Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
“આનંદઘન અષ્ટપદી' : લોઢામાંથી કંચન બન્યાની ચમત્કારકથા [ ૩૨૧
આનંદઘનકે સંગ સુજસ હી મિલે જબ,
તબ આનંદ સમ ભયો સુજસ, પારસ સંગ લોહા જો ફરસત,
કંચન હોત હી તાકે કસ. આનંદઘનનો સંપર્ક થવાથી યશોવિજયજીમાં કંઈક અદ્દભુત પરિવર્તન આવ્યું - એ આનંદમય – આનંદરૂપ બની ગયા, ચિદાનંદસ્વરૂપ બની ગયા. પરિવર્તનની અદ્ભુતતા પ્રગટ કરવા યશોવિજયજી દૂત આપે છે કે લોઢું જો પારસને સ્પર્શે તો એના દબાવથી, એના બળથી એ સોનું બની જાય છે. “આનંદઘન અષ્ટપદી' લોઢામાંથી સોનું બન્યાની ચમત્કારઘટનાનો એક પ્રબળ ભાવાવેશભર્યો ઉદ્ગાર છે.
યશોવિજયજીનું આ પરિવર્તન, આ સ્વરૂપાંતર શું છે, કયા પ્રકારનું છે. કઈ દિશાનું છે ? યશોવિજયજી મુખ્યત્વે જ્ઞાની હતા, પંડિત હતા. જ્ઞાનોપાસનાનો ભારે મોટો શ્રમ એમણે ઉઠાવ્યો હતો. એ કાશી ગયા, ન્યાયવિશારદ થયા, ષડ્રદર્શનવેત્તા બન્યા. એમણે વાદીઓને. – પ્રતિપક્ષીઓને હરાવ્યા. કાશી જતાં પહેલાં એમણે આઠ અવધાનનો પ્રયોગ કર્યો હતો, તો કાશીથી આવીને એમણે અઢાર અવધાનનો પ્રયોગ કરી બતાવ્યો. સ્મરણશક્તિના આ ખેલ યશોવિજયજીનું વિદ્યાસિદ્ધિ તરફ કેવું લક્ષ હતું એના નિદર્શક છે.
જ્ઞાનવિકાસ – બૌદ્ધિક વિકાસ એ યશોવિજયજીના જીવનની જાણે નેમ હોય એમ લાગે છે. જ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં એમણે વ્યાપ અને ઊંડાણ બન્ને સાધ્યો. વિવિધ વિષયો પર એમણે અનેક ગ્રંથો લખ્યા અને કુશાગ્ર બુદ્ધિથી એ વિષયોની ગહનતા તાગી. ખંડનમંડનમાં ઘણો રસ લીધો. એનો દપ પણ અનુભવ્યો. લુપકો (મૂર્તિપૂજામાં ન માનનારા)ને મુખે કાળો કૂચડો ફેરવી દીધો’ જેવા કઠોર, અસહિષ્ણુતાભય કહેવાય એવા ઉદ્દગારો કર્યા. પોતાની જાતને સિતાર-શિરોમણિ' તરીકે ઓળખાવી. “વાણી વાચક જસ તણી કોઈ નયે ન અધૂરી” (“જ્ઞાનસાર'માં) તત્ત્વનું સ્પષ્ટ આલેખન કરી બતાવ્યું છે.' ('જ્ઞાનસારનો બાલાવબોધ) બાળકોને લાળ ચાટવા જેવો નીરસ નહીં. પરંતુ ન્યાયમાલારૂપ અમૃતના પ્રવાહ સરખો છે એમ આત્મગૌરવભરી ઉક્તિઓ કરી, આત્મપ્રશસ્તિ કરી. ક્રિયાની સામે જ્ઞાનનું મહત્વ કર્યું –
બહુવિધ કિયાકલેશ શું રે, શિવપદ ન લહે કોય.
જ્ઞાનકલા-પરગાસ સો રે, સહજ મોક્ષપદ હોય. કોરી ક્રિયાઓને નિરર્થક ગણાવી – માથું તો ઘેટાઓ પણ મુંડાવે છે ને હરણ-રોઝ વનમાં રહે છે, ગધેડો તાપ સહન કરે છે ને ભસ્મમાં આળોટે છે, પણ એથી શું? – અને જ્ઞાનયુક્ત ક્રિયાની જિકર કરી. એટલેકે જ્ઞાનને ધર્મજીવનની કસોટી બનાવી. " આ જ્ઞાનીપણાના વિકાસ – બૌદ્ધિક વિકાસ તરફ જ યશોવિજયજીની નજર રહી હોત તો તેઓ આઠમાંથી અઢાર અવધાન સુધી પહોંચ્યા તેમ સો અવધાન
