatAbena zAntIlAla C/o. zAntIlAla ujamazI zAha(malADa) 251 40 tejANI kuberadAsa pAnAcaMda 251 41 kapAsI mehanalAla zIvalAla 251 42. sva. kezavalAla vacharAja koThArInA smaraNArthe surajabena taraphathI hA. tanasukhalAlabhAI (malADa) 31 251 251 251 251 51 251 251 251 251 251 251 251 251 250 251 301 251 301 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sva. pitAzrI haMsarAja hIrAnA smaraNArthe : hA. devazI haMsarAja kaccha bIDAlAvALA (malADa) 251 55 sva. mAtuzrI gamatIbAInA smaraNArthe hA. zAha pipaTalAla pAnAcaMda 251 56 zeTha nemacaMda svarUpacaMda khaMbhAtavALA hA bhAI jeThAlAla nemacaMda 251 57 sva. pitAzrI zAha aMbAlAla parasotama pANazaNAvALAnA - smaraNArthe temanA putra taraphathI hA bApAlAlabhAI 251 58 bena kezarabAI caMdulAla jesIMgalAla zAha 251 59 daDIyA jesIMgalAla triIkamajI 251 60 zAha kAntIlAla maganalAla (ghATa para) 251 61 kaThArI sukhalAlajI pUnamacaMdajI (bAra). 251 62 sva. mAtuzrI kaDavIbAInA smaraNArthe hA. temanA pautra - - hakamIcaMda tArAcaMda dezI (kAMdIvalI) 251 63 zeTha sArAbhAI cImanalAla . 251 64 zAha karazIbhAI hIrajIbhAI 301 65 pitAzrI kuMdanamalajI motIlAlajInA smaraNArthe hA. meMtIlAla jubaramala (ahamadanagaravALA) 251 di6 zrI vardhamAna vetAmbara sthA. jaina saMgha hA. zeTha rUpacaMda zIvalAla kAmadAra (aMdherI) 251 67 a. sI. kamaLAbena kAmadAra hA. rUpacaMda zIvalAla (aMdherI) - 68 dhI marInA meDana hAIskula TrasTa phaMDa hA, zAha maNIlAla ThAkarazI. 251 69 sva. mAtuzrI jIvIbAInA smaraNArthe hA. zAmajI zIvajI kacha guMdALAvALA (goregAMva) 251 70 zAha ravajIbhAI tathA bhAIlAlabhAInI kaMpanI (kAMdIvalI) 251 71 a. sau. lAbubena hA. ravajI zAmajI (kAMdIvalI) 251 72 a. sI. bena kuMdanagIrI manaharalAla saMghavI (khAroDa) 251 73 zAha karazana ladhubhAI (dAdara) 301 74 a. sau. raMjanagIrI caMdulAla zAha C/o. caMdulAla lakSmIcaMda (mATuMga) 251 75 mahetA moTara sTesa hA. anepacaMda DI. mahetA (muMbaI) 251 76 zeTha manubhAI mANekacaMda hA. jhATakIyA narabherAma merArajI (ghATakeyara) 251 77 khetANI maNIlAla kezavajI (vaDIyAvALA) ghATakopara 78 sva. kasturacaMda amarazInA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni * jhaverabena maganalAlanI vatI-jayaMtIlAla kasturacaMda maskArIyA - (cuDAvALA) 251 251 251 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 , * 251 79 sva. pUjya mAtuzrI jakalabAInA samaraNArthe hA. dezAI vrajalAla kALIdAsa (malADa) 80 zAha naTavaralAla dIpacaMda taraphathI temanAM dharmapatni a sau. suzIlAbenanA vaSItapanI khuzAlImAM 81 zeTha rasIkalAla prabhAzaMkara merabIvALA taraphathI temanAM mAtuzrI maNIbenanA smaraNArthe 301 82 keTIcA jayaMtIlAla raNachoDadAsa saubhAgyacaMda junAgaDhavALA 251 83 modI abhecaMda suracaMda rAjakeTavALA hA. DasAlAla abhecaMda ' 251 mAMDavI (kaccha) 1 zrI sthA. cha keTI jaina saMgha ha. mahetA cunIlAla velajI 277 mesANuM 1 zAha padamazI suracaMdanA smaraNArthe hA. zIvalAla padamaNI viramagAmavALA 251 mAbAsA 1 zAha devarAja petharAja 250 2 zrIyuta nAthAlAla DI. mahetA ' 251 yAdagIrI ' ' 1 zeTha bAdaramalajI sUrajamalajI benkarsa - rANapura (jhAlAvADa) 1 zrImati mAtuzrI amRtabhAInA smaraNArthe * hA. De. nattamadAsa cunIlAla rANuvAsa (mAravADa) ' ' 1 zeTha javAnamalajI nemIcaMdajI hA. bAbu rakhabacaMdajI : 301 rAjakeTa 1 dhI vADIlAla DAIga enDa prinTIMga varkasa 2 zeTha ratIlAla nyAlacaMda 3 bAbu parazurAma chaganalAla zeTha (udepuravALA) 4 zeTha manubhAI muLacaMda (ejInIara sAheba) 5 zeTha zAntIlAla premacaMda temanAM dharmapatninA varasItapa prasaMge 251 251 6 udANI nyAlacaMda hAkemacaMda vakIla 7 zeTha prajArAma viThThalajI 251 8 bahena saryabALA nIttamalAla jasANI (varasItapanI khuzAlI), 251 9 medI saubhAgyacaMda motIcaMda 251 251 - 250 400 251 250 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 badANI bhImajI velajI taraphathI temanAM dharmapatni a. sI. samaratabenanA varasItapanI khuzAlI 251 11 dezI metIcaMda dhArazIbhAI (rITAyarDa ejInIara sAheba) . 251 12 kAmadAra caMdulAla jIvarAja 250 13 hemANa ghelubhAI savacaMda 251 14 prabhulAla nyAlacaMda daphatarI 251 raMguna 1 kAmadAra goradhanadAsa maganalAlanAM dharmapatni e. sI. kamaLAbena 251 lakhatara * - 1 zAha rAyacaMda ThAkarazInA smaraNArthe ha. zAha zAntIlAla rAyacaMda 251 2 bhAvasAra harajIvanadAsa prabhudAsanA smaraNArthe hA. bhAI trIbhovanadAsa harajIvanadAsa 251 3 zAha talakazI hIrAcaMdanA maraNArthe hA. bhAI amRtalAla talakazI 251 4 zAha cunIlAla mANekacaMda 251 5 zAha jAdavajI oghaDabhAI sAdavALAnA smaraNArthe hA. bhAi zAntIlAla jAdavajI 251 6 dezI ThAkarazI gulAbacaMdanA smaraNArthe temanAM dharmapatni samaratabena vRjalAla taraphathI hA. jayaMtIlAla ThAkarazI lAlapura 1 zeTha nemacaMda savajIbhAI medI hA. maganalAlabhAI * 251 2 zeTha muLacaMda pipaTalAla hA. maNIlAlabhAI tathA jesIMgalAlabhAI 251 lAkherI (rAjasthAna) 1 mAstara jeThAlAla manajIbhAI hA. mahetA amRtalAla jeThAlAla (sIvIla ejInIara sAheba) 251 | lImaDI (paMcamahAla) - 1 zAha kuMvarajI gulAbacaMda 2pa1 2 chAjeDa. ghAsIrAma gulAbacaMda 251e lAnAvAlA 1 zeTha dhanarAjajI mULacaMdajI mULA 251 - 251 - Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vaDhavANu zahera zAha dIlIpakumAra savAIlAla hA. savAIlAla traMbakalAla zAhu zAha maganalAla geAkaLadAsa hA. ratIlAla maganalAla kAmadAra saMghavI muLacaMda khecarabhAi hA. bhAi jIvaNalAla galadAsa zeTha vRjalAla sukhalAla 3 4 5 zeThe kAntIlAla nAgaradAsa 2 251 251 251 251 251 6 vArA catrabhuja maganalAla 251 7 saMghavI zIvalAla hImajIbhAi 251 - . zAha devazI devakaraNa 251 9 vArA DAsAbhAi lAlacaMda sthA. jaina saMgha hA. vArA nAnacaMda zIvalAla 251 10 vArA dhanajIbhAi lAlacaMda sthA. jaina saMgha hA. veArA pAnAcaMda gAmaradAsa 251 11 dezI vIracaMda suracaMda hA. dozI nAnacaMda ujamazI 251 12 sva. vArA maNIlAla maganalAla hA. verA catrabhuja maganalAla 251 vaDhAmaNu 1 zrI vaTAmaNu sthA, jaina saMgha hA. zrI DAhyAbhAI halubhAI paTela valasADa 1 zAha khImacaMde mULajIbhAI vaNI 1 mahetA nAnAlAla chaganalAlanAM dharma patni sva. caMcaLabena tathA purIbenanA smaraNArthe hA. bhAi manaharalAla nAnAlAla vaDAdarA 1 kAmadAra kezavalAla hiMmatarAma prephesara sAheba (goMDalavALA) 2 vakIla maNIlAla kezavalAla zAha vaDIyA 251 251 251 251 251 1 paMcamIyA bhavAnabhAI kALAbhAI (jetapuravALA) vAMkAnera 1 mAstara kAntIlAla traMbakalAla kha DherIyA 251 2 zrI sthA. jaina saMgha (rUA. 250 khAkI) 251 3 daphtarI cunIlAla pepaTabhAi meArakhIvALA hA. bhAI prANalAla cunIlAla 251 251 ' do Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vIMchIyA 1 zrI sthA. jaina saMgha hA. ajamerA rAyacaMda vrajapALa vIramagAma zAha vIThThalabhAI medI mAstara 2 zAha nAgaradAsa mANekacaMda 3 zAha maNIlAla jIvaNalAla (zAhapuravALA) 4 zAha amulakha (khacubhAi) nAgaradAsanAM dharmapatni a. sau. mena lIlAvatInA varasItapanAM pAraNAnI khuzAlImAM hA, bhAI kAntIlAla nAgaradAsa 5 sva. zeTha ujamazI nAnacaMdanA smaraNArthe temanA putro taraphathI hA. zeTha cunIlAla nAnacaMda sva. zeTha maNIlAla lakSmIcaMdanA smaraNArthe temanA putro taraphthI hA. khImacaMdabhAI (khArAgheADAvALA) ra 51. 13 14 251 51 251 251 7 sva. zeTha hIrAlAla prabhudAsanA smaraNArthe hA. zeTha anubhAi harIlAla 251 saMghavI jecaMdabhAi nAraNadAsa 251 9 sva. zAha velazIbhAi sAkaracaMdabhAInA smaraNArthe hA. cImanalAla velazI (katrAsavALA) 251 10 pArekha maNIlAla TokarazI lAtIvALA taraphathI (meTIenanA smaraNArthe) 251 zAha nAraNadAsa nAnajIbhAinA suputra vADIlAlabhAInAM dharmapatni a. sau. nAragIenanA varasItapa nimItte hA, zAntIbhAI 11 251 sva. chakhIladAsa gAkaLadAsanA smaraNArthe temanAM dharmapatni 18 300 251 19 zeTha maNIlAla zIvalAla kamaLAbena taraphathI hA. maMjulAkumArI 251 zrI sthA. jaina zrAvikA saMgha hA. pramukha a. sau. rabhAmena vADIlAla 251 sva. trIbhAvanadAsa devacaMduM tathA sva. a. sau. caMcaLamenanA 251 smaraNAthe hA. DA. hiMmatalAla sukhalAla 15 251 zAha mULacaMda kAnajIbhAI taraphathI hA. zAhu nAgaradAsa meghaDabhAI 16 zeTha mehanalAla pItAMbaradAsa hA. bhAi kezavalAla tathA manasukhalAlabhAi 251 17 zrImatI hIrAbena nathubhAinA varasItapa nimitte hA, nathubhAI nAnacaMda zAha sva. maNIyAra parasotamadAsa sudarajInA smaraNArthe hA. zeTha sAkaracaMda parasotamadAsa 301 251 251 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 verAvala -1 zAha kezavalAla jecaMdabhAi 2 zAha khImaca'da saubhAgyanlR vasanajI 3 sva. zeTha manajI jecaMdabhAi mAMgareALavALAnA smaraNArthe temanAM dharmapatni lADakuMvarabAi taraphathI hA. dhIrajalAla madanajI sarakheja 1 sva. pitAzrI zAha kIracaMda puMjAbhAinA smaraNArthe hA. zAhu ramaNalAla phakIracaMda satANa 1 sva. madanalAlajI kuMdanamalajI kAThArInA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni rAjakuMvaramAi madanalAlajI sAdaDI 1 zeTha devarAjajI jItamalajI pUnamIyA sAlamanI ( maMgALa ) 1 dozI cunIlAla phulacaMda mArakhIvALA 251 251 surata 1 zrI sthA. jaina saMgha hA. zAha cheTubhAI abhecaMda 2 zrIyuta kalyANuca mANekacaMda haDAlAvALA 51 251 251 251 250 sANaMda 1 zAha hIrAcaMda chaganalAla hA. zAhu cImanalAla hIrAcaMda 2 a. sau. caMpAmena hA. dezI jIvarAja lAlacaMda 3 paTela mahAsukhalAla DAsAbhAi 4 zAha sAkaracaMda kAnajIbhAi 5 purIbena cImanalAla kalyANujI saMghavI lIMmaDIvALAnA smaraNArthe hA. vADIlAla mAhanalAla kAThArI 6 pArekha nemacaMda meAtIcaMda muLIvALAnA maraNAthe hA. pArekha bhIkhAlAla nemacandva 251 7 sa*ghavI nAraNadAsa dharamazInA smaraNArthe hA. bhAI jayaMtIlAla nAraNudAsa 251 301 251 251 251 251 251 51 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 251 251 251 251 251 251 suvaI (kaccha) 1 sAvaLA zAmajI hIrajI taraphathI sadAnaMdI jena munizrI choTAlAla mahArAjanA upadezathI suvaI sthA. jaina saMgha jJAnabhaMDArane bheTa surendranagara 1 zeTha cAMpazIbhAI sukhalAla - 2 bhAvasAra cunIlAla premacaMda 3 sva. kezavalAla mULajIbhAInAM dharmapatni amRtabAInA samaraNArthe "hA. zAha bhAIlAla kezavalAla (thAnagaDhavALA) 4 zAha nyAlacaMda harakhacaMda vADIlAla harakhacaMda saMjelI (paMcamahAla) 1 zAha luNAjI gulAbacaMda 2 zrI sthA. jaina saMgha hA. zeTha premacaMda dalIcaMda hATInAmALIyA 1 zeTha gopAlajI mIThAbhAI hArIja 1 zAha amulakhabhAI muLajI hA. prakAzacaMda amulakha 2 sva. bena caMdrakAntAnA smaraNArthe hA. amulakha muLajIbhAI 251 251 250 301 301 251 | hubalI 1 hIrAcaMda vanecaMdajI kaTArIA tA. 15-8-18 sudhI membarAnI saMkhyA 5 Adya surIzrIo * 41 sahAyaka membara 21 murabIzrIo 363 lAIpha membare 75 bIjA kalAsanA membare kula membare 505 sAkaracaMda bhAIcaMda zeTha rAjakoTa tA. 15-8-58 maMtrI Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara zrI akhila bhArata tAbAra sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samitinI agatyanI apIla sthAnakavAsI jaina bhAIo ane bahene - * : : sthAnakavAsI samAjane be avalaMbana che. temAM paheluM sunivarga ane bIjI zAstrazravaNa che. jyAM jyAM munimahArAjenI gerahAjarI hoya che ane bhaviSyamAM rahevAnI che) te sthaLe A zAstro sthAnakavAsI kemane TakAvI rAkhavA moTAmAM meTuM sAdhana che. , ochAmAM ochA rUA. 5000 ApI Adya murabbIpada Apa dipAvI zake che. * : ochAmAM ochA rU. 1000 ApI murabbIpada meLavI zake che.' ochAmAM ochA rU. 500 ApI sahAyaka membara banI zake che. ane ochAmAM ochA rU. 250 ApI lAIpha membara tarIke dareka bhAi bena dAkhala thaI zake che. uparanA dareka membarane 32 sUtre tathA tenA tamAma bhAga maLI lagabhaga 60 2the jenI kiMmata lagabhaga 60% upara thAya che te bheTa tarIke maLI zake che. ane dareka zAstramAM temanuM nAma prasiddha karavAmAM Ave che. ' dareka zAstra 4 bhASAmAM taiyAra thAya che. eTale dareka pAnAmAM 4 bhASA jevAmAM Avaze. uparamAM ardhamAgadhI, tenI nIce saMskRta chAyA-TIkA tyAra bAda hIndI rASTrabhASA ane chevaTe gujarAtImAM anuvAda levAmAM Avaze. , zramaNa varga, zrAvaka vargane dareka pradezamAM vasatA samAjanAM dareka aMgane eka sarakhI rIte upayegI thAya tevI rIte khyAla karIne zAstranI racanA karavAmAM Ave che. bahAra dezAvaramAM vasatA ApaNuM bhAIone temaja gAmaDAmAM vasatA zrAvakene temaja purasade vAMcana karanAra bene temaja vidyArthIone eka sarakhuM upayegI thaI zake tevuM sAhitya bIjI koI jagyAe maLI zake tema nathI.