________________
૪૨
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
]'' ફાલિ “s:' નન્તરોહિતરૂપ:, “તુ” પુનર, 'यथाच्छन्दः' यथा-येन प्रकारेणाऽऽगमाऽननुपात्येव च्छन्दोऽस्य यथाच्छन्द इति। 'इच्छाच्छन्द इति' इच्छया च्छन्दोऽस्य स तथैकार्थम्। तथाह्ययं युक्त्यागमाऽनपेक्षं "हरितोपरिवर्तिडगलकग्रहणमेकवस्त्रोपरि शेषवस्त्रादिप्रत्युपेक्षणं कर्तव्यम्" इत्यादिरूपां वक्ष्यमाणां च प्ररूपणामाऽऽगमाननुपातिनीमेवाह। રૂતિ ગાથાર્થ રરૂા
યથાછંદ ઉત્સુત્ર (= સૂત્રવિરુદ્ધ) આચરણ કરવાથી અને ઉત્સુત્ર જ પ્રરૂપણા કરવાથી યથાવૃંદ છે. યથાછંદ અને ઈચ્છા છંદ એ બંને શબ્દો એકાર્થક છે.
યથાછંદની વ્યાખ્યામાં “ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા કરવાથી” એમ કહીને સંવિગ્ન પાક્ષિકને યથાવૃંદથી અલગ કર્યા છે. (સંવિગ્ન પાક્ષિક ઉત્સુત્ર આચરણ કરે છે પણ ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા કરતો નથી.) આગમમાં કહ્યું છે કે- “સંકટમાં પડી ગયો હોય એથી અથવા શરીર અશક્ત બની ગયું હોય એથી સાધુ ચરણ-કરણમાં અસમર્થ હોય તો પણ તેણે માર્ગ તો શુદ્ધ જ કહેવો જોઈએ.” (૧) આચારમાં ઢીલો હોય તો પણ જો ચરણ-કરણની પ્રરૂપણા વિશુદ્ધ કરતો હોય અને શુદ્ધ ચરણ-કરણનું પાલન કરનારાઓની પ્રશંસા કરતો હોય તો તે કર્મોની નિર્જરા કરે છે અને સુલભબોધિ બને છે.”(૨)
યથા = આગમને ન અનુસરે તેવો છંદ = અભિપ્રાય છે જેનો તે યથાછંદ. ઈચ્છા પ્રમાણે = મરજીમાં આવે તેવો છંદ = અભિપ્રાય છે જેનો તે ઈચ્છા છંદ. યથાછંદ યુક્તિ અને આગમનું અનુસરણ કર્યા વિના વનસ્પતિ ઉપર પથ્થર વગેરેનો ટુકડો પડ્યો હોય તો લઈ લેવો, એક વસ્ત્ર જમીન ઉપર પાથરીને તેની ઉપર બધાં વસ્ત્રોનું પડિલેહણ કરવું વગેરે અને હવે પછી કહેવાશે તેવી આગમના આધારથી રહિત જ પ્રરૂપણા કરે છે. [૨૩] उत्सूत्रपदं व्याख्यातुमाह
उस्सुत्तमणुवइटुं, सच्छंदविगप्पियं अणणुवाई। परतत्तिपवित्ते तिंतिणो य इणमो अहाछंदो॥२४॥
[उत्सूत्रमनुपदिष्टं, स्वच्छन्दविकल्पितमननुपाति।
परतप्तिप्रवृत्तस्तिन्तिनश्चाऽयं यथाच्छन्दः॥२४॥ "उस्सुत्त' गाहा व्याख्या- उत्सूत्रमनुपदिष्टम्, आगमे इति गम्यते। तच्च किंविधं स्यात्? इत्याह- 'स्वच्छन्दविकल्पितं' स्वाभिप्रायघटितम्। एवंविधमपि किल किञ्चिदर्थादविरुद्धं स्यादत आह-'अननुपाति' नाऽऽगमे कथञ्चना
