________________
૧૬
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
જે સમર્થ નથી તેના અંગે આ શાસ્ત્રથી નિષિદ્ધ છે કે નહિ તેની વિચારણા કરવાનો અવકાશ જ નથી. કારણ કે સામર્થ્યના અભાવથી બાકીની ચિંતા અવકાશ વિનાની બની જાય છે. આ અર્થિપણું આદિ ગુણોનું કાર્યરૂપ ચિહ્નથી જાણી શકાય તેવું સ્વરૂપ કહે છે, तभा प्रथम मा ७२ वी रीते मीणजी (= 180) शय ते 53 छ:- ४ विनीत, સમુપસ્થિત અને જાણવાની ઈચ્છાવાળો છે તે અર્થી છે.
વિનીત: ધર્મપ્રરૂપકનો ઊભા થવું વગેરે આદર-સત્કારરૂપ વિનય કરનારો જીવ અર્થી છે એમ જણાય છે. સમુપસ્થિત : ધર્મશ્રવણ વગેરેમાં જે સન્મુખભાવને પ્રગટ કરે, અર્થાત્ ઉપસ્થિત રહે તે સમુપસ્થિત છે. બીજાં બીજાં પ્રયોજનોથી જે આલિંગન કરાયો છે, અર્થાત્ જેને બીજાં બીજાં કાર્યો છે અને એથી જે ધર્મશ્રવણ વગેરેમાં સન્મુખ નથી તે સમુપસ્થિત નથી જાણવાની ઈચ્છાવાળો ધર્મનું સ્વરૂપ, ધર્મસ્વીકારનો વિધિ વગેરે જાણવાની ઈચ્છાવાળો.
અહીં કહ્યું તે રીતે ત્રણેય ચિહ્નો (= લક્ષણો) ભેગા હોય તો પ્રાય: પરિપૂર્ણ અર્થિપણું છે, એમ જણાય છે, અર્થાત્ આ ત્રણેય જેનામાં હોય તે પ્રાય: પરિપૂર્ણ અર્થી છે એમ જણાવવા માટે મૂળ ગાથામાં વ શબ્દનો પ્રયોગ કર્યો છે. [૪].
समर्थं व्याचष्टेहोइ समत्थो धम्मं, कुणमाणो जो न बीहइ परेसिं । माइपिइसामिगुरुमा-इयाण धम्माणभिण्णाणं ।।५।।
[भवति समर्थो धर्म, कुर्वाणो यो न बिभेति परेभ्यः ।
मातापितृस्वामि-गुर्वादिभ्यो धर्माऽनभिज्ञेभ्यः ॥५॥] 'होइ समत्थो' गाहा व्याख्या- भवति' जायते 'समर्थः' इति व्याख्येयम्। किंविधः? इत्याह- धर्ममित्यादि । 'धर्म' उक्तस्वरूपं चिकीर्षितं 'कुर्वाणः' इति वर्तमानसामीप्यनिर्देशात् करिष्यमाण:-धर्मं विधास्यमानो यः 'न बिभेति' नो त्रस्यति, "भियो भाबीहौ" इति भियो बीहादेशः । ‘परेभ्यः' आत्मव्यतिरिक्तेभ्यः, "क्वचित् पञ्चम्याः" इति षष्ठीभावः। परानाह'मातापितृस्वामिगुर्वादिभ्यः' मात्रादयः प्रतीताः, तेषां द्वन्द्वं कृत्वाऽऽदिशब्दस्य यथायोगं योगः । ततश्च मातापित्रादिभ्यो न बिभेति, अनेन च योनिसंबद्धा बन्धवो गृहीताः। तथा "स्वाम्यादिभ्यः' इत्यनेनापि रक्षकसहायादिरूपा राजाऽमात्यमित्रादय उपात्ताः। तथा "गुर्वादिभ्यः' इत्यनेन चाऽन्वयाद्यागता अपरधर्मदातार : कलोपाध्यायादयश्च तदाश्रिताश्योपात्ता द्रष्टव्याः। एभ्यश्च किंभूतेभ्यो भयं संभवति? इत्याह-'धर्मानभिज्ञेभ्य:' अधिकृतधर्माऽकुशलेभ्यः, अधिकृत
