________________
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
આહાર-પાણી વગેરે સારું અને ઘણું આપે. આ જ બુદ્ધિથી મલ્લ આદિ ગણીને ગણવિદ્યામાં પોતાનું કુશલપણું, શિલ્પકુશળોને શિલ્પકુશળપણું અને કર્મકુશળોને કર્મકુશલપણું કહે. એ જ રીતે હું તપસ્વી છું, હું બહુશ્રુત છું એમ કહીને આહાર વગેરે મેળવે. (૧૩) કલ્કકુરુકા એટલે માયા. માયા કરીને બીજાને ઠગવા તે કલ્કકુરુકા છે. હસ્તરેખા, મસો, તલ વગેરે પુરુષના અને સ્ત્રીના શરીરનાં લક્ષણો છે. વિદ્યા-મંત્ર પ્રસિદ્ધ છે. વિજ્ઞીમંતાડું એ સ્થળે રહેલા “આદિ' પદથી મૂલકર્મ અને ચૂર્ણયોગ વગેરે દોષો સમજવા. તેમાં મૂલકર્મ એટલે પુરુષ પ્રત્યે દ્વેષવાળી સ્ત્રીનો પુરુષ પ્રત્યેનો દ્વેષ દૂર કરવો, અથવા પુરુષ પ્રત્યે દ્વેષવાળી ન હોય તેવી સ્ત્રીને પુરુષ પ્રત્યે દ્વેષવાળી કરવી, અથવા ગર્ભોત્પત્તિ કે ગર્ભપાત વગેરે કરાવવું તે મૂલકર્મ છે. ચૂર્ણયોગ વગેરે પ્રસિદ્ધ છે. (૧૪)
સંસક્તનું સ્વરૂપ:- હવે સંસક્તને કહેવામાં આવે છે. જેનો જેનો સંગ કરે તેના તેના ગુણ-દોષવાળો બને તે સંસક્ત. જેવી રીતે ગાયના ખાવાના કડાયામાં વધેલું કે નહિ વધેલું ભોજન, તલનો ખોળ, કપાસિયા વગેરે બધું જ હોય છે, તે જ રીતે મૂલગુણો-ઉત્તરગુણો અને તેનાથી વિરુદ્ધ દોષો એ બંનેય તેમાં રહેલા હોય છે, માટે તે સંસક્ત કહેવાય છે. (૧૫-૧૬) અથવા જેમ રાજવિદૂષક કે નટ ઘણા રૂપો કરે, અથવા ઘેટો હળદર વગેરેના રંગવાળા પાણીમાં પડે તો તે તે જુદાજુદા રંગવાળો બની જાય, તેમ જે શુદ્ધની સાથે મળે તો શુદ્ધ જેવો અને અશુદ્ધની સાથે મળે તો અશુદ્ધ જેવો થઈ જાય તે સંસક્ત છે. (૧૭-૧૮) રાગ-દ્વેષ-મોહને જિતનારા જિનોએ સંસક્તને સંક્લિષ્ટ અને અસંક્લિષ્ટ એમ બે પ્રકારનો કહ્યો છે. (૧૯) જે પ્રાણાતિપાત વગેરે પાંચ આસ્તવમાં પ્રવૃત્ત હોય, જે ઋદ્ધિગારવ વગેરે ત્રણ ગારવમાં આસક્ત હોય, જે સ્ત્રીસંક્લિષ્ટ હોય, અને જે ગૃહસ્થસંક્લિષ્ટ હોય તે સંક્લિષ્ટ સંસક્ત છે. સ્ત્રીસંક્લિષ્ટ એટલે સ્ત્રીનું સેવન કરનાર. ગૃહસ્થોનાં કામો કરે તે ગૃહસ્થ સંક્લિષ્ટ. (૨૦) જે પાર્શ્વસ્થ આદિમાં ભળે તો પાર્શ્વસ્થ આદિ જેવો બને, એટલે કે અધર્મપ્રિય બને, અને સંવિગ્નોમાં ભળે તો સંવિગ્ન જેવો બને, એટલે કે ધર્મપ્રિય બને, તે અસંક્લિષ્ટ સંસક્ત છે. (૨૧) [૨૧] तद्वर्जने हेतुमाहएत्थ य पासत्थाईहिं, संगयं चरणनासयं पायं। सम्मत्तहरमहाछंदेहि उ तल्लक्खणं चेयं॥२२॥
[अत्र च पार्श्वस्थादिभिः संगतं चरणनाशकं प्रायः। सम्यक्त्वहरं यथाच्छन्दैस्तु तल्लक्षणं चैतत्।।२२॥]
