Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
ઐન્દ્રસ્તુતિચતુર્વિશતિકા”
રમેશ બેટાઈ
ન્યાયાચાર્ય અને ન્યાયવિશારદ તરીકે ખ્યાત, અનેકવિધ જ્ઞાનનાં ક્ષેત્રોને સર કરનારા, મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીએ જુદીજુદી ચાર ભાષાઓમાં એટલેકે સંસ્કૃત, પ્રાત, જૂની હિન્દી અને જૂની ગુજરાતીમાં સેંકડો ગ્રન્થો રચ્યા હતા. આ પૈકી લગભગ સોએક ગ્રન્થોની ભાળ મળી છે. આ ગ્રન્થોમાં દાર્શનિક, ધાર્મિક, ઉપદેશાત્મક ગ્રંથોનો અને સ્તોત્રોનો સમાવેશ થાય છે. તે યુગની પરમ્પરા અનુસાર અગત્યના ઘણા ગ્રંથો પર તેમની સ્વોપજ્ઞ વૃત્તિ પણ ઉપલબ્ધ છે. આવો એક રસપ્રદ સ્વપજ્ઞ વૃત્તિ સહિતનો કાવ્યગ્રંથ છે “ઐન્દ્રસ્તુતિચતુર્વિશતિકાર, જેનો વિષય છે ચોવીસ તીર્થકરોની સ્તુતિ અને પ્રશસ્તિ, અને જેને આપણે સ્તુતિ, ભક્તિ, આચાર, ધર્મ અને દર્શનના ગ્રંથ તરીકે ઓળખાવી શકીએ. કૃતિનું શીર્ષક જ આ કૃતિનું નામ “ઐન્દ્રસ્તુતિ’ કેમ પડ્યું એ એક પ્રશ્ન છે. પોતાના દાર્શનિક ગ્રંથ “નયરહસ્યપ્રકરણમાં તેમનું મંગલ આ પ્રમાણે છે :
ऐन्द्रश्रेणिनतं नत्वा वीरं तत्त्वार्थदेशिनम् ।
परोपकृतये ब्रमो रहस्यं नयगोचरम् ॥
અને એક વાત સુવિદિત છે કે ખુદ ઉપાધ્યાયજી હું એવા સરસ્વતીના મૂળ મન્નબીજની ઉપાસના કરીને, તેની કૃપાથી અને હૃદયમાં જાગેલી પ્રેરણાથી અસંખ્ય મૂલ્યવાન, વિવિધવિષયસ્પર્શી ગ્રન્થોનું સર્જન કરી શક્યા હતા. આ એમની શ્રદ્ધા હતી. દેવી સરસ્વતીની કૃપાને કારણે જ આ કૃતિ અને તેના પરની વૃત્તિ ઉપરાન્ત બીજી ઘણી કૃતિઓનો આરંભ તેમણે નથી કર્યો છે આપણી કૃતિમાં અન્તિમ મહાવીરસ્તુતિના ચોથા શ્લોકની વૃત્તિમાં તેમના જ શબ્દો છે કે – _ ऐंकारेण वाग्बीजाक्षरेण विस्फारं अत्युदारं यत्सारस्वतध्यानं सारस्वतमन्त्रप्राणिधानं तेन दृष्टा भावनाविशेषेण साक्षात्कृता।।
પ્રસ્તુત કૃતિનું નામ “ઐન્દ્રસ્તુતિ' રાખવાનું આ સંભવિત કારણ જણાય છે. કૃતિની આન્તરિક રચના
આ સ્તુતિકાવ્યમાં ચોવીસ તીર્થંકરાદિની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. આ સ્તુતિ એટલે પ્રશંસા, વંદના. સગુણસંકીર્તન, સંસ્તવ વગેરે. સ્તુતિમાં અહીં યશોવિજયજીએ નમસ્કાર કરીને સંતોષ માનવાને બદલે જિનેશ્વર દેવોના અનુપમ
