Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
૮૬ ] ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
તત્ત્વદૃષ્ટિવાન પુરુષની આંતરિક ગુણસૃષ્ટિની સમૃદ્ધિ આ જગતની સમૃદ્ધિ કરતાં ઘણી વધારે છે તેમ સર્વસમૃદ્ધિ-અષ્ટક’માં દર્શાવ્યું છે.
જે સાચી તત્ત્વદૃષ્ટિથી સંપન્ન છે તે માનવી કર્મની વિષમ ગતિને જાણીને પોતાના જીવનમાં આવતાં સુખ-દુઃખ વગેરેથી લેપાતો નથી. કર્મનો વિપાક થયા વિના બીજાં બધાં કારણો હાજર હોય તોપણ કાર્ય થતું નથી એ ‘કવિપાક ચિંતન-અષ્ટક'માં સ્પષ્ટ કર્યું છે.
સંસારરૂપ સાગરમાં કેવા ઝંઝાવાતો આવે છે તે વર્ણવીને જ્ઞાની પુરુષ આવા સંસાર-નાટકથી પેદા થતા ઉદ્વેગોથી મુક્ત રહે છે તે માટે ‘ભવોદ્વેગ-અષ્ટક’ રજૂ કર્યું છે. અને આ જ્ઞાની પુરુષ હિંમતવાન હોવાથી લોકો તેની પ્રશંસા કરે કે નિંદા કરે તેની પરવા કરતો નથી તે વાત ‘લોકસંજ્ઞા-અષ્ટક’માં વર્ણવી છે. લોકસંશાથી મુક્ત રહેવું તે ધારીએ તેટલી સરળ વાત `નથી.
ગમે તેવો સમર્થ પુરુષ જ્યારે ન જોયેલા પ્રદેશમાં જાય ત્યારે તેને થોડાક પ્રકાશની જરૂર પડે. શાસ્ત્રરૂપી દીવાઓ જ્ઞાની પુરુષને મોક્ષમાર્ગ વગેરે અજાણ્યા વિષયમાં પ્રકાશ આપે છે. આ અર્થમાં મુનિને શાસ્ત્ર એ ચક્ષુ છે તે વાત ‘શાસ્ત્રદૃષ્ટિઅષ્ટક'માં સમજાવી છે. શાસ્ત્રોનું સ્થાન સ્પષ્ટ કરતાં તેઓ જણાવે છે –
“મહર્ષિઓ શાસ્ત્રને અજ્ઞાનરૂપ સર્પનું ઝેર ઉતારવા મહામંત્ર સમાન, સ્વચ્છંદતારૂપ જ્વરને દૂર કરવા લાંઘણ સમાન, ધર્મરૂપ બગીચાને વિકસાવવા અમૃતની નીક સમાન કહે છે.” (અ.૨૪, શ્લો.૭)
ગમે તેટલું શાસ્ત્રજ્ઞાન હોય પણ લૌકિક વસ્તુના મોહને કારણે વ્યક્તિમાં પરિગ્રહવૃત્તિ જન્મે તો આ બધાં જ્ઞાન પર પાણી ફરી વળે. પરિગ્રહ-અષ્ટકમાં ખૂબ જ સરળ છતાં અસરકારક રીતે આ વાત આ રીતે રજૂ થઈ છે
“જો ચિત્ત આત્યંતર પરિગ્રહથી ખીચોખીચ ભરેલું હોય તો બાહ્ય પરિગ્રહનો ત્યાગ નિરર્થક જ છે. માત્ર ઉપરની કાંચળીના ત્યાગથી સર્પ વિષરહિત બની જતો નથી." (અ.૨૫, શ્લો. ૪)
“જેમ પાળ નીકળી જતાં સરોવરમાંથી ક્ષણવારમાં સઘળું પાણી ચાલ્યું જાય છે, તેમ પરિગ્રહનો ત્યાગ થતાં સાધુનાં સઘળાં પાપો ચાલ્યાં જાય છે.” (અ.૨૫, શ્લો.૫)
-
“જેમની બુદ્ધિ મૂર્છાથી આચ્છાદિત બની ગઈ છે તેમને સંપૂર્ણ જગત જ પરિગ્રહ છે અને મૂર્છાથી રહિત યોગીઓને તો સંપૂર્ણ જગત જ અપરિગ્રહ છે.” (અ.૨૫, શ્લો. ૮)
અપરિગ્રહી શાની પુરુષનું જ્ઞાન ગમે તેટલું વિશાળ હોય પણ તેના જીવનમાં તત્ત્વનો સાક્ષાત્ અનુભવ ન હોય તો તેનું જીવન મિથ્યા છે તે સમજવા સમગ્ર ‘અનુભવ-અષ્ટક' જોઈએ
“જેમ સંધ્યા દિવસ અને રાતથી જુદી છે, તેમ પંડિતોએ અનુભવને કેવલજ્ઞાન
-
