Shravak Dharm Vidhi Prakaran

Author(s): Rajshekharsuri
Publisher: Velji Depar Haraniya Jain Dharmik Trust

Page 151

શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
१४.
[मनवचनकायदुष्प्रणिध्यानमिह यत्नतो विवर्जयति।
स्मृत्यकरणनवस्थितस्य तथाऽकरणं चैव ॥९६॥] "मण'' गाहा व्याख्या- 'मनोवचनकायदुष्प्रणिधानं' मनःप्रभृतीनां सावधानां प्रवर्तनमित्यर्थः, 'इह' सामायिके 'यत्नतः' आदरेण 'विवर्जयति' परिहरते। त्रयोऽमी अतिचारा:- ‘स्मृत्यकरणं' स्मृते:-सामायिकविषयाया अनासेवनम्, एतदुक्तं भवति - प्रबलप्रमादान्नैवं स्मरति, अस्यां वेलायां सामायिकं कर्तव्यं कृतं न कृतमिति वा, स्मृतिमूलं हि मोक्षानुष्ठानम् ४।अनवस्थितकरणं - करणानन्तरमेव त्यजति, यथाकथाञ्चिद्वाऽनवस्थितं करोतीत्यनवस्थितकरणं वर्जयतीति ५। 'चः' समुच्चयार्थः। 'एवः' अवधारणे। अयमत्र भावार्थ:"सामाइयं ति काउं, घरचिंतं जो उ चिंतए सड़ो। अट्टवसट्टोवगओ, निरत्ययं तस्स सामइयं ॥१॥ कयसामइओ पुट्वि, बुद्धिए पेहिऊण भासिज्जा। सइ निरवज्ज वयणं, अण्णह सामाइयं भवे ॥२॥ अनिरिक्खियापमज्जिअथंडिल्ले ठाणमाइ सेवेंतो। हिंसाऽभावे वि न सो, कडसामइओ पमायाओ॥३॥ न सरइ पमायजुत्तो, जो सामइयं कया हु कायव्वं। कयमकयं वा तस्स हु, कयं पि विफलं तयं नेयं ॥४॥ काऊण तक्खणं चिअ, पारेइ करेइ वा जहिच्छाए। अणवट्ठिअसामइयं, अणायराओ न तं सुद्धं ॥५॥'' [ ]॥९६॥
સામાયિકના જ અતિચારોને કહે છે :
શ્રાવક સામાયિકમાં મન-વચન-કાયાનું દુષ્મણિધાન, સ્મૃતિ-અકરણ, અને અનવસ્થિતિ કરણ એ પાંચ અતિચારોનો કાળજી પૂર્વક ત્યાગ કરે છે. (૧) મનોદુષ્પણિધાન:- સામાયિકમાં પાપના વિચારો કરવા. (૨) વચનદુપ્પણિધાન:- સામાયિકમાં પાપનાં વચનો બોલવાં. (3) यदुष्प्रधिान:- सामायिभi पापन यो ४२५८. (४) स्मृति ५४२७:- सामायिने યાદ ન કરવું. આનો ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે- અતિશય પ્રમાદના કારણે અત્યારે મારે સામાયિક કરવાનું છે, મેં સામાયિક કર્યું કે નહિ વગેરે ભૂલી જાય. મોક્ષના અનુષ્ઠાનોનું भुण स्मृति छ. (४ अनुष्ठान या ४ न होय तेनु माय२९. शशी शते थाय? ) (५) અનવસ્થિતિકરણ:- સામાયિક લીધા પછી તરત જ પારે. અથવા ગમે તેમ (= ચિત્તની સ્થિરતા વિના) સામાયિક કરે. અહીં (શ્રાવકપ્રજ્ઞપ્તિમાં જણાવેલ) ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે :
જે શ્રાવક સામાયિક કરીને ઘરની ચિંતા કરે છે, તે આર્તધ્યાનથી દુ:ખી બને છે, અને સંસારની નજીક જાય છે, આથી તેનું સામાયિક નિરર્થક છે. (૩૧૩) શ્રાવકે સામાયિકમાં સદા પહેલાં બુદ્ધિથી વિચારીને પાપરહિત વચન બોલવું જોઈએ, અન્યથા (= પાપવાળું વચન બોલે