________________
૧૭૩
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
કીડો જે અંગેની માગણી કરે છે (= વિષયસેવન માટે જે અંગેની ઈચ્છા કરે છે, તે અંગ શરમ પમાડે તેવું છે, અતિશય ગુપ્ત રાખવા લાયક છે, જોવા લાયક નથી, બિભત્સ છે, મલથી અતિશય મલિન છે, અતિશય દુર્ગધી છે. આમ છતાં કામી પુરુષનું મન તેનાથી કંટાળતું નથી તે જ સંસારની અસારતા છે.” (૨૬) સ્ત્રીના શરીરનું સ્વરૂપ વિચારવું. જેમકે “જેમાં ઉદરરૂપી ગુફામાંથી દુર્ગન્ધિ અને ચીકણો રસ ઝરી રહ્યો છે એવી સ્ત્રીની કમરમાં શી શોભા છે? ઘણા માંથી ઉત્પન્ન થયેલ નિરર્થક ગાંઠ સમાન અને પુરુષોને નીચે પાડવામાં તત્પર એવા સ્ત્રીના સ્તનોમાં શી શોભા છે? સારી રીતે રમતથી ચલિત કરાયેલા જલબિંદુઓની જેમ ચંચળ આંખોમાં શો વિલાસ છે? હે વિચક્ષણ લોકો! સ્ત્રીઓનું શું મનહર છે કે જેમાં આપણે આસક્તિ કરીએ છીએ તે કહો.” (૧) “સ્ત્રીનું શરીર વીર્યલોહીથી ઉત્પન્ન થયેલું છે, તેમાં નવ છિદ્રોમાંથી મલિન પદાર્થો બહાર નીકળ્યા કરે છે, મલથી અપવિત્ર છે, કેવળ હાડકાંઓની સાંકળરૂપ છે.” (૨૭) અબ્રહ્મનો ત્યાગ કરનારા સાધુઓ ઉપર આંતરિક પ્રેમ રાખવો. કહ્યું છે કે “મુગ્ધ પક્ષી (પત્નીનો વિયોગ થતાં) એક કાંઠા ઉપરથી બીજા કાંઠા ઉપર જાય છે, કરુણ રુદન કરે છે, ચિંતા કરે છે, યોગીની જેમ આંખો બંધ કરીને સ્થિર મનથી કાંઈક વિચારે છે. પોતાની છાયાને જોઈને “કાંતા ફરીથી (= પાછી) આવે છે” એમ બોલે છે. પૃથ્વી ઉપર તેઓ ધન્ય છે કે જેઓ કામથી નિવૃત્ત થયા છે. દુ:ખી એવા કામી જીવોને ધિક્કાર થાઓ!” (૧) “જેના રાગ, ગર્વ અને મોહ નાશ પામ્યા છે તેવા શ્રેષ્ઠ મુનિ ઘાસના સંથારા ઉપર બેઠેલા હોવા છતાં સંતોષનું જે સુખ પામે છે તેને ચક્રવર્તી પણ ક્યાંથી પામે?” (૨) “સ્વાધ્યાયથી ભાવિત બુદ્ધિવાળા અને વિષયોથી વિરક્ત બનેલાઓને જે સુખ હોય છે તે સુખને શ્રેષ્ઠમુનિ જ જાણે છે = અનુભવે છે, પણ બીજો કોઈ અનુભવતો નથી.” (૩) [૧૧૬]
सुत्तविउद्धस्स पुणो, सुहुमपयत्येसु चित्तविन्नासो । भवठिइनिरूवणे वा, अहिगरणोवसमचित्ते वा ॥११७॥
[सुप्तविबुद्धस्य पुनः, सूक्ष्मपदार्थेषु चित्तविन्यासः ।
भवस्थितिनिरूपणे वा, अधिकरणोपशमचित्ते वा ॥११७।।] "सुत्त' गाहा व्याख्या - ‘सुप्तविबुद्धस्य पुनः' निद्रापगमेन जाग्रतस्तु श्रावकस्य 'सुक्ष्मपदार्थेषु' कर्मात्मपरिणामादिष 'चित्तविन्यासः'मानसावेशनं करणीय इति गम्यते। 'भवस्थितिनिरूपणे' 'संसारसंभवद्भावपर्यालोचने चित्तविन्यास इति प्रकृतम् । यथोक्तम्-"पिता दासो दासो भवति जनको
