________________
ધર્મ કલ્પવૃક્ષનું મૂળ
मैत्री निखिल-सत्त्वेषु, प्रमोदो गुणशालिषु । माध्यस्थ्यमविनीतेषु करुणा सर्वदेहिषु ॥१॥ धर्मकल्पद्रुमस्यैता मूलं मैत्र्यादिभावनाः । यैर्न ज्ञाता न चाभ्यस्ताः स तेषामतिदुर्लभः ॥२॥ અર્થ: સર્વ પ્રાણીઓને વિષે મૈત્રી, ગુણવાનોને વિષે પ્રમદ, અવિનીતને વિષે માધ્યરશ્ય તથા સર્વ દેહધારીઓને વિષે કરુણા – આ ચાર મૈયાદિ ભાવનાઓ ધર્મ કલ્પવૃક્ષનું મૂળ છે. જેઓએ આ ચાર ભાવનાઓને જાણી નથી, તેને અભ્યાસ કર્યો નથી, તેઓને ધર્મની પ્રાપિત અતિ દુર્લભ છે.
૧. મૈત્રીભાવના મિત્રી આદિ આ ચાર ભાવનાઓ જીવમાં ધર્મ પામ્યા પહેલાં વિપરીત રીતે જોડાયેલી હોય છે. ધર્મ પામ્યા પછી એ સ્વસ્થાનમાં જોડાયેલી હોય છે.
એટલે કે પહેલાં કેવળ પોતાના જ સુખની ચિંતા, કેવળ પોતાના જ ગુણોને પ્રમોદ, કેવળ પિતાનાં જ દુખે પ્રત્યે કરુણું અને કેવળ પોતાનાં જ પાપ પ્રત્યે ઉપેક્ષા હોય છે.
ધર્મ પામ્યા પછી, સર્વના સુખ અને હિતની ચિંતા સર્વ ગુણ જીવોના ગુણોને પ્રમેહ, સર્વ દેહધારી જીવન
