Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
અધ્યાત્મસાર'માં યોગવિચારણા | ૭૭
અને સમ્યફઆચારમાં સ્થિર થયા બાદ સાધકે પાળવામાં કઠણ શ્રમણાચાર ગ્રહણ કરવો.
અજ્ઞાની જીવો સંસારિક કર્મો કરે તેથી તેમનાં મન શુદ્ધ થતાં નથી, તેથી એમનાં આચરણ તો પ્લેચ્છોનાં કર્મ જેવાં જ ગણાય. (અ.સા. ૧૫.૨૮) કર્મયોગમાં પણ ફળની ઇચ્છાનો ત્યાગ ન કરવામાં આવે તો શુભફળની – પુણ્યની – પ્રાપ્તિ થતી નથી. આત્મજ્ઞાનના પગલે જ કર્મસંન્યાસ આવે છે; એ વગરનો સંન્યાસ ખતરાઓથી ભરેલો છે ?
न च तत् कर्मयोगेऽपि फलं संकल्पवर्जनात् ।
સંન્યાસી બ્રહ્મવોઘા વો સાવદ્યત્વનું સ્વરૂપત: || (અ.સા.૧૫. ૨૯) તેથી ત્યાજ્ય કર્મોનું આચરણ ન થાય તેની ખાસ કાળજી રાખવી જોઈએ; છતાં પૂર્વજન્મની વાસનાના યોગે એવાં ક થઈ જાય તો તેમાં સંકલ્પ – કર્તુત્વભાવ – છોડી દેવો જોઈએ, જેથી એ કમ બંધનરૂપ ન નીવડેઃ
सावद्यकर्म नो तस्मादादेयं बुद्धिविप्लवात् ।
છાઁવયા તે તક્તિન્ન સંઋત્પાદું વજનમ્ || (અ.સા.૧૫.૩૧) જ્ઞાની કર્મો કરે છતાં તેનો મુક્તિભાવ હટતો નથી, કેમકે કર્મોમાં સંકલ્પ જ બંધનરૂપ હોય છે. અહીં યશોવિજયજી ભગવદ્ગીતાની વિચારકણિકા (ભ.ગી. ૪.૧૮)ને આત્મસાત્ કરી રહ્યા છે. વળી તેના દર્શન પ્રજાનું એવી શાંકરમતની વિચારસરણીને આત્મસાત્ કરતાં યશોવિજયજી ઉમેરે છે કે સાધક સામે આવા પ્રસંગે કર્મમાં અકર્મ, અકર્મમાં કર્મ, કર્મમાં કર્મ, અકર્મમાં અકર્મ એવા ચાર વિકલ્પો ઉપસ્થિત થાય છે, ત્યારે તેણે અકર્મમાં કર્મનો બીજો વિકલ્પ કદી ન સ્વીકારવો :
पापाकरणमात्राद्धि न मौनं विचिकित्सया ।
અનન્યપરમાત્મા યાજ્ઞાનયોજી મનિઃ || (અ.સા.૧૫.૩૬) અર્થાતું પાપ નથી કરતા એટલી કાળજી રાખવા માત્રથી જ મુનિ થવાતું નથી. સૂક્ષ્મ વિચારણાપૂર્વક આત્માથી પર એવું બીજું કશું જ નથી એવું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરનાર મુનિ જ જ્ઞાનયોગી થઈ શકે છે. વિષયો પ્રત્યે રાગ કે દ્વેષ ન ધરાવનાર સાચો મુનિ બને છે. તેમાં સમાન રૂપને ઓળખીને જ્ઞાનયોગી વિષયોથી લપાતો નથી (અ.સા. ૧૫.૩૭). તે વિષયો ઉપસ્થિત થતાં તેમને તેમના સાચા સ્વરૂપે ઓળખે છે અને આત્મતુષ્ટ તથા જ્ઞાનતૃપ્ત હોઈ તેને ધર્મમય કે બ્રહ્મમય કહેવામાં આવે છે. (અ.સા. ૧૫.૩૭-૩૮). એને ચિદાનંદની મસ્તી લાધી હોવાથી આવા આત્મજ્ઞાનીનાં પાપો જ્ઞાનાગ્નિથી બળીને ખાખ થઈ ગયાં હોય છે, અને ભગવાઈસુત્તમાં જણાવ્યું છે તેમ તેમનામાં પયયક્રમે વૃદ્ધિ પામેલી તેજલેશ્યા (ચિત્તપ્રસન્નતા) અભિવૃદ્ધ થઈ ગઈ હોય છે. મહોપાધ્યાયજીની જીવન્મુક્તની વિભાવના અનુસાર એવી વ્યક્તિ સાચો
