Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
વિહરમાન જિન વશી”
કાન્તિભાઈ બી. શાહ
આજથી ત્રણસો વર્ષ પૂર્વે ૧૭મી સદીમાં થયેલા. આધ્યાત્મિક, દાર્શનિક અને સર્જક તરીકેની બહુમુખી પ્રતિભા ધરાવતા આ સાધુકવિએ જેમ સંસ્કૃતપ્રાકૃતમાં ગ્રંથો રચ્યા તેમ ગુજરાતી ભાષામાં પણ, આધ્યાત્મિક-દાર્શનિક ગ્રંથો આપ્યા તેમ ભક્તિભાવસભર કાવ્યરચનાઓ પણ; અને જંબુસ્વામી રાસ, શ્રીપાળ રાસ, દ્રવ્યગુણપયયનો રાસ, સમુદ્ર-વહાણ સંવાદ, ૧૨૫, ૧૫૦, ૩૫૦ ગાથાનાં સ્તવનો જેવી લાંબી રચનાઓ આપી તેમ ટૂંકી પદરચનાઓ પણ. એમની આ ટૂંકી રચનાઓમાં સ્તવનો, સઝાયો, સ્તુતિઓ, હરિયાળીઓ વગેરેનો સમાવેશ થાય. સ્તવનોમાં ધ્યાન ખેંચે એવી ત્રણ “ચોવીશીઓ આપવા સાથે એક “વીશી' પણ એમણે આપી છે. નામ વિહરમાન જિન વીશી'.
આ વિહરમાન જિન વીશી' શું છે? જૈન ધર્મની માન્યતા પ્રમાણે ભરતક્ષેત્રની આગામી ચોવીશીના સાતમા તીર્થંકર નિર્વાણ પામશે અને આઠમા તીર્થંકર જન્મ પામશે તે વચ્ચે શ્રી સીમંધરસ્વામી આદિ વીશ વિહરમાન જિનેશ્વર દેવો શ્રાવણ સુદ ત્રીજને દિવસે નિર્વાણપદને પામશે. આ વીશ જિનેશ્વર દેવોને વિશે રચાયેલાં ૨૦ સ્તવનોનો સમૂહ તે વીશી'.
- આ વીશીનાં સ્તવનોની રચનાના લઘુ માળખામાં એક ચોક્કસ ભાત અને પ્રમાણ જોવા મળે છે. આ સ્તવનો ઓછામાં ઓછાં ૫ કડીનાં અને વધુમાં વધુ ૭ કડીનાં છે. પ્રત્યેક સ્તવનને કાં તો આરંભે. કાં તો છેવટની કડીઓમાં જિનેશ્વરદેવનાં ઓળખપરિચય અપાયાં છે. જન્મસ્થાન, નગર, માતાપિતાનાં નામ, પોતે કઈ નારીના કંથ અને એમનું લાંછન – સામાન્યતઃ આ છે પરિચયની વીગતો. છેલ્લી કડીમાં કવિનું નામ “વાચક જશ', “ગુરુ નિયવિજય સુશીશ, નિયવિજય તણો સેવક એ રીતે મળે છે અને વચ્ચેની કડીઓમાં જિનેશ્વર પ્રત્યેના ભક્તિભાવનું આલેખન છે. આ બધાં જ સ્વતનો વિવિધ ગેય દેશીઓમાં મળે છે. ' વીશીનો મુખ્ય વિષય છે તીવ્ર, ઉત્કટ ભક્તિભાવ. જૈન ધર્મે કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને મોક્ષપદને પામ્યા છે તેવા તીર્થકરોને પંચ પરમેષ્ટીમાં સર્વોચ્ચ પદે સ્થાપ્યા છે. એમના પ્રત્યેની ભક્તિનો મહિમા જૈનોમાં અપરંપાર છે. દહેરાસરોમાં પૂજન-કીર્તન-ઓચ્છવની વર્ષોથી એક પરંપરા રહી છે અને તે સંદર્ભે અઢળક સ્તવન, સઝાય, સ્તુતિ, પૂજાનું સાહિત્ય રચવામાં આવ્યું છે જે આજે પણ વિવિધ રાગરાગિણીઓથી સભર સંગીત અને નૃત્યની સહાય સાથે રજૂ કરાય છે. આ
