Book Title: Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth
Author(s): Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
View full book text
________________
૧૦૨ પ ઉપાધ્યાય યશોવિજયે સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
૧૯૫
કરી છે. આ પ્રકારના કાર્યનું સર્વપ્રથમ શ્રેય શ્રી યશોવિજયજીના ફાળે જાય છે.
તેમણે બધાં જ સૂત્રો ઉપર વૃત્તિ લખી નથી, પરંતુ માત્ર ૨૭ સ્થળોએ જ વૃત્તિ લખી છે. એટલેકે, જ્યાં જરૂર જણાઈ છે ત્યાં જ વૃત્તિ લખી છે. આ સ્થળોની સ્પષ્ટતા નીચે પ્રમાણે છે :
પાતંજલયોગ- પા.યો. સૂત્રોની જે સૂત્રની વૃત્તિ લખી છે વૃત્તિવાળાં સૂત્રનો વિભાગ સંખ્યા તે સૂત્રના ક્રમાંક
સ્થળોની
કુલ સંખ્યા ૧. સમાધિપાદ પ૧
૨, ૬થી ૧૧, ૧૨, ૧૭, ૧૮, ૧૦ ૧૯થી ૨૦, ૩૩, ૩૪,
૪૧થી ૪૬, ૪૮ ૨. સાધનપાદ પપ
૧, ૩થી ૪, પથી ૯, ૧૦, ૧૩, ૧૦
૧૫, ૧૯, ૩૧, ૩૨, પપ ૩. વિભૂતિપાદ ૪. કૈવલ્યપાદ ૩૪.
૧૨, ૧૩થી ૧૪, ૧૮,
૧૯થી ૨૩, ૩૧, ૩૩ કુલ ૧૯૫
૨૭. ઉપર્યુક્ત લેશવ્યાખ્યામાં શ્રી યશોવિજયજીએ (૧) યોગસૂત્રસંમત કયાં ઘટકો જૈન વિચારધારામાં કથા શબ્દ રૂપે છે અને કયા અર્થ રૂપે છે તેની વ્યવસ્થા કરી છે. (૨) પતંજલિસંમત કેટલાંક યોગઘટકોની વિશેષ સ્પષ્ટતા કરી છે. (૩) જૈન મતને અનુકૂળ એવા સુધારા પતંજલિની વિચારધારામાં સૂચવ્યા છે. (૪) કેટલાંક સ્થળોએ ભિન્ન અર્થઘટન આપ્યું. (૫) અને કેટલાંક સ્થળોએ જૈન મતની પુષ્ટિ બતાવી, જૈન વિચારધારા તરફ અહોભાવ પ્રગટ કર્યો છે. તે ટૂંકમાં આ પ્રમાણે છે ?
(૧) જૈન યોગઘટકો પાતંજલયોગના સુગ્રથિત ચોકઠામાં કયાં બંધબેસતાં આવે છે, તેની તેમણે નીચે પ્રમાણે સ્પષ્ટતા કરી છે: પાતંજલ યોગ-પાતંજલયોગનાં ઘટકો
જૈનસંમત યોગઘટકો સૂત્રક્રમાંક ૧૧૭ ૧૧૮ પ્રજ્ઞાત અને વૃત્તિક્ષય (અધ્યાત્મ, ભાવના, ધ્યાન, સમતા અસંપ્રજ્ઞાત સમાધિ અને વૃત્તિક્ષય એમ પાંચ ભેદો યોગના છે, જેનું
નિરૂપણ હરિભદ્રસૂરિકત ધોગબિંદુમાં છે.) પ્રજ્ઞાત સમાધિ પૃથકત્વવિતર્ક સવિચાર અને એકત્વવિતર્ક
અવિચાર આ બે શુક્લધ્યાનો છે. (પૂજ્યપાદે તત્ત્વાર્થવૃત્તિમાં કરેલી સ્પષ્ટતા અનુસાર આ બે ધ્યાનો ઉત્તરોત્તર ઊંચી વધતી બે ક્રમિક
૧૧૭
