________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
૧૫૬
અને શુદ્રોનો પોતપોતાની જાતિને ઉચિત શુદ્ધ વ્યવસાય જાય છે. આનાથી અન્યાયથી મેળવેલ અનાદિના દાનનો નિષેધ કર્યો છે. કલ્પનીય એટલે ઉદ્ગમ આદિ દોષોથી રહિત. આનાથી (કારણ વિના) અકલ્પનીય દાનનો નિષેધ કર્યો છે. દેશકાલયુક્ત એટલે પ્રસંગને યોગ્ય, ઉચિત એટલે સંગત, અર્થાત્ સાધુ માટે યોગ્ય હોય તેવું.
આ વ્રતનું અતિથિસંવિભાગ નામ છે. ભોજનકાળે ભોજન માટે ઘર આંગણે આવે તે અતિથિ. જેણે પોતાના માટે આહાર બનાવ્યો છે એવા શ્રાવકના અતિથિ સાધુ જ છે. કારણ કે તેમણે તિથિ, પર્વ વગેરે લૌકિક સઘળા વ્યવહારોનો ત્યાગ કર્યો છે. કહ્યું છે કે“(લૌકિક) તિથિઓ, પર્વો અને ઉત્સવો જે મહાત્માએ છોડી દીધા છે, તે અતિથિ જાણવો. બાકીના અભ્યાગત જાણવા.”
સંવિભાગ શબ્દમાં સં અને વિભાગ એમ બે શબ્દો છે. હું એટલે સંગત, અર્થાત પશ્ચાતું કર્મ આદિ દોષો ન લાગે તે રીતે. વિભાગ એટલે પોતાની વસ્તુનો અંશ. પશ્ચાતું, કર્મ આદિ દોષો ન લાગે તે રીતે પોતાની નિર્દોષ વસ્તુનો અંશ આપવો તે સંવિભાગ. અતિથિનો સંવિભાગ કરવો તે અતિથિસંવિભાગ.
અહીં સામાચારી આ પ્રમાણે છે:- શ્રાવકે પૌષધના પારણે અવશ્ય સાધુઓને દાન દઈને પારણું કરવું જોઈએ. તે સિવાય (- પષધના પારણા સિવાય) નિયમ નથી. અર્થાત્ પૌષધના પારણા સિવાય સાધુઓને વહોરાવીને પ્રત્યાખાન પારે કે પ્રત્યાખ્યાન પાર્યા પછી વહોરાવે. આથી પોષધના પારણે સાધુઓને દાન આપીને જ પારણું કરવું જોઈએ.
તેનો વિધિ એવો છે કે જો તેવો દેશ-કાળ હોય તો પોતાના શરીરને સુંદર વસ્ત્ર, અલંકાર આદિથી વિભૂષિત બનાવીને સાધુના ઉપાશ્રયે જઈને “ભિક્ષા લેવા માટે પધારો” એમ નિમંત્રણ કરે. આ વખતે સાધુ માટે એવા વિધિ છે કે એક સાધુ પડવાનું પડિલેહણ કરે, એક સાધુ મુહપત્તિનું પડિલેહણ કરે, એક સાધુ પાત્રાનું પડિલેહણ કરે. જેથી જલદી જઈ શકાય. જો જલદી ન જાય તો શ્રાવકને પારણામાં મોડું થવાથી અંતરાય થાય. અથવા સાધુઓ પછી આવશે એમ વિચારીને વહોરાવવા કોઈ વસ્તુ રાખે તો સ્થાપના દોષ લાગે. શ્રાવક પહેલી પરિસીમાં આમંત્રણ કરે તો જ નવકારશીના પ્રત્યાખ્યાનવાળો કોઈ સાધુ વાપરનાર હોય તો વહાંરવા જાય, જો વાપરનાર ન હોય તો ન જાય-ગૃહસ્થને ના પાડે. કોઇ સાધુ વાપરનાર ન હોય અને વહારવા જાય તો વહોરેલું રાખી મુકવું પડે. (રાખી મુકવાથી તેમાં કીડીઓ આવે વગેરે દોષોનો સંભવ છે.) પણ જો ગૃહસ્થ ઘણો આગ્રહ કરે તો વહોરવા જાય અને રાખી મૂકે. પછી પાત્રપડિલેહણ કરવાની પોરિસી વખતે જે પ્રત્યાખ્યાન પારે તેને આપે, અથવા બીજા કોઈ સાધુને પારણું હોય તો તેને આપ.
