Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
અધ્યાત્મસારમાં યોગવિચારણા | ૭૫
વિકસાવ્યું છે, અને હરિભદ્રસૂરિ પૂર્વેની યોગને લગતી વિભાવનાને આ રીતે પોતાની વિભાવનામાં વણી લીધી છે.
તીર્થકરોના ઉપદેશમાં અનુરાગી બનીને શ્રદ્ધા ધારણ કરી જે આવલ્સયસત્ત વગેરે જૈન આગમોમાં નિરૂપેલ કર્મયોગનું આચરણ કરે છે તેમને મહોપાધ્યાય યશોવિજયજીના મંતવ્ય મુજબ, વિવિધ સ્વર્ગોમાં સુખોની પ્રાપ્તિ થાય છે, પરંતુ આ કર્મયોગ તેમને સીધી રીતે મોક્ષપ્રાપ્તિ કરાવી શકતો નથી. અહીં યશોવિજયજી શાંકરઅદ્વૈત મતની વિચારસરણીને આત્મસાત્ કરતા જોવા મળે છે. અને સાથેસાથે ઉમાસ્વાતિની વિભાવનાને વણી લેતાં યશોવિજયજી માને છે કે આ કર્મયોગ શુભ આસ્રવ સ્વરૂપનો હોય ત્યારે પણ સ્વર્ગસુખની પ્રાપ્તિ કરાવવા ઉપરાંત ભવચક્રમાંથી મુક્તિ અપાવી શકતો નથી તેથી બંધમાંથી મુક્તિ રૂપ યોગના માર્ગમાં વિનરૂપ તો રહે છે :
आवश्यकादिरागेण वात्सल्याद् भगवदगिराम् । પ્રાતિ સીધ્યા િન યાતિ પરમ પમ્ || (અ.સ.૧૫.૪) મહોપાધ્યાયજીના મતે જ્ઞાનયોગ એટલે આત્માના આનંદપૂર્વક કરેલું શુદ્ધ તપ: આ માર્ગ દ્વારા જ વિષયો પ્રત્યેની આસક્તિની ઉપર ઊઠી શકાય અને વીતરાગ બનીને મોક્ષપ્રાપ્તિ કરી શકાય. આમ અહીં જ્ઞાનની સર્વોપરિતા અને સંન્યાસની અનિવાર્યતાના શાંકરસિંદ્ધાન્તને આત્મસતું કરીને યશોવિજયજી આચાર્ય ઉમાસ્વાતિનાં ત્રિરત્ન એ જ મોક્ષમાર્ગ એ દૃષ્ટિબિન્દુનું અને આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ તથા આચાર્ય હેમચન્દ્રસૂરિની વિચારસરણીનું સમર્થન કરતા જણાય છે.
ભગવદ્ગતામાંના યશચક્રના સિદ્ધાન્તને પોતાના અભીષ્ટ દેશનમાં પોતાની રીતે સમાવી લેતાં મહોપાધ્યાયજી કહે છે કે આત્મજ્ઞાનીને કર્યો બંધનરૂપ બનતાં નથી :
न पर प्रतिबन्धोऽस्मिन्नल्पोऽप्यैकात्मवेदनात् ।
શુ ? નૈવાત્ર ચાલેપાયો ગાયતે | (અ. સા.૧૫.૬) . છતાં, આત્મજ્ઞાનીને કર્મો કરવાં અનિવાર્ય નથી, આવશ્યક નથી ?
न ह्यप्रमत्तसाधूनां क्रियाप्यावश्यकादिका ।
નિયતા ધ્યાનશુદ્ધતાવું યૌરદ્રિઃ મૃતમ્ || (અ.સા.૧૫.૭) આત્મજ્ઞાની વિતરાગને ધ્યાનસ્થય પ્રાપ્ત થયું હોવાથી તેને કો પ્રત્યે રાગ કે દ્વેષ રહેતો નથી :
अवकाशो निरुद्धोऽस्मिन्नरत्यानन्दयोरपि ।
ધ્યાનાવણમત: વાતુ તત્ાિનાં વિજ્યનમ્ | (અ.સા.૧૫.૧૦) આત્મજ્ઞાનીએ ગોચરી વગેરે દૈનિક કર્મોમાં પ્રવૃત્ત થવું કે ન થવું એ મુદ્દા અંગે. ચર્ચા કરતાં મહોપાધ્યાયજી કહે છે કે આ કર્મો ધ્યાનમાં અંતરાયરૂપ થતાં નથી તેથી
