Shravak Dharm Vidhi Prakaran

Author(s): Rajshekharsuri
Publisher: Velji Depar Haraniya Jain Dharmik Trust

Page 179

શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
१७४
`बन्धुरहितो, रिपुर्बन्धुर्माता भवति दुहिता साऽपि जननी। अनिष्टः स्यादिष्टः परिणमति शर्माऽसुखतया, जनो धिक् संसारे तदपि रमति नो विरमति ॥१॥" [
] इत्यादि। वाशब्दः पूर्वाऽपेक्षया पक्षान्तरद्योतकः। 'अधिकरणोपशमचित्ते वा ' प्रवृत्तकलह-क्षामणापर्यालोचने वा, कृष्यादीनि वाऽधिकरणानि। शेषं सुगमम् । इति गाथार्थः॥११७।।
(૨૮) ઊંઘ ઊડી જવાથી જાગી ગયેલા શ્રાવકોએ નીચે જણાવ્યા મુજબ કર્મપરિણામ અને આત્મપરિણામ વગેરે સુક્ષ્મ પદાર્થોની વિચારણા કરવી જોઈએ. (૨૯) સંસારમાં થનારા ભાવોની વિચારણા કરવી. જેમકે –“સંસારમાં પિતા દાસ થાય છે, દાસ પિતા થાય છે, બંધુ શત્રુ થાય છે, શત્રુ બંધ થાય છે, માતા પુત્રી થાય છે, પુત્રી માતા થાય છે, જે અનિષ્ટ હોય તે ઈષ્ટ થાય છે, જે ઈષ્ટ હોય તે અનિષ્ટ થાય છે, સુખ દુઃખ રૂપે પરિણમે છે, તો પણ મનુષ્ય સંસારમાં આસક્તિ કરે છે, આસક્તિને છોડતો નથી. ધિક્કાર થાઓ આવા મનુષ્યને!” (૩૦) થયેલા કલહની ક્ષમાપના કરવાની વિચારણા કરવી, અથવા ખેતી વગેરે અધિકરણને છોડવાની વિચારણા કરવી. [૧૧૭]
तथाआउयपरिहाणीए, असमंजसचेट्ठियाण व विवागे । खणलाभदीवणाए, धम्मगुणेसु च विविहेसुं ॥११८॥
[आयुःपरिहाणी, असमञ्जसचेष्टितानां वा विपाके ।
क्षणलाभदीपनायां, धर्मगुणेषु च विविधेषु ॥११८॥ "आउय'' गाहा व्याख्या- 'आयुःपरिहाणी' प्रतिक्षणायुष्कक्षयलक्षणायां चित्तन्यास इति योगः। यथोक्तम्- "आयुर्रपूर्वापूर्वः, पूर्वोपात्तैरुपात्तमिदमनिशम् । क्षपतितरां तीव्रातपपरिशोषितशेषमम्भ इव ॥१॥ अविहतगतिः समन्तात्, प्रतिदिनमासन्नतां समभ्येति । मृत्युस्तथापि जानन्, विश्रब्धः स्वपिषि रजनीषु ॥२॥" [
] इत्यादि। 'असमञ्जसचेष्टितानां वा विपाके ' इति असदाचारितानां - प्राणिवधादीनाम्, वाशब्दः प्राग्वत्, विपाके - नरकादिद्वारेण फलदायकत्वे चित्तन्यास इति प्रतिपदमस्य योगः । यथोक्तम् । "वहमारणअभक्खाणदाणपरधणविलोवणाईणं। सव्वजहण्णो उदओ, दसगुणिओ इक्कसिकयाणं ॥१॥ तिव्वयरे उ पओसे, सयगुणिओ सयसहस्सकोडिगुणो । कोडाकोडिगुणो वा, हुज्ज विवागो बहुतरो वा।।२॥" [ उपदेशमाला १७८.] 'क्षणलाभदीपनायां ' क्षणे - कालविशेषे स्तोकेऽपि काले इत्यर्थः, लाभस्य- कर्मनिर्जरापुण्योपार्जनादेर्दीपना - प्रकाशना