Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
૨૫૬ ] ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
ત્રીજો પત્ર સંસ્કૃતમાં, પદ્યમાં છે. ગસહસ્રી - પરિશિષ્ટ ત્રીજું (પત્ર ૨૮૨થી ૨૮૪)ના નૌત્ર એ પદથી એ શરૂ થાય છે.
ચોથો પત્ર સંસ્કૃતમાં, પદ્યમાં છે. આ પત્રની વિશેષતા એ છે કે પત્રના હસ્તાક્ષર પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજના જ હોય એવું નક્કી થાય છે. આજથી ત્રણસો વર્ષ પૂર્વે પત્રો કેવા લખાતા હતા તે એમાંથી જાણવા મળે છે. જેને ઊભાં ચીરિયાં કહેવાય તેવા લાંબા કાગળમાં તે લખેલો છે. હાલ આ પત્ર લા.દ. વિદ્યામંદિરમાં રજિ. નં.૨૭૩૪૧ સૂ.૪૩૦૯૨) સચવાયેલો છે.
કૃતિમાં નયવિજય વિજ્ઞપ્તિ કરે છે એવો ઉલ્લેખ છે (૪૪), ઉપાધ્યાયજીનું નામ તો છેડે બીજાં સાધુનામોની સાથે આવે છે, પરંતુ હસ્તાક્ષર ઉપાધ્યાયજી મહારાજના જ છે ને કાવ્યશૈલી પણ એમની જ છે – નયવિજયજીએ તો આવું કશું લખ્યું જ નથી. વળી ગુરુને નામે પત્ર લખવાની રૂઢિ છે. તેથી આ પત્ર ઉપાધ્યાયજી મહારાજનો જ રચેલો છે એમ માનવામાં બાધ નથી. છેલ્લે આવતાં સાધુનામોમાં એમનું નામ પહેલું જ છે.
लिखितो પત્ર સિદ્ધપુરથી દીવ શ્રીપૂજ્યને લખાયેલો છે. દિવાળીને દિવસે રીપોત્સવે તેવઃ (૮૩) તત્કાળ રચાયેલાં મનોહર પઘોથી – હવૈસ્તાાતિનૈઃ પદ્ય: (૮૪) લખાયેલો છે. આ જ દિવસે જ્ઞાનસાર નામનો અમર ગ્રન્થ રચાયો છે, પૂર્ણ થયો છે - રીપોત્સવે નિ. સં.૧૭૧૧નું ચાતુર્માસ સિદ્ધપુરમાં હતું અને ત્યાં ‘દ્રવ્યગુણપર્યાય રાસ’ની રચના થઈ હતી. તેથી આ પત્ર પણ સં.૧૭૧૧માં જ લખાયેલો હોવાનું અનુમાન થઈ શકે. વિજયપ્રભસૂરિનાં ચાતુર્માસ વિ.સં.૧૭૧૨-૧૩-૧૪માં ઊના-દીવનાં નોંધાયાં છે (દિગ્વિજયમહાકાવ્ય'). તેથી સં.૧૭૧૧માં દીવમાં ચાતુર્માસ કરી રહેલા શ્રીપૂજ્ય તે વિજયપ્રભસૂરિ હોવા સંભવ છે. એટલેકે પત્ર સં.૧૭૧૧ના દિવાળી દિને સિદ્ધપુરથી વિજયપ્રભસૂરિને દીવબંદરે લખાયેલો હોવાનું અનુમાન થાય છે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજના સં.૧૭૧૨-૧૩-૧૪નાં ચાતુર્માસ ક્યાં હતાં તે જાણવા મળતું નથી. એ સિદ્ધપુરમાં હોય તો એ વર્ષોની સંભાવના પણ ગણાય.
-
કુલ ૮૪ શ્લોકનો આ પત્ર છે. છંદોનું વૈવિધ્ય પણ નોંધપાત્ર છે. ઉપજાતિ, અનુષ્ટુપ, શાર્દૂલવિક્રીડિત વગેરે છંદો સુંદર રીતે પ્રયોજાયા છે. રચના પ્રાસાદિક છે. સહજતાથી અર્થબોધ કરાવનારી છે. અલંકારમંડિત પદલાલિત્ય, શ્લેષ, યમક પણ આમાં છે.
પહેલાં દેવવર્ણનમાં ૨૨ શ્લોકથી પ્રભુ પાર્શ્વનાથની સ્તુતિ કરી છે. બન્ને સ્થળે પાર્શ્વનાથ છે; દીવમાં નવલખા પાર્શ્વનાથ છે તો સિદ્ધપુરમાં સુલતાન પાર્શ્વનાથ છે. દેવના વર્ણન પછી નગરનું વર્ણન કર્યું છે. દીવની પાસે જ સમુદ્ર છે તો સમુદ્રનું પણ વર્ણન કર્યું છે. નગરના વર્ણનમાં બીજું બધું ઠીક વર્ણવ્યું છે પણ ત્યાંના માનવની
