Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
કાવ્યપ્રકાશટીકા' ! ૨૦૫
આ બધું લગભગ શબ્દશઃ યશોવિજયજીને અનુસરે છે, પણ ઝળકીકર તેમનો નામોલ્લેખ કરતા નથી. યશોવિજયજી વિ.સં.૧૭મી સદી ઉત્તરાર્ધમાં જન્મ્યા અને વિ.સં. ૧૭૪૩માં અવસાન પામ્યા. એટલે અનેક ટીકાઓનું દોહન કરનાર ઝળકીકરની ધ્યાન બહાર એમની ટીકા રહી હોય એ માની શકાય તેમ નથી. યશોવિજયજીની લેખનપ્રવૃત્તિ ઈ.સ.ની ૧૭મી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં થઈ હશે એમ માની શકાય.
હવે નરહરિ સરસ્વતી તીર્થની બાલચિત્તાનુરજનીમાં (પરિશિષ્ટ B, પૃ.૧૦) નીચે મુજબ નોંધ જોવા મળે છે, જેમકે –
नन्वर्थशास्त्रादौ व्यञ्जकशब्दव्यवहाराभावात् कथं त्रैविध्यमित्याशङ्कय श्लोकતા–શબ્દાર્થમાદ વગેરે.
અહીં વ્યંજના માટે પ્રમાણ નથી એથી આધિક્ય છે એવી યશોવિજયજીની નોંધનું મૂળ વાંચી શકાય. આમ, શ્રીધર અને નરહરિ આ સ્થળે એમનાં પ્રેરક બળ લેખી શકાય. નરહરિને અનુસરીને ગુણરત્નગણિ પોતાની કા.પ્ર. ઉપરની સારદીપિકા (પૃ.૪૫)માં નોંધે છે કે –
नन्वर्थशास्त्रादौ व्यञ्जकशब्दव्यवहाराभावात् कथं त्रैविध्यमित्याशङ्कय श्लोकસતીત્રશદ્વાર્થમાહા વગેરે.
" ગુણરત્ન યશોવિજયજીના નજીકના પુરોગામી છે અને તેમના ઉપર નરહરિની બાલચિત્તાનુરજની અને શ્રીવત્સની સારબોધિનીનો પ્રભાવ વિશેષ છે.
ત્રિધા વિશે શ્રી પરમાનંદ ચક્રવર્તીની વિસ્તારિકા ટીકામાં (પૃ.૩૩) ફક્ત આટલી જ નોંધ છે કે –
विधेति । तेनामीषां नोपाधेयभेदः, किंतूपाधिभेद एवेत्यर्थः ।
અહીં પણ ઉદ્યોતની જ અસર છે. આપણે જોયું હતું કે ઉપાધ્યાયજીએ આ નોંધ પોતાની ટીકામાં સમાવી નથી.
આ પછી “સત્રત કાવ્ય” એવી મમ્મટની નોંધ ઉપર યશોવિજયજી (પૃ.૩) નોંધે છે –'
काव्ये इति । ननु शास्त्रेषु व्यञ्जकशब्दानां नामाऽपि नास्तीत्यत आह, काव्य इति । चमत्कारविशेषस्य अन्यथाऽनुपपत्तेरिति भावः । न च य एव शब्दो वाचकः स एव लाक्षणिको व्यञ्जकश्चेति भेदाभावात् विभागोऽनुपपन्न इति वाच्यम् । तथात्वेऽपि सम्बन्धभेदात् भेदमङ्गीकृत्य तथा विभागात् एवमेवार्थ विभागोपपत्तिरित्यनुपदमेव व्यक्तम् । विभागानन्तरं लक्षणस्य जिज्ञासाविषयत्वेन अभिधातुमुचितत्वात् तदनभिधानं समर्थयति ।
આ સાથે ઝળકીકર(પૃ.૨૫)માં નીચે પ્રમાણેની નોંધ છે : મારવિષય अन्यथा अनुपपत्तेरिति भावः । विभागानन्तरं लक्षणस्य जिज्ञासाविषयत्वेन
