Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
“જ્ઞાનસાર'નાં અષ્ટકો : વાટના દીવડા [ ૮૭
અને શ્રુતજ્ઞાનથી જુદો, કેવલજ્ઞાનરૂપ સૂર્યના અરુણોદય સમાન જોયો છે. (૧)
“સર્વ શાસ્ત્રોનો ઉપાય પ્રદર્શનરૂપ વ્યાપાર દિશાસૂચન માટે જ છે, અર્થાત્ શાસ્ત્ર મોક્ષના ઉપાયો બતાવીને માત્ર દિશાસૂચન કરે છે. સંસારસમુદ્રનો પાર તો એક અનુભવ જ પમાડે છે. (૨)
“ઇન્દ્રિયોથી ન જાણી શકાતો અને સઘળી ઉપાધિથી રહિત શુદ્ધ આત્મા વિશુદ્ધ અનુભવ વિના સેંકડો શાસ્ત્રયુક્તિઓથી પણ જાણી શકાય નહીં. આથી જ પંડિતોએ કહ્યું છે કે –
“જો અતીન્દ્રિય પદાર્થો શાસ્ત્રોક્ત યુક્તિઓથી હથેલીમાં રહેલા આમળાની પેઠે જાણી શકાતા હોત તો પંડિત પુરુષોએ આટલા કાળ સુધીમાં ક્યારનોય, તે પદાર્થોમાં અમુક પદાર્થો અમુક સ્વરૂપે જ છે એમ અસંદિગ્ધ નિર્ણય કરી નાખ્યો હોત.” (૩-૪)
કોની કલ્પનારૂપ કડછી શાસ્ત્રરૂપી ક્ષીરાત્રમાં પ્રવેશ કરનારી નથી ? અથતુ શસ્ત્ર દ્વારા આત્માની વિચારણા બધા પંડિતો કરે છે પણ અનુભવરૂપ જિલ્લાથી તેના રસાસ્વાદનો અનુભવ કરનારા તો વિરલા જ હોય છે. (૫)
- “ક્લેશરહિત આત્માને ક્લેશરહિત પ્રત્યક્ષ સાક્ષાત્કાર (અનુભવ) થયા વિના લિપીમયી (પુસ્તકોનું વાચન કરનારી), વામણી (આત્મા સંબંધી ચર્ચા - વાદવિવાદ કરનારી) કે મનોમયી (આત્મા સંબંધી ચિંતન-મનન કરનારી) દૃષ્ટિ કેવી રીતે જુએ ? (૬) ' “અનુભવ મોહરહિત હોવાથી તે ગાઢ નિદ્રારૂપ સુષસિદશા નથી અને તેમાં કલ્પનારૂપ કારીગરીનો વિકલ્પોનો) વિરામ (અભાવ) હોવાથી તે સ્વપ્ન કે જાગ્રત દશા પણ નથી, પરંતુ તે ચોથી ઉજાગર દશા છે.” (૭)
“મુનિ શાસ્ત્રરૂપ દૃષ્ટિથી સંપૂર્ણ શબ્દબ્રહ્મને (શ્રુતને) જાણીને અનુભવજ્ઞાનથી સ્વપ્રકાશરૂપ વિશુદ્ધ આત્માને જાણે છે.” (૮)
સાધક વ્યક્તિને પોતાના જીવનમાં આ અનુભવને પ્રાપ્ત કરવા માટે શું-શું જરૂરી છે તે સમજવા અનુક્રમે યોગ-અષ્ટક', 'નિયાગ-અષ્ટક', “પૂજા-અષ્ટક, ધ્યાન-અષ્ટક’ અને ‘તપ-અષ્ટકની વિચારણા મદદરૂપ થાય છે.
મોક્ષે યોનનાવ્યો' અથતિ ‘આત્માને મોક્ષની સાથે જોડે તે યોગ’ એવી યોગની વ્યાખ્યા યોગઅષ્ટકમાં આપીને સ્થાનયોગ અને વર્ણયોગ એ બે કર્મયોગ અને અર્થયો. આલંબનયોગ, એકાગ્રતાયોગ એમ ત્રણ જ્ઞાનયોગ અને તે પાંચેયના ઇચ્છા, પ્રવૃત્તિ, સ્થિરતા અને સિદ્ધિ એ ચાર પ્રકારે ભેદ ગણીને ૨૦ ભેદ તથા તે વીસેય ભેદના પ્રીતિ, ભક્તિ, વચન અને અસંગ એ ચાર પ્રકારે ભેદ ગણીને યોગના કુલ ૮૦ ભેદ ગણાવ્યા છે. યોગ એ શાસ્ત્રોક્ત ક્રિયા છે અને તે અનુષ્ઠાન જન્માવે છે.
કર્મને બાળવારૂપ ભાવયાગ – ભાવયજ્ઞથી મુનિ નિયાગને પામે છે તે વાત
