Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
૨૫૨ ] ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
સંઘશક્તિ, શાસનપ્રેમ, ધર્મપ્રેમ, નમ્રતા, લઘુતા, દૃઢતા, ઉદારતા એ બધા ધર્મના અંશોને સુદૃઢ કરી, તેમનો સંસારનિવૃત્તિ અર્થે ઉપદેશ કર્યો. એવા સમન્વયકારી યશોવિજયજીના સાહિત્યના વિસ્તારનો પરિચય અલ્પકાલમાં આપી શકાય તેવો નથી પણ તેમની ભાવનાને અને ભક્તિને પ્રગટ કરતું ‘ગોડીપાર્શ્વનાથ-સ્તોત્ર' સ્થલ અને સમય બંને માટે ઉપયુક્ત છે. કારણકે બધી વિદ્વત્તા અને વિદ્યાથી પર તેમનું ધ્યેય તો ધર્મ દ્વારા સંસારનિવૃત્તિનું હતું. તેથી તેમણે કાવ્યની સુષમાનો પ્રયોગ તો તીર્થંકરોના સંસારને ઉજાળતા જીવન ઉપર જ કર્યો અને તેમના સાંનિધ્યમાં આત્માનું શરણ શોધ્યું. સંતોનાં, તીર્થંકરોનાં, મહાત્માઓનાં જીવન તેમના ઉપદેશ કરતાં પણ વધારે રમણીય છે તેનું આ સ્તોત્ર એક વધારે દૃષ્ટાન્ત છે. તેનાથી મન આશ્વાસન અને શ્રદ્ધા પામે છે, પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત અનુભવે છે, સરલ બની સનાતનને તેમની કરુણાથી પામે છે. યશોવિજયજી ભગવાન પાર્શ્વનાથને પ્રાર્થે છે :
प्रभो । ते दासानां गणितिरिह नास्ते मम पुनस्त्वमेवैको नाथः कमपरमहं वच्मि हृदयम् । त्यौदासीन्यं तद्धर हर मदीयां मलिनतां
त्वदीयं सान्निध्यं नय नय परं मां भववनात् ॥
“હે પ્રભો, તારા દાસોની તો ગણના શક્ય નથી, પણ મારે માટે તો તું એક જ નાથ છે; બીજા કોની પાસે હું હ્રદય ખોલી શકું ? તેથી મારા તરફની ઉદાસીનતાને તજી મારી મિલનતાને દૂર કર અને આ ભવવનમાંથી તારા સાન્નિધ્યમાં મને લઈ
જા !”
છંદ શિખરિણી છે; સામાન્ય રીતે ઘણાં સ્તોત્રોમાં શિખરિણીનો ઉપયોગ થાય છે. તેની ગેયતા તો છે જ, ભક્તિનો ભાવ પણ પ્રગટ કરવાની શક્તિ છે. ભાષાનું લાલિત્ય તેને વધારે આકર્ષક બનાવે છે, આ સ્તોત્રમાં ઘણા શ્લોકો મનમાં ૨મી જાય તેવા છે.
બીજું ઉદાહરણ લઈએ. યમક અને અનુપ્રાસથી મંડિત વાણી કેટલી સરલતાથી વહે છે !
न ते गीतं गीतं श्रुतिविषयमानीतमथवा
न ते रूपं दृष्टं प्रतिकृतिगतं कल्पितमपि ।
न ते ध्यानं ध्यातं मनसि धृतिमाधाय भगवन्
न जाने संसारं कथमिव तरिष्यामि तदहम् ||
સંસારની નિવૃત્તિ માટે કશું થયું નથી તેનો સંતાપ મનને ભરે છે; ગુણાનુવાદ થયો નથી; સ્વરૂપ મનમાં સમાવ્યું નથી, તો પછી ધ્યાનની તો કા કથા !
શંકરે પણ આવો કલ્પાંત એક સબ્ધરામાં કર્યો છે જેનો ઉલ્લેખ યશોવિજયજીની સ્રગ્ધરા કહેતાં પહેલાં કરું છું :
