Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
‘અમૃતવેલની સજ્ઝાય'માં સાધનાપદ્ધતિઓનું આલેખન ] ૨૭૭
થાય. અનુપ્રેક્ષાથી પ્રારંભાઈ અનુભૂતિમાં વિરમતી આ યાત્રા કેવી તો સુખદ છે ! બીજી અને ત્રીજી કડી : મધુમય ઝંકાર
ઉપશમઅમૃતરસ પીજીયે, કીજીયે સાધુગુણગાન રે; અધમવયણે નવિ ખીજીયે, દીજીએ સજ્જનને માન રે... ક્રોધ અનુબંધ નિત રાખીએ, ભાખીયે વયણ મુખ સાચ રે; સમકિતરત્ન રુચિ જોડીયે, છોડીયે કુમતિ-મતિ-કાચ .... સાધનાના ક્ષેત્રે કદમ ઉપાડતાં પહેલાં હૃદયે જોઈશે મધુમય ઝંકાર. બીજી અને ત્રીજી કડી આ ઝંકારની વાતો લઈ આવી રહી છે.
ઉપરના બે દુહામાં વર્ણવેલ આઠ હિતશિક્ષાઓનું પાલન આપણને સમતા, સાધુપુરુષો પ્રત્યેનું સન્માન, સત્યભાષણ અને સમકિત જેવી સંપદાઓની ભેટ આપે
છે.
‘ઉપશમ અમૃત રસ પીજીએ’, ‘અધમ વાણે નવિ ખીજીયે’ અને ‘ક્રોધ અનુબંધ નિવ રાખીએ' આ ત્રણ હિતવચનોના પાલનથી સમતા પુષ્ટ બને છે. ‘કીજીયે સાધુગુણગાન રે' અને દીજીયે સજ્જનને માન રે' પંક્તિઓ સાધુપુરુષોની ભક્તિ કરવા પ્રેરે છે. ‘ભાખીએ વયણ મુખ સાચ રે' કડી સત્ય ભાષણ માટે ઉદ્બોધન આપે છે. ‘સમકિતરત્ન રુચિ જોડીએ’ અને ‘છોડીયે કુમતિ-મતિ-કાચ રે’ આ બે હિતવચન મિથ્યા દૃષ્ટિ છોડી સમ્યક્ત્વપ્રાપ્તિ માટે પ્રેરણા આપે છે. આઠે હિતશિક્ષાઓનું પાલન કેવો ઝંકાર ખડો કરે છે ?
ચિત્તમાં સમત્વ વ્યાપી જાય ત્યારે અનાદિની રાગ અને દ્વેષની ગાંઠો થોડી ઢીલી પડવાથી ચિત્ત રસથી છલકાતું બને છે. ‘શ્રીપાળ રાસ’માં ગ્રન્થકારે કહ્યું છે તેમ સરસતાને ગ્રન્થિમુક્તતા – નિગ્રન્થતા જોડે પૂરો સંબંધ છે. (પ્રેમ તણી પેરે શીખો સાધો, જોઈ શેલડી સાંઠો, જિહાં ગાંઠ તિહાં રસ નવિ દીસે, જિહાં રસ તિહાં નવિ ગાંઠો રે...)
હવે મહાપુરુષોનાં ગુણગાન કરવાનું મન થાય છે. ફૂંફાડા મારતો અહમ્નો શિધર હવે હેઠો બેઠો છે. અહમ્ની શિથિલતાને જ કારણે કોઈ કદાચ જેમતેમ બોલી જાય છે તો મન પર કશું આવતું નથી. એવી સામાન્ય વ્યક્તિત્વોની વાતોને કુદાવી જઈએ છીએ. (અધમવયણે નવિ ખીજીએ.) હા, સત્પુરુષોની વાતો પર, તેમના હિતોપદેશ ૫૨ પૂરતું ધ્યાન અપાય છે.
નિગ્રન્થતા એટલી હદે વિકસવી જોઈએ કે વાતેવાતે ગાંઠો મારતા હતા તે ભૂતકાળની ઘટના બની જાય. ‘ક્રોધ અનુબંધ નિવ રાખીએ.' અનુબંધ ન રહે. ક્રોધ તાત્કાલિક આવી જાય, પણ એ ઘણો સમય ટકનારો ન બને. ગાંઠ મડાગાંઠ ન પડતાં સૈડકાના પ્રકારની ગાંઠ જ પડે, જે પલકવારમાં છૂટી જાય.
ક્રોધનો અનુબંધ ન રહે, તેનું સાતત્ય ન રહે એનું કારણ ઉપશમરસનું કરાયેલું પાન છે. અસત્ય બોલવા આદિનાં દૂષણો પણ જઈ રહ્યાં છે.
