________________
૮૫
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
હવે બંને પ્રકારની વિચિકિત્સા આ લોકના પણ અનર્થનું કારણ છે એ વિગત દૃષ્ટાંતથી બતાવે છે :
વિચિકિત્સામાં વિદ્યાને સાધતા અને શ્રદ્ધાથી રહિત એવા શ્રાવકનું અને ચોરનું દૃષ્ટાંત છે. વિદ્વત્કૃત્સામાં જ્યાં તેવા પ્રકારના સાધુઓનું આગમન ન થાય તેવા ગામમાં રહેનારા શ્રાવકની પુત્રીનું દૃષ્ટાંત છે. આ પ્રમાણે ગાથાનો અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ કથાનકોથી જાણવો. તે બે કથાનકો આ પ્રમાણે છેઃ
અશ્રદ્ધાળુ શ્રાવક અને ચોરનું દૃષ્ટાંત
જિનદત્ત નામનો શ્રાવક નંદીશ્વરદ્વીપમાં ગયો. ત્યાં દેવના સંસર્ગથી તેનું શરીર દિવ્યગંધવાળું થઈ ગયું. મહોત્સવપૂર્ણ થયા બાદ તે પોતાના નગ૨માં આવ્યો. મહેશ્વરદત્ત નામના શ્રાવક મિત્રે તેને પૂછ્યું: તારા શરીરમાં દેવશરીરની જેવી સુગંધ કેમ છે? તેણે કહ્યું: હું નંદીશ્વરદ્વીપ ગયો હતો. ત્યાં દેવશરીરની સુગંધથી મારું શરીર વાસિત થયું છે. મિત્રે પૂછ્યું: ત્યાં તું કેવી રીતે ગયો? જિનદત્તે કહ્યું: આકાશગામિની વિદ્યાથી. મિત્રે તે વિદ્યાની માગણી કરી. આથી જિનદત્તે તે વિદ્યા તેને આપીને વિદ્યા સાધવાનો વિાંધે કહ્યો. તે આ પ્રમાણે:- કૃષ્ણપક્ષની ચૌદશે રાત્રે શ્મશાનમાં જઈને ચાર દો૨ડાવાળું શીકું કરીને વૃક્ષ ઉપર બાંધવું. નીચે અંગા૨ાથી ભરેલી ખાઈ કરવી. પછી શીકા ઉપર ચઢીને વિદ્યાનો ૧૦૮ વાર જાપ કરવો. પછી શીકાનું એક દોરડું છેદવું. આ પ્રમાણે વિદ્યાનો જાપ કરીને ક્રમશ: બધાં દોરડાં છેદવા. પછી આકાશથી જઈ શકાય.
મિત્રે તે વિદ્યા લીધી. કાળી ચૌદશની રાત્રે શ્મશાનમાં વિધિપ્રમાણે વિદ્યા સાધવા લાગ્યો. પણ વિદ્યા સિદ્ધ થશે કે નહિ એવી શંકાવાળો થયો. આ દરમિયાન એક ચોર ચોરી કરીને તે શ્મશાનમાં આવ્યો. તેની પાછળ પડેલા રાજપુરુષોએ સવારે તેને પકડીશું એમ વિચારીને તે શ્મશાનને ઘેરીને રહ્યા. ભમતા ચોરે વિદ્યાસાધકને જોયો. તેણે વિદ્યાસાધકને પૂછ્યું : તું આ શું કરે છે? શ્રાવકે કહ્યું: વિદ્યા સાધું છું. ચોરે પુછ્યું: વિદ્યા કોણે આપી છે? તેણે કહ્યું: શ્રાવકે આપી છે. ચોરે કહ્યું: આ ધન લે અને વિદ્યા આપ. તે શ્રાવકમિત્ર આ વિદ્યા મને સિદ્ધ થશે કે નહિ એવી વિચિકિત્સાવાળો હતો. આથી તેણે ચોરને વિદ્યા આપી. ચોરે વિચાર્યું કે શ્રાવક કીડીને પણ પીડા ન આપે, આથી આ વિદ્યા સત્ય છે. પછી તેણે વિદ્યા સાધવા માંડી. વિદ્યા સિદ્ધ થતાં તે આકાશમાં ઉપર ગયો. આ તરફ શ્મશાનને ઘેરીને રહેલા રાજપુરુષોએ ચોરીના માલ સાથે શ્રાવકને પકડ્યો. આ જોઈને આકાશમાં રહેલા ચો૨ે લોકોને ગભરાવ્યા. તેથી તેને મૂકી દીધો. લોકો પણ શ્રાવક બન્યા.
