Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth

Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay

Page 234

આર્ષભીયચરિત' મહાકાવ્ય ઃ એક મૂલ્યાંકન D ૨૧૩
તેનો નિર્દેશ મળે છે.”
कपालनाशात्कलशक्षये यथा पुरातनन्यायमताभिमानिनाम् । विभोरथ स्वाङ्गणभूषणे तथा क्षणं विलम्बोऽपि न मे प्ररोचते ।। (१.११४) વૈશેષિક દર્શનનો ઉલ્લેખ આ પ્રમાણે મળે છે?
प्रवर्धमानं विनिरुद्धदिग्गणं गुणं गुणित्वेन नभो बभार तम् ।
कथञ्चिदेवोपहितत्वमस्पृशन् ममौ न स श्रोत्रशते तु देहिनाम् ॥ (१.७६) સાંખ્યદર્શનની બુદ્ધિ વગેરે સંજ્ઞાનો ઉલ્લેખ આમ મળે છે? ___ कापिलीयमिव बुद्ध्यविलेपाद् गौणभोगमखिलेषु पुरेषु ।
तत्र सौवकरणैः स परार्थैरात्मसिद्धिपरमैक्षत लोकम् ॥ (४.४२) યોગદર્શનનો ઉલ્લેખ નીચેના શ્લોકમાં જોઈ શકાય છે:
पूर्णप्रयत्ने विहितेऽपि चक्रे बहिश्चरेऽपायनिपातशङ्की ।
अलब्धसिद्धिर्महतीं तदानीं योगीव चिन्तां विततान चक्री ।। (३.३२) વેદાંતનો નિર્દેશ શ્લોક ૨.૨૮માં અને નીચેના શ્લોકમાં જોઈ શકાય ?
इत्युद्धतद्वैतविचारदोलालोलायमाने भरतस्य चित्ते ।।
उदाहरन्यायविवेकशुद्धमद्वैतपक्षं सचिवो निजेष्टम् ॥ (२.१००) તે જ પ્રમાણે બૌદ્ધ દર્શનનો સ્પષ્ટ નિર્દેશ નીચેના શ્લોકમાં મળે છે?
उपनीय विकल्प्यदृश्ययोर्नियतारोपवशादभिन्नताम् ।।
व्यवहारकरः स्वलक्षणे भजते यः सुगतप्रमाणताम् ॥ (२.७५) આ દાર્શનિક નિર્દેશો ઉપરાંત નીચેનાં શાસ્ત્રોનો ઉલ્લેખ પણ આ કાવ્યમાં મળે छ. व्यशास्त्रना. 6 या२ uswi (3.२०, 3.७८, ४.११) मणे थे, लेम, सम्भावितं युद्धरसं ह्यमीभिः संहत्य शान्तं हृदि दर्शयद्भिः । लब्ध्वा पुरः स्फूर्तिकमर्थमन्यं काव्ये कवीन्द्रैरिव मोहिताः स्मः ।। (३.२०)
अथवा प्रथमानरसप्रवाहिनी कठिनानामपि हृद्विभैदिनी । .. समतामयते. विनिर्गता कविवक्त्राच्च यतः सरस्वती ॥ (३..७९)
नाट्यशास्त्रना auो ५ वय्येवय्ये. (१.४८, १.१.२८) भजी आवे छ, भाई,
अभद् विभोः शान्तरसः प्रसृत्वरस्ततो रसाद्भक्तिरसस्तु दायिनः।
तथा परेषां हृदि विस्मयाभिधो रसो रसेनेति मृषा न लोकत्रीः । (१.१२९) વ્યાકરણશાસ્ત્રને લગતો એક નિર્દેશ ભરતની ઉક્તિમાં મળે છે ?
कृतौ स्फुटं लाघवंमीक्षमाणैर्या नेष्यते न्यायबुधैरिदानीम् ।
न शाब्दिका नामिव कर्तरीय मंत्रि क्षमाऽऽख्यात पदप्रवृत्तिः ।। (३.३७) वै६४२२३. (3.५) मने ज्योतिषशास्त्रना (४.१-१७) Gavl ५५५ मा